Beyaz Gergedan Kaç Tane

Afrika'da nesli tükenme tehlikesi altında olan siyah gergedanların sayısı yavaş olsa bile artmaya devam ediyor.

Uluslararası Doğayı Koruma Birliği'nin (IUCN) raporunda göre yılları arasında her yıl yüzde 2,5 civarında bir nüfus artışı ile siyah gergedan sayısı 4 bin 'ten 5 bin 'a çıktı.

Raporda, bir alt tür olan Güney-batı siyah gergedanın, kaydettiği nüfus artışı sayesinde "savunmasız" türlerden "neredeyse tehdit altındaki türler" olarak sınıflandırıldı. Ancak bu hayvanı türü halen kritik bir seviyede.

Ancak Doğu ve Güneydoğu kara gergedan'ın türü hala "kritik tehlike altında" olduğu belirtildi.

Sahra Altı Afrika’da yaşayan siyah gergedanların nüfusu, yıllarında 2 bin ’lerin altına düştü. Afrika’da uygulanan sıkı koruma çalışmaları sayesinde siyah gergedan sayısı artarak 5 binlere ulaştı.

Sayılarındaki artışa rağmen siyah gergedanlar, nesli tükenme tehlikesi altında olan hayvanlar arasında yer alıyor.

Son erkek 'kuzey beyaz gergedanı' öldü

'de dünyanın son erkek kuzey beyaz gergedanı yaşlılık kaynaklı hastalıklar nedeniyle yaşamını yitirmişti. Böylece teorik olarak "kuzey beyaz gergedanlarının" soyları tükenmiş oldu.

Fakat uluslararası bir ekip şu anda hayatta kalan son iki dişiden alınan yumurtalar ile erkeklerden öncede çıkarılan donmuş spermleri kullanarak yeni embriyolar oluşturmak için çalışıyor.

Kaçak avcılık en büyük tehlike

Gergedanlar için en büyük tehlike hala kaçak avcılık. Özel alanlarda korunan hayvanlar yine de avcıların hedefinde. 'te toplam bin gergedan insanlar tarafından öldürülürken, 'ta koruma programları sayesinde bu sayı 'ye düştü.

Kaçak avcılar Asya'da değerli olan gergedan boynuzu için hayvanları öldürüyor. Çünkü Çin ve Vietnam gibi ülkelerde öğütülmüş gergedan boynuzunun ilaç etkisi gösterdiğine ve kanser gibi hastalıkları tedavi ettiğine inanılıyor. Gergedan boynuzunun kilosu 65 bin dolara satılıyor.

Aynı zamanda insan aktivitesi genel olarak gergedanların doğal yaşam alanlarını küçülerek zaten nesli tükenen havyaların yaşamını riske ediyor.

Fotoğraftaki bu kocaman hayvanın adı Sudan’ndı. Vahşi doğada yaşayan hiç kuzey beyaz gergedanı kalmayınca 1 erkek ve 2 dişiyle birlikte Çek Cumhuriyeti’nden Kenya’ya gönderilmişti.

Sudan, beyaz gergedanlar denilen bir türün iki alt türünden talihsiz olanına mensuptu. 1 milyon yıl önce ayrıldıkları bilinen iki alt türden güney beyaz gergedanları da tükenmenin eşiğine gelmiş, koruma ve üretme programları sonucu türlerinin devamı sağlanmıştı. (Bugün sayıları 20 bine yakın)

Doğayı Koruma Vakfı (World Wide Fund for Nature-WWF) 'na göre; yılında dünyada 'den fazla kuzey beyaz gergedanı vardı. Sonra yaşadıkları habitat insan yüzünden küçülmeye başladı. Ellerinde modern silahlar olan kaçak avcılar gergedanların peşine düştü.

Boynuzları hem fildişi gibi süs eşyası yapımında, hem de iyileştirici ve afrodizyak etkisi olduğu iddiasıyla Uzakdoğu tıbında kullanılıyordu. 75 bin dolara kadar alıcı bulan boynuzları doğada neredeyse düşmanı olmayan bu tonluk devleri insanların hedefi yaptı.

Kuzey beyaz gergedanlarının son erkek üyesi Sudan / Fotoğraf: AA

Boynuzları yüzünden avlandılar

Çevre koruma ekipleri tüm çabalarına rağmen kaçak avlanmanın önüne geçemiyor, Afrika’nın geniş düzlüklerinde boynuzları kesilmiş gergedan ölüleri buluyorlardı.

