Biri Var Aramızda
Bendeniz - Biri Var S&#;m&#;nd&#;r Rzayev
Ona hans&#; rol des&#;n, yara&#;&#;rd&#;
&#;ox q&#;rib&#; h&#;yatd&#;r. B&#;z&#;n ist&#;diyimiz, sevdiyimiz insanlar&#; bir an&#;n i&#;ind&#;c&#; itiririk. Sonra da g&#;z&#;m&#;z yolda qal&#;r. N&#; q&#;d&#;r axtarsaq da, arasaq da, onlardan x&#;b&#;r-&#;t&#;r &#;&#;xm&#;r. &#;slind&#; bu, tale yaz&#;s&#;d&#;r. Bu h&#;yatda ya&#;amaq &#;&#;&#;n birin&#; az, birin&#; &#;ox vaxt verilir. Amma &#;&#;r&#;fli &#;m&#;r deyil&#;n bir anlay&#;&#; da var. Onun azl&#;&#;&#;, &#;oxlu&#;u &#;sas deyil.
&#;&#;r&#;fli &#;m&#;r c&#;miyy&#;tin inki&#;af&#;na &#;&#;r&#;fl&#; xidm&#;t ed&#;nl&#;r&#; m&#;xsusdur. V&#; haqq&#;nda s&#;hb&#;t a&#;d&#;&#;&#;m&#;z m&#;rhum s&#;n&#;tkar&#;m&#;z S&#;m&#;nd&#;r M&#;nsim o&#;lu Rzayev bel&#; bir &#;&#;r&#;fli h&#;yat yolu ke&#;mi&#;dir. Baxmayaraq ki, o art&#;q 24 ildir aram&#;zda yoxdur, onun &#;aqraq g&#;l&#;&#;&#;, z&#;hmli bax&#;&#;lar&#;, p&#;hl&#;van c&#;ss&#;si he&#; zaman x&#;yallardan silinmir. &#;&#;nki o, &#;v&#;zsiz ifa t&#;rzi il&#; h&#;r birimizin q&#;lbind&#; el&#; &#;z s&#;n&#;ti boyda bir qala qurub.
S&#;m&#;nd&#;r Rzayev az ya&#;asa da, &#;ox z&#;ngin t&#;rc&#;meyi-hal&#; var. C&#;mi 41 il &#;m&#;r s&#;rm&#;&#; yarad&#;c&#; bir insan &#;&#;&#;n bu q&#;d&#;r obraz yaratmaq, bu q&#;d&#;r i&#; g&#;rm&#;k, vallah, m&#;c&#;z&#;dir. A&#;suda d&#;nyaya g&#;z a&#;&#;b. Sonra &#;nc&#;s&#;n&#;t &#;nstitutunda b&#;y&#;k T&#;hmasibin m&#;kt&#;bind&#;n d&#;rs al&#;b, Sumqay&#;t Teatr&#;nda &#;al&#;&#;&#;b. Amma &#;mr&#;n&#;n, yarad&#;c&#;l&#;&#;&#;n&#;n &#;n yaddaqalan ill&#;rini Akademik Dram Teatr&#;nda ke&#;irib.
S&#;m&#;nd&#;rin yarad&#;c&#;l&#;q yolu &#;ox&#;ax&#;lidir. Burada teatr da var, kino da, radio da, televiziya da. H&#;r yerd&#; S&#;m&#;nd&#;r &#;z ucal&#;&#;&#;n&#;, &#;l&#;atmazl&#;&#;&#;n&#; qoruya bilmi&#;di.
&#;mr&#;n&#;n son g&#;n&#;n&#; kimi bu teatrda f&#;aliyy&#;t g&#;st&#;rdi. Biri dig&#;rin&#; b&#;nz&#;m&#;y&#;n obrazlar qalereyas&#; yaratd&#;.
D&#;vr&#;n teatr&#;&#;naslar&#; q&#;zet-jurnallarda onun &#;nvan&#;na s&#;mimi fikirl&#;r yazar, yaratd&#;&#;&#; obrazlar&#;n b&#;nz&#;rsizliyind&#;n diqq&#;t&#;&#;k&#;n m&#;qal&#;l&#;rl&#; &#;&#;x&#;&#; ed&#;rdil&#;r. Onlardan birinin - m&#;&#;hur pedaqoq, rejissor, aktyor Mehdi M&#;mm&#;dovun qeydl&#;rini xat&#;rlayaq: “S&#;m&#;nd&#;r Rzayev obrazlarla sanki dil tapa bilir. Pe&#;&#;kar teatr xadimi olma&#;&#;ma baxmayaraq, b&#;z&#;n onun potensial g&#;c&#;n&#;, qabiliyy&#;tin&#; qibt&#; edir&#;m”. Do&#;rudan da, z&#;r q&#;drini z&#;rg&#;r bil&#;rmi&#;. H&#;r ikisinin ruhu &#;ad olsun.
Milli teatr&#;m&#;z&#;n t&#;r&#;qqisin&#;, tan&#;nmas&#;na can yand&#;ranlardan biri d&#; xalq artisti, g&#;rk&#;mli pedaqoq, b&#;nz&#;rsiz rejissor m&#;rhum Tofiq Kaz&#;mov olub. Onun sevdiyi, &#;zizl&#;diyi yetirm&#;l&#;ri aras&#;nda S&#;m&#;nd&#;r Rzayev d&#; vard&#;. O, S&#;m&#;nd&#;rin x&#;trini q&#;d&#;rsiz ist&#;y&#;rdi. El&#; qurulu&#; verdiyi tama&#;ada g&#;nc t&#;l&#;b&#;-aktyoru ilk d&#;f&#; s&#;hn&#;y&#; &#;&#;xardan da Tofiq m&#;&#;llim olmu&#;du.
