Boy Uzama Kıkırdakları
Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci
Protein Tozu Boy Uzatır Mı?
Protein tozu üreten ve Türkiye’nin kaliteli protein tozuna imza attığını gururla her yerde dile getiren bir firma olarak şunu şiddetle belirtmek istiyoruz, boy uzatma ilacı diye bir şey yoktur, protein tozu boy uzatmaz. Aksini belirten, elindeki ürünleri boy uzatıcı olarak size sunan her kim varsa, sizin cebinizdeki paraya göz dikmiş demektir.
Ancak bu dediklerimizden sonra hemen moraliniz bozulmasın. Evet protein tozu tek başına boy uzamasında bir rol oynamayabilir; ancak protein açısından zengin beslenmek genetik potansiyelinize ulaşmanızda önemlidir.
Peki genetik potansiyel ne demektir? DNA’nız sizin boyunuzu belirleyen ana faktördür. Büyüme hormonlarının ne kadar üretileceği DNA’nız tarafından belirlenir. Vücudunuz DNA’nızdan aldığı bilgi ile hipofiz ve tiroid bezlerinde hormonları üretir ve bu hormonlar sayesinde yeni kemik yapımı oluşur. Tabi büyümeyi tetikleyen tek hormon hipofiz bezinde değildir. Şunu unutmayın, boyunuzun ne kadar uzun olacağı yüzde 60-80 oranında genetik faktörlere, yüzde 20-40 oranında aldığınız besin maddelerine (burada kastedilen makro ve mikro besinlerdir) bağlıdır. Bu konuda yapılan araştırmanın detaylarını aşağıdaki 1 numaralı linkten inceleyebilirsiniz.
Boy uzaması ne zaman durur?
Ergenliğin ilerleyen dönemlerinde, büyüme kıkırdakları kemik uçlarıyla kaynaşarak kapanır ve erkeklerde boy uzaması hızla azalır. Kadınlarda ise salgılanan östrojen hormonunun bu kıkırdaklardaki etkisi daha fazla olduğu için boy uzaması daha hızlı şekilde yavaşlar.
Buraya kadar anlattıklarımızdan ortaya çıkan tek bir gerçek var. Boyunuzun ne kadar olacağı DNA’nızda yazılıdır ve eğer kronik hastalıklar veya özel bir ilaç kullanımı yoksa bu konudaki en büyük söz sahibi hormonlarınızdır. Kullanacağınız hiçbir ilaç size yardımcı ol-ma-ya-cak-tır.
Ancak yukarıda da belirttiğimiz gibi, doğru beslenme ile genetik potansiyelinizin en üst noktasına ulaşıp belki onu biraz aşmanız mümkündür. Protein de (protein tozu değil) burada devreye girer. Protein, IGF-1 hormonunun (insüline benzer büyüme hormonu) seviyelerini yükseltir. Bir başka yazımızda da belirttiğimiz üzere (buradan okuyabilirsiniz) IGF-1 vücut tarafından üretilen, bir tür büyüme hormonudur. Tabi IGF-1 hormonunu salgılamak için proteini, protein tozu formunda almanıza gerek yok. Baklagiller, süt ürünleri, yumurta, kuruyemişler, et ve tavuk iyi birer protein kaynağıdır. Ne kadar proteine ihtiyacınızın olduğu, boyunuza, kilonuza ve ne kadar aktif yaşağdınıza (ne kadar spor yaptığınıza) bağlı olarak değişse de ergenlikte erkeklerin günlük ortalama 50 gram civarında proteine ihtiyaç duyduğu bilinmektedir.
Protein kadar önemli bir başka şey de vitaminlerdir. Boy uzatan vitaminler listesi yapsak, hiç kuşkusuz ilk sıraya D vitamini yazmak zorunda kalırız. D vitamini kalsiyum ve fosfat dengesini sağlayarak kemikleri güçlendirir. Ayrıca bir hücre çoğalması (bkz: büyüme) üzerinde olumlu etkileri vardır.
Büyüme hormonunu etkileyen bir diğer önemli şey
Büyüme hormonunu zengin bir beslenme planı ile nasıl tetikleyeceğimizi öğrendik. Peki ikinci hormonların üretilmesini başka ne etkiler? Elbette uyku. Araştırmalar 14-17 yaş arasındaki gençlerin günde ortalama 10 saat (evet yanlış okumadınız yazıyla on) uyuması gerektiğini göstermektedir. Eğer geceleri “boyum nasıl uzar” diye internette geç saatlere kadar araştırma yapıyorsanız, hedefinize ulaşmak için geri adım atıyorsunuz demektir.
