Biran Bitişik Mi Yazılır

Gün içinde s&#;kça kullan&#;lan kelimelerden biri olan bir an önce sözcü&#;ü, yaz&#; dilinde hatal&#; olarak kullan&#;labiliyor. Bunun nedeni bu kelimenin yaz&#;m&#; ile ilgili toplumun büyük bir kesiminin yanl&#;&#; yapmas&#;d&#;r. Ancak TDK kurallar&#;na, okunu&#; esnas&#;ndaki telaffuza ve görünü&#;üne bak&#;ld&#;&#;&#;nda bu kelimenin nas&#;l yaz&#;lmas&#; gerekti&#;i kolayca anla&#;&#;labilir. E&#;er her defas&#;nda kafa kar&#;&#;&#;kl&#;&#;&#; olu&#;turuyorsa, TDK’ye bakarak kelimenin do&#;ru yaz&#;l&#;&#;&#; ö&#;renilebilir.

Bir an önce nas&#;l yaz&#;l&#;r?

Hemen, an&#;nda gibi anlamlara gelen bir an önce kelimesi, yaz&#;m esnas&#;nda s&#;kça hata yap&#;lan sözcüklerden biridir. Özellikle bir an tamlamas&#;n&#;n yaz&#;l&#;&#;&#;nda birçok ki&#;i hataya dü&#;er. Türkçe dil bilgisi kurallar&#; aras&#;nda tamlamalar&#;n ayr&#; yaz&#;lmas&#; kural&#; da bulunur. Bir an önce kelimesinin yaz&#;l&#;&#;&#;nda da tüm kelimelerin ayr&#; yaz&#;lmas&#; gerekir. Biran önce &#;eklinde biti&#;ik olarak yaz&#;ld&#;&#;&#;nda imla hatas&#; olur. Bir an önce yaz&#;m&#; ayr&#; oldu&#;u zaman do&#;ru kullan&#;lm&#;&#; olur.

Bir an önce biti&#;ik mi yaz&#;l&#;r?

Bir an önce ayr&#; m&#; yaz&#;l&#;r diye ara&#;t&#;ran pek çok ki&#;i vard&#;r. Bu sözcü&#;ün yaz&#;l&#;&#;&#; ile ilgili olarak TDK’de net olarak kural belirtilmi&#;tir. Bir an önce yazarken tüm kelimeleri ayr&#; yazanlar, bu tamlamay&#; do&#;ru kullan&#;r. As&#;l olarak bir an tamlamas&#;n&#;n yaz&#;l&#;&#;&#; ile ilgili tereddüde dü&#;ülür. Bu sözcük her zaman ayr&#; olarak yaz&#;l&#;r ve sonras&#;na gelen ekler de ayr&#; yaz&#;lmal&#;d&#;r. Dolay&#;s&#;yla bir an önce yazarken kelimelerin her birini birbirinden ay&#;rmak gerekir.

Bir an önce yaz&#;m&#; ile ilgili örnek cümleler

Bir an önce do&#;ru yaz&#;l&#;&#;&#; ile ilgili en net ve do&#;ru bilgiye TDK’den ula&#;mak mümkündür. Bu sözlükte hem kelimenin do&#;ru yaz&#;l&#;&#;&#; hem de anlam&#; yer al&#;r. Dolay&#;s&#;yla cümle içinde kullan&#;rken do&#;ru yaz&#;l&#;&#;&#; nas&#;l olmal&#; diye merak edenler Bir an önce TDK kurallar&#;nca ayr&#; yaz&#;l&#;r. Örnek cümleler:

• Bir an önce buradan ç&#;kmal&#;y&#;z. (Do&#;ru)
• Biran önce sana kavu&#;mak istiyorum. (Yanl&#;&#;)
  

ANASAYFAYA DÖNMEK &#;Ç&#;N TIKLAYINIZ

Belirtisiz isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, isnat grupları, birleşik fiiller, ikilemeler, kısaltma grupları ve kalıplaşmış çe­kimli fiillerden oluşan ifadeler yeni bir kavramı karşıladıklarında birleşik kelime olurlar. Birleşik kelimeler belirli kurallar çerçevesinde bitişik veya ayrı olarak yazılır.

       Birleşik kelimeler aşağıdaki durumlarda bitişik yazılırlar:

1. Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır: birbiri (< biri biri), kaynana (< kayın ana), kaynata (< kayın ata), nasıl (< ne asıl), niçin (< ne için), pazartesi (< pazar ertesi), sütlaç (< sütlü aş) vb.