O, zahir&#;n soyuqqanl&#; adam t&#;siri ba&#;&#;&#;layard&#;. &#;g&#;r: “&#;, bu m&#;n&#;m ey, S&#;m&#;nd&#;r&#;m” - deyirdis&#;, dem&#;k s&#;nin gileyini g&#;zl&#;rind&#;n duyubmu&#;. Aktyorlar aras&#;nda m&#;rhum L&#;tf&#;li Abdullayevd&#;n sonra &#;n m&#;rh&#;m&#;tli, xeyirxah, &#;zg&#;sinin k&#;d&#;rini &#;r&#;yind&#; hiss ed&#;n, h&#;tta yadlar&#;n bel&#; qay&#;&#;lar&#;na &#;&#;rik &#;&#;xan S&#;m&#;nd&#;r Rzayev olub.
S&#;m&#;nd&#;r daxil&#;n azad s&#;n&#;tkar idi. O &#;r&#;yi tutmayan rollar&#; oynamazd&#;. Ona g&#;r&#; d&#; rollar&#;n&#;n &#;oxunda &#;z&#;n&#; ox&#;arl&#;q var. Onlar&#;n &#;oxu a&#;ayana, &#;z s&#;z&#;n&#; dey&#;n, h&#;m d&#; m&#;layim insanlar&#;n obrazlar&#;d&#;r. “&#;&#;h&#;rin yay g&#;nl&#;ri”ni xat&#;rlay&#;n. B&#;hram Zeynall&#;n&#; nec&#; d&#; d&#;qiq &#;trixl&#;rl&#; canland&#;r&#;b. S&#;m&#;nd&#;rin ifas&#;nda &#;ox q&#;rib&#; bir &#;irinlik vard&#;. Onun q&#;hr&#;manlar&#;, n&#;d&#;ns&#;, tama&#;a&#;&#;ya &#;ox do&#;ma, yax&#;n adam t&#;siri ba&#;&#;&#;lay&#;rd&#;. El&#; bilirdin, bu adamlar&#; n&#; vaxtsa, hardasa g&#;rm&#;s&#;n.
S&#;m&#;nd&#;rin s&#;sind&#;ki &#;irinlik d&#; bu m&#;nasib&#;tl&#;r&#; &#;zg&#; bir do&#;mal&#;q g&#;tirirdi. S&#;m&#;nd&#;r Rzayev bizim kinoda dublyaj s&#;n&#;tinin korifeyl&#;rind&#;n idi. O, kinostudiyan&#;n dublyaj sexind&#;, dem&#;k olar ki, g&#;nl&#;rl&#; s&#;sl&#;ndirm&#; &#;z&#;rind&#; &#;al&#;&#;ard&#;. S&#;m&#;nd&#;r mill&#;tini, xalq&#;n&#; sev&#;n s&#;n&#;tkar idi. O, h&#;mi&#;&#; oynad&#;&#;&#; rollarda milli cizgil&#;ri qabartma&#;&#; xo&#;lay&#;rd&#;. &#;n ki&#;ik rollarda bel&#; o, az&#;rbaycanl&#; idi, &#;z&#; d&#; &#;sl az&#;rbaycanl&#;. S&#;m&#;nd&#;rin s&#;si, dan&#;&#;&#;&#;&#; bir orkestrin ifa etdiyi simfoniyaya b&#;rab&#;r idi. N&#; q&#;d&#;r ah&#;ngli, n&#; q&#;d&#;r &#;r&#;y&#; yat&#;ml&#; dan&#;&#;ard&#;. Q&#;rib&#;dir, S&#;m&#;nd&#;r Rzayev&#; h&#;tta epizodik rollar t&#;klif olunanda bel&#;, m&#;mnuniyy&#;tl&#; raz&#;la&#;&#;rd&#;. Deyirdi ki, “ki&#;ik a&#;arla da b&#;y&#;k qap&#;lar a&#;maq olur”. Amma el&#; ki, s&#;hn&#;d&#; bu b&#;y&#;k s&#;n&#;tkar&#;n s&#;si e&#;idilirdi, b&#;t&#;n zal heyr&#;t&#; g&#;lirdi. B&#;z&#;n onun ki&#;ik rollar&#; ba&#; q&#;hr&#;manlar&#; bel&#; k&#;lg&#;d&#; qoyurdu. S&#;m&#;nd&#;r Rzayev klassik aktyor s&#;n&#;timizin ruhunu ya&#;ad&#;rd&#;, el&#; &#;z&#; d&#; klassik s&#;n&#;tkara &#;evrildi.
“H&#;yat&#;n dibind&#;”, “Hamlet”, “Ya&#;&#;&#;dan sonra”, “S&#;n yanmasan”, “Cehizsiz q&#;z”, “Q&#;rib&#; o&#;lan”, “D&#;li y&#;&#;&#;nca&#;&#;” Bunlar S&#;m&#;nd&#;rin teatrda oynad&#;&#;&#; tama&#;alar&#;n c&#;zi bir hiss&#;sidir. Amma onlar&#;n h&#;r birin&#; S&#;m&#;nd&#;rin yuxusuz gec&#;l&#;ri, g&#;rgin yarad&#;c&#;l&#;q axtar&#;&#;lar&#;, b&#;z&#;n is&#; h&#;dsiz &#;s&#;bl&#;ri s&#;rf olunmu&#;du. S&#;m&#;nd&#;r Rzayev yarad&#;c&#; s&#;n&#;tkar idi. &#;z&#; obraz &#;&#;&#;n &#;trixl&#;r axtarard&#;. Rejissorlar&#; da bu “ixtiralar”&#;n s&#;rf&#;li oldu&#;una inand&#;ra bilirdi.
