]
[jıf]
[najî] [jınâ] [şif] [maşını]
С
ч->Щ şeklinde okunur. счастье [ş'âst'yı] считать [ş'itâf]
RUSÇADA TONLU VE BOĞUK SESSİZLER Ц [ t s ] HARFİNİN OKUNUŞU
Rusçadaki bu harf, Türkçedeki T ve "s" seslerinin ikisini birden karşılamaktadır.
Sessiz harfler; sert seafoodplus.infoşak şeklinde iki ses grubunda okundukları gibi, ikinci bir önemli kural olarak tonlu ve boğuk ses ile okunan harfler olarak ayrılırlar.
це->[цэ] ve ци-»[цы] olarak okunur.
Bu kuralı basit olarak; bazı sözcüklerde yazılan sessiz harflerin, okunurken başka bir sessiz okunması olarak söyleyebiliriz. Rusçada bazı okunurlar.
центр [tsentr] цирк [t s ırk] цвет [tsvet] отец [atets] месяц [mesits]
harfler
тс-*ц : советский [savetski] д ц - > ц : тридцать [tritsıf]
6 в г Д
başka
bir
sessiz
harfin
sesiyle
п
-> -> -» ->
ж 3
doğrudan
BOĞUK SESSİZ
TONLU SESSİZ
Ayrıca aşağıdaki harf grupları da ц olarak okunurlar.
okunurken
Ф
к T
—> ->
ш с
Ч ч [ ç ] HARFİNİN OKUNUŞU
Diğer sessizlerin benzer şekilde eşlenmesi söz konusu değildir. Ancak onların da bazıları sürekli tonlu, diğer bazıları da boğuk seslidir.
Sürekli yumuşak okunan bir harftir.
Her zaman tonlu sessizler: ж, л, м, н, р, й
чей [çey] часто [çâstı] врач [vraç]
ночь [noç] дочь [doç]
Щ щ [ ş ' ] HARFİNİN OKUNUŞU
Boğuk ve tonlu sessizlerin çıkarılışında dil ile f ark, tonlu sessizlerin telaffuzunda ses iştirak Parmağınızın arasını boğazınıza, yaslayarak [ б , bir titreşim hissedeceksiniz. Bu sefer de [ п , titreşim olmadığını göreceksiniz.
dudakların pozisyonu aynıdır. Tek etmektedir. Baş parmak ile işaret в, г] seslerini çıkaracak olursanız, ф, к] seslerini çıkaracak olursanız,
Tonlu ve boğuk okunan sessiz harfleri şu şekilde belirleyebiliriz.
Bu harf de sürekli yumuşak okunur. щи [ş'i] вещь [veş']
Her zaman boğuk sessizler: ш, ч, ц, х
борщ [borş'l товарищ [tavâriş']
1- Bir sözcüğün sonunda ya da boğuk bir sessizden önceki tonlu sessiz onun karşısına denk gelen boğuk sessizin sesiyle okunur.
сад [sat] зуб [zup] глаз [glas]
нож [noş] луг [luk] ложка [löşkı]
Ancak bu sözcükler herhangi bir takı aldığında tonlu sessizler kendi sesiyle okunur. сады [sadi]
ножи [nojî]
зубы [zûbı]
луга [lugâ]
глаза [glazâ] 2. Tonlu bir sessizden önceki boğuk sessiz harf kendisine karşılık gelen tonlu sessizin sesiyle telaffuz edilir. вокзал [vagzâl] сдача [zdâçı]
отдать [addâf] футбол [fudböl]
3. Rusçada önüne geldikleri isimlerle bitişikmiş gibi okunan edatların tonlu sessiz harfleri, önüne geldikleri ismin boğuk sessizine uygun olarak karşısına denk gelen boğuk sessiz olarak okunur. в сад [f sat] в клуб [f klüp]
из клуба [is klûba]
Şayet edatın son sessiz harfi boğuk bir sessiz ise sözcüğün başındaki tonlu sessize uygun olarak o da tonlu karşılığının sesiyle okunur. с доклада [z daklâdı] от брата [ad brâtı] с братом [z brâtım]
YUMUŞAK [ ь ] VE SERT [ ъ ] İŞARETLER Bu iki işaret, ya sözcüklerin yalın şekillerinde ya da sözcüklerin çekimleri sırasında onların bünyesine dahil olmaktadırlar. ъ (sert işaret) : Kendinden önceki sessiz harfleri sert, kendinden sonraki я, e, ё, ю sesli harflerini çift sesli [ya], [ye], [yo], [yu] okutur. Örneğin:
*
съезд [syest] подъём [padyöm]
Aynı zamanda kısa bir durak yaptırır.
b
(yumuşak işaret) : Kendinden önceki sessiz harfleri yumuşak, kendinden sonra elen я, e, e, ю seslerini [ya], [ye], [yo], [yu] şeklinde çift sesli okutur.
örneğin:
вьюга [vyûgı]
Yumuşak harfle biten bazı sözcüklerin cinsiyetini belirlemektedir. örneğin:
ночь [noç] вещь [veş'j
ххтут T
RUSÇA Birinci Basamak
дом [dom]
карандаш [kırandâş] Her dersin başında "ÖĞRENİLECEK YENİ SÖZCÜKLER" başlığı altında verilecek sözcükler, o derste ilk defa geçecek yeni sözcüklerdir. Bunları, köşeli parantez içinde verilen okunuşları ve karşılarında yazılı Türkçe anlamlarıyla birlikte öğreni niz. Sözcüklerin hemen altında, içinde ilgili sözcüğün geçtiği bir cümle verilmiş ve kar şılarına Türkçe çevirileri yazılmıştır. Derslerin hemen başında verilen yeni sözcükler ile örnek cümleleri çokça okuyarak doğru okunuşlarını iyi kavramak önemlidir.
ders
урок [urök]
kitap
книга [knigı]
~-;-
СТОЛ
[stol]
İr*
• • ! ! . •
""-.•'."
masa
это [eti] Это стол. [eti stol]
школа [şkölı] Это школа. [eti şkölı]
комната [kömnıtı] Это комната. [eti kömnıtı]
окно [aknö] Это окно. [eti aknö]
»m,
ev
ШШШ kurşunkalem
bu (dur), şu (dur) Bu masadır.
okul Bu okuldur.
oda Bu odadır.
pencere Bu penceredir.
m
четыре [çitiri] öğrenci
студент [student] Я студент. [ya student]
Ben öğrenciyim.
ben
я [ya] Я учитель. [ya uçitil']
Ben öğretmenim.
"У
не [ne] Это не стол. [eti ni stol] gfi--srr,\
И
[i] Это стол и стул. [eti stol i stul]
Bu masa değildir. :,.:'.KZ*Z~"ZI"
UxSM
три [tri]
ve Bunlar masa ve sandalyedir.
doktor
врач [vraç] Это врач. [eti vraç]
два [ava]
değil
Bu bir doktordur.
2
beş
пять [p'afl
Dersimizde öğrendiğiniz sözcükleri, yazılış ve okunuşlarına dikkat ederek bir kez daha okuyun. Sözcük
Okunuşu
Anlamı
урок книга стол стул дом карандаш это школа комната окно один студент врач я не и два три четыре пять
[urök] [knigı] [stol] [stul] [dom] [kırandâş] [eti] [şköh] [kömnıtı] [aknö] [adin] [student] [vraç] [ya] [ne] ['] [dva] [tri] [Çitiri] [p'af]
ders kitap masa sandalye ev kurşunkalem bu (dur) okul oda pencere bir (yüksek okul) öğrencisi doktor ben değil ve iki üç dört beş
iki OKUNUŞ KURALLARINI HATIRLATMA üç
dört
T
ek heceli sözcüklerin vurgusuz olduğu дом я
[dom] [ya]
ev ben
2. Vurgulu hecelerdeki seslilerin daha uzun ve yüksek okunduğunu урок [urook]
ders
3. Vurgulu heceden önceki "o"'ların "a" okunduğunu окно [aknö] один [adin] 4. Vurgulu heceden sonraki hecelerde bulunan "o" ve "a"'nın [ı] sesi ile okunduğu nu
5. И ve не gibi gramatik sözcüklerin tek heceli ve vurgusuz olduklarını ve ayrıca kendilerinden sonra gelen sözcüğe bağlanarak okunduklarını hatırlayınız. Bu masa değildir.
