Halk arasında birçok kelime kullanırız. Ama bazen nasıl yazıldığı bilinmemektedir. Biçerdöver kelimesinin nasıl yazılacağını merak ediyorsanız yalnız değilsiniz! Çoğunlukla yanlış kullanılan Biçerdöver nasıl yazılır? Biçerdöver kelimesi ekin biçen, döven, taneleri ayıran, samanı deste veya balya durumuna getiren makine anlamına gelir.
Bugün gerek sosyal medya paylaşımlarında gerekse internette yer alan metinlerde bu sıfat tamlamasıyla ilgili ne denli yazım yanlışları yapıldığı hemen göze çarpmaktadır. Bu kelime genellikle şeklinde yanlış yazılmaktadır.
Biçerdöver sözcüğünün yazımı ile ilgili birçok kez hataya düşülmektedir. Birleşik mi yoksa ayrı mı yazacağım diye kararsız kalan kişiler ilk olarak TDK’nın resmi internet sitesine giderek sorgulama yapar. Türk Dil Kurumu’nun yanı sıra bu başlık altından da Biçer döverşeklinde yazılması hatalı olup, kelimelerinin Biçerdöver şeklinde yazılması gerekir. Kelimenin diğer yazım şekilleri yanlıştır. Lütfen Türkçemizi düzgün kullanmaya özen gösterelim. Doğru kullanımı Biçerdöver şeklinde olmalıdır.
Bu sözcüğün doğru yazımı ve örnek cümlelerde kullanımı hemen aşağıda bulabilirsiniz.
Doğru yazılışı
Cümle içinde örnek kullanım:
Biçim sırasında biçerdöverinüzerine çıkmayınız arkasından gidiniz.
Secdem
Öncelikle Türkçeyi özenli kullanma isteğinizden dolayı tebrikler ve teşekkürler!
Türkçede bazı sözcüklerin bitişik mi yoksa ayrı mı yazıldığı konusunda çoğu kişinin sorun yaşadığına özellikle sosyal medya mesajlarında sıkça tanık oluyoruz. Bu tür sözcüklerle ilgili tereddüdün ortadan kaldırılmasının en kolay yolu, bitişik yazılan sözcükleri iyi öğrenmek ve unutmamaktır.
Bu yazıda bitişik yazılan sözcükler hakkında Türk Dil Kurumu (TDK) yayınlarından önemli bir bilgiyi aktarıyorum.
Birleşik kelimeler aşağıdaki durumlarda bitişik yazılırlar.
Proje yapma ve Avrupa Birliği projeleri konusunda henüz hiçbir şey bilmiyor dahi olsanız, bu kitabı tamamladığınızda deneyim sahibi bir uzman gibi tüm konulara egemen olacaksınız.
— Her iki ögesi de asıl anlamını koruduğu hâlde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan kelimeler:
a. Baş sözüyle oluşturulan (başlayan) sıfat tamlamaları: başbakan, başeser, başfiyat, başhekim, başhemşire, başkahraman, başkent, başkomutan, başköşe, başmüfettiş, başöğretmen, başparmak, başpehlivan, başrol, başsavcı, başyazar vb.
b. Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki başı sözüyle oluşturulan (sonlanan) belirtisiz isim tamlamaları: aşçıbaşı, binbaşı, çeribaşı, elebaşı, mehterbaşı, onbaşı, ustabaşı, yüzbaşı vb.
c. Ağa, baba, bey, efendi, hanım, nine vb. sözlerle kurulan birleşik kelimeler: ağababa, ağabey, beyefendi, efendibaba, hanımanne, hanımefendi, hacıağa, kadınnine, paşababa vb.
ç. Biraz, birçok, birçoğu, birkaç, birkaçı, birtakım, herhangi, hiçbir, hiçbiri belirsizlik sıfat ve zamirleri de gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.
— Özgün biçimleri tek heceli bazı Arapça kökenli kelimeler etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle birleşirken ses düşmesine, ses değişmesine veya ses türemesine uğradıklarında bitişik yazılır: emretmek, katetmek, kastetmek, menolunmak, cemetmek, kaybolmak; darbetmek, dercetmek, hamdetmek; affetmek, hissetmek, reddetmek vb.
— Bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek ve yazmak fiillerinin önüne -a, -e, -ı, -i, -u, -ü almakla oluşan fiiller bitişik yazılır: düşünebilmek, sevebilmek; alıvermek, gülüvermek; bakakalmak, uyuyakalmak; gidedurmak, yazadurmak; çıkagelmek, süregelmek vb.