Kinoya S&#;m&#;nd&#;rin hans&#; rolla ba&#;lad&#;&#;&#;n&#; dem&#;k &#;&#;tindir. Amma onun s&#;n&#;t dostu, xalq artisti Ya&#;ar Nuri deyir ki, ilk filmi haqq&#;nda bir &#;z&#; bilirdi bir d&#; m&#;n “U&#;aql&#;&#;&#;n son gec&#;si”: Filmin lap &#;vv&#;lind&#; k&#;&#;&#;d&#; g&#;z&#;n iki milis i&#;&#;isind&#;n biri S&#;m&#;nd&#;r idi. Amma sonralar o, kinoda da &#;z s&#;z&#;n&#; dedi. Do&#;rudur, onun aktyorluq potensial&#;ndan kinomuzda yet&#;rinc&#; istifad&#; olunmasa da, bir s&#;ra yaddaqalan obrazlar&#; - S&#;m&#;nd&#;rli anlar&#; kino tariximiz&#; k&#;&#;&#;r&#;l&#;b. “&#;arvadarlar&#;n izi il&#;” filmind&#; S&#;m&#;nd&#;r el&#; S&#;m&#;nd&#;ri oynay&#;rd&#;. Bu filmin &#;sas&#;nda &#;lyas &#;f&#;ndiyevin “K&#;rp&#;salanlar” &#;s&#;ri durur. S&#;m&#;nd&#;r filmin &#;ox da b&#;y&#;k olmayan sur&#;tl&#;rind&#;n biridir. Amma n&#;z&#;r&#; &#;arpan, yaddaqalan obrazd&#;r. “N&#;simi” d&#; is&#; rejissor H&#;s&#;n Seyidb&#;yli ona &#;irvan&#;ah &#;brahimin rolunu tap&#;&#;rm&#;&#;d&#;. Bu, aktyor &#;&#;&#;n b&#;y&#;k m&#;suliyy&#;t idi. Do&#;rudan da, Az&#;rbaycan&#;n tarixind&#; dan&#;lmaz xidm&#;tl&#;ri olan &#;irvan&#;ah &#;brahimi ekranda yaratmaq aktyordan &#;sl m&#;nada y&#;ks&#;k s&#;n&#;tkarl&#;q t&#;l&#;b edirdi. Film ekrana &#;&#;xanda &#;oxlar&#; t&#;&#;cc&#;b hissi ke&#;irdi. S&#;m&#;nd&#;r obraz&#; el&#; &#;z&#;n&#;nk&#;l&#;&#;dirmi&#;di ki, qar&#;&#;nda tarixi &#;&#;xsiyy&#;t &#;brahim &#;ah&#;n dayand&#;&#;&#;na s&#;mimilikl&#; inan&#;rsan.
S&#;m&#;nd&#;r Rzayevin q&#;hr&#;manlar&#;, h&#;qiq&#;t&#;n s&#;mimi, qay&#;&#;ke&#; insanlard&#;r. B&#;lk&#; d&#; bu, onun &#;z xarakterind&#;n do&#;an c&#;h&#;t idi. Ax&#; aktyorun &#;z daxili “m&#;n”ini gizl&#;tm&#;si h&#;r vaxt m&#;mk&#;n olmur. &#;st&#;r-ist&#;m&#;z &#;z&#;nd&#;ki temperament, psixoloji m&#;qamlar &#;z&#; &#;&#;x&#;r. Bax, S&#;m&#;nd&#;r Rzayevin aktyor taleyinin xo&#;b&#;xtliyi onda idi ki, o, daxil&#;n t&#;miz ruhlu adam idi. Yaratd&#;&#;&#; rollara is&#; &#;z ruhunun, q&#;lbinin &#;irin &#;alarlar&#;n&#; hopdururdu. Bu y&#;nd&#; yaratd&#;&#;&#; obrazlardan “B&#;yin o&#;urlanmas&#;” filmind&#;ki Hiday&#;t m&#;&#;llimi xat&#;rlasaq, yerin&#; d&#;&#;&#;r. “M&#;n&#;m ey, Hiday&#;t m&#;&#;llim” v&#; ard&#;nca da S&#;m&#;nd&#;rin &#;aqraq g&#;l&#;&#;&#;. Bunu yaln&#;z v&#; yaln&#;z S&#;m&#;nd&#;r Rzayev bel&#; s&#;mimi v&#; t&#;bii yarada bil&#;rdi. Bu s&#;hn&#;, b&#;lk&#; d&#;, S&#;m&#;nd&#;rin &#;z k&#;&#;fi idi. H&#;r halda klassik bir epizoddur v&#; bu ki&#;ik s&#;hn&#; film&#; x&#;susi bir ovqat b&#;x&#; edir.
“Evl&#;nm&#;k ist&#;yir&#;m” filmind&#; aktyorun yaratd&#;&#;&#; H&#;s&#;n a&#;a obraz&#;n&#;n timsal&#;nda insanlar&#;n haqq&#;n&#; tapdalamaqla naraz&#;l&#;&#;a s&#;b&#;b olan bir zal&#;m&#;n daxili al&#;mi pafoslu ifa il&#; yox, s&#;rb&#;st dialoqlarla a&#;&#;qlan&#;r. &#;mumiyy&#;tl&#;, S&#;m&#;nd&#;r Rzayevin yarad&#;c&#;l&#;&#;&#;n&#; &#;ks etdir&#;n personajlar&#;n h&#;r biri d&#;&#;&#;nd&#;r&#;c&#; detallarla hafiz&#;l&#;r&#; hopur. Epizodik rollara &#;&#;kilm&#;k t&#;klifl&#;rini h&#;v&#;sl&#; q&#;bul ed&#;n aktyor kinematoqrafik g&#;r&#;n&#;&#;&#;, z&#;hmli simas&#; daxilind&#; milli xarakterl&#;r ustas&#; idi. O, ekranda yaratd&#;&#;&#; m&#;nfi obrazlar&#; da &#;&#;xsiyy&#;t kimi t&#;qdim edirdi. Ekran &#;s&#;rl&#;rinin s&#;jet x&#;tti z&#;if olsa bel&#;, onun ifa&#;&#;l&#;&#;&#;n&#; &#;ks etdir&#;n kadrlardak&#; s&#;n&#;t ciddiliyinin f&#;rqin&#; varmamaq qeyri-m&#;mk&#;nd&#;r. Bu x&#;susiyy&#;tl&#;r&#; &#;sas&#;n onu h&#;r d&#;f&#; ekranda g&#;r&#;b, yarad&#;c&#;l&#;&#;&#;n&#; sev&#;n tama&#;a&#;&#; filmi finalad&#;k izl&#;m&#;yi &#;st&#;n tutur. A&#;&#;&#;&#;, onu filml&#;r&#; u&#;ur qazand&#;ran aktyor adland&#;rmaq olar. S&#;m&#;nd&#;r Rzayev &#;ox rejissorlarla i&#;l&#;yib. Tofiq Ta&#;&#;zad&#;, Arif Babayev, H&#;s&#;n Seyidb&#;yli, Tofiq &#;smay&#;lov, Vaqif Mustafayev S&#;m&#;nd&#;ri b&#;y&#;k m&#;mnuniyy&#;tl&#; filml&#;rin&#; d&#;v&#;t edirdil&#;r. Ancaq S&#;m&#;nd&#;r Rzayev &#;ox vaxt filml&#;rd&#;n imtina edirdi. &#;&#;nki &#;ox m&#;&#;&#;ul idi. Teatrda i&#;l&#;yirdi. televiziya filml&#;rind&#;, tama&#;alar&#;nda oynay&#;rd&#;, “Bulaq” verili&#;inin is&#; daimi apar&#;c&#;lar&#;ndan idi. &#;akir &#;&#;k&#;rovi&#; (“Evl&#;ri k&#;nd&#;l&#;n yar”) h&#;r d&#;f&#; televiziya ekran&#;nda g&#;r&#;n&#;nd&#; q&#;lbimizd&#; sevinc dolu bir d&#;nya yaran&#;r. Bazar g&#;n&#; ax&#;amlar ev&#; t&#;l&#;sirdik ki, “Bulaq” verili&#;ind&#; bu b&#;y&#;k s&#;n&#;tkar&#;n bulaq kimi t&#;miz v&#; &#;&#;ffaf s&#;sini dinl&#;y&#;k.
Haql&#; olaraq deyirl&#;r ki, s&#;sin d&#; r&#;ngi, dad&#; var. O s&#;si ulu Yaradan&#;m&#;z S&#;m&#;nd&#;r&#; d&#; ba&#;&#;&#;lam&#;&#;d&#;. Dinl&#;yicil&#;rin h&#;r say&#;n&#; maraqla, intizarla g&#;zl&#;dikl&#;ri “Bulaq” verili&#;inin efird&#; ilk d&#;f&#; s&#;sl&#;nm&#;sind&#;n yar&#;m &#;sr&#; yax&#;n vaxt ke&#;ir. Onun ilk yarad&#;c&#;lar&#;ndan biri S&#;m&#;nd&#;r Rzayev art&#;q aram&#;zda yoxdur. Amma n&#; verili&#; unudulur, n&#; d&#; apar&#;c&#;s&#;. M&#;rhum aktyor oxudu&#;u bayat&#;n&#;, qo&#;man&#;, yaxud hans&#;sa bir r&#;vay&#;ti el&#; h&#;zin, k&#;vr&#;k, &#;irin s&#;sl&#;ndir&#;rdi ki, s&#;zl&#; t&#;svir edil&#;n m&#;nz&#;r&#;, obraz g&#;z &#;n&#;nd&#; canlanard&#;. S&#;m&#;nd&#;rin s&#;si dinl&#;yicil&#;ri ovsunlayard&#;, xo&#; arzulara do&#;ru aparard&#;. &#;&#;nki o s&#;sd&#; h&#;zin musiqi vard&#;. Ana laylas&#; q&#;d&#;r &#;irin, ata &#;y&#;d&#; q&#;d&#;r q&#;tiyy&#;tli idi.
G&#;nl&#;rin birind&#; “H&#;yat&#;n dibind&#;” tama&#;as&#;na x&#;st&#; v&#;ziyy&#;td&#; g&#;lmi&#;di. X&#;st&#;xanada idi. Buna baxmayaraq, p&#;r&#;sti&#;karlar&#;n&#; nigaran qoymaq ist&#;m&#;mi&#;di. H&#;min ax&#;am S&#;m&#;nd&#;r teatrda &#;n a&#;&#;r v&#; &#;n &#;&#;tin g&#;n&#;n&#; ya&#;ay&#;rd&#;. Bu, soyuq s&#;hn&#;d&#; x&#;st&#; aktyorun son oyunu idi Ya&#;ayan is&#; S&#;m&#;nd&#;rin yaratd&#;&#;&#; q&#;hr&#;manlard&#;r. Onlar Az&#;rbaycan&#;n milli-m&#;n&#;vi s&#;rv&#;ti kimi &#;b&#;diya&#;arl&#;q qazanm&#;&#;lar.
M. M&#;K&#;RR&#;MO&#;LU
Xalq q&#;zeti.- 31 yanvar.- S. 7.
nest...