RUSÇA CÜMLE KURULUŞU
Это стул. [eti stul]
Bu sandalyedir,
Это комната. [eti kömnıtı]
Bu (bir) odadır.
Yukarıda gördüğünüz basit Rusça cümlelerde dikkatinizi çekeceğimiz önemli hu suslar şunlardır:
Türkçede: Özne + Tümleç + Yüklem Ö+ T+Y Rusçada: Özne + Yüklem + Tümleç Ö+ Y+T
bu, bu(dur) kitap Bu kitaptır. Bu derstir. Bu masadır. ben öğrenci Ben öğrenciyim.
Bu cümlenin öznesi ile yüklemi aynı bir sözcük, "Bu" işaret zamiri tarafından kar şılanmaktadır. это книга Это книга.
Bu sözcüklerin cümle içindeki yerlerini aşağıdaki örneklerde tetkik ediniz. Rusça cümlede koyu harfle yazılmış sözcüğün Türkçe karşılığı, Türkçe cümlede de koyu harfle yazılmıştır. Bu kitaptır,
bu + dur kitap Bu kitaptır.
Rusçada basit geniş zamanlı cümlelerde, Türkçedeki «Imek» fiilini karşılayan herangı bir yardımcı fiil bulunmadığından -DIR anlamı «Bu» işaret zamirinin Rusça Kar Ş'lıgında gizli olarak vardır. J c k 0 Ç . e ,! İ m e k > > f i i l i n i n § a n ı s l a r a bağlı olarak isimlerin sonuna eklenen çekim ekleri v u Şekildedir: B
Это книга. [eti knigı]
Bu kitaptır,
Это книга. [eti knigı]
Rusçada cümle kuruluşunu, en basit bir cümle tipini ele alarak öğrenmeye başla yalım. Önce böyle bir cümlede kullanacağımız sözcükleri Türkçe anlamlarıyla sı ralayalım.
это книга Это книга. Это урок. Это стол я студент Я студент
Bu evdir,
1. Rusça cümlede öğelerin sıralanışı Türkçeden farklıdır. Düzenli cümlede üç temel öğeden özne her iki dilde başa gelmekte, diğer iki öğe yer değiştirmek tedir.
книга [knîgı] kitap это [eti] bu(dur)
Это не стол, [eti ni stol]
Это дом. [eti dom]
en
Se
O Biz Siz Onlar
n
-jm. -sin. -d.r. -iz. -siniz. -lardır.
Bu dersimizdeki cümlelerde daha çok 3. Tekil Şahıs Zamiri olan «o»'nun «Imek» fiilinin çekimindeki karşılığı olan -dır"ı kullanacağız. Sonuna eklediğimiz ismin ses yapısına bağlı olarak «-dırAdir, -tır/-tir, -dur/-dür, -turMür» şeklinde karşınıza çıka caktır.
Я учитель. [ya uçltil']
Ben öğretmenim.
Я врач. [ya vraç]
Ben doktorum.
Это книга. [eti knlgı]
Bu kitaptır,
Это стол. [eti stol]
Bu masadır,
Это школа. [eti şkölı]
Bu okuldur,
Bu işaret zamiri, Türkçedeki "Bu" ve "Şu" sözcüklerinin ikisine karşılık da kullanılır.
Это урок. [eti urök]
Bu derstir,
Это стол. [eti stol]
Bu masadır.
Это окно. [eti aknö]
Şu penceredir.
Это комната. [eti kömnıtı]
Bu odadır.
Это д о м . [eti dom]
Şu evdir.
Это учитель. [eti uçftill
Bu öğretmendir.
Это врач. [eti vraç]
Şu doktordur.
Это студент. [eti student]
Bu öğrencidir.
ЭТО
Rusça basit cümlelerde dikkatinizi çeken diğer bir husus da, işaret edilen nesnenin Özellikle bilinen ve bir tane olduğunu belirleyen herhangi bir belirtme edatı (Artikel) yoktur. «Это книга, [eti knigı] Bu kitaptır.» cümlesindeki «kitap»'ın bilinen mi yoksa her hangi bir kitap olduğunu sözlü ya da yazılı anlatımdaki ifade şeklinden anlayacak sınız. Basit Rusça cümleleri Türkçeye çevirirken gerekli görülen durumlarda «bir» sözcüğünü doğrudan ekleyebilirsiniz. İleride bu anlamı karşılamak için isimlerin cinslerine göre, «bir»: один [adin] miktar sayısının kullanıldığını göreceksiniz. один стол один стул
«BEN
bir masa bir sandalye
-İM» CÜMLE KALIBI
Rus alfabesinin son harfi olan "я" aynı zamanda "ben" anlamındaki seafoodplus.info Şahıs Zamiri'dir. Bunu bir meslek ya da sıfat adıyla birleştirdiğinizde ikinci basit cümle kalıbını elde etmiş olursunuz. Я [ya]
Ben
студент [student]
öğrenci
Я студент. [ya student]
Ben öğrenciyim,
38
-im.
°u cümlelerdeki boşlukları, parantez içinde verilen sözcüklerin Rusçası ile ta mamlayınız. 1 2 3 4 5 6
книга. (Bu) окно. (Şu) карандаш. (Bu) д о м . (Şu) стол. (Bu) школа. (Şu)
7 8 9
студент. (Bu) врач. (Şu) учитель. (Bu)
HIZLI RUSÇA
CÜMLE KALIPLARI
Birinci Basamak
Derslerimizde öğrendiğiniz cümle kalıplarını şematik olarak tekrarlamanız için bunları aşağıda göreceğiniz gibi çerçeve içinde veriyoruz. Bu kalıpları incelemek suretiyle, bu cümlelerde hangi cins sözcüğün nerede görev aldığını bi kere daha görmüş olacaksınız.
İşaret Zamiri
Nesnelerin İsmi
Это Это Это Это Это Это Это Это
книга. комната. карандаш, стол. школа. окно. студент, врач.
Şahıs Zamiri
Şahıs veya Meslek Adları
Я Ты Я Ты
студент. студент. врач. врач.
kim
кто [Мо]
,:'; : ı,.',a'-=3
Кто это? [kto eti]
Bu kimdir?
,ljw:,u*-,mss
студентка [studentkı]
Это студентка. [eti studentkı]
инженер Bnjıner] Эт о инженер.
(bayan) yüksek okul öğrencisi
Bu bayan öğrencidir.
mühendis Bu mühendistir.
Uygulama cevapları: 1. Это 2 Это 3. Это 4. Это 5. Это 6. Это 7. Это 8. Это 9. Это
41
русский [rûskiy] Он русский.
русская [rüskıyı] Она русская
он [on]
она [anâ]
Rus (erkeği) О (bay) Rus'tur.
Rus (kadını)
слово [slövı] Это слово.
O (bayan) Rus'tur.
O (eril cins)
Bu defterdir.
sözcük
слово
Bu sözcüktür.
evet
да [da] Да, я учитель.