— Her iki kelimesi de -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) belirli geçmiş zaman veya -r /-ar /-er geniş zaman eklerini almış ve kalıplaşmış bulunan birleşik kelimeler bitişik yazılır: dedikodu, kaptıkaçtı, oldubitti; biçerbağlar, biçerdöver, göçerkonar, kazaratar, konargöçer, okuryazar, uyurgezer, yanardöner, yüzergezer vb.
— Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler: albeni, ateşkes, gelberi, sallabaş, unutmabeni; çekyat, geçgeç, kaçgöç, kapkaç, örtbas, seçal, veryansın, yapboz vb.
— Bir dizi sıfat-fiil ekleriyle (-an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve -mış/-miş) kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır: cankurtaran, çöpçatan, dalgakıran, gökdelen, barışsever, değerbilmez, etyemez, hacıyatmaz, kadirbilmez, kuşkonmaz, külyutmaz, varyemez; çokbilmiş, güngörmüş vb.
— İkinci kelimesi -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) kalıplaşmış belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: çıtkırıldım, fırdöndü, gecekondu, gündöndü, hünkârbeğendi, imambayıldı, karyağdı, külbastı, mirasyedi, papazkaçtı, serdengeçti, şıpsevdi, zıpçıktı vb.
— Sever sözcüğünün sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: hayvansever, doğasever,konuksever, müziksever, sanatsever,futbolsever, hayırsever, kitapsever, sinemasever, vatansever.
— Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: ayakaltı, bilinçaltı, gözaltı (gözetim), şuuraltı; akşamüstü, ayaküstü, bayramüstü, gerçeküstü, olağanüstü, öğleüstü, öğleüzeri, suçüstü, yüzüstü; akşamüzeri, ayaküzeri vb.
(Alt, üst sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelimeler ise ayrı yazılır.)
“Ötesi” sözüyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: doğaötesi, fizikötesi, kızılötesi, morötesi.
— Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır: güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu
— Yiyecek adları: kadınbudu (köfte), dilberdudağı (tatlı), tavukgöğsü (tatlı), vezirparmağı (tatlı), bülbülyuvası (tatlı), kuşlokumu (kurabiye), alinazik (kebap) vb.
— Bitki ve hayvan adları: kuşburnu, keçiboynuzu, alabaş, akşamsefası, ayşekadın (fasulye), kababurun (balık), karafatma (böcek), yeşilbaş (ördek), karadul (örümcek) vb.
— Alet ve eşya adları: kargaburnu (alet), balıkgözü (halka), deveboynu (boru), kedigözü (lamba); çekyat, buzdolabı, bilgisayar vb.
— Renk adları: camgöbeği, fildişi, gülkurusu, kavuniçi, narçiçeği, tavşanağzı, vişneçürüğü, yavruağzı vb.
— Kuruluş adları (adı bitişik olarak tescil ettirilmiş olan): İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim Kurulu, Açıköğretim Fakültesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi vb.
Diğer bazı bitişik kelimelerin TDKye göre doğru yazımı aşağıdaki gibidir:
— Ev ve hane kelimeleriyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: aşevi, bakımevi, basımevi, doğumevi, gözlemevi, huzurevi, konukevi, orduevi, öğretmenevi, polisevi, yayınevi, çayhane, dershane, kahvehane, yazıhane; vb. (Yalnızca “bağ evi”, “dağ evi”, “kuş evi” ayrı yazılır.)
— Name ve zade kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: beyanname, kanunname, seyahatname, siyasetname; amcazade, dayızade, teyzezade vb.
— Olay mağduru anlamına zede ile oluşturulmuş birleşik kelimeler bitişik yazılır:depremzede, afetzede, selzede, kazazede vb.
Nasıl yazıldığını ve anlamını merak ettiğiniz diğer sözcükler için Türk Dil Kurumunun seafoodplus.info adresindeki sözlüklerini kullanabilirsiniz.
Yeniden görüşünceye dek, öğrenmeye devam edin!
—Bu bilgilerden Facebook, Twitter, LinkedIn gibi sosyal medya çevrelerinizi de haberdar etmek isterseniz, aşağıdaki renkli ikonlara tıklayarak paylaşın!