2. Özgün biçimleri tek heceli bazı Arapça kökenli kelimeler etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle birleşirken ses düşmesine, ses değişmesine veya ses türemesine uğradıklarında bitişik yazılır: emretmek, meno­lunmak, cemetmek, kaybolmak; darbetmek, dercetmek, hamdetmek; affetmek, hissetmek, reddetmek vb.

3. Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır.

a. Bitki adları: aslanağzı, civanperçemi, keçiboynuzu, kuşburnu, turnagagası, açıkağız, akkuyruk (çay), alabaş, altınbaş (kavun), altıparmak (palamut), beşbıyık (muşmula), çobançantası, karnıkara (börülce), katırtırnağı, kuşyemi, şeytanarabası, yılan­yastığı, akşamsefası, camgüzeli, çadıru­şağı, ayşekadın (fasulye), hafızali (üzüm), havvaanaeli, meryemanaeldiveni vb.

b. Hayvan adları: danaburnu (böcek), akbaş (kuş), alabacak (at), bağrıkara (kuş), beş­parmak (deniz hayvanı), çakırkanat (ördek), kababurun (balık), kamçıkuyruk (koyun), kamışkulak (at), karagöz (balık), kara­fatma (böcek), kızılkanat (balık), sarıkuyruk (balık), yeşilbaş (ördek), sazkayası (balık), sırtı­kara (balık), şeytaniğnesi, yalıçapkını (kuş), bozbakkal (kuş), bozyürük (yılan), karadul (örümcek) vb.

c. Hastalık adları: itdirseği (arpacık), delibaş, karabaş, karabacak vb.

ç. Alet ve eşya adları: balıkgözü (halka), deveboynu (boru), domuztır­nağı (kanca), horozayağı (burgu), kargaburnu (alet), kedigözü (lamba), leylekgagası (alet), sıçankuyruğu (törpü), gagaburun (gemi), kancabaş (kayık), adayavrusu (tekne) vb.

d. Biçim, tarz, tür, motif vb. adlar: ayıbacağı (yelken biçimi), balıksırtı (desen), civankaşı (nakış), eşek­sırtı (çatı biçimi), kazkanadı (oyun), kırlangıçkuyruğu (işaret), koçboynuzu (desen), köpekkuyruğu (yağlı güreş), sıçandişi (dikiş), balgümeci (dikiş), beşikörtüsü (çatı biçimi), turnageçidi (fırtına) vb.

e. Yiyecek adları: hanımgöbeği (tatlı), ka­dınbudu (köfte), kedidili (bisküvi), dilberdudağı (tatlı), tavukgöğsü (tatlı), vezirparmağı (tatlı), bülbülyuvası (tatlı), kuşlokumu (kurabiye), alinazik (kebap) vb.

f. Oyun adları: beştaş, dokuztaş, üçtaş vb.

g. Gök cisimlerinin adları: Altıkardeş (yıldız kü­mesi), Arıkovanı (yıldız kümesi), Büyükayı (yıldız kümesi), Demirkazık (yıldız), Küçükayı (yıldız kü­mesi), Kervankıran (yıldız), Samanyolu (yıldız kümesi), Yedikardeş (yıldız kümesi) vb.

ğ. Renk adları: baklaçiçeği, balköpüğü, camgöbeği, devetüyü, fildişi, gülkurusu, kavuniçi, narçi­çeği, ördekbaşı, ördekgagası, tavşanağzı, tavşankanı, turnagözü, vapur­dumanı, vişneçürüğü, yavruağzı vb.

h. Oğlu,kızı sözleri: çapanoğlu, eloğlu, hinoğluhin, elkızı vb.

4.-a, -e, -ı, -i, -u, -ü zarf-fiil ekleriyle bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek ve yazmak fiilleriyle yapılan tasvirî fiiller bitişik yazılır: düşünebilmek, sevebilmek; alıvermek, gülüvermek; uyuyakalmak; gidedurmak, yazadurmak; çıkagelmek, süregelmek; düşeyazmak, öleyazmak vb.

5. Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik keli­meler bitişik yazılır: albeni, ateşkes, çalçene, çalyaka, dönbaba, gelberi, incitmebeni, sallabaş, sallasırt, unutmabeni; batçık, çekyat, geçgeç, kaçgöç, kapkaç, örtbas, seçal, tutkal, veryansın, yapboz, yazboz vb.

6.-an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve -mış/-miş sıfat-fiil ekleriyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır: alaybozan, cankurtaran, çöpçatan, dalgakıran, demirkapan, gökdelen, yelkesen; akımtoplar, altıpatlar, barışsever, basınçölçer, özezer, pürüzalır; baştanımaz, değerbilmez, etyemez, hacıyatmaz, kadirbilmez, karıncaezmez, kuşkonmaz, külyutmaz, tanrıtanımaz, varyemez;çokbilmiş, güngörmüş vb.

