Diz Çapraz Bağ Kopması Belirtileri

İçindekiler

Arka Çapraz Bağ nedir?

Dizin arkasında ve ortasında bulunan bu bağ, arka çapraz bağ veya posterior Criciate Ligament (PCL) olarak bilinir. Uyluk kemiğini (uyluk kemiği) kaval kemiğine (tibia) bağlayan birkaç bağdan biridir. Arka çapraz bağ dizin en güçlü bağıdır ve bu nedenle tüm diz yaralanmalarının yaklaşık % 3 ünden az sıklıkla görülür.

Arka Çapraz Bağ Yırtığı Belirtileri

• Koşarken hızlandıktan sonra yavaşlama esnasında, merdivenlerden ve yokuşlardan inerken ya da ani durmada dizde anormal hareket hissi ve ağrı.
• Bükülme, dönme veya kendi ekseni etrafında dönme gibi  hareketlerde ağrı dizinde kayma hissi.
• Dizin ön yüzünde ağrı
  
  

Arka Çapraz Bağ Yırtığı Nasıl Olur?

Arka çapraz bağ yaralanmasına genellikle güçlü bir kuvvet neden olur. Arka çapraz bağ yaralanması en sık spor travması sonrası olur. Ayrıca bükülmüş dizin çok sert bir cisme çarpmasından sonra da oluşabilir.

Örneğin;

• Bir araba kazasında dizin ön konsola çarpması sonucu.
• Diz bükülü iken dizinin üstüne düşen bir futbolcuyu.
• Evde dizinin üzerine sertçe zemine düşme sonucu dahi olabilir.
  
  

Arka Çapraz Bağ Yırtığı Nasıl Teşhis Edilir?

Hastanın ayrıntılı hikayesini dinledikten sonra özellikle travmanın oluş mekanizmasından arka çapraz bağ yırtığından şüphelenilir. Daha sonra ayrıntılı bir fizik muayene sonrası, özel bir röntgen (oturur pozisyonda), MR görüntüleme ve Bilgisyarlı Tomografi gibi tetkikler ile arka çapraz bağ yaralanması teşhisi koyulur.

Genel olarak, birçok tam olmayan arka çapraz bağ yaralanması zamanla iyileşir. Arka çapraz bağ yaralanmaları, erken teşhis edilip ve uygun dizlik kullanımı da zamanında başlanıp hasta bu tedaviye azami önem gösterirse, arka çapraz bağ düzün bir şekilde iyileşebilir. Aksi takdirde bağın boyu uzayarak iyileşeceğinden fonksiyon yapamaz.

MR görüntüleme akut yaralanma değerlendirmesi için oldukça iyi olmasına karşın, kronik arka çapraz bağ yırtıklarında normal görünebilir. Kronik yırtıkta tendon uzamış olarak iyileşir. Bu durumda, yırtığın boyutunu teşhis etmek için stres röntgeni gereklidir.

Arka Çapraz Bağ Yırtığının Derecelendirilmesi

1. Derece: Küçük kısmi yırtık
2. Derece: Tama yakın yırtık
3. Derece: Tam yırtık, bu yaralanmada arka çapraz bağın hiçbir fonksiyonu kalmamış olup, sıklıkla dizde başka yapılarda da yaralanmalar vardır. (En sık olarak posterolateral köşe yaralanması)
   
   

Arka Çapraz Bağ Yaralanması Nasıl Tedavi Edilir?

Ameliyat Dışı Yöntemler

Şayet arka çapraz bağ yırtığı tek başına olup dizde başka bir yaralanma yok ise ayrıca yaralanmanın seviyesi 1. Ve 2. Derece ise hastalarımı ameliyat etmiyorum, aşağıdaki protokolü uyguluyorum.

• Uygun dizlik kullanımı. Özel bir dizlik diz eklemini normal pozisyonda tutarak, arka çapraz bağa stres binmeden bağın iyileşmesini olanak verir.
• Kuadriseps kasının güçlendirilmesine hedeflenen rehabilitasyon programına hemen başlanmalı.
  
  

Arka Çapraz Bağı Ameliyatı Hangi Kriterlere Göre Yapılır?

Arka çapraz bağ rekonstrüksiyon ameliyatı aşağıdaki şartlarda yapılır.

• Yaralanmış dizin sağlam dize göre arkaya doğru kayması 10 mm’den fazla ise.
• 3. derece yaralanması varsa.
• Dizde başka yaralanmalar da varsa (en sık posterolateral köşe yaralanması olur)
• Arka çapraz bağın kaval kemiğinde yapıştığı yerden, bağın kopmadan kemiiği koparması sonucu fonksiyon bozukluğu olduğunda.
  
  

Arka Çapraz Bağ Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Arka çapraz bağ ameliyatı kapalı ameliyat tekniği ile yapılır. Dizin iç yan kısmından hamstring tendonları alınarak hazırlanır. Daha sonra dizde uyluk kemiğine ve kaval kemiğine tüneller açılır. Kaval kemiğine açılan tünelin çıkışını görmek için 3. bir kamera girişi açılır. Özel kılavuzlar ile tüneller açıldıktan sonra hazırlanan tendon greftleri tünellerden geçirilerek, uygun şekilde gerilir. Metal düğmeler bazen de vidalar ile tünele konulan tendon grefti özel bir pozisyonda sabitlenir.

Arka Çapraz Bağ ameliyatından Sonraki Süreç Nasıldır?

Ameliyattan sonra hastanın 6 hafta koltuk değneği ve dizlik kullanması gerekir. 6. haftadan sonra yavaş yavaş yük verilip, tek koltuk değneği bırakılır.   hafta arasında 2. koltuk değneği de bırakılmış olur. İlk ay haftada seans fizyoterapi görmesi gerekir.

Copyright Utku Erdem Özer

Diz ekleminin kemik yapısı; femur, tibia ve patella bölgelerinden oluşmaktadır. Ön çapraz bağlar, femuru tibiaya bağlayan diz içindeki dört ana bağdan biridir. Ön çapraz bağlar, diz ortasında çapraz olarak hareket eder ve tibianın femurun önüne kaymasını önler. Aynı zamanda dizin stabilitesini koruyarak dönebilmesini sağlar. Ön çapraz bağ yaralanmaları, çoğu herhangi bir nesne ila temas olmaksızın kişinin yaptığı yanlış hareketler sonucu oluşurken küçük bir kısmı başka birinin veya nesnenin doğrudan temasından kaynaklı ortaya çıkmaktadır. Yaralanmalar genellikle dizin kesilmesi, döndürülmesi veya yanlamasına manevralar ve kontrol dışı yapılan hareketlerden sonra ortaya çıkar.

Çapraz Bağ Nedir?

Dizde 4 ana bağ vardır. Ligamentler, kemikleri birbirine bağlayan bağlar, ekleme stabilite ve güç sağlayan elastik doku bantları olarak bilinir. Dizdeki dört ana bağ femuru (uyluk kemiği), tibiaya (incik kemiği) bağlar. Bunlardan biri olan ön çapraz bağ, diz merkezinde bulunan bağdır ve tibianın dönmesini ve ileri doğru hareketini kontrol eder. Arka çapraz bağ ise, dizin arkasında yer alır ve tibianın geriye doğru hareketini kontrol eder. Medial kolleteral bağ, dizin içindeki stabiliteyi sağlarken yanal kolleteral bağ ise, dizin dış stabilitesini korur. Ön çapraz bağlar, en yaygın yaralanan bağlardandır. Ani bir bükme hareketi sırasında genellikle gerilir veya yırtılır. Kayak, basketbol ve futbol gibi sporlarda ön çapraz bağların yaralanma riski fazladır. Arka çapraz bağ da dizde yaygın olarak yaralanmaların olduğu bir bağdır. Genellikle trafik kazası veya futbol gibi oyunlarda, doğrudan ani bir çarpma ile ortaya çıkar.

Çapraz Bağ Kopması Nasıl Anlaşılır?

Çoğu zaman bir çapraz bağ yaralanması ağrıya neden olmaz. Kişi, yaralanma meydana geldiği sırada bir patlama sesi duyabilir, ardından ayakta dizin üzerinde durmaya çalıştığında, bacak burkulması ve şişlik gözlemlenebilir. Bununla birlikte, her birey semptomları farklı şekilde yaşayabilir. Ön çapraz bağ yaralanmaları hemen sonrasında, hastalar genellikle ağrı ve şişlik oluşumu ile karşılaşırlar ve diz düzgün bir şekilde hareketini sağlayamaz. Yaralanmalardan birkaç saat sonra ise büyük miktarda diz şişmesi, eklem hareketinde ağrı, hassasiyet kaybı ve yürürken rahatsızlık hissedilir. Ön çapraz bağ yaralanmaları tanı koymak için fiziksel muayeneye ek olarak röntgen ve MRI yöntemi kullanılabilir. Röntgen yöntemi, çapraz bağ kopması veya kemikte meydana gelen yaralanmaları anlayabilmek için elektromanyetik enerji ışınlarını kullanan bir tanı testidir. MRI ise, vücuttaki organ ve yapıların ayrıntılı görüntülerini üretmek için büyük mıknatıslar ve radyofrekanslar kullanan bir tanı yöntemidir. Genellikle kemiklerde ve çevresindeki bağ veya kaslarda hasar veya hastalık belirlemede kullanılır.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı

Ön çapraz bağ ameliyatı, dizindeki ön çapraz bağın işlevini geri kazandırmak için yapılan bir cerrahi müdahaledir. Ön çapraz bağ yaralanmaları yaygın olarak basketbol, futbol, kayak ve jimnastik gibi ani hareketler ve dönmeler içeren spor aktivitelerinde daha sıklıkla ortaya çıkar. Ön çapraz bağ ameliyatı sırasında, yırtılmış olan ligament çıkarılır ve dizin başka bir kısmından veya kadavradan alınan bir parça tendon ile değiştirilir. Bu ameliyat, diz ekleminizin etrafındaki küçük insizyonlarla, ayakta yapılan bir işlemdir. Ön çapraz bağ ameliyatı, kemik ve eklem cerrahi işlemleri konusunda uzmanlaşmış bir ortopedik cerrah tarafından yapılır. Bazı uzmanlar şişlik inene kadar ameliyatın ertelenmesi gerektiğini söyler. Yetişkinlerde genel sağlık durumu göz önünde bulundurulsa da yaş ameliyat için bir faktör olarak değerlendirilmemektedir.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Öncesi

Ameliyattan birkaç hafta önce fizik tedavi programı uygulanır. Buradaki amaç, ameliyattan önce ağrı ve şişliği azaltmak, dizin hareket açıklığını düzeltmek ve kasları güçlendirmektir. Sert ve şişmiş bir diz ile ameliyat olan insanlar ameliyattan sonra tam olarak hareket alanını geri kazanamayabilirler. Ön çapraz bağ ameliyatı, ayakta yapılan bir cerrahi işlem olduğu için aynı gün, birinin yardımı ile eve gitmek mümkündür. Daha önceden kullanılan ilaçlar ve yeme düzeni ile ilgili doktora bilgi verilmelidir. Aspirin gibi ilaçlar kanama riskini arttırabileceği için doktor tarafından ameliyattan en az bir hafta önce bu ilaçların bırakılması istenebilir. Ameliyattan bir gece yeme-içme ve ilaç alımı gibi konularda doktorun talimatlarını izleyerek hareket etmek gerekmektedir.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası

Ön çapraz bağ ameliyatı sonrası anestezinin etkisi sona erdikten sonra eve gidilebilir. Belli bir süre koltuk değneği kullanmak gerekebilir. Cerrah greftin korunmasına yardımcı olmak için dizlik veya atel giyilmesini isteyebilir. Ön çapraz bağ ameliyatı sonrası ağrılar ve şişliğin nasıl kontrol edileceği konusunda doktor bazı talimatlar verebilir. Genel olarak bacağı yüksekte tutmak, diz bölgesine buz kompresi uygulamak ve mümkün olduğunca istirahat edilmesi gerekmektedir. Ağrıları hafifletmek için Asetaminofen, İbuprofen ve Naproksen sodyum gibi maddeler içeren ilaçlar verilebilir.  Ön çapraz bağ ameliyatı sonrası fizik tedavi, diz çevresindeki kasları güçlendirmeye ve esnekliği arttırmaya yardımcı olur. Bir fizyoterapist, gözetim altındayken veya evde yapılması gereken egzersizlerin nasıl yapılacağını öğretecektir. Rehabilitasyon planını takip etmek, doğru biçimde iyileşmek ve mümkün olan en iyi sonuçları elde etmek için önemlidir.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Ne Zaman Yürünebilir?

Ön çapraz bağ ameliyatı herhangi bir komplikasyon olmaması koşuluyla ayakta tedavi yöntemi uygulanarak yapılır. Şaşırtıcı bir şekilde, hastalar ameliyattan gün sonra yürüyebilir. Fakat bu yalnızca günde birkaç dakika ile sınırlıdır. İlk iki hafta boyunca günde birkaç dakika yürümek ve ayakta durmak şişlikleri azaltır, kas gücünü ve esnekliği geri kazanmaya yardımcı olur. Bu hareketler koltuk değneğinden yardım alınarak gerçekleştirilir. Bu yürüyüşler, ortopedi uzmanı ve fizyoterapist tarafından oluşturulmuş program dahilinde gerçekleştirilir. Tam olarak iyileşme ise yaralanmanın derecesine, yaş ve ağırlık gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterir. Hastalar ilk hafta boyunca yardımsız olarak ancak kısa süre yürüyebilir. hafta sonra ise hafif tempolu yürüyüş, koşu ve hatta pliometrik egzersizler yapılabilir.