Belirtisiz isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, birleşik fiiller, ikilemeler, kısaltma grupları ve kalıplaşmış çekimli fiillerden oluşan ifadeler, yeni bir kavramı karşıladıklarında birleşik kelime olurlar:
Birleşik kelimeler belirli kurallar çerçevesinde bitişik veya ayrı olarak yazılır:
A) Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler
Birleşik kelimeler aşağıdaki durumlarda bitişik yazılırlar:
1. Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
2. Et- ve ol- yardımcı fiilleriyle birleşirken ses düşmesine veya ses türemesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
UYARI: Sadece söyleyişte tonlulaşma biçiminde ses değişmesine uğrayanlar ayrı yazılır:
3. Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır.
a. Bitki adları:
b. Hayvan adları:
c. Hastalık adları:
ç. Alet ve eşya adları:
d. Biçim adları:
e. Yiyecek adları:
f. Oyun adları:
g. Gök cisimlerinin adları:
ğ. Renk adları:
4. -a, -e, -ı, -i, -u, -ü zarf-fiil ekleriyle bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek, görmek ve yazmak fiilleriyle yapılan tasvirî fiiller bitişik yazılır:
5. Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır:
6. -an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve -mış/-miş sıfat-fiil eklerinin kalıplaşmasıyla oluşan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
7. İkinci kelimesi -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) kalıplaşmış belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
8. Her iki kelimesi de -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) belirli geçmiş zaman veya -r /-ar /-er geniş zaman eklerini almış ve kalıplaşmış bulunan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
Aynı yapıda olan çakaralmaz kelimesi de bitişik yazılır.
9. Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
İki veya daha çok kelimenin birleşmesinden oluşmuş kişi adları, soyadları ve lakaplar bitişik yazılır:
İki veya daha çok kelimeden oluşmuş Türkçe yer adları bitişik yazılır:
Şehir, kent, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su vb. kelimelerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz isim tamlaması kalıbındaki yer adları bitişik yazılır:
Kişi adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarında unvan kelimesi sonda ise, gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır:
Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır:
Bunlardan başka dilimizde her iki ögesi de asıl anlamını koruduğu hâlde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan kelimeler de vardır:
a. Baş sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları:
b. Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki başı sözüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları:
c. Oğlu, kızı sözleri:
ç. Ağa, bey, efendi, hanım, nine vb. sözlerle kurulan birleşik kelimeler:
d.Biraz, birkaç, birkaçı, birtakım, birçok, birçoğu, hiçbir, hiçbiri, herhangi belirsizlik sıfat ve zamirleri de gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.
Ev kelimesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
Hane, name, zade kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
UYARI: Eczahane, hastahane, pastahane, postahane sözleri kullanımdaki yaygınlık dolayısıyla eczane, hastane, pastane, postane biçiminde yazılmaktadır.
Farsça kurala göre oluşturulan isim ve sıfat tamlamaları ile kalıplaşmış biçimler bitişik yazılır:
Arapça kurala göre oluşturulan tamlamalar ve kalıplaşmış biçimler bitişik yazılır:
Müzik makam adları bitişik yazılır:
Bir sıfatla oluşturulan usul adlarında sıfat ayrı yazılır: ağır aksak, yürük aksak, yürük semai.
Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik yazılır:
B) Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler
1. Etmek, edilmek, eylemek, kılmak, kılınmak, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller herhangi bir ses düşmesine veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır:
2. Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
a. Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar:
b. Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar:
UYARI : Çiçek dışında anlamlar taşıyan baklaçiçeği (renk), narçiçeği (renk), suçiçeği (hastalık); ot dışında anlamlar taşıyan ağızotu (barut), sıçanotu (arsenik); ses düşmesine uğramış olan çöreotu ve yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olan semizotu, dereotu bitişik yazılır.
c. Nesne, eşya ve alet adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler:
ç. Yol ve ulaşımla ilgili birleşik kelimeler:
d. Durum, olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler:
e. Bilim ve bilgi sözleriyle kurulan birleşik kelimeler:
f. Yuvar ve küre sözleriyle kurulan birleşik kelimeler:
g. Yiyecek, içecek adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler:
ğ. Gök cisimleri:
h. Organ veya organ yerine geçen sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler:
ı. Benzetme yoluyla insanın bir niteliğini anlatmak üzere bitki, hayvan ve nesne adlarıyla kurulan birleşik kelimeler:
i. Zamanla ilgili birleşik kelimeler:
3. -r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır:
4. Renk sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır:
5. Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır:
6. Yer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, orta, yukarı, iç, yakın, uzak kelimeleri ayrı yazılır:
7. Kişi adlarından oluşmuş mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb. yer ve kuruluş adlarında sondaki unvanlar hariç, şahıs adları ayrı yazılır:
8. Dış, iç, öte, sıra sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır:
9. Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır:
Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: