Ani Şeker Düşmesi Neden Olur

Kan şekeri düzeyinin 50 mg/dl’nin altına düşmesi sebebiyle oluşan şeker düşmesi ya da diğer adıyla hipoglisemi risk faktörlerine karşın önlem alınması durumunda önlenebilecek bir rahatsızlıktır. Önlem alınmazsa insülin veya anti-diyabetik ilaç kullananlarda şeker düşmesi görülebilir. Kan şekeri seviyeleri düşerse, bireyin acil müdahale görmesi gerekmektedir. Bireyin yüksek şeker değeri olan gıdalar tüketmesi ile ya da bazı ilaçların alımı eşliğinde kan şekeri hızla normal seyrine döner. Bununla beraber uzun süreli ve etkili tedavi yöntemi için hipogliseminin oluşum nedenleri bilinmeli ve bu nedenlerin tedavi edilmesi gerekmektedir. Kan şekeri düşmesinde beslenme önemli bir yer tutar. Kişi çok uzun süre aç kalmamalıdır. Beslenmede yapılan hatalı ve kontrolsüz diyetler veya detokslar kişinin kan şekerinin düşmesine sebep olabilir. Şekerin bir anda kesilmesi, karbonhidratın büyük ölçüde kesilip tüketilmemesi; vücudun bu duruma alışık olmaması sebebiyle kan şekerinin dengesizliğine ve hatta bayılmalara sebep olmaktadır. Bu durum kişide şeker hastalığının oluşmasına ve ataklar sebebiyle ölüme kadar gidebilmektedir.

Şeker Düşmesi (Hipoglisemi) Nedir?

Şeker düşmesi hipoglisemi nedir; şeker düşmesi kandaki şeker oranının, yani glikoz seviyesinin belli bir seviye altına inerek ( mg/dl) pankreasın aşırı insülin salgılamasıyla meydana gelir. İnsan vücudun enerji kaynağı olan glikozun düşmesi sonucu oluşan hipoglisemi, genellikle diyabet tedavisi ile ilintili olarak ortaya çıkabilir. Ancak bazı tıbbi durumlarda, ilaç kullanımına bağlı olarak, kişide diyabet hastası olmamasına rağmen şeker düşmesinin görülmesine neden olabilecek durumlardandır. Hipogliseminin üç farklı türü vardır: Hafif, orta ve ağır hipoglisemi.
Şeker düşmesi (hipoglisemi), günlük rutin içerisinde kan şekeri açlıkta 50 mg/dl’nin altına düşmez. Beyin, kalp ve akciğerler gibi kan akışı sağlanan önemli hayati organlar için şeker enerji kaynağı denilebilir. Kan şekerinde ani düşüşlerin yaşanması bu önemli organların çalışmasında aksaklıklar meydana getirir.

Şeker Düşmesi (Hipoglisemi) Neden Olur?

Kan şekerinin düşmesine zemin hazırlayabilecek birçok etken bulunmaktadır. Şeker düşmesinin (hipoglisemi) oluşum nedenlerini açıklamak gerekirse, etken olabilecek faktörler şu şekilde sıralanabilir:
•    Gerektiğinden fazla insülin veya oral anti-diyabetik ilaç kullanmak
•    Ana ve ara öğünlerin düzensiz saatlerde yenmesi
•    Öğünlerde gerektiğinden daha az karbonhidrat tüketmek
•    Her zamankinden daha fazla egzersiz yapmak
•    Alkol kullanmak
•    İlaçları gün içerisinde yanlış zamanlarda kullanmak
•    Kadınlarda adet döngüsünün başlaması
•    İnsülin enjeksiyonlarının uygulandığı yeri değiştirmek
•    Sindirim güçlüğü veya mide boşalmasının gecikmesi
•    Soğuk/ılık ortamdan bir anda çok sıcak ortama geçmek

Şeker Düşmesi (Hipoglisemi) Belirtileri Nelerdir?

Şeker düşmesi belirtileri üç farklı tür/derece ile sınıflandırılabilir. Bunlar; hafif şeker düşmesi, orta şeker düşmesi, ağır şeker düşmesi olarak farklı belirtiler ile gündeme gelebilir.
Hafif şeker düşmesi yaşanması durumunda aşağıdaki şu belirtilerle karşılaşmak mümkündür:
-Halsizlik
-Göz kararması
-Baş dönmesi
-Soğuk terleme
Orta şeker düşmesi yaşanması durumunda şu belirtiler görülebilir:
-Yoğun soğuk terleme
-Yoğun halsizlik 
-Göz kararması
-Konuşma bozukluğu
-Bilinç bulanıklığı
-Ağır hareket etme
Ağır şeker düşmesi belirtileri ise:
-Yoğun soğuk terleme
-Göz kararması
-Yoğun halsizlik
-Bilinç bulanıklığı
-Konuşma bozukluğu
-Ağır aksak hareket etme
-Komaya girme

Şeker Düşmesi (Hipoglisemi) Tedavisi Nedir?