Tam bu noktada iki miti daha yıkmak istiyoruz. Aktif yaşamak yani spor yapmak boy uzaması için çok önemli olsa da basketbol kişinin boyunun uzamasına yol açmaz. Peki basketbol oynayan kişiler neden uzun diye sorabilirsiniz. Bunun sebebi, basketbol oynadıkları için uzun olmaları değil, uzun oldukları için basketbol oynamalarıdır.
Bir başka mit ise büyümeye yardımcı sporcu besinleridir. Pek çok kişi, sporcu besinlerinin büyümeye / gelişime yardımcı olduğunu okur ve orada kastedilenin boy olarak büyüme olduğunu sanır. Oysa sporcu besinleri kas hacminizi artırarak büyümenize, yani irileşmenize yardımcı olur.
(1): https://www.scientificamerican.com/article/how-much-of-human-height/
Ortalama bir insanın özellikle boy açısından büyümesi yaklaşık olarak 20 yaşında sonlanır. Bir diğer deyişle, 20 yaşından sonra bir insanın gözlenebilir biçimde uzaması pek olası değildir (bazı istisnalar olsa da).
Leğen kemiği genişliği, boy uzunluğunun doğrudan bir sınırlayıcısıdır. Hastalıklı durumlar haricinde, leğen kemiği genişlemeden boy uzaması mümkün değildir. Dolayısıyla leğen kemiğinin genişleme kapasitesinin zaman içinde nasıl değiştiğine bakmak, boy uzamasının ne zaman durduğunu tespit edebilmemizi sağlar.
2011 yılında North Carolina Üniversitesi tarafından yapılan çalışmada, leğen kemiğinin 20-79 yaşları arasında toplamda 2.5 santimetre genişlediği gösterildi. Dolayısıyla yağ oranınızı sabit tutsanız da, bel çapınız 59 yılda toplamda 7.6 santimetre kadar genişleyebilir. Bu da dikkate değmeyecek kadar az bir boy uzaması demektir.
Benzer şekilde, 2008 yılında yapılan Duke Üniversitesi tarafından bir araştırma, insanın ömrü boyunda kafatasının büyüdüğünü, alnının ileri doğru çıkıklaştığını, dolayısıyla elmacık kemiklerinin giderek gömüldüğünü gösterdi.
Ancak ne yazık ki iskeletimizdeki diğer kemikler ergenliğin sona ermesiyle uzamayı bırakırlar. Eğer ki 20 yaşınıza ulaştığınızda boyunuzdan memnun değilseniz, ne yazık ki doğadan ve genlerinizden daha fazlasını bekleyemezsiniz. İlaç takviyesi bile yapacak olsanız, genlerin faaliyeti sonlandığı için bu boyunuzu uzatmayacaktır veya önemli bir değişikliğe neden olamayacaktır.
Boyu Yapay Olarak Uzatmak Mümkün mü?
Boyu 20 yaşından sonra yapay yollarla uzatmanın tek işlevsel yolu cerrahi müdahaledir. Bu ameliyatlarda uzatılmak istenen kemikler cerrahi yöntemlerle kırılır ve kesilir. Kırılan bu bölgelere uzatıcı halkalar yerleştirilir, sonrasında kemik dokusu kendini iyileştirdikçe bu halkaların yarattığı boşluğu da doldurarak uzarlar.
Ancak sonuçlar her zaman istendiği gibi olmayabilir. Üstelik bu ameliyatı geçirmek için 20.000-50.000 TL arası (2019-2020 itibariyle 50-200 bin lira arasında) ücret ödemeniz gerekmektedir. Bu miktar karşılığında, 6-8 ay kadar dayanılması güç şiddette acılara katlanıp, bunun sonunda ortalama 6 santimetre kadar uzayabilirsiniz.
Reklamsız Deneyim
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %%100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır. Kreosus Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık... Daha fazla göster
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Destek Ol
Ancak boyunuzun 20 yaşından sonra uzamamasına olumlu tarafından bakın: Ya burnunuz ve kulaklarınız 20 yaşından sonra uzamaya devam etseydi?
Aslında burun ve kulaklar 20 yaşından sonra da büyüyor ve sarkıyor gibi gözükür; ancak bunun nedeni gelişim değil, yerçekimidir. Bu organlarınızdaki kıkırdıkar bozuldukça, yerçekimi etkisiyle sarkarlar ve sanki büyüme devam ediyormuş gibi bir görünüme neden olurlar.
Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna GitBu İçerik Size Ne Hissettirdi?
Kaynaklar ve İleri Okuma
- A. Aydoğan. Boy Uzatmada Yeni Yöntem: Motorlu Çivi. (15 Haziran 2018). Alındığı Tarih: 15 Haziran 2018. Alındığı Yer: Milliyet nest...