Yaşadıkları bölgedeki siyasi krizler ve iç savaşlar da gergedanları iyice uçurumun kenarına doğru itti, Savaşan kabileler otomatik tüfekler ve roketatarla gergedanlara ölüm yağdırdı. Satılan boynuzlar karşılığında alınan silahlar, hem iç savaşın şiddetlenmesine, hem de gergedan katliamının büyümesine neden oldu.   

'de vahşi doğada kuzey beyaz gergedanların nesli tükendi. 1’i Amerika’da 5’i Çek Cumhuriyeti’ne toplam 6 tane kuzey beyaz gergedanı hayatta kalmıştı.

Bunun üzerine gergedan neslini kurtarmak isteyen bilim insanları harekete geçti.

Çek Cumhuriyeti’nden Kenya’ya

’da Çek Cumhuriyeti’ndeki Dvůr Králové Hayvanat Bahçesi'nde bulunan 5 gergedandan 4’ü Kenya'daki Ol Pejeta Koruma Bölgesi'ne nakledildi. (Hayvanat bahçesinde kalan son gergedan ise yılında hayatını kaybetti)

Sudan işte bu gergedanlardan birisiydi.

Erkek gergedanlar Suni ve Sudan, Sudan’ın kızı Najin ve onun dişi yavrusu Fatu’dan atalarının doğduğu topraklarda yeni bir soy üretmeleri bekleniyordu.

Üremeleri umuduyla Kenya’ya getirilen gergedanlar için 32 kişilik bir silahlı birlik kuruldu. 24 saat silahlı askerler tarafından korunan gergedanları kaçak avcıların hedefi haline getiren boynuzları da kesildi.

Evdeki hesap çarşıya uymadı

İşler hiç hayal edildiği gibi gitmedi.  Erkek gergedanlardan Suni yılında hiçbir yavrunun babası olamadan doğal nedenlerle hayatını kaybetti. Aynı yıl ABD’deki kuzey beyaz gergedanı da öldü. Sudan’ın kızı ve torunu olan iki dişi gergedanın da üreme yeteneklerinin olmadığı ortaya çıkınca gergedan neslini kurtarmak için suni dölleme çalışmalarına başlandı.

Ama yine beklenen sonuç elde edilemedi. Suni dölleme çalışmaları da yeni yavru getirmedi. Ancak bilim insanları gelecekte türü üretmenin yollarını bulmaktan umutlarını kesmedikleri için son üç gergedandan yumurta ve sperm örnekleri almayı sürdürdü.

Mart ayının başında 45 yaşında olan Sudan’ın arka bacaklarında iltihaplanma başladı. Türünün tüm sorumluğunu üzerinde taşıyan ihtiyar hayvan, zaten yaşının getirdiği sağlık sorunları ile uğraşıyordu. Bacaklarındaki sorun durumunun kötüleşmesine neden oldu. Ayağa kalkmayan Sudan’ın sağlık durumunu yakından izleyen veteriner ekibi, son erkek kuzey beyaz gergedanının acılarına son vermeye karar verdi. Yaşama umudu kalmayan Sudan, 3 yıl önce bugün 18 Mart ’de iğneyle uyutuldu. yüzyılda bilimin gücü, insanların kurbanı olan kuzey beyaz gergedanlarını kurtarmaya yetmemişti.

Embiryo elde edildi

Dişi gergedanlar Najin ve Fatu hala hayatta olsalar da Sudan’ın ölümüyle türün nesli teknik olarak tükenmişti.

Geçen yıl ocak ayında Kenya Vahşi Yaşam Servisi’nden duyurulan bir haber ise gergedanların yeniden dönüşü için bir umut ışığı yaktı.

Kenya Vahşi Yaşam Servisi Sudan’dan alınıp saklanan spermler, Najin ve Fatu’dan alınan yumurtalardan üç embriyo oluşturulduğunu duyurdu.

Turizm ve Vahşi Yaşam Bakanı Najib Balala, gelişmenin büyük bir zafer olduğunu belirterek türün kurtarılabileceğini açıkladı.

Çekya, Almanya, Kenya ve İtalya’dan bilim adamları ve çevrecilerin katkı verdiği projede elde edilen embriyolar dondurularak saklandı, fakat henüz hiçbiri gergedan rahmine aşılanmadı.

Yaşayan son iki dişi kuzey beyaz gergedanı Fatu ve Najin / Fotoğraf: AP

Melez yeni nesil de masada

Bilim adamları, bu deneyin başarısız olması durumunda da melez bir beyaz gergedan nesli oluşturmaya yönelecek.