S&#;m&#;nd&#;r Rzayev
Ona hans&#; rol des&#;n, yara&#;&#;rd&#;
&#;ox q&#;rib&#; h&#;yatd&#;r. B&#;z&#;n ist&#;diyimiz, sevdiyimiz insanlar&#; bir an&#;n i&#;ind&#;c&#; itiririk. Sonra da g&#;z&#;m&#;z yolda qal&#;r. N&#; q&#;d&#;r axtarsaq da, arasaq da, onlardan x&#;b&#;r-&#;t&#;r &#;&#;xm&#;r. &#;slind&#; bu, tale yaz&#;s&#;d&#;r. Bu h&#;yatda ya&#;amaq &#;&#;&#;n birin&#; az, birin&#; &#;ox vaxt verilir. Amma &#;&#;r&#;fli &#;m&#;r deyil&#;n bir anlay&#;&#; da var. Onun azl&#;&#;&#;, &#;oxlu&#;u &#;sas deyil.
&#;&#;r&#;fli &#;m&#;r c&#;miyy&#;tin inki&#;af&#;na &#;&#;r&#;fl&#; xidm&#;t ed&#;nl&#;r&#; m&#;xsusdur. V&#; haqq&#;nda s&#;hb&#;t a&#;d&#;&#;&#;m&#;z m&#;rhum s&#;n&#;tkar&#;m&#;z S&#;m&#;nd&#;r M&#;nsim o&#;lu Rzayev bel&#; bir &#;&#;r&#;fli h&#;yat yolu ke&#;mi&#;dir. Baxmayaraq ki, o art&#;q 24 ildir aram&#;zda yoxdur, onun &#;aqraq g&#;l&#;&#;&#;, z&#;hmli bax&#;&#;lar&#;, p&#;hl&#;van c&#;ss&#;si he&#; zaman x&#;yallardan silinmir. &#;&#;nki o, &#;v&#;zsiz ifa t&#;rzi il&#; h&#;r birimizin q&#;lbind&#; el&#; &#;z s&#;n&#;ti boyda bir qala qurub.
S&#;m&#;nd&#;r Rzayev az ya&#;asa da, &#;ox z&#;ngin t&#;rc&#;meyi-hal&#; var. C&#;mi 41 il &#;m&#;r s&#;rm&#;&#; yarad&#;c&#; bir insan &#;&#;&#;n bu q&#;d&#;r obraz yaratmaq, bu q&#;d&#;r i&#; g&#;rm&#;k, vallah, m&#;c&#;z&#;dir. A&#;suda d&#;nyaya g&#;z a&#;&#;b. Sonra &#;nc&#;s&#;n&#;t &#;nstitutunda b&#;y&#;k T&#;hmasibin m&#;kt&#;bind&#;n d&#;rs al&#;b, Sumqay&#;t Teatr&#;nda &#;al&#;&#;&#;b. Amma &#;mr&#;n&#;n, yarad&#;c&#;l&#;&#;&#;n&#;n &#;n yaddaqalan ill&#;rini Akademik Dram Teatr&#;nda ke&#;irib.
S&#;m&#;nd&#;rin yarad&#;c&#;l&#;q yolu &#;ox&#;ax&#;lidir. Burada teatr da var, kino da, radio da, televiziya da. H&#;r yerd&#; S&#;m&#;nd&#;r &#;z ucal&#;&#;&#;n&#;, &#;l&#;atmazl&#;&#;&#;n&#; qoruya bilmi&#;di.
&#;mr&#;n&#;n son g&#;n&#;n&#; kimi bu teatrda f&#;aliyy&#;t g&#;st&#;rdi. Biri dig&#;rin&#; b&#;nz&#;m&#;y&#;n obrazlar qalereyas&#; yaratd&#;.
D&#;vr&#;n teatr&#;&#;naslar&#; q&#;zet-jurnallarda onun &#;nvan&#;na s&#;mimi fikirl&#;r yazar, yaratd&#;&#;&#; obrazlar&#;n b&#;nz&#;rsizliyind&#;n diqq&#;t&#;&#;k&#;n m&#;qal&#;l&#;rl&#; &#;&#;x&#;&#; ed&#;rdil&#;r. Onlardan birinin - m&#;&#;hur pedaqoq, rejissor, aktyor Mehdi M&#;mm&#;dovun qeydl&#;rini xat&#;rlayaq: “S&#;m&#;nd&#;r Rzayev obrazlarla sanki dil tapa bilir. Pe&#;&#;kar teatr xadimi olma&#;&#;ma baxmayaraq, b&#;z&#;n onun potensial g&#;c&#;n&#;, qabiliyy&#;tin&#; qibt&#; edir&#;m”. Do&#;rudan da, z&#;r q&#;drini z&#;rg&#;r bil&#;rmi&#;. H&#;r ikisinin ruhu &#;ad olsun.
Milli teatr&#;m&#;z&#;n t&#;r&#;qqisin&#;, tan&#;nmas&#;na can yand&#;ranlardan biri d&#; xalq artisti, g&#;rk&#;mli pedaqoq, b&#;nz&#;rsiz rejissor m&#;rhum Tofiq Kaz&#;mov olub. Onun sevdiyi, &#;zizl&#;diyi yetirm&#;l&#;ri aras&#;nda S&#;m&#;nd&#;r Rzayev d&#; vard&#;. O, S&#;m&#;nd&#;rin x&#;trini q&#;d&#;rsiz ist&#;y&#;rdi. El&#; qurulu&#; verdiyi tama&#;ada g&#;nc t&#;l&#;b&#;-aktyoru ilk d&#;f&#; s&#;hn&#;y&#; &#;&#;xardan da Tofiq m&#;&#;llim olmu&#;du.