Çocukta Büyüme ve Gelişme
Çocuğu erişkinden ayıran en önemli özellik büyümesidir. Büyüme terimi, boy uzaması ve ağırlık artışı gibi vücudun boyutlarında; gelişme terimi ise yürüme ve konuşmaya başlamak gibi fonksiyonlarındaki ilerlemeyi anlatır. Çocuğun vücudu büyür, zihni gelişir. Büyüme ve gelişme geriliği bazen birlikte görülebilir. Ancak bu iki durum birbirinden ayrılmalıdır. Liv Hospital'da büyüme geriliği ile çocuk hastalıkları uzmanları ve özellikle çocuk endokrin uzmanları; gelişme geriliği olan çocuklar ile çocuk gelişimi ve nörolojisi uzmanları ilgilenir.
Büyüme geriliği var mı?Bir çocuğun belli bir süredeki, örneğin 6 aylık veya 1 yıllık zaman dilimindeki uzama miktarı büyüme hızı olarak adlandırılıyor. Hayatın ilk yılındaki ortalama büyüme hızı 25 cm iken, ikinci yılda 12 cm, üçüncü yılda 8 cm, altı yaştan ergenliğe kadar olan dönemde ise yıllık 5-6 cm kadardır. Büyüme geriliği ise bir zaman dilimindeki büyüme hızının yaşıtlara göre geri olmasıdır. Örneğin, altı yaş ile ergenlik arasındaki bir çocuğun yıllık büyümesi 4,5 cm’den az ise büyüme geriliği vardır. Büyüme hızını değerlendirirken büyüme eğrilerinden yararlanılır. Hayatın ilk iki yılında büyüme eğrisinde aşağı veya yukarı fizyolojik sapmalar gözlenebilir. İki yaşından büyük bir çocuğun büyüme eğrisinde aşağı kayma gözlenirse büyüme geriliği vardır. Çocuğun boyu normal olsa bile büyüme geriliği varsa hastalık araştırmak gerekiyor.
Güncel verilere göre Türkiye’de ortalama boy ölçüleri nedir?
Ortalama doğum boyu 50 cm’dir. Bir bebek ilk yıl 25 cm uzayarak doğum boyunun 1,5 katına ulaşır. Sonrasında büyüme hızı giderek yavaşlar; ikinci yıl ortalama 12 cm, üçüncü yıl 8 cm ve dördüncü yıl 7 cm olur. Dolayısıyla çocuklar 4 yaşta ortalama 102 cm boy ile doğum boyunun 2 katına ulaşırlar. Sonraki yıllarda ergenliğe kadar yıllık büyüme hızları ortalama 5-6 cm devam eder. Böylece 12 yaşta, erkekler ortalama 150 cm ve kızlar 153 cm ile doğum boyunun 3 katına ulaşır. Olcay Neyzi ve arkadaşlarının 2008 verilerine göre, ülkemizdeki nihai erişkin boy uzunluğu kızlarda ortalama 163 cm ve erkeklerde 176 cm’dir.
Çocuklarda büyümenin tamamlandığını nasıl anlarız?
Büyüme hızı yıllık 1 cm’nin altına düşmüşse büyüme tamamlanmak üzeredir. Ergenlik döneminin sonunda erişkin boyun yüzde 99’u tamamlanır. Uzun kemiklerin büyüme plakları kapandıktan sonra omur boylarının artması ve gövdenin bir miktar daha uzamasıyla nihai boya ulaşılır. Kızlar yaklaşık 16 yaşında ve erkekler 18 yaşında erişkin boya ulaşır. Aslında bu yaşlar kemik yaşıdır ve çoğunlukla kişilerin takvim ve kemik yaşları birbiri ile uyumludur. Ancak ergenliğin erken veya geç olması kemik yaşını etkiler ve büyümenin tamamlandığı takvim yaşı değişebilir. Ergenliğe erken girenlerde büyüme plakları daha erken kapanır ve büyüme daha erken tamamlanır. Bunu anlamak için çocukların el-bilek kemiklerinin radyolojik olarak değerlendirilmesi yani kemik yaşlarının belirlenmesi gerekir. Büyüme plaklarının hepsi kapanmışsa çocukta büyüme tamamlanmış demektir.
Ergenlik Döneminde Boy Ne Kadar Uzuyor?
Kızlarla erkeklerin büyümesi ergenlik döneminde farklılaşır. Bu farklılık erişkin boy ortalamalarının farklı olmasını sağlar. Kızların ergenlik büyümesi erkeklere göre 2 yıl önce başlar ve sonlanır. Kızların iki yıl daha az uzaması 8-10 cm fark yaratır. Ergenlikte erkekler toplam 25-30 cm uzarken, kızlar 20-25 cm boy atarlar. Bu da 3-5 cm civarında farka neden olur. Böylece erkeklerin ortalama erişkin boyu (176 cm) kızlarınkinden (163 cm) yaklaşık 13 cm uzun olur.