Evet, ben öğretmenim.
O (dişi cins)
идя—ид
оно [anö]
O (orta cins)
герой [giröy] Он герой.
kahraman
hayır
нет [net] Нет, я не врач.
Hayır, ben doktor değilim.
музей [muzey] Это музей.
O kahramandır.
müze Bu müzedir. 'л
ц
Щ°
- • " • ' "• •' i ,1 • та-,—:
шесть
что [ştol Что это?
словарь [slavâr'J Это словарь.
defter
тетрадь [titrâf] Это тетрадь.
altı
[Şest'J
sözlük Bu sözlüktür.
здание [zdâniyı] Эт здание.
>ı-.
Bu cümlelerde boş bırakılan yerleri; cevap cümlelerinden hareketle tamamlayınız. 1 2 3. Кто 4. Что
-»Ш
pencere sözcük bina ısım
O (bay) öğrencidir. O (bayan) öğrencidir.
5 6
это? - Это стол. это? - Это врач. ? - Это студент. . . . ? - Это окно.
это? - Это словарь. это? - Это тетрадь.
2. İsimlerin yerine 3. Tekil Şahıs Zamiri koyunuz.
OLUMSUZ CÜMLE KALIBI
1. Это студент. 2. Это студентка. 3. Это земля. 4. Э т о здание. 5. Это урок. 6. Это окно. 7. Это дом.
Это Это Это Это Это Это Это Это
не не не не не не не не
İsimler книга. тетрадь. окно. комната. дом. студент. врач.
OLUMSUZLUK SÖZCÜĞÜ Это стол. Это школа. Это д о м . gibi basit olumlu cümleleri olumsuz yapmak için isimlerin önüne "değil" anlamını veren "не" sözcüğünü getirmek yeterlidir. Это стол. Это не стол. [eti ni stol]
Bu masadır. Bu masa değildir.
Это школа. Это не школа. [eti ni şkölı]
Bu okuldur. Bu okul değildir.
Örnek cümlelerde gördüğünüz gibi, olumsuzluk sözcüğü, basit cümlenin diğer ö ğelerinin yer ve yazılışlarında herhangi bir değişiklik gerektirmiyor. Sadece cümle nin anlamını olumsuz yapıyor. OLUMLU CÜMLE
OLUMSUZ
Это д о м . [eti dom] Bu evdir.
Это не д о м . [eti ni dom] Bu ev değildir.
Это земля. [eti ziml'â] Bu topraktır.
Это не земля. [eti ni ziml'â] Bu toprak değildir.
Это учитель. [eti u çit i Г ] Bu öğretmendir.
Это не учитель. [eti ni uçitil'] Bu öğretmen değildir.
Uygulama cevapları: 1.
1. что 2. кто 3. это 4. это 5. что 6. что
2 . 1 . он 2. она 3. она 4 . оно 5. он 6. оно 7. он
CÜMLE
6. dersten başlamak üzere çift numaralı derslerin sonunda "Ödev" başlığı altında çeşitli alıştırmalar göreceksiniz. Bu ödevleri mutlaka yapınız. Bunu izleyen çift numaralı dersin son sayfasında önceki ödevlerin yapılmış şekilleri verilecektir. Vermiş olduğunuz ödev cevaplarının doğru olup olmadığını bu doğru cevaplarla karşılaştırıp yanlışlarınızı görünüz ve bu konuları tekrar çalışınız. Ödevleri, kontrol için kurumumuza göndermeyiniz. -AAşağıdaki her bir resim için örneğe uygun cümle kurunuz.
-D4.
cümleleri кто ve что soru sözcükleri ile soru şekline koyunuz, örnek: Это инженер.
Кто это?
1. Это стол. 2. Это Иван. 3. Это школа. 4. Это студент. 5. Это д о м . 6. Это учитель.
5.
6.
-E-ВBu cümlelerin okunuşlarını yazınız.
Örnek: Он инженер.
Örnek: Это окно, [eti aknö]
-F-
-СBu sözcüklerin eksik harflerini tamamlayınız ve her sözcüğü üç kez yazınız с - стол 1. Оно 2. Кнга seafoodplus.info 4. кола 5. Стдент 6. Учител 7. Земл 8. Кт
ЯП
Кто он?
1. Она студентка. 2. Он врач. 3. Она русская. 4. Он русский. 5. Он учитель. 6. Она врач.
1. Это студент. 2. Это врач. 3. Это учитель. 4. Это студентка. 5. Это зданье. 6. Это имя. 7. Это д о м . 8. Это школа.
Örnek: тол
Bu cümleleri soru cümlesi yapınız.
Bu cümleleri Türkçeye çevirini z. 1. Кто это? 2. Это я. 3. Кто он? 4. Он русский. 5. Что это? 6. Это стол и стул. 7. Это карандаш и тетрадь. 8. Это не школа. 9. Она студентка. Он врач.
-G-
HIZLI
Bu cümleleri Rusçaya çeviriniz. 1. Bu kitaptır. 2. Bu kitap değildir. 3. O (bay) kimdir? 4. O doktordur. 5. Bu nedir? 6. Bu penceredir. 7. Şu nedir. 8. Şu evdir. 9. O (bayan) Rus'tur. O (bay) Rus'tur. 1 1 . Ben kimim? Ben öğretmenim. Bu sözlüktür. Bu defter değildir. Bu kimdir?
RUSÇA Birinci Basamak
-H-
мама [mâmı] Это мама.
anne
папа [pâpı] Это папа.
baba
Bu annedir.
Olumlu cümleleri olumsuz, olumsuzları da olumlu yapınız. 1. Это не словарь. 2. Это тетрадь. 3. Это студент. 4. Это не окно. 5. Это не карандаш. 6. Это не с т о л .
il
Ш7
брат [brat] Вот мой брат.
Bu babadır.
kardeş İşte benim kardeşim. ч\-?М • •.'••. .; г -» - Р
мой [тоу] Это МОЙ брат.
Друг [d гик] в ° т мой д р у г .
benim Bu benim kardeşim.
9*
£?&
arkadaş İşte benim arkadaşım.
fctöSSr
kız kardeş
сестра [sistrâ] Вон моя сестра.
İşte benim kız kardeşim.
sen
ты
Sen doktorsun.
Ты врач.
1-Г:.ГУ- — " - - " • • ' • n ' r v , seafoodplus.info—
Türk (erkeği)
турок [tûrık] Я турок.
Ben Türküm.
ММ
турчанка [turçânkı] Она турчанка.
biz
мы [mı] Мы дома.
Türk (kadını)
Biz evdeyiz.
evde
дома [doma] Кто дома?
O Türk kadınıdır.
• 1 ."'.İTtili/vseS
Kim evdedii"?
-„m. 'ıTz'z
benim (Erkek cins)
мой (M.p.) [rnoy] моя (Ж.р.) [maya] моё (Ср.р.) [mayo]
вы [VI] Вы дома?
benim (Dişi cins) benim (Orta cins)
sız Siz evde misiniz?
с - г : > ı: - ; J~rK.~,..~.~-ZTZ-T7,:~~S'-•::,";_",=v"
-«ЙД, s.'.;Tsrv -n';Tr-VITEflL-:
.тт"- т'.т'вя"вы" .-ьдгял.т
вот [vot] Вот книга.
1
PIHHTıH" '". .
RUSÇA ŞAHIS ZAMİRLER!
-'УП'.Г'Т.-
işte (orada, uzakta)
/{!
EN, SEN, O şahıs zamirlerinin karşılıkları aşağıdaki gibidir.
İşte masa (uzakta).
% rr'.:'ü.-P. ••i
семь [sem']
Onlarda evdedirler.