Çapraz Bağ Kopmaları Ameliyatsız Tedavi Edilebilir mi?

Ön çapraz bağ (acl) yaralanmaları tedavisi, ameliyatsız olarak yapılan ve cerrahi olmayan tedavide, ileri fizik tedavi ve rehabilitasyon, dizi yaralanma öncesi duruma yakın bir duruma geri getirebilir ve hastayı instabilitenin nasıl önleneceği konusunda eğitebilir. Bu yöntem, menteşeli dizlik kullanımı ile desteklenebilir. Bunların yanı sıra, ameliyat olmayı tercih etmeyen birçok kişi, tekrarlayan instabilite atakları nedeniyle dizinde ikincil yaralanma yaşayabilir. Dizde meydana gelen diğer yırtılmalarla beraber, ön çapraz bağlarının aynı anda kombine biçimde yırtılması durumunda cerrahi tedavi önerilmektedir. Bazı durumlarda kişiler cerrahi müdahaleye gerek duymazlar. Bunlar:

• Yırtılmalar kısmi ve instabilite belirtisi bulunmuyorsa
• Yüksek fiziksel hareket gerektiren sporlar yapmaktan vazgeçenler
• Fiziksel aktivitenin yoğun olmadığı yaşam tarzı benimseyen kişiler
• Büyüme plakları hala açık olanlar (çocuklar)

Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Egzersizler

Çapraz bağ yaralanmaları sonrası, bacak kuvvetinde ve diz stabilitesinde hareket etmeyi zorlaştıran bozulmalar olur. Çapraz bağ yaralanmalarından sonra hastaların ameliyat olmayı seçip seçmemesine bağlı olarak, bacak gücü ve hareketlerinin mümkün olan en kısa sürede geri kazanılması önemlidir. Buna yönelik ameliyat sonrası, doktorun da onayıyla beraber bir egzersiz programı oluşturulmalıdır. Egzersizlere yavaşça başlanmalı ve egzersizlerin yoğunluğu kademeli olarak arttırılmalıdır. Acı ve ağrı hissedildiği durumda kişinin kendini zorlamaması gerekir. Ayrıca egzersiz yapmak, uyluk kaslarını güçlendirmeyi ve çapraz bağların yaralanmasından sonra diz hareketlerini yeniden kazanmayı sağlar. Yapılacak olan bu egzersizlere dizin şişmesi azalmaya başladığında ve çapraz bağ yaralanması olan bacağın herhangi bir destek almadan yavaş yavaş iki ayağın üzerinde durabilmeyi sağladığında başlanması gerekir. Ameliyat sonrası yapılan egzersizler iyileşme için hayati bir öneme sahiptir.

Çapraz Bağların İyileşme Süreci

Ön çapraz bağ ameliyatı, cerrahi bir işlemdir ve herhangi bir ameliyatta olduğu gibi, cerrahi işlemin uygulandığı bölgede kanama ve enfeksiyon olması potansiyel risklerdendir. Dizde ağrı veya sertlik, greftin zayıf iyileşmesi ve spora döndükten sonra greft yetmezliği gibi problemler, ameliyatın potansiyel riskleri arasında sayılabilir.

Düzenli olarak takip edilerek uygulanan rehabilitasyon ile başarılı geçen bir çapraz bağ ameliyatı, genellikle dizdeki stabilitenin korunmasını ve eski fonksiyonların geri kazanılmasını sağlar. Ameliyattan sonraki ilk birkaç hafta içinde, her iki dizde de eşit hareket kabiliyetinin sağlanması gerekmektedir. İyileşme genellikle 9 ay sürer. Sporcuların eskisi gibi aktivite yapmaları ve spor faaliyetlerine geri dönmeleri ise 8 ila 12 ay arasında değişmekle birlikte daha fazla da sürebilmektedir.

Diz ekleminde ön çapraz bağ ile beraber bir de arka çapraz bağ vardır. Ön çapraz bağ ve arka çapraz bağ kopması diz içerisinde birbirlerini çaprazlayan iki bağdır. Arka çapraz bağ isminden de anlaşılacağı gibi arka taraftan başlar ve dizin içerisine çaprazlayarak öne doğru gelir. Arka çapraz bağ dizin arkaya gitmesini engelleyen bir bağdır. Arka çapraz bağ yaralanmaları, ön çapraz bağ gibi çok sık karşılaşılan bir yaralanma değildir.