O, zahir&#;n soyuqqanl&#; adam t&#;siri ba&#;&#;&#;layard&#;. &#;g&#;r: “&#;, bu m&#;n&#;m ey, S&#;m&#;nd&#;r&#;m” - deyirdis&#;, dem&#;k s&#;nin gileyini g&#;zl&#;rind&#;n duyubmu&#;. Aktyorlar aras&#;nda m&#;rhum L&#;tf&#;li Abdullayevd&#;n sonra &#;n m&#;rh&#;m&#;tli, xeyirxah, &#;zg&#;sinin k&#;d&#;rini &#;r&#;yind&#; hiss ed&#;n, h&#;tta yadlar&#;n bel&#; qay&#;&#;lar&#;na &#;&#;rik &#;&#;xan S&#;m&#;nd&#;r Rzayev olub.
S&#;m&#;nd&#;r daxil&#;n azad s&#;n&#;tkar idi. O &#;r&#;yi tutmayan rollar&#; oynamazd&#;. Ona g&#;r&#; d&#; rollar&#;n&#;n &#;oxunda &#;z&#;n&#; ox&#;arl&#;q var. Onlar&#;n &#;oxu a&#;ayana, &#;z s&#;z&#;n&#; dey&#;n, h&#;m d&#; m&#;layim insanlar&#;n obrazlar&#;d&#;r. “&#;&#;h&#;rin yay g&#;nl&#;ri”ni xat&#;rlay&#;n. B&#;hram Zeynall&#;n&#; nec&#; d&#; d&#;qiq &#;trixl&#;rl&#; canland&#;r&#;b. S&#;m&#;nd&#;rin ifas&#;nda &#;ox q&#;rib&#; bir &#;irinlik vard&#;. Onun q&#;hr&#;manlar&#;, n&#;d&#;ns&#;, tama&#;a&#;&#;ya &#;ox do&#;ma, yax&#;n adam t&#;siri ba&#;&#;&#;lay&#;rd&#;. El&#; bilirdin, bu adamlar&#; n&#; vaxtsa, hardasa g&#;rm&#;s&#;n.
S&#;m&#;nd&#;rin s&#;sind&#;ki &#;irinlik d&#; bu m&#;nasib&#;tl&#;r&#; &#;zg&#; bir do&#;mal&#;q g&#;tirirdi. S&#;m&#;nd&#;r Rzayev bizim kinoda dublyaj s&#;n&#;tinin korifeyl&#;rind&#;n idi. O, kinostudiyan&#;n dublyaj sexind&#;, dem&#;k olar ki, g&#;nl&#;rl&#; s&#;sl&#;ndirm&#; &#;z&#;rind&#; &#;al&#;&#;ard&#;. S&#;m&#;nd&#;r mill&#;tini, xalq&#;n&#; sev&#;n s&#;n&#;tkar idi. O, h&#;mi&#;&#; oynad&#;&#;&#; rollarda milli cizgil&#;ri qabartma&#;&#; xo&#;lay&#;rd&#;. &#;n ki&#;ik rollarda bel&#; o, az&#;rbaycanl&#; idi, &#;z&#; d&#; &#;sl az&#;rbaycanl&#;. S&#;m&#;nd&#;rin s&#;si, dan&#;&#;&#;&#;&#; bir orkestrin ifa etdiyi simfoniyaya b&#;rab&#;r idi. N&#; q&#;d&#;r ah&#;ngli, n&#; q&#;d&#;r &#;r&#;y&#; yat&#;ml&#; dan&#;&#;ard&#;. Q&#;rib&#;dir, S&#;m&#;nd&#;r Rzayev&#; h&#;tta epizodik rollar t&#;klif olunanda bel&#;, m&#;mnuniyy&#;tl&#; raz&#;la&#;&#;rd&#;. Deyirdi ki, “ki&#;ik a&#;arla da b&#;y&#;k qap&#;lar a&#;maq olur”. Amma el&#; ki, s&#;hn&#;d&#; bu b&#;y&#;k s&#;n&#;tkar&#;n s&#;si e&#;idilirdi, b&#;t&#;n zal heyr&#;t&#; g&#;lirdi. B&#;z&#;n onun ki&#;ik rollar&#; ba&#; q&#;hr&#;manlar&#; bel&#; k&#;lg&#;d&#; qoyurdu. S&#;m&#;nd&#;r Rzayev klassik aktyor s&#;n&#;timizin ruhunu ya&#;ad&#;rd&#;, el&#; &#;z&#; d&#; klassik s&#;n&#;tkara &#;evrildi.
“H&#;yat&#;n dibind&#;”, “Hamlet”, “Ya&#;&#;&#;dan sonra”, “S&#;n yanmasan”, “Cehizsiz q&#;z”, “Q&#;rib&#; o&#;lan”, “D&#;li y&#;&#;&#;nca&#;&#;” Bunlar S&#;m&#;nd&#;rin teatrda oynad&#;&#;&#; tama&#;alar&#;n c&#;zi bir hiss&#;sidir. Amma onlar&#;n h&#;r birin&#; S&#;m&#;nd&#;rin yuxusuz gec&#;l&#;ri, g&#;rgin yarad&#;c&#;l&#;q axtar&#;&#;lar&#;, b&#;z&#;n is&#; h&#;dsiz &#;s&#;bl&#;ri s&#;rf olunmu&#;du. S&#;m&#;nd&#;r Rzayev yarad&#;c&#; s&#;n&#;tkar idi. &#;z&#; obraz &#;&#;&#;n &#;trixl&#;r axtarard&#;. Rejissorlar&#; da bu “ixtiralar”&#;n s&#;rf&#;li oldu&#;una inand&#;ra bilirdi.