İşte kitap (yakında). >,•••,';,• У №] -A-
3. Студенты читают ответы (doğru). 4 друзья говорят по-русски (Kıdemli). 5. Где ваши вещи (değerli). 6. Вот наши ученики (genç). 7. Какие это уроки? (Eski). -DAşağıdaki cümleleri parantez içinde verilen zarflarla tamamlayınız. 1. Как она говорит по-русски? (İyi). 2. Кто понимает по-японски (kötü) ? 3. Учитель идёт домой (hızlı). 4. Они читают текст (yüksek sesle). 5. Он знает новые слова (iyi).
Aşağıdaki cümleleri doğru olarak tamamlayınız. 1 они делают в классе? 2. Они говор по-русски. 3 ученики идут сейчас? 4 он говорит по-турецки? 5. Ка"к вы читаете, или плохо? 6 это словарь? - Мой. 7 это журнал? - Русский. 8 он работает? - На фабрике. 9. Я ид в класс. Она понима по-английски плохо. ВVerilen fiilleri şahıslara göre şimdiki zamanda çekiniz. 1. ИДТИ (I) 2. ЗНАТЬ (I) 3. ГОВОРИТЬ (II)
-ЕAşağıdaki cümleleri Türkçeye çeviriniz. 1. Эти солдаты - турки. 2. Эти девушки - врачи. 3. Эти люди - наши учителя. 4. Эта девушка - моя сестра. 5. Это здание - наш д о м . 6. Эта книга - русский учебник. 7. Люди идут домой. 8. Как они работают в классе? 9. Какие вещи на столё? Мой старший брат - врач. -FŞu cümleleri Rusçaya çeviriniz.
-СAşağıdaki cümlelerdeki boşlukları parantez içinde verilen sıfatlarla uygun şekilde tamamlayınız. 1. Они хорошо знают слова (Rus). 2 книги на столё (Yeni).
1. Bu doktor benim arkadaşımdır. 2. Bu cevaplar doğrudur. 3. Bizim öğretmen kütüphanededir. 4. Otomobiliniz garajda mıdır? 5. Bu bizim ilk dersimizdir. 6. Öğretmen hızlı gidiyor. 7. O (bay)İngilizceyi iyi konuşuyor 8. O (bayan) Rusçayı güzel yazıyor. 9. Nerede çalışıyorsunuz? Rusçayı nasıl okuyorum?
DERSTEKİ ÖDEV 5İN YAPILMIŞ ŞEKLİ
говорить (II) я говорю ты говоришь он говорит мы говорим вы говорите они говорят
работать ( I )
идти (I)
я работаю ты работаешь он работает мы работаем вы работаете енй работают
я иду ты идёшь он идёт мы идём вы идёте они идут
HIZLI
RUSÇA Birinci Basamak
B. 1. мой 2. моя 3. моё 4. твой 5. наш 6. наша 7. ваши 8 их 9. его её C. 1. - ит 2. - ут 3. - ют 4. - ет 5 - ет 6. - ёт 7. - ете 8. - ем D. 1. Я читаю текст. 2. Сейчас они в классе. 3. Мой словарь дома. 4. Учитель читает диалог громко. 5. Здесь я работаю. E. 1. Это мой словари. 2 Это его ученики. 3 Это ваши тетради. 4. Это её письма. 5. Это их дома. 6. Это наши портфели. F. 1. Его друзья - инженеры. 2 Её подруги - врачи. 3. Мой друзья - учителя, 4. Ваши товарищи - студенты. 5. Их сыновья - ученики. 6. Мой братья - учителя. G. 1. Sınıfta ne yapıyorsunuz? 2 Ben Rusça öğreniyorum. 3. Sizin öğretmeniniz Rus mudur? 4. Evet, o Rustur. 5. Ben bütün sözcükleri biliyorum. 6. Şimdi ben eve gidiyorum. 7. "Но" sözcüğü ne demektir? 0."Ben" sözcüğünün Rusçası nasıldır? H. 1 Кто вы? 2. Мы все студенты. 3. Что вы делаете в классе? 4. В классе мы читаем и говорим по-русски. 5 Кто сейчас идёт домой? 6. Сейчас наш учитель идёт домой. 7. Как его зовут? 8. Его зовут Иван Иванович. 9. Как он говорит по-русски? Он говорит по-русски хорошо.
рШЩПшш
л
ехать (I) [yehaf] Я еду на автобусе.
gitmek (vasıta ile)
метро [mitrö] Он едет на метро.
metro
Ben otobüsle gidiyorum.
O metro ile gidiyor.
думать (I) [dum it'] Я думаю об уроке.
düşünmek Ben ders hakkında düşünüyorum. X
I».
оба [öbı]
MА
her ikisi (2 erkek veya bir erkek bir dişi cins için)
Они оба студенты.
//Uи»4 J
Her ikisi öğrencidir.
обе [öbi] Они обе студентки.
her ikisi (2 dişi cins için) Her ikisi bayan öğrencidir.
06A VE ОБЕ hakkında ( e d a t )
о [о] О ком вы говорите? #
Kim hakkında konuşuyorsunuz?
kim hakkında
о ком [a kom] О ком он читает?
о чём [a çöm] О чём она думает?
Оба: iki erkek veya bir erkek, bir kadın olduğunda. Обе: her ikisi de kadın veya dişi cins olduğunda.
O kim hakkında okuyor?
учитель и ученик Офицер и старшина Сержант и солдат Сестра и брат
-» они оба Öğretmen ve öğrenci -» они оба Subay ve başçavuş -» они оба Astsubay ve asker -> они 66а Kız ve erkek kardeş
ne hakkında
Учительница и Ученица Учительница и мать
-> они обе Bayan öğretmen ve kız öğrenci -> они обе Bayan öğretmen ve anne -> они 66а Türk ve Rus erkeği -»• они обе Türk ve Rus kadını -> они оба Benim erkek ve kız kardeşim
О (bayan) ne hakkında düşünüyor?
четвёртый [çitvörtıy] Это четвёртый учебник.
" ( H e r ikisi de, her ikisi" anlamlarını veren bu sayı sıfatı cinsiyete bağlı olarak kullanılır.
dördüncü Bu dördüncü ders kitabıdır.
Турок и русский Турчанка и русская Мой брат и моя сестра
OH + OH
66a
beşinci
пятый [P'âtıy] Это пятый диалог.
Bu beşinci diyalogdur.
Он + Она 66a
-> -> -> -> ->
Onlar her ikisi Onlar her ikisi Onlar her ikisi Onlar her ikisi Onlar her ikisi
->• Onlar her ikisi -> Onlar her ikisi -> Onlar her ikisi -> Onlar her ikisi
Она + Она обе
SIFATLAR Sonu -ый ile biten sıfatlar:
экзамен [ikzâmin] Они говорят об экзамене.
sınav
на чём [na çöm] На чём он едет?
девятнадцать [divitnâtsıf]
Onlar sınavı konuşuyorlar.
к р а с и в ы й , -ая, -oe, - ы е четвёртый, -ая, -ое, -ые п я т ы й , -ая, -ое, - ы е
güzel dördüncü beçinci
ne ile
Это Это Это Это
к р а с и в ы й стол. красивая карта. красивое д е р е в о . к р а с и в ы е ручки.
Bu güzel bir masadır. Bu güzel bir haritadır. Bu güzel bir ağaçtır. Bunlar güzel kalemlerdir.
Это Это Это Это
п я т ы й урок. пятая у л и ц а . пятое о к н о . п я т ы е уроки.
Bu beşinci derstir. Bu beşinci caddedir. Bu beşinci penceredir. Bunlar beşinci derslerdir.