Yetişkinler için 20gr karbonhidrat ve 10 yaşından küçük çocuklar için 16 gr karbonhidrat içeren basit şeker tüketilmesi uygun olacaktır. Örneğin; 1 tatlı kaşığı balda 16 gr karbonhidrat içeren basit şeker bulunmaktadır. Hastanın kan şekeri dengesi sağlandıktan sonra 15 dakika kadar dinlenmeli ve 15 dakika sonra şekeri tekrar kontrol edilmelidir. Kan şekerinin dengelenmemesi durumunda bir miktar meyve suyu, küp şeker gibi basit şekerli gıdalar tüketilebilir. Orta ve ağır şeker düşmesi (hipoglisemi) belirtileri görülen kişi mutlaka bir sağlık hizmeti almalıdır.

Şeker Düşmesi (Hipoglisemi) ile Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar Nelerdir?

Hipoglisemi, yani şeker düşmesi hızlı bir şekilde tedavi edilmezse, bilinç kaybı, titreme nöbetleri ya da kişinin komaya girmesi ve hatta ölüm ile sonuçlanabilmektedir. Doğrudan komplikasyonlar ile her zaman karşılaşılmasa da baş dönmesi, halsizlik hissi, bilinç kaybı sebebiyle kazalar, yaralanmalar ya da yaşlı kişilerde demans riskiyle karşılaşılmasına sebep olabilir. Kişide sürekli şeker düşmesi atakları meydana gelirse bu durum zamanla kişinin atakları fark etmesine engel olabilir. Vücut bu ataklara alıştığı için bir süre sonra titreme ve düzensiz çarpıntılar gibi belirtileri artık göstermemeye başlar. Bu aşamada ciddi ve hayatı tehlikeye atan ağır şeker düşmesi oluşumu riski de artmaktadır. Hekim bu duruma göre uyguladığı tedavi planını değiştirerek, kan şekeri düzeyinin dengelenmesinde yardımcı olur.
Şeker hastası kişiler, şeker düşmesi atakları yaşama korkuları yüzünden kan şekeri seviyelerinde düşme yaşanmaması için daha az insülin kullanmaya çalışırlar. Bu durum da kontrol edilemeyen diyabete yol açabilir. Bu sebeple diyabet ilaçlarında düşüş yaşanmaması için bir hekime danışılması gerekmektedir.

Şeker Düşmesi (Hipoglisemi) Nasıl Önlenir?

Diyabet hastaları doktor gözetimi ve planı dâhilinde hareket etmelidir. Beslenme, egzersiz rutini, ilaç kullanımı hakkında yapılabilecek herhangi bir değişim kişinin diyabet ve kan şekeri düşmesi durumunu nasıl etkileyebileceğini bilmediğinden doktora danışarak destek alması gerekmektedir.
•    Kişilerin yanında meyve suları, çiğnenen şekerler, glikoz tableti gibi hızlı etki eden karbonhidrat kaynaklarını bulundurması iyi olacaktır. Böylelikle gerektiğinde kişi şeker düşmesi ataklarını önleyebilecektir.
•    Şeker düşmesi rahatsızlığı olanların fakat rahatsızlığın farkında olmayanların, “sürekli glikoz monitörü” kullanması etkili olacaktır. Bu monitör, derinin alt kısmına yerleştirilir ve kan şekerini düzenli ölçerek alıcıya ölçümleri gönderir. Sürekli glikoz monitörleri bazı modellerde kan şekerinin çok düşmesi durumunda uyarıda bulunur.
•    Şeker hastalığı olmayan bireyler, sık sık şeker düşmesi atakları durumunda gün içerisinde sık sık atıştırmalıklar tüketmelidir. Ne kadar geçici bir önlem olsa da böylelikle kan şekeri seviyesi fazla düşmez. Öte yandan şeker düşmesinin oluşum nedenlerinin belirlenmesi ve bu nedenlerde çözüme gidilmesi daha doğru olacaktır.

Kandaki şeker seviyesinin düşmesi, orana bağlı olarak, çok tehlikeli olabilir. Kandaki şeker oranı düştüğünce kişide bazı belirtiler gözlenir. Aniden soğuk terleme, baş ağrısı, halsizlik, dudaklarda ve dilde uyuşma, bulanık görme, solgun yüz gibi şeker düşmesi belirtileri, yol gösterici olabilir.[1] Bu belirtilerle birlikte kanda şeker ölçümü ile net bir fikre varılır. Peki, kanda şeker oranı neden düşer ve kan şekeri düştüğünde ne yapmak gerekir?