Daha çok arka çapraz bağ yaralanmaları trafik kazalarında dizin çarpması veya motosiklet kullananlarda motosikletle beraber devrilme veya düşme gibi durumlarda meydana gelmektedir. Arka çapraz bağ kopması bazı hastalarda ön çapraz bağ kadar çok fazla şikayet vermeyebilir. Daha çok diz arkaya kaçar. Diz arkaya kaçtığından dolayı ağrı oluşabilir. Arka çapraz bağ ile ilgili merak ettiklerinizin bütün cevaplarını öğrenmek için yazımızı devam edebilirsiniz.

Yazının İçeriği

1. Arka Çapraz Bağ Kopması
2. Arka Çapraz Bağ Ne Görev Yapar?
3. Arka Çapraz Bağ Kopması Teşhisi
4. Belirtileri Nelerdir?
5. Tedavi Nasıldır?

Arka Çapraz Bağ Ne Görev Yapar?

Diz ekleminin sağlamlığını dizde bulunan 4 bağ sağlamaktadır. Arka çapraz bağ bu 4 önemli bağdan biridir. Arka çapraz bağ dizin hemen arka tarafında bulunmaktadır. Arka çapraz bağ kaval kemiğinin geriye gitmemesini sağlar. Kaval kemiğinin öne kaymasını engelleyen ön çapraz bağ ile birlikte dizin ön arka sağlamlığını birlikte sağlamlaştırmaktadırlar. Arka çapraz bağ yaralanmaları, ön çapraz bağ yaralanmalarından daha az görülse de aynı ciddiyette durumlardır ve tedavi gerekir.

Arka Çapraz Bağ Kopması Teşhisi

Arka çapraz bağ kopması teşhisi hastada görülen semptomlar doğrultusunda, hastanın tıbbi geçmişine ve dizin fiziksel muayenesi yapılarak karar konur. Bazen röntgen veya MR taraması gibi teşhis testleri yapılabilmektedir. Röntgen, arka çapraz bağ kopması ile birlikte kemik parçasının yırttığı avülsiyon kırıklarını görmek için de faydalıdır. MR taraması ise yumuşak doku hasarlarını görmeye yardımcı olur. Arka çapraz bağ kopması teşhisi ve tedavisi uzman hekimler tarafından yaptırılmalıdır.

Belirtileri Nelerdir?

Arka çapraz bağ kopması belirtileri, ön çapraz bağ kopmasının belirtileri ile neredeyse aynıdır. Dizde şişlik, şiddetli ağrı, hareket kısıtlılığı genel olarak görülür. Hastaların genel şikayeti dizde boşalma hissetmesi doğrultusunda oluşur. Ön çapraz bağ kopmasında görüldüğü gibi stabil bozukluk görülmez fakat bazı hastalarda diz boşluk hissi olduğundan özellikle merdiven iinip çıkarken düşme korkusu yaşayabilmektedir. Bu şekilde denge kaybı olan hastalar genellikle cerrahi yöntemle tedavi edilmektedir.

Tedavi Nasıldır?

Arka çapraz bağ yaralanmaları sıklıkla diğer bağ yaralanmaları ile birlikte oluşur. Yani arka çapraz bağ yaralanması beraberinde ön çapraz bağ, yan bağlarda veya menisküslerde de yaralanma görülmektedir. Bu tür çoklu bağ yaralanmaları çoğunlukla yaşa bakılmadan cerrahi tedavi uygulanan yaralanmalardır. Bunlarda yan bağlar, ön ve arka çapraz bağlar vücuttan alınan bağlarla ya da kadavradan elde edilen bağlarla onarılmaktadır.

Tek başına arka çapraz bağ kopması olmuş kişilerde ise kişinin sportif durumuna ve yaşına göre tercih edilir. Genç ve spor yapan hastalarda arka çapraz bağ kopması tek başına görülse bile ameliyat önermekteyiz. Spor yapmayan ve yaşı ilerlemiş hastalarda tek başına arka çapraz bağ yaralanmaları konservatif denilen ameliyatsız yöntemler ile güçlendirmeyle tedavi edilebilir.

Arka çapraz bağ yaralanmaları, yaralanmanın ciddiyetine bağlı derecelendirilmiştir.

• Birinci derecede bağ hafif hasar görmüş ve gerilmiştir, fakat diz eklemi stabildir.
• İkinci derecede bağ neredeyse yırtılmış vaziyettedir.
• Üçüncü derecede bağ tamamen yırtılmıştır ve ikiye bölünerek diz eklemini dengesiz hale getirir.