О hangi vasıta ile gidiyor?
19
on dokuz
1 Оо
Bu dördüncü sandalyedir. Bu dördüncü odadır. Bu dördüncü ağaçtır. Bunlar dördüncü sandalyelerdir.
Это четвёртый стул. Это четвёртая комната. Это четвёртое дерево. Это четвёртые стулья.
2. Учитель и новый врач 3. Отец и мать 4. Мать и девочка 5. Я и мой брат 6. Студентка и ученик 7. Книга и тетрадь
Sonu -ий ile biten sıfatlar: маленький, -ая, -oe, -ие хороший, -ая, -ое, -ие
küçük iyi, güzel
Маленький Маленькая Маленькое Маленькие
Küçük tebeşir. Küçük bir oda. Küçük pencere. Küçük öğrenciler.
мел. комната. окно. ученики.
Sonu -ой ile biten sıfatlar: второй, -ая, -oe, -ые
ikinci
Второй вопрос. Вторая картина. Второе утро. Вторые бумаги.
İkinci soru. İkinci resim. İkinci sabah. İkinci kağıtlar.
Это наш второй урок. Это вторая стена. Это второе письмо. Это вторые ошибки.
Bu bizim ikinci dersimizdir. Bu ikinci duvardır. Bu ikinci mektuptur. Bu ikinci hatalar.
Какой Какая Какое Какие
это это это это
урок? картина? слово? карандаши?
Это Это Это Это
пятый урок. первая картина. русское слово. новые карандаши.
-ВAşağıdaki cümlelerdeki boşlukları, parantez içinde verilen sözcüklerin Rusçalan ile tamamlayınız. 1. Это наш урок (ikinci). 2. В деревне дома (küçük). 3. Это диалог в книге (beşinci). 4. Вот новый журнал (güzel). 5. Это мой день в школе (birinci). 6. Какой это город или большой (küçük)? 7. Какая девушка (güzel)! 8. Этот инженер друг (benim).
5/ОБО) EDATI "Hakkında" anlamını veren bu edat ile Rusçada EDATLI HAL ya da Türkçedeki karşılığı ile -DE HALİ kullanılır. Birisi veya birşey hakkında okumak, konuşmak, düşünmek, bilgi vermek, sormak ve anımsamak gibi eylemler söz konusu olduğunda bu edat kullanılır. Canlı ve cansızlar için kullanılan soru sözcükleri: О ком? О ком вы говорите?
Kim hakkında? Kim hakkında konuşuyorsunuz?
О чём? О чём вы говорите?
Ne hakkında? Ne hakkında konuşuyorsunuz?
Bu edat ile kullanılan isimlerin takıları, daha önce öğrendiğimiz gibi В (içinde) ve HA (üstünde) edatları ile aynıdır. Где вы работаете? -Я работаю в школе. -А
Nerede çalışıyorsunuz? - Ben okulda çalışıyorum.
Uygulama cevapları: A. 1 66e 2. оба 3. оба 4. обе 5 оба 6 оба 7. обе
Aşağıdaki ikili isimlerin karşısına 66a ya da 66e koyarak tamamlayınız. 1. Моя сестра и его сестра
В. 1. в т о р о й 2. маленькие 3. пятый 4. к р а с и в ы й 5. п е р в ы й 6 м а л е н ь к и й 7. к р а с и в а я мой
Где они читают текст? - Они читают текст на уроке.
Onlar nerede metin okuyorlar? - Onlar derste metin okuyorlar.
6. Он говорит о девушке. 7. Они говорят о погоде. 8. Мы говорим о солдате.
EDATLI HAL'de isimlerin büyük çoğunluğunun soruna +e takısı aldığını, yukarıdaki örneklerde de görüldüğü üzere, öğrenmiştik. Bu durum o "hakkında" edatı için de geçerlidir. О ком ты говоришь? [a kom ti gıvariş]
Kim hakkında konuşuyorsunuz?
ЕХАТЬ (I) FİİLİ
Я говорю о студенте.
Ben öğrenci hakkında konuşuyorum.
"Kara vasıtaları ile gitmek" anlamını veren bu fiilin şimdiki ve geniş zaman çekimleri aşağıdaki gibidir.
[ya gıvar'ü a studenti] Он говорит о друге. [on gıvarit a drûgi]
O arkadaşı hakkında konuşuyor.
Мы говорим об учителе. Вы говорите о человеке. Они говорят о брате.
Biz öğretmen hakkında konuşuyoruz. Siz adam hakkında konuşuyorsunuz. Onlar erkek kardeş hakkında konuşuyorlar.
О чём ты думаешь? [a çöm ti dumıyış]
Ne hakkında düşünüyorsun?
Я думаю об уроке. [ya dûmıyu aburöki ]
Ben ders hakkında düşünüyorum.
Он думает о работе. Мы думаем о классе. Вы думаете о книге. Они думают о доме.
O iş hakkında düşünüyor. Biz sınıf hakkında düşünüyoruz. Siz kitap hakkında düşünüyorsunuz. Onlar ev hakkında düşünüyorlar.
Aşağıdaki cümleleri Türkçeye çeviriniz. 1. О ком он читает? 2. Он читает о герое. 3. О чём они пишут? 4. Они пишут о деле. 5. О ком он говорит?
Ехать
Vasıta ile gitmek
[yehıt'J Я еду
Ben vasıtayla gidiyorum
[ya yedu] Ты едешь [ti yed iş] Он (она, оно)едет [on (anâ anö) yedit] Мы едем Вы едете Они едут
Sen vasıtayla gidiyorsun O vasıtayla gidiyor Biz vasıtayla gidiyoruz Siz vasıtayla gidiyorsunuz Onlar vasıtayla gidiyorlar
Bu fiile cevap verilen araçların sorusu da şöyledir: На чём вы едете? • Я еду на автобусе. • Я еду на метро.
Hangi araç ile gidiyorsunuz? - Ben otobüsle gidiyorum. - Ben metro ile gidiyorum.
Мы едем на поезде. Вы едете на такси. Они едут на автомобиле.
Biz trenle gidiyoruz. Siz taksi ile gidiyorsunuz. Onlar otomobille gidiyorlar.
«Nereye» Куда soru sözcüğü ile gidilen istikamet sorulduğunda cevap cümlesinde У'пе В ve Ha edatları ile kullanıldığında Erkek cins isimleri her hangi bir takı a lmazlar.
Uygulama cevapları: 1. O kim hakkında okuyor? 2. O kahraman hakkında okuyor. 3 Onlar ne hakkında yazıyorlar? 4. Onlar iş hakkında yazıyorlar. 5. O kim hakkında konuşuyor? 6. O kız hakanda L n u s u v o r 7. Onlar hava hakkında konuşuyorlar. 8. Biz asker taklanda konuşuyoruz. nakkında konuşuyor.
Куда ты едешь? - Я еду в парк. Куда он едет? - Он едет в магазин. Куда вы едете? - Мы едем на урок. Куда они едут? - Они едут в магазин. - Они едут на завод. Он едет в гараж. Я еду в город.
Sen nereye gidiyorsun? - Ben parka gidiyorum. 0 nereye gidiyor? - O mağazaya gidiyor. Siz nereye gidiyorsunuz? - Biz derse gidiyoruz. Onlar nereye gidiyorlar? - Onlar mağazaya gidiyorlar. - Onlar fabrikaya gidiyorlar. O garaja gidiyor. Ben şehre gidiyorum.