Kan Şekeri Düşerse Ne Yapmalı?

Öncelikle bir yere oturup dinlenmek gerekir. Bilinç açıksa bir parça şeker almak ya da şekerli su içmek önerilir. Bundan 15 dakika sonra da kanda şeker ölçümü yapılmalıdır. Hala düşükse biraz daha şekerli beslenme yapılabilir .[1]

Gece Kan Şekeri Düşerse Ne Yapmalı?

Gece kan şekeri düşmesi ya da uykuda hipoglisemi de sık görülen bir durumdur. Uykuda hipoglisemi şüphesi veya sabah hiperglisemi olan kişilerde gece sabaha karşı kan glukozu ölçülmesi tavsiye edilir. Bu nedenle diyabetli için gece yatarken kan şekerini dengelemek ve bu şekilde uyumak önemlidir.[2] Elbette gece boyunca da şeker seviyelerini ölçmek, çok değerli bir konfor sağlayabilir.

Kan Şekeri Neden Düşer?

Kan şekeri düşmesinin nedenleri genel olarak şöyle özetlenebilir: Alkol, kötü beslenme, aşırı egzersiz yapmak, soğuk ortamdan hızlı bir şekilde sıcak bir ortama geçmek, varsa insülin kullanımında hata yapmak. [1]

Kan Şekerinin Düştüğü Nasıl Anlaşılır?

Aşağıdaki hipoglisemi belirtileri gözleniyorsa kişiye bir parça şeker veya yarım bardak şekerli su vermek ve sağlık uzmanına danışmak gerekir.[1]

Hipoglisemi belirtileri:[1]

●     Terleme

●     Solgun yüz

●     Gözlerde kararma

●     Bulanık görme

●     Ani açlık hissi

●     Baş dönmesi

●     Titreme

●     Yoğun tatlı isteği

Hipogliseminin ileri dönem belirtileri

Kan şekeri 70 mg/dL değerinin altına düşünce bazı belirtiler gözlenir. Hipoglisemi belirtileri önemsenmezse beyindeki glikoz eksikliği, bilinç kaybına neden olabilir. Ayrıca beyine yeteri kadar glikoz gitmediğinde kan şekeri düşüklüğünün ileri dönem bulguları hissedilir.[1]

Hipogliseminin ileri dönem belirtileri:[1]

●     Sarhoş gibi konuşma

●     Denge bozukluğu

●     Çift görme

Kan Şekeri Düşmesi Önlenebilir mi?

Hipoglisemiyi önlemek mümkün. Hipoglisemiden korunmak için bazı önlemler alabilirsiniz. Bunlar şöyle sıralanabilir[1]:

●     Öğün saatlerine ve miktarlarına dikkat etmek

●     Egzersiz öncesinde, sırasında ve sonrasında kan şekerini kontrol etmek

●     Gerekirse ek karbonhidrat almak

●     Uyurken insülin yapmamak

●     Kesinlikle alkol almamak

●     Gece yatmadan kan şekerinin belirli bir değerin üzerinde olmasına dikkat etmek

●     Sürekli şeker ölçümü yapmak ve kandaki şeker oranını izlemek

Kanda Şeker Ölçümü ve Takibi

Diyabetlinin evde kendi kendine kandaki glikoz oranını ölçmesi ve kayıt altına alması önemlidir. Evde kan şekeri ölçümü ile sürekli izlem sağlanır. Ani kan şekeri yükselmesi ya da düşmesi gibi durumlar, erken fark edilebilir. Diyabet tedavisinin bir parçası olan beslenme – egzersiz ve bazen sağlık uzmanının önerdiği insülin kullanımının etkisi ölçülebilir. Diyabetin ilerlemesini önlemek mümkün olur.[2] Sürekli şeker izlemi ile diyabet tedavi maliyeti azaltılabilir. Yaşam kalitesi arttırılabilir.  Kanda şeker ölçümü için farklı cihazlar kullanılabilir.

Geleneksel Kan Şekeri Ölçüm Teknikleri

Parmak ucunu delip kan örneği alarak evde şeker ölçümü yapmak, en yaygın yöntemdir. Burada glukometre ve bir ölçüm çubuğu gerekir.[3] Peki, şeker ölçümü yapan glukometre nasıl çalışır?