Erken ergenlik büyümeyi nasıl etkiliyor?
Ergenlik öncesinde yıllık 5-6 cm uzayan çocuğun ergenlikle beraber büyümesi yeniden hızlanıyor. Ergenlikte artan cinsiyet hormonları, özellikle östrojen hormonu kemiklerin olgunlaşmasını ve dolayısıyla büyüme plaklarının kapanmasını hızlandırıyor. Ergenlik bir yandan büyümenin hızlandığı diğer yandan ise tamamlandığı bir dönemdir. Erken ergenlik çocuğun yaşıtlarına göre daha hızlı büyümesine yol açtığı için başlangıçta uzun boya neden oluyor. Ancak büyüme plakları daha erken kapandığı ve büyüme erken sonlandığı için nihai boy kısa kalıyor. Bu durum özellikle küçük yaşlarda başlayan ve hızlı seyir gösteren erken ergenlik için geçerlidir. Ergenliğin erkene kayması her zaman büyümeyi olumsuz etkilemiyor. Erken ergenlik şüphesi olan her çocuğun endokrin uzmanları tarafından özel olarak değerlendirilmesi gerekiyor.
Ergenlik gecikmesi de sorunlara yol açar mı?
Ergenlik gecikmesi olan çocuklarda büyüme atağı başlamadığı için yaşıtları ile boy farkı oluşabiliyor. Ayrıca ergenlik gecikmesine neden olabilen kronik hastalıkların kendisi de çocukta büyümeyi olumsuz etkileyebiliyor. Çocuklarda ergenlik gecikmesi en sık yapısal büyüme gecikmesinin bir parçası olarak görülür. Bu tür çocuklar genellikle 10-14 yaş civarında boy kısalığı yakınması ile getirilirler. Yapısal gecikme olan çocuklarda kemik yaşı 2-3 yıl kadar geriden gelir. Bu nedenle ergenliğe geç girerler; yaşıtlarından daha geç boy atarlar ve büyümenin tamamlanması 20-21 yaşı bulabilir. Yani erken ergenliğin tersi bir durum söz konusudur: Başlangıçta boy yaşıtlara göre kısa iken büyüme plaklarının geç kapanmasıyla boy normal sınırlara ulaşır.
Orantısız vücut oranları olabilir
Ergenlik gecikmesi olan bazı çocukların kalıcı sorunları vardır; ergenlik ya hiç başlamaz ya da başlasa bile tamamlanmaz. Bu çocukların cinsiyet hormonları eksik olduğu için büyüme plaklarının kapanması gecikir ve bu nedenle boy uzaması devam eder. Bu dönemde daha çok kol ve bacak boyu uzadığı için vücudun oranı bozulur. Bacak boyu gövdeye göre orantısız uzun hale gelir; yine kulaç mesafesi boydan daha uzun hale gelir. Ergenlik gecikmesi olan çocuklarda uzun kol ve bacaklarla orantısız bir vücut yapısı oluşabilir.
Boy uzunluğu normal mi?
Çocuğun boy ölçüsü toplum için geliştirilmiş büyüme tabloları ve eğrileri üzerinde değerlendirilir. Eğer boy uzunluğu yaş grubuna göre yüzde 3’ün altında ise boy kısalığı vardır. Boy yüzde 3-97 arasında ise normal sınırlar içindedir.
Çocukta boy uzamıyorsa?
Boyu yeterince uzamayan bir çocukta pek çok sorun olabilir. Diğer nedenler dışlandıktan sonra büyüme hormonu eksikliği olup olmadığı değerlendirilebilir. Büyüme geriliğinin en sık nedeni beslenme yetersizliğidir. Beslenme yetersizliği geri kalmış ülkelerde daha çok gıda alımında yetersizliğe bağlı iken, gelişmiş ülkelerde kronik hastalıklara bağlı gelişir. Büyüme geriliği, kronik hastalıkların ilk ve tek bulgusu olarak karşımıza çıkabilir. Kemik hastalıkları ve genetik hastalıklar da boy kısalığı yapabilir. Bu nedenle öncelikle beslenme yetersizliği, kronik hastalıklar ve iskelet ve genetik hastalılara yönelik araştırmalar yapılmalıdır. Büyüme duraklamasını açıklayacak bir neden bulunamıyorsa büyüme hormonu eksikliği açısından da testler uygulanır. Bunun için ilaç verilerek uyarı testleri yapılmaktadır