6. Siz Rusçayı iyi konuşuyorsunuz. 7. Kim oraya yayan gidiyor? 8. Herkes parka yayan gidiyor.
шж/ш
Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları B, Ha ve O edatı ile tamamlayınız. 1 ком они говорят? 2. Они говорят ученике. 3 чём он думает? 4. Он думает уроке. 5. Мы едем парк. 6. Он едет урок. 7. Я еду гараж. 8. Кто едет магазин? 9. Кто идёт завод? Кто говорит экзамене? -В Aşağıdaki cümleleri Rusçaya çeviriniz. 1. Kim eve araçla gidiyor? 2. Biz oraya araçla gidiyoruz. 3. Onlar parka yayan gidiyorlar. 4. Öğrenciler derse yayan gidiyorlar. 5. Biz ikimiz yeni öğrencileriz. Uygulama cevapları: A. 1 O 2. об 3 O 4 об 5. в 6. на 7. в 8. в 9 . на об В. 1 Кто едет д о м о й ? 2. Мы едем туда. 3 Они идут в парк. 4 Студенты и д у т на у р о к . 5 Мы оба новые студенты. 6 Вы говорите по-русски хорошо. 7. Кто идёт туда? 8 Все идут в парк.
HIZLI RUSÇA
работа [rabötı] Они не говорят на работе.
трудный [trıidnıy] Это трудное слово.
ШиШШ&ДЭШШ
обедать (I)
öğle yemeği yemek
[abedıt'] Я обедаю в школе.
Öğle yemeğini okulda yiyorum.
çalışmak, öğrenmek
учить (II) [uçif] Я учу русский язык.
завтракать (I) [zâftrıkıt'] Она завтракает дома.
^
:
,
-.;" - - J
zor Bu zor bir sözcüktür.
лёгкий [löhkiy] Это лёгкое правило.
kolay, hafif
правило [prâvilı] Какое это правило?
kural
лучше [lüçşı] лучше чем F - Я читаю по-русски ur e* лучше, чем о н .
daha iyi
Bu kolay bir kuraldır.
Bu hangi kuraldır?
Ben Rus dilini öğreniyorum.
kahvaltı yapmak
п— wt
О evde kahvaltı ediyor.
genellikle, genel olarak
обычно [abiçnı] Я обычно говорю по-русски.
практика [prâktikı] Мы делаем практику на уроке.
Onlar işte konuşmazlar.
-,
Birinci Basamak
1
İŞ, çalışma, görev
Ben genellikle Rusça konuşurum.
pratik yapma, uygulama Biz derste uygulamalar yapıyoruz.
цат
^EJ-fJ
-den daha iyi Ben Rusçayı ondan daha iyi okuyorum.
Двадцать [dvâtsıf] двадцатый [dvatsâtıy] Я учу двадцатый Диалог.
yirmi
чем [cem] Я пишу лучше, чем т ы .
-den,-dan; nazaran
yirminci Ben 20ci diyalogu öğreniyorum.
Ben senden daha iyi yazıyorum.
Где вы обычно завтракаете? daha kötü
хуже [hüjıj хуже чем Он знает урок хуже, чем они.
-den daha kötü O dersi onlardan daha kötü biliyor.
Я обычно завтракаю дома.
Siz genellikle nerede kahvaltı yapıyorsunuz? -Ben genellikle evde kahvaltı yapıyorum.
Кто завтракает в школе? Okulda kim kahvaltı yapıyor? - Все студенты завтракает в школе. - Bütün öğrenciler okulda kahvaltı yapıyorlar.
ŞİMDİKİ ZAMANDA FİİL ÇEKİMLERİ
Ахмёт не любит завтр'^ать. Иван завтракает очень рано.
Обедать ve завтракать fiilleri читать modelinde yani Lgrup (E tipi) eklerle çekilen fillerdir.
Учить (II) fiili говорить (II) fiili modelinde 2. grup eklerle (yani -И tipi) çekilen bir fiildir.
Обедать (I) Обеда+ Я обеда+ю [ya abedıyuj Ты обеда+ешь [ti abedıyış] Он(она, оно) обеда+ет [on (anâ anö) abedıyıtj Мы обеда+ем [mı abedıyımj Вы обеда+ете [vı abedıyıti] Они обеда+ют [ani abedıyut] Куда вы идёте сейчас? - Я иду домой обедать. Я обычно обедаю в школе. Он обычно обедает в клубе. Они обедают в бюро. Рабочие обедают на заводе. Кто ещё обедает в школе? Завтракать (I) Завтрака Я завтрака+ю Ты завтрака+ешь Он (она, оно) завтрака+ет Мы завтрака+ем Вы завтрака+ете Они завтрака+ют
(mastar şekli) (çekim kökü) Ben yemek yiyorum Sen yemek yiyorsun O yemek yiyor Biz yemek yiyoruz Siz yemek yiyorsunuz Onlar yemek yiyorlar
Simdi nereye gidiyorsunuz? - Ben eve öğle yemeğini yemeye gidiyorum. Genellikle öğle yemeğini okulda yiyorum. O genellikle öğle yemeğini kulüpte yiyor. Onlar öğle yemeğini büroda yiyorlar. İşçiler öğle yemeğini fabrikada yiyorlar. Daha tyaşka kim yemeğini okulda yiyor? Iıi Г ;
ı iı
(mastar şekli) (çekim kökü)
Учить (II) УчЯуч+у [ya uçû] Ты уч+ишь [ti üçişj Он (она, оно) уч+ит [on (anâ anö) uçitj Мы уч+им [mı ûçimj Вы уч+ите [vı ûçiti] Они уч+ат [ani ûçıt]
Ahmet kahvaltı yapmayı sevmiyor. Ivan çok erken kahvaltı yapıyor.
(mastar şekli) (çekim kökü)
Что вы делаете здесь? - Я учу русский язык.
Siz burada ne yapıyorsunuz? - Ben Rusça öğreniyorum.
Кто ещё учит русский язык? - Все эти студенты учат русский язык.
Başka kim Rusça öğreniyor? - Bu öğrencilerin hepsi Rus dilini öğreniyorlar.
Кто учит русские слова? Rusça sözcükleri kim öğreniyor? • Новый студент учит русские слова. - Rusça sözcükleri yeni öğrenci öğreniyor. Ахмёт тоже учит русский лзык. Новый студент учит лучше, чем старый.
Ahmet de Rus dilini öğreniyor. Yeni öğrenci eskisinden daha iyi öğreniyor.
PRATİK UYGULAMALAR
Где сейчас студент? I Сейчас он в школе.
обедать (I)
öğle yemeği yemek
Я обедаю. Я обедаю в школе. Я обычно обедаю в школе.
Ben yemek yiyorum. Ben okulda yemek yiyorum. Ben genellikle okulda yemek yiyorum.
Я обычно обедаю поздно.
Ben genellikle geç yemek yiyorum.
завтракать (I)
kahvaltı etmek
Я завтракаю.
Ben kahvaltı ediyorum.
Я завтракаю дома. Я обычно завтракаю дома. Я обычно завтракаю рано утром.
Ben evde kahvaltı ediyorum. Ben genellikle evde kahvaltı ediyorum. Ben genellikle sabah erkenkahvaltı ediyorum. Ben kahvaltı,etmeyi seviyorum.
Я люблю завтракать. учить (II)
öğrenmek
Ben öğreniyorum. Ben Rusça dilini öğreniyorum. Ben Rusça dilini iyi öğreniyorum. Я учу русский язык. Ben Rusça dilini ondan daha iyi Я учу русский язык хорошо. Я учу русский язык лучше, чем он. öğreniyorum. Ben de zor sözcükleri öğreniyorum. Я тоже учу трудные слова. Ben yeni sözcükleri öğrenmeyi severim. Я люблю учить новые слова. Şimdi ben ikinci diyalogu öğreniyorum. Сейчас я учу второй диалог. Сейчас я читаю и учу русский текст , Şimdi ben Rus metni okuyor ve öğreniyorum. Я учу.