Farklı markalara ait farklı çalışma prensipleri olan çok sayıda glukometre seçeneği var. Ancak temel prensip olarak, kan örneğini üzerine koyacağınız bir ölçüm çubuğu, örneği almak için delme işlemini yapacağınız iğne ucu, örneği okutacağınız cihaz kullanımına dayanır. Parmak delinir, çıkan ilk damla kan silinir ve daha sonra çıkan kan örneği alınır, bu örnek okuyucuya okutulur. Yeterli kan alınamaz veya okuyucu bir sebeple okuma yapamazsa, işlem farklı bir parmakla tekrarlanır.[3]  

Bu cihazların doğru şekilde kullanımı için temel bir eğitim almak gerekir. Ayrıca hem cihaz hem de ölçüm çubuğu, nemden ve ortamdaki diğer koşullardan çok kolay etkilenir. Bunlara ek olarak yanlış kullanım nedeniyle yanlış ölçüm yapma sıklığı çok fazladır. Zira, parmak delindiğinde çıkan ilk kanı silip arkasından geleni almak gerekir. Ayrıca parmakta krem, sabun ve başka bir artık olmaması çok önemlidir. Tüm bu detaylara çoğu zaman diyabetli hakim olamaz. Bir de tüm gün klavye kullanan ofis çalışanları düşünüldüğünde zamanla üşenilen, bilerek kaçınılan bir işleme dönüşür. Diyabetlinin kan şekeri ölçümü yapmaktan kaçınması, kendi durumunu izlemekten uzaklaşmasına ve diyabeti kontrol edememesine neden olabilir.[3] Peki, parmak delmeden şeker ölçümü yapılamaz mı?

Parmak Delmeden Şeker Ölçümü Yapmak

FreeStyle Libre sürekli şeker ölçüm cihazı ile parmak delmeden ve kan örneği almadan şeker ölçümü yapabilirsiniz. [4] Üst kola takılan bir sensör ve bir okuyucu sayesinde ölçüm yapan FreeStyle Libre, ölçüm yaptığında hissetmezsiniz: sensör deri altındaki interstisyel sıvıdan şeker sonucunu alır. 14 gün boyunca takılı kalır ve tüm şeker verilerinizi hafızasında saklayarak grafikler şeklinde paylaşır. Böylece takip etmek çok daha konforlu hale gelir, ek olarak bir not defteri tutmaya gerek kalmaz.

İçindekiler

Gizli şeker nedir?

Halk arasında “gizli şeker” olarak adlandırılan durum, tıbbi olarak prediyabet teriminin karşılığıdır. Prediyabet, plazma glukoz (kan şekeri) düzeyleri normalden yüksek olan fakat diyabet tanı kriterlerini karşılamayan değerler için kullanılır. Gizli şekeri olan bireylerde kan şekeri hafif yüksektir ancak belirgin bir diyabet tanısı konulamaz.

Gizli şeker belirtileri nelerdir?

Gizli şeker, hiçbir klinik bulgu vermeden sessizce seyredebilir ve rutin kontroller sırasında kan şekeri ölçümüyle ortaya çıkabilir. Hiçbir bulgu göstermeden seyreden gizli şeker aslında azımsanmayacak kadar fazladır. Hatta sessizce ilerleyip başta nöropati ve aterosklerotik hastalıklar olmak üzere diyabetin kronik komplikasyonlarının oluşmasına neden olabilir. Ancak belirti gösteren olgular da bulunmaktadır.

Prediyabetin oluşumunda insülin direncinin özellikle rolü vardır ve gizli şekeri olan bireylerde sıklıkla insülin direnci görülmektedir. Bu nedenle gizli şeker varlığında en sık görülen semptomlar, insülin direnci nedeniyle oluşur. Yemek yedikten sonra kanda yükselen glukozu düzenlemek için normalden fazla artan insülin hormonu kan şekerinin ani düşmesine yol açabilir. “Reaktif Hipoglisemi” denilen bu durumda sıklıkla şeker düşmesi sonucu çabuk ve çok daha erken acıkmalar, şekerli bir şey yeme isteği görülür. Düşen kan şekerini dengelemek için adrenalin hormonu yükselir ve adrenalinin yükselmesiyle;

• Çarpıntı,
• Terleme,
• Fenalık hissi,
• Baş ağrısı,
• Baş dönmesi,
• Ellerde titreme,
• Sinirlilik gibi bulgular ortaya çıkar.

İnsülin direnci gizli şekerin oluşumundaki en önemli faktörlerin başında gelir. İnsülin direnci sonucu oluşan kilo artışı pek çok sorunu da beraberinde getirir.

Bireyde; insülin direnci oluşumu için genetik yatkınlık varsa ve bu kişiler sedanter (hareketten yoksun) bir hayat sürüyor aynı zamanda sağlıksız besleniyorsa kilo alımı artar ve vücuttaki insülin oranı daha da yükselir. Vücut kitle indeksi arttıkça ve özellikle bel bölgesinde yağ birikimi oldukça insülin direnci belirgin hale gelir. Süreç, kan şekeri düzeylerinin bozulması ve önce gizli şeker sonra diyabet hastalığıyla sonuçlanabilir.

Gizli şekerin nedenleri nelerdir?

Gizli şeker oluşumu için risk faktörü oluşturan durumlar şunlardır:

• Fazla kilo (Vücut kitle indeksi ≥25 kg/m2, özellikle ≥27 kg/m2),
• Obezite (Vücut kitle indeksi ≥30 kg/m2),
• Santral obezite (Bel çevresi kadında ≥80 cm, erkekte ≥94 cm-Türklerde ≥92 cm),
• Yaş (Özellikle 45 yaş üstünde risk artmaya başlar),
• Gestasyonel diyabet (Gebelik diyabeti) öyküsü,
• İri bebek doğurma (> gr) öyküsü,
• Hipertansiyon (Kan Basıncı ≥/90 mmHg),
• Dislipidemi (Trigliserid düzeyi ≥ mg/dL),
• Polikistik over sendromu,
• İnsülin direnciyle ilgili klinik hastalık veya bulgular (Akantozis nigrikans veya yaygın et beni),
• Düşük doğum ağırlığıyla doğulması ( gr ve altı),
• Sedanter yaşam veya fiziksel aktivitenin düşük olması,
• Şizofreni hastalığı ve atipik antipsikotik ilaçların kullanılması,
• Majör depresyon tanısı alınması,
• Solid organ transplantasyonu yapılması,
• Yağlı karaciğer hastalığı,
• Ürik asit yüksekliği,
• Uyku apnesi sendromu,
• Diyabet gelişim riski taşıyan ilaçların kullanılması.

Gizli şeker tanısı nasıl konur?

Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (TEMD) Diyabet Kılavuzu’na göre plazma açlık kan glukoz düzeyi mg/dl arasında olan bireyler için “bozulmuş açlık glukozu” var denir ve bu bireyler prediyabetiktir.

Ayıca 75 gram glukoz ile oral glukoz tolerans testi (OGTT) yapılan kişilerin ikinci saatte plazma glukoz testi mg/dl arasında bulunursa bu duruma da “bozulmuş glukoz toleransı” tanısı konulur ve bu bireyler de prediyabetiktir. Hatta pratik kullanımda OGTT yapılmadan tokluk ikinci saatte alınan değerlere göre de gizli şeker varlığından söz edilebilmektedir. Bunların yanı sıra geriye doğru yaklaşık üç aylık kan şekerinin ortalamasını gösteren HbA1c değeri yüzde 5,,4 arasında bulunursa bu kişiler de prediyabetik kabul edilir.  Eğer bireyde bu üç kriterden en az biri varsa kişiye prediyabet tanısı konulur. 

Gizli şeker nasıl tedavi edilir?

Gizli şeker tedavisinde en önemli konu; yaşam tarzı değişikliğidir. Özellikle işlenmiş gıdaların yoğun tüketildiği ve basit karbonhidratlar dediğimiz şeker ve beyaz undan zengin besinlerin tercih edildiği sağlıksız beslenme alışkanlıklarına son verilmeli; sağlıklı beslenme düzenine geçilmelidir. Akdeniz tipi beslenme, en fazla tercih edilen beslenme şeklidir.

Günde 50 dakika yürüyüş ve 10 dakika esneme hareketlerinin yapılması uygun olan fiziksel aktivitelerdendir. Fazla kilonun varlığında kilo verilmesiyle prediyabetin şeker hastalığına ilerlemesi önlenebilir.

Prediyabetik evrede uygulanan tedaviyle kan şekerinin normale döndüğü ve olası komplikasyonların önlenebildiği gösterilmiştir. Aslında en ideali henüz şeker hastalığı gelişmeden, gizli şeker evresinde tedavinin yapılması ve şeker hastalığının önlenmesidir.

Gizli şeker hangi komplikasyonlara neden olur?

Gizli şekerin en önemli komplikasyonu diyabete yani şeker hastalığına dönüşmesidir. Ayrıca gizli şeker; hipertansiyon, dislipidemi ve bunların sonucunda ateroskleroz yani damar sertliğinin gelişimi tetikler. Bu nedenle gizli şekerin tedavi edilmesi oldukça önemlidir.