Kinoya S&#;m&#;nd&#;rin hans&#; rolla ba&#;lad&#;&#;&#;n&#; dem&#;k &#;&#;tindir. Amma onun s&#;n&#;t dostu, xalq artisti Ya&#;ar Nuri deyir ki, ilk filmi haqq&#;nda bir &#;z&#; bilirdi bir d&#; m&#;n “U&#;aql&#;&#;&#;n son gec&#;si”: Filmin lap &#;vv&#;lind&#; k&#;&#;&#;d&#; g&#;z&#;n iki milis i&#;&#;isind&#;n biri S&#;m&#;nd&#;r idi. Amma sonralar o, kinoda da &#;z s&#;z&#;n&#; dedi. Do&#;rudur, onun aktyorluq potensial&#;ndan kinomuzda yet&#;rinc&#; istifad&#; olunmasa da, bir s&#;ra yaddaqalan obrazlar&#; - S&#;m&#;nd&#;rli anlar&#; kino tariximiz&#; k&#;&#;&#;r&#;l&#;b. “&#;arvadarlar&#;n izi il&#;” filmind&#; S&#;m&#;nd&#;r el&#; S&#;m&#;nd&#;ri oynay&#;rd&#;. Bu filmin &#;sas&#;nda &#;lyas &#;f&#;ndiyevin “K&#;rp&#;salanlar” &#;s&#;ri durur. S&#;m&#;nd&#;r filmin &#;ox da b&#;y&#;k olmayan sur&#;tl&#;rind&#;n biridir. Amma n&#;z&#;r&#; &#;arpan, yaddaqalan obrazd&#;r. “N&#;simi” d&#; is&#; rejissor H&#;s&#;n Seyidb&#;yli ona &#;irvan&#;ah &#;brahimin rolunu tap&#;&#;rm&#;&#;d&#;. Bu, aktyor &#;&#;&#;n b&#;y&#;k m&#;suliyy&#;t idi. Do&#;rudan da, Az&#;rbaycan&#;n tarixind&#; dan&#;lmaz xidm&#;tl&#;ri olan &#;irvan&#;ah &#;brahimi ekranda yaratmaq aktyordan &#;sl m&#;nada y&#;ks&#;k s&#;n&#;tkarl&#;q t&#;l&#;b edirdi. Film ekrana &#;&#;xanda &#;oxlar&#; t&#;&#;cc&#;b hissi ke&#;irdi. S&#;m&#;nd&#;r obraz&#; el&#; &#;z&#;n&#;nk&#;l&#;&#;dirmi&#;di ki, qar&#;&#;nda tarixi &#;&#;xsiyy&#;t &#;brahim &#;ah&#;n dayand&#;&#;&#;na s&#;mimilikl&#; inan&#;rsan.
S&#;m&#;nd&#;r Rzayevin q&#;hr&#;manlar&#;, h&#;qiq&#;t&#;n s&#;mimi, qay&#;&#;ke&#; insanlard&#;r. B&#;lk&#; d&#; bu, onun &#;z xarakterind&#;n do&#;an c&#;h&#;t idi. Ax&#; aktyorun &#;z daxili “m&#;n”ini gizl&#;tm&#;si h&#;r vaxt m&#;mk&#;n olmur. &#;st&#;r-ist&#;m&#;z &#;z&#;nd&#;ki temperament, psixoloji m&#;qamlar &#;z&#; &#;&#;x&#;r. Bax, S&#;m&#;nd&#;r Rzayevin aktyor taleyinin xo&#;b&#;xtliyi onda idi ki, o, daxil&#;n t&#;miz ruhlu adam idi. Yaratd&#;&#;&#; rollara is&#; &#;z ruhunun, q&#;lbinin &#;irin &#;alarlar&#;n&#; hopdururdu. Bu y&#;nd&#; yaratd&#;&#;&#; obrazlardan “B&#;yin o&#;urlanmas&#;” filmind&#;ki Hiday&#;t m&#;&#;llimi xat&#;rlasaq, yerin&#; d&#;&#;&#;r. “M&#;n&#;m ey, Hiday&#;t m&#;&#;llim” v&#; ard&#;nca da S&#;m&#;nd&#;rin &#;aqraq g&#;l&#;&#;&#;. Bunu yaln&#;z v&#; yaln&#;z S&#;m&#;nd&#;r Rzayev bel&#; s&#;mimi v&#; t&#;bii yarada bil&#;rdi. Bu s&#;hn&#;, b&#;lk&#; d&#;, S&#;m&#;nd&#;rin &#;z k&#;&#;fi idi. H&#;r halda klassik bir epizoddur v&#; bu ki&#;ik s&#;hn&#; film&#; x&#;susi bir ovqat b&#;x&#; edir.