Öğrenci şimdi nerededir? - О şimdi okuldadır.
Где он был утром? . Он был в клубе.
O sabahleyin nerede idi? - O klüpte idi.
Где студентка была? . Она была в магазине.
Bayan öğrenci nerede idi? - O mağazada idi.
Где было это письмо? - Оно было на столё.
Bu mektup nerede idi? - O masanın üzerinde idi.
p ğ j f ?;]
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri в, на yada o edatlarından uygun olanı ile tamamlayınız. 1. ком вы говорите? 2. Мы говорим друге. 3. чём они думают? Они думают уроке. Он пишет учителе. Мы читаем библиотеке. Они идут парк. 8. Ученики едут домой. 9. Студенты идут магазин. Я еду метро.
БЫТЬ FİİLİ İLE GEÇMİŞ ZAMAN "Olmak" anlamını veren bu fiil ile birinin ya da bir şeyin bir yerde bulunması bildirilirken cümlenin tümleci EDATLI HALİ (-DE HALİ)'nde olur. Bu fiilin geçmiş zaman çekimi cümlenin ÖZNESİ'nin cins ve sayısına göre olur. быть бы -
olmak (çekim kökü)
я, т ы , он был я, т ы , она была оно было м ы , вы, они были
-л (M.р.) -ла (Ж.р.) -ло (Ср.р.) -ли (Мн.ч.)
ВAşağıdaki isim gruplarını оба yada обе şeklinde yazın 1. Ученик и ученица 2. Сын и дочь 3. Д о ч ь и сестра 4. Учитель и инженер 5. Девушка и девочка 6. Мама и папа 7. Учитель и учительница 8. Сестра и мама
iz.
-F-
-сaâıdaki cümleleri Rusçaya çeviriniz.
Aşağıdaki cümleleri "olmak" fiili ilke geçmiş ve gelecek yapınız. . 1. Сейчас он в школе. 2. Люди в кино. 3. Моя сестра в банке. 4. Она сейчас на работе. 5. Женщина в магазине. 6. Сейчас я дома. 7. Сейчас они в ресторане. 8. Сейчас все в классе.
1. Yarın kulüpte olacağım. 2. Kim yavaş çalışıyor? 3. Ahmet yavaş çalışıyor. 4. Dün kim sinemada idi? 5. Arkadaşım orada idi. 6. Otobüsle eve gidiyorum. 7. Kız çocuğu parka yayan gidiyor. 8. Akşamleyin orada olacağım. 9. Öğle yemeğini orada yiyorum. Biz ikimiz evde kahvaltı yapıyoruz.
-DBu cümleleri parantez içinde verilen fiilin uygun formu ile tamamlayınız. 1. Сегодня я (ехать) домой.* 2. Рано утром я (завтракать) дома. 3. Я (обедать) в школе. 4. Вчера студенты (быть) в классе. 5. Завтра они обе (быть) на уроке. 6. Вчера дети (быть) в деревне. 7. Она (говорить) по-русски лучше, чем о н . 8. Кто (читать) по-английски хорошо? -Е-
18 DERSTEKİ ÖDEV 6'NIN YAPILMIŞ ŞEKLİ
A. 1. Что 2. -ят 3. Куда 4. Как 5. хорошо 6. Чей 7. Какой 8. Где 9. -у -ет
В. ИДТИ1 я ты он мы вы они с
я ты он мы вы они
знаю знаешь знает знаем знаете знают
ГОВОРИТЬ II я ты он мы вы они
говою говоришь говорит говорпм говорите говорят
6 cümleleri tamamlayınız.
1.
мой стол.
2
моя сестра.
Bu
cümleleri Rusçaya çeviriniz. 1. Ben kimim? 2. Sen öğretmensin. 3. Peki ya siz kimsiniz? 4. Ben öğrenciyim. 5. Senin baban şimdi nerededir? 6. Oradaki kimdir? 7. Şu defterdir. 8. Bu defter senin midir? 9. Evet, benimkidir. Senin okulun nerededir, solda mı yoksa sağ tarafta mı?
6. DERSTEKİ ÖDEV " T İ N YAPILMIŞ ŞEKLİ
3
твой друг. A. 1. Это стол. 2. Это стул. 3. Это комната. 4. Это книга. 5. Это словарь. 6. Это студент. B. 1. [eti student] 2. [eti vraç] 3. [eti uçitil'] 4. [eti studentkı] 5. [eti zdâniyı] 6. [eti im'ı] 7. [eti dom] 8. [eti şkölı]
4
дом и школа. C. 1. к - окно 2. и - книга 3. м - дом 4. ш - школа 5. у - студент 6. ь - учитель 7. я - земля 8. о -кто
5
D. 1. Что это? 2. Кто это? 3. Что это? 4. Кто это? 5. Что это? 6. Кто İTO?
моя книга.
E. 1. Кто она? 2. Кто он? 3. КТО она? 4, Кто он? 5. Кто он? 6. Кто она? F
-FBu cümleleri Türkçeye çeviriniz. 1. Что это? 2. Это словарь и книга. 3. Это твой словарь? 4. Да, мой. 5. А это твоя книга? 6 . Нет, не м о я . 7. Кто там? 8. Ученик и ученица там. 9. Где твой дом? Он справа.
« 1. Bu kimdir? 2. Bu benim. 3. O kimdir? 4. O Rustur. 5. Bu nedir? 6. Bunlar masa ve sandalyedir. 7. u kurşunkalem ve defterdir. 8. Bu okul değildir. 9. O öğrencidir. O doktordur.
B
• 1 Это книга. 2. Это не книга. 3. Кто он? 4. Он врач. 5. Что это? 6. Это окно. 7. Что это? то дом. 9. Она русская. Он русский. 1 1 . Кто я? Я учитель. Это словарь. Эт ° не тетрадь. 15 Кто это?
Н. СТ0
° с л °варь. 2. Это не тетрадь. 3. Это не студент. 4. Это окно. 5. Это карандаш. 6. Это
7Я
otobüs
автобус [aftöbus] Автобус т а м .
HIZLI RUSÇA
Otobüs oradadır.
bizim
наш [naş] наша [naşı] наше [naşı]
Birinci Basamak
Bu bizim okulumuzdur.
Это наша ш к о л а .
•-•• рада;ı: —UJJ
чей [çey] (M.p.) чья [çya] (Ж.р.) чьё [çyo] (Cp.p.) Чей это карандаш?
дверь [dver 1 ] Дверь слева.
картина [kartinı] Это моя картина.
kimin
автомобиль [aftımabiT] Это м о й автомобиль.
74
sizin
Это ваша ручка?
Bu sizin dolma kaleminiz midir?
Bu kalem kimindir?
kapı
J
а
журнал [jurnal] Чей это журнал?
В
._a:i
%
dergi Bu kimin dergisidir?
Kapı soldadır.
resim, tablo
письмо [pis'mö] Это моё письмо.
mektup
зонтик [zöntik] э т о твой з о н т и к .
şemsiye
Bu benim mektubumdur.
Bu benim tablomdur.
—;—-•_*_* „ i.^jıiL.'.'-a^. j i i i ^ ^ i s s :
квартира [kvartirı] Это твоя квартира.
ваш [vaş] ваша [vâşı] ваше [vâşı]
daire Bu senin dairendir.
otomobil Bu benim otomobilimdir.
шапка [Şâpkı] Вот наша шапка.
Bu senin şemsiyendir.