7. İkinci kelimesi -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) kalıplaşmış belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: albastı, ciğerdeldi, çıtkırıldım, dalbastı, fırdöndü, gecekondu, gündöndü, hünkârbeğendi, imambayıldı, karyağdı, külbastı, mirasyedi, papazkaçtı, serdengeçti, şıpsevdi, zıpçıktı vb.

8. Her iki kelimesi de -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) belirli geçmiş zaman veya -r /-ar /-er geniş zaman eklerini almış ve kalıplaşmış bulunan birleşik kelimeler bitişik yazı­lır: dedikodu, kaptıkaçtı, oldubitti, uçtuuçtu; biçerbağlar, biçerdö­ver, göçerkonar, kazaratar, konargöçer, okuryazar, uyurgezer, yanardö­ner, yüzergezer vb.

Aynı yapıda olan çakaralmaz kelimesi de bitişik yazılır.

9. Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: ayakaltı, bilinçaltı, gözaltı (gözetim), şuuraltı; akşamüstü, ayaküstü, bayra­müstü, gerçeküstü, ikindiüstü, olağanüstü, öğleüstü, öğleüzeri, suçüstü, yüzüstü; akşamüzeri, ayaküzeri vb.

İki veya daha çok kelimenin birleşmesinden oluşmuş kişi adları, soyadları ve lakaplar bitişik yazılır: Alper, Birol, Gülnihal, Gülseren, Şenol, Varol; Abasıyanık, Adıvar, Atatürk, Gökalp, Güntekin, İnönü, Karaosmanoğlu, Tanpınar, Yurdakul; Boynueğri Mehmet Paşa, Tepedelenli Ali Paşa, Yirmisekiz Çelebi Mehmet, Yedisekiz Hasan Paşa vb.

İki veya daha çok kelimeden oluşmuş il, ilçe, semt vb. yer adları bitişik yazılır: Çanakkale, Gümüşhane; Acıpayam, Pınarbaşı, Şebinkarahisar; Beşiktaş, Kabataş vb.

Şehir, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su, çay vb. kelime­lerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz isim tamlaması kalıbındaki yer adları bitişik yazılır: Akşehir, Eskişehir, Suşehri, Yenişehir; Atakent, Batıkent, Konutkent, Korukent; Çengelköy; Yenimahalle; Karadağ, Uludağ; Kocatepe, Tınaztepe; Akdeniz, Karadeniz, Kızıldeniz; Acıgöl; Kızılırmak, Yeşilırmak; İncesu, Karasu, Sarısu; Akçay vb.

Kişi adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarında, unvan kelimesi sonda ise gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır: Abidinpaşa, Bayrampaşa, Davutpaşa, Gazi Osmanpaşa (mahalle); Ertuğrulgazi (ilçe), Kemalpaşa (ilçe); Mustafabey (cadde), Necatibey (cadde) vb.

Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır: güneybatı, güney­doğu, kuzeybatı, kuzeydoğu

Dilimizde her iki ögesi de asıl anlamını koru­duğu hâlde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan keli­meler de vardır:

a. Baş sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları: başağırlık, başbakan, başbayan, başçavuş, başeser, başfiyat, başhekim, başhemşire, başkahraman, başkent, başkomutan, başköşe, başmüfettiş, başöğretmen, baş­parmak, başpehlivan, başrol, başsavcı, başyazar vb.

b. Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki başı sözüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları: aşçıbaşı, binbaşı, çarkçıbaşı, çeribaşı, ele­başı, mehterbaşı, onbaşı, ustabaşı, yüzbaşı vb.

c. Ağa, baba, bey, efendi, hanım, nine vb. sözlerle kurulan birleşik kelime­ler: ağababa, ağabey, beyefendi, efendibaba, hanımanne, hanımefendi, hacıağa, kadınnine, paşababa vb.

ç. Biraz, birçok, birçoğu, birkaç, birkaçı, birtakım, herhangi, hiçbir, hiç­biri belirsizlik sıfat ve zamirleri de gelenekleşmiş olarak biti­şik yazılır.

Ev kelimesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik ya­zılır: aşevi, bakımevi, basımevi, doğumevi, gözlemevi, huzurevi, kahveevi, ko­nukevi, orduevi, öğretmenevi, polisevi, yayınevi vb.