“Evl&#;nm&#;k ist&#;yir&#;m” filmind&#; aktyorun yaratd&#;&#;&#; H&#;s&#;n a&#;a obraz&#;n&#;n timsal&#;nda insanlar&#;n haqq&#;n&#; tapdalamaqla naraz&#;l&#;&#;a s&#;b&#;b olan bir zal&#;m&#;n daxili al&#;mi pafoslu ifa il&#; yox, s&#;rb&#;st dialoqlarla a&#;&#;qlan&#;r. &#;mumiyy&#;tl&#;, S&#;m&#;nd&#;r Rzayevin yarad&#;c&#;l&#;&#;&#;n&#; &#;ks etdir&#;n personajlar&#;n h&#;r biri d&#;&#;&#;nd&#;r&#;c&#; detallarla hafiz&#;l&#;r&#; hopur. Epizodik rollara &#;&#;kilm&#;k t&#;klifl&#;rini h&#;v&#;sl&#; q&#;bul ed&#;n aktyor kinematoqrafik g&#;r&#;n&#;&#;&#;, z&#;hmli simas&#; daxilind&#; milli xarakterl&#;r ustas&#; idi. O, ekranda yaratd&#;&#;&#; m&#;nfi obrazlar&#; da &#;&#;xsiyy&#;t kimi t&#;qdim edirdi. Ekran &#;s&#;rl&#;rinin s&#;jet x&#;tti z&#;if olsa bel&#;, onun ifa&#;&#;l&#;&#;&#;n&#; &#;ks etdir&#;n kadrlardak&#; s&#;n&#;t ciddiliyinin f&#;rqin&#; varmamaq qeyri-m&#;mk&#;nd&#;r. Bu x&#;susiyy&#;tl&#;r&#; &#;sas&#;n onu h&#;r d&#;f&#; ekranda g&#;r&#;b, yarad&#;c&#;l&#;&#;&#;n&#; sev&#;n tama&#;a&#;&#; filmi finalad&#;k izl&#;m&#;yi &#;st&#;n tutur. A&#;&#;&#;&#;, onu filml&#;r&#; u&#;ur qazand&#;ran aktyor adland&#;rmaq olar. S&#;m&#;nd&#;r Rzayev &#;ox rejissorlarla i&#;l&#;yib. Tofiq Ta&#;&#;zad&#;, Arif Babayev, H&#;s&#;n Seyidb&#;yli, Tofiq &#;smay&#;lov, Vaqif Mustafayev S&#;m&#;nd&#;ri b&#;y&#;k m&#;mnuniyy&#;tl&#; filml&#;rin&#; d&#;v&#;t edirdil&#;r. Ancaq S&#;m&#;nd&#;r Rzayev &#;ox vaxt filml&#;rd&#;n imtina edirdi. &#;&#;nki &#;ox m&#;&#;&#;ul idi. Teatrda i&#;l&#;yirdi. televiziya filml&#;rind&#;, tama&#;alar&#;nda oynay&#;rd&#;, “Bulaq” verili&#;inin is&#; daimi apar&#;c&#;lar&#;ndan idi. &#;akir &#;&#;k&#;rovi&#; (“Evl&#;ri k&#;nd&#;l&#;n yar”) h&#;r d&#;f&#; televiziya ekran&#;nda g&#;r&#;n&#;nd&#; q&#;lbimizd&#; sevinc dolu bir d&#;nya yaran&#;r. Bazar g&#;n&#; ax&#;amlar ev&#; t&#;l&#;sirdik ki, “Bulaq” verili&#;ind&#; bu b&#;y&#;k s&#;n&#;tkar&#;n bulaq kimi t&#;miz v&#; &#;&#;ffaf s&#;sini dinl&#;y&#;k.
Haql&#; olaraq deyirl&#;r ki, s&#;sin d&#; r&#;ngi, dad&#; var. O s&#;si ulu Yaradan&#;m&#;z S&#;m&#;nd&#;r&#; d&#; ba&#;&#;&#;lam&#;&#;d&#;. Dinl&#;yicil&#;rin h&#;r say&#;n&#; maraqla, intizarla g&#;zl&#;dikl&#;ri “Bulaq” verili&#;inin efird&#; ilk d&#;f&#; s&#;sl&#;nm&#;sind&#;n yar&#;m &#;sr&#; yax&#;n vaxt ke&#;ir. Onun ilk yarad&#;c&#;lar&#;ndan biri S&#;m&#;nd&#;r Rzayev art&#;q aram&#;zda yoxdur. Amma n&#; verili&#; unudulur, n&#; d&#; apar&#;c&#;s&#;. M&#;rhum aktyor oxudu&#;u bayat&#;n&#;, qo&#;man&#;, yaxud hans&#;sa bir r&#;vay&#;ti el&#; h&#;zin, k&#;vr&#;k, &#;irin s&#;sl&#;ndir&#;rdi ki, s&#;zl&#; t&#;svir edil&#;n m&#;nz&#;r&#;, obraz g&#;z &#;n&#;nd&#; canlanard&#;. S&#;m&#;nd&#;rin s&#;si dinl&#;yicil&#;ri ovsunlayard&#;, xo&#; arzulara do&#;ru aparard&#;. &#;&#;nki o s&#;sd&#; h&#;zin musiqi vard&#;. Ana laylas&#; q&#;d&#;r &#;irin, ata &#;y&#;d&#; q&#;d&#;r q&#;tiyy&#;tli idi.
G&#;nl&#;rin birind&#; “H&#;yat&#;n dibind&#;” tama&#;as&#;na x&#;st&#; v&#;ziyy&#;td&#; g&#;lmi&#;di. X&#;st&#;xanada idi. Buna baxmayaraq, p&#;r&#;sti&#;karlar&#;n&#; nigaran qoymaq ist&#;m&#;mi&#;di. H&#;min ax&#;am S&#;m&#;nd&#;r teatrda &#;n a&#;&#;r v&#; &#;n &#;&#;tin g&#;n&#;n&#; ya&#;ay&#;rd&#;. Bu, soyuq s&#;hn&#;d&#; x&#;st&#; aktyorun son oyunu idi Ya&#;ayan is&#; S&#;m&#;nd&#;rin yaratd&#;&#;&#; q&#;hr&#;manlard&#;r. Onlar Az&#;rbaycan&#;n milli-m&#;n&#;vi s&#;rv&#;ti kimi &#;b&#;diya&#;arl&#;q qazanm&#;&#;lar.
M. M&#;K&#;RR&#;MO&#;LU
Xalq q&#;zeti.- 31 yanvar.- S. 7.