Erkek kuzey beyaz gergedanından alınan spermin, dişi güney beyaz gergedanlardan aldıkları yumurtalarla dölleyerek, en azından kuzey beyaz gergedanının genlerinin korunması planlıyor.

Ancak ortaya çıkacak melez beyaz gergedanın üreme yetisine sahip olup olmayacağı ise henüz bilinmiyor.

Sudan ve beyaz gergedanlar silahlı askerler tarafından korundu / Fotoğraf: seafoodplus.info

Gergedanlar hala tehlike altında

’te, başka bir gergedan alt türü olan batı siyah gergedanının soyunun tükendiği duyurulmuştu. Çalışmalar sonuç vermezse kuzey beyaz gergedanı, son iki temsilcileri olan Najin ve Fatu öldüklerinde dünya sahnesinden tamamen çekilmiş olacak.

Sayıları bin civarı olan doğu siyah gergedanlarının ise soyu tükenme tehdidiyle karşılaşan bir sonraki tür olabileceği düşünülüyor. Korumacılar bu türü ve sayıları civarında olan güney beyaz gergedanını kurtarmak için çalışmalarını sürdürüyor.

Bütün koruma çalışmalarına rağmen gergedan katliamı ise hala sürüyor. 'te toplam gergedan insanlar tarafından öldürülürken, 'ta önlemler sayesinde bu sayı 'ye düştü.

İstanbul’da gergedan boynuzu yakalandı

Atatürk Havalimanı’nda 8 Şubat ’da Güney Afrika'dan Vietnam'a gitmek üzere İstanbul Atatürk Havalimanı'na gelen iki transit yolcu şüpheli bulunarak, valizleri x-ray cihazlarıyla incelendi. Valizlerde, 21 gergedan boynuzu, 1 gergedan boynuzu parçası ve 7 paket içinde yırtıcı yaban hayvanı tırnağı bulundu.

Yapılan açıklamada boynuzların piyasa değeri 14 milyon bin lira olduğu belirtildi.

İki yıl önce Atatürk Havalimanı'nda yakalanan gergedan boynuzları / Fotoğraf: AA

Geçen yıl 36 bitki ve hayvan türü yok oldu

Uluslararası Doğayı Koruma Birliği'nin (International Union for Conservation of Nature - IUCN) tuttuğu kırmızı listede bin nesli tükenen ve tükenme tehdidi altında olan canlı bulunuyor.

IUCN ’de uzun süredir doğada görülmeyen 36 hayvan ve bitki türünün nesli tehdit altında olanlar kategorisinden nesli tükenenler kategorisine alındığını duyurdu.

Nesli tükenen hayvanlar kategorisine sokuan Barbodes cinsi balıklardan en son Barbodes baoulan yılında Filipinler'de Lanao gölünde görüldü. Endonezya'nın Java Adası'na has Chitala lopis cinsi balık en son yılından, Kazakistan nehirlerinde yaşayan Schizothoraz saltans ise yılından bu yana görülmüyor.

Memeli hayvanlardan Japonya'ya has bir yarasa türü olan Pipistrellus sturdeei'nin en son yılında, Nyctophilus howensis'in ise yılında Avustralya'da görüldüğü açıklandı.

Orta Amerika'da yaşayan 5 kurbağa ve kertenkele türünün de 25 yıldan uzun bir süredir görülmediği tespit edildi.

Bunların yanı sıra yaklaşık yıldır görülmeyen 1 çekirge, 6 ağaç ve 5 bitki türü de nesli tükenenler kategorisine alındı.

IUCN ayrıca dünyadaki tüm meşe ağacı türlerinin yaklaşık üçte birinin de yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu duyurdu.

yılında 36 tür dünya sahnesinden çekildi / Grafik AFP

Popülasyonlar azalıyor

Dünya üzerindeki memeli, kuş, balık, çift yaşamlı ve sürüngen türlerine ait yaklaşık 21 bin popülasyonu takip eden Yaşayan Gezegen Endeksi Yaşayan Gezegen Endeksi (LPI) raporunda izlenen popülasyonlarda ’ten ’ya ortalama yüzde 68’lik bir azalma görüldüğünü açıkladı.

Meksikalı bilim insanlarının yaptığı bir başka araştırma ise yıllarında türün neslinin tükendiğini gösterdi. Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Liste’ye göre Türkiye’de, küresel ölçekte tehlike altında olan tür ve alt tür bulunuyor.