Hane, name, zade kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelime­ler bitişik yazılır: çayhane, dershane, kahvehane, yazıhane;beyanname, kanunname, se­yahatname, siyasetname; amcazade, dayızade, teyzezade vb.

-zede ile oluşturulmuş birleşik kelimeler bitişik yazılır:depremzede, afetzede, selzede, kazazede vb.

Farsça kurala göre oluşturulan sözler bitişik yazılır: âlemşümul, cihanşümul; darıdünya, ehli­beyit, ehvenişer, erkânıharp, gayrimenkul, gayrimeşru, Kuvayımilliye, Misakımillî, suikast; cürmümeşhut, hamdüsena, hercümerç, hüsnükuruntu, hüsnüniyet vb.

Arapça kurala göre oluşturulan sözler bitişik yazılır: aliyyülâlâ, ceffelkalem, darülaceze, darülfünun, daüssıla, fevkalade, fevkalbeşer, hıfzıssıhha, hüvelbaki, şey­hülislam, tahtelbahir, tahteşşuur; aleykümselam, Allahualem, bismillah, fenafillah, fisebilillah, hafazanallah, inşallah, maşallah, velhasıl vb.

Müzikte kullanılan makam adları bitişik yazılır: acembuselik, hisarbuselik, muhayyerkürdi vb.

UYARI: Bir sıfatla oluşturulan usul adlarında sıfat ayrı yazılır: ağır aksak, yürük aksak, yürük semai vb.

Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik yazılır: İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim Kurulu, Açıköğretim Fakültesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi vb.

Renk adlarıyla kurulan bitki, hayvan veya hastalık adları bitişik yazılır: akağaç, alacamenekşe, karadut, sarıçiçek; alabalık, beyazsinek, bozayı; aksu, akbasma, mavihastalık, maviküf vb.

Dilimizde farkl&#; anlamlara kar&#;&#;l&#;k gelen iki kelime bir araya gelerek yeni anlamlarda ve farkl&#; türde kelimeler olu&#;turabilirler. Bu tür kelimelere birle&#;ik kelimeler ad&#; verilir. Ancak her birle&#;ik kelime biti&#;ik olarak yaz&#;lmayabilir. Türkçe yaz&#;m kurallar&#; gere&#;ince belirlendi&#;i &#;ekilde yaz&#;lmal&#;d&#;r. Bu kurallara göre yeni bir kelime üretme amac&#; ile bir araya gelen kelimelerin her ikisi de anlam&#;n kaybetmiyorsa yeni olu&#;an kelime ayr&#; yaz&#;lmal&#;d&#;r. Ayn&#; &#;ekilde bu kelimeler herhangi bir ses de&#;i&#;imi ya&#;am&#;yorsa da ayr&#; yaz&#;lmal&#;d&#;r.

Bir an nas&#;l yaz&#;l&#;r?

Türkçe yaz&#;m kurallar&#; do&#;rultusunda bir an ayr&#; yaz&#;lmas&#; gereken birle&#;ik ifadelerden biridir. Bir an evvel, bir an önce gibi birle&#;ik kelimeler için de yer ald&#;&#;&#; zaman da ayr&#; olarak yaz&#;lmal&#;d&#;r. Bir ve an kelimelerinin bir araya geli&#;i ile olu&#;an “bir an” da birle&#;ik özellikte ve kal&#;pla&#;m&#;&#; bir ifadedir. Bir an TDK (Türk Dil Kurumu) sayfas&#;nda yer alan tan&#;ma göre zarf türünde ve çok k&#;sa bir süre anlam&#;na gelir. Bu kelime de ço&#;u zaman yanl&#;&#; yaz&#;l&#;r. " Bir an ayr&#; m&#; yaz&#;l&#;r?" sorusuna cevap olarak evet yan&#;t&#; verilebilir.

Bir an biti&#;ik mi yaz&#;l&#;r?

Birle&#;ik türde kelimeler ve ifadelerin baz&#;lar&#; biti&#;ik baz&#;lar&#; ise ayr&#; yaz&#;labilir. Bir an da ayr&#; yaz&#;lmas&#; gereken birle&#;ik ifadeler aras&#;nda yer al&#;r. &#;ki farkl&#; kelimenin bir araya gelmesi ile olu&#;an bir an do&#;ru yaz&#;l&#;&#;&#;na örnek olarak &#;u cümleler gösterilebilir:

• Bir an dü&#;ündükten sonra zor da olsa ona gitmesini söyleyebildim.
• Her &#;ey bir anda oldu ve ben hiçbir &#;ey yapamad&#;m!

ANASAYFAYA DÖNMEK &#;Ç&#;N TIKLAYINIZ