=T4=r3rznr=:
şapka İşte bizim şapkamız.
7R
э
девять [devit']
dokuz
Н А Ш VE В А Ш SAHİPLİK SIFATLARI Bunlarda, ilgili oldukları ismin cinsine göre değişik takı alırlar.
Мы Вы
Erkek cins (M.р.) наш наш дом ваш ваш дом
Вы [vı] Ваш [vaş]
Dişi cins (Ж.р.) наша наша газета ваша ваша газета
Orta cins (Ср.р.) наше наше окно ваше : ваше окно
sız sizin
Bu şahıs ve sahiplik zamirleri; birkaç kişiye olduğu kadar nazik bir hitap şekli olarak tek bir kişiye hitapta da kullanılır. Вы студент? - Да, я студент.
Siz öğrenci misiniz? - Evet, ben öğrenciyim.
Это ваш журнал? -Да, мой.
Bu sizin derginiz midir? - Evet, benimkidir.
1 . наш наш дом Наш дом справа.
bizim bizim ev Bizim ev sağdadır.
наша наша школа Наша школа слева.
bizim bizim okul Bizim okul soldadır.
наше наше окно Где наше окно?
bizim bizim pencere Bizim pencere nerededir?
sızın sizin arkadaşınız Sizin arkadaşınız evde midir?
2 ваш Г ваш ДРУ ма? Ваш ДРУГ Д ° ваша ваша квартира Где ваша квартира?
sizin sizin daireniz Sizin daireniz nerededir?
ваше ваше окно Вон ваше окно.
sizin sizin pencereniz Sizin pencereniz işte orada.
ЧЕЙ "KİMİN" SORU SÖZCÜĞÜ Bu soru zamiri de diğer sahiplik zamirleri gibi önüne geldikleri ismin cinsine göre farklı takı alırlar.
Erkek cins (M.p.) Чей Чей это дом? Это наш дом.
Dişi cins (Ж.р.) чья Чья это газета? Это моя газета.
Orta cins (Ср.р.) чьё Чьё это окно? Это моё окно.
Tabloya dikkatle bakacak olursanız; Чей isimlerin cinsine göre çekilirken, Это değişmeden kalmaktadır. Basit cümlede yüklem görevini de üstlendiği zaman Это değişmez. Чей это карандаш? [ Ç e y eti kırandâş] B u W m i n kalemidir?
Это мой карандаш. [eti moy kırandâş] Bu benim kalemimdir.
Чья это книга? [Çya eti knigı] B u kimin kitabıdır?
Это наша книга. [eti naşı knigı] Bu bizim kitabımızdır.
Чьё это письмо? £У° eti pis'mö] Bu mektup kimindir?
Это твоёписьмо. [eti tvayö pis'mö] Bu senin mektubundur.
77
3. Это 4. Это 5. Это 6. Это
наш с л о в а р ь . твой стол. моё п и с ь м о . ваша шапка.
Чей это у ч и т е л ь ?
Это наш учитель.
Чей это с ы н ?
Это м о й с ы н .
Чья это дочь?
Это моя д о ч ь .
Чья это тетрадь?
Это ваша тетрадь.
Чьё это о к н о ?
Это наше о к н о .
Чьё это слово?
Это моё с л о в о .
Чей это словарь?
Это твой с л о в а р ь .
Чей это брат?
Это мой брат.
Чей это словарь? -Это мой словарь.
Bu sözlük kimindir? - Bu benim sözlüğümdür.
Чей 5то автомобиль?
Это наш а в т о м о б и л ь .
Это моя книга.
Bu benim kitabımdır.
ЭТО İŞARET ZAMİRİ Basit cümlede yüklem görevini üstlendiğinde hiçbir değişikliğe uğramadan tek formda kullanılan bu sözcük, bu görevini başka bir sözcüğe devrettiğinde isimlerin cinsine göre değişir.
Этот çekim tablosu
-А-
Erkek cins (M.p.)
Dişi cins (Ж.р.)
Orta cins (Cp.p.)
этот
эта
это
Boşlukları Чей'т ve sahiplik zamirlerinin uygun şekilleriyle tamamlayınız. Это sözcüğü, yüklem görevini sahiplik zamirlerine devreder. Bu durumda, Это uygun çekimde ismin önüne gelirken, sahiplik zamiri isimden sonra yazılır.
Örnek: BOT журнал ( м о й ) . ВОТ МОЙ журнал. 1
ЭТО ЗОНТИК (чей)?
2. ЭТО 3. ЭТО 4. Это 5. Где 6. Где
п и с ь м о (мой)? автомобиль (наш)? школа (ваш)? мама (твой)? папа (мой)?
Это мой с л о в а р ь . Bu benim sözlüğümdür. Эт Bu
о моя книга. benim kitabımdır.
Это наше п и с ь м о . Bu bizim mektubumuzdur.
Этот словарь м о й . Bu sözlük benimdir. Эта книга м о я . Bu kitap benimdir. Это п и с ь м о наше. Bu mektup bizimdir.
-ВBu cümleleri soru yapınız. Örnek: Это мой брат. Чей это брат? 1. Это моя сестра. 2. Это наша комната.
У9и1а т а cevaplan: А. 1 Ч е й 2 моё 3 наш 4. ваша 5 твой 6 м о й • 1 Чип с е с т Р а ? ПИги это комната? 3 Чей это словарь? 4 Чей это стол? исьмо? 6 Чья это шапка?
5
Чьё это
70
YUMUŞAK İŞARET (Ь) İLE BİTEN İSİMLER Bu işaret ile biten isimlerin bir kısmı erkek, diğer bir kısmı da dişi cinstir. Bunları derslerimizde geçtikçe ezberleyerek öğrenmeniz gerekecektir. Bunları elinizin altındaki bir kağıda yazarak cinsiyetlerine göre gruplandırınız. Bazı fiillerin mastar takıları da ь ile bitmektedir, karıştırmamak gerekir (ть ve чь). Erkek cins (M.p.) olanlar: учитель [uçitiT] словарь [slavâr'] автомобиль [aftımabiT] день [den'] конь [kon']
öğretmen sözlük otomobil gün at
-в0U
cümleleri Rusçaya çeviriniz. 1. Bu sözlük kimindir? 2. Bu benim sözlüğümdür. 3. Bu sözlük benimdir. 4. Bu benim mektubum değildir. 5. Bu benim eşyam değildir. 6. Bu ev kimindir? 7. Bu ev benimdir. 8. Bu benim kızımdır. 9. Bu kız benimdir. Rusça dergi nerededir?
Dişi cins (Ж.р.) olanlar: тетрадь [titrâf] дверь [dver'] ночь [noç] вещь [veş1]
defter kapı gece eşya
Это мой Это моя Вот мой Вон моя
Bu benim sözlüğümdür. Bu benim defterimdir. işte benim otomobilim (burada). İşte benim eşyam (orada).
словарь. тетрадь. автомобиль. вещь.
-AParantez içinde verilen sözcüklerin Rusça karşılıkları ile cümleleri tamamlayınız. Örnek:
это сумка? Чья это сумка? 1 словарь там (benim). 2. Чьё письмо (bu)? 3. Этот урок (benim). 4. Это учитель (bizim). 5 это русский словарь (kimin)? 6 сейчас дома (kim)? 7 это слово (kimin)? 8 слева (ne)?
ЯП
ygulama cevapları: A. 1. М о й 2. это 3. м о й 4. наш 5. Чей 6. Кто 7. Чьё 8. Что • 1 • Чей это словарь? 2. Это м о й с л о в а р ь . 3. Этот с л о в а р ь м о й . 4. Это не м о ё п и с ь м о . 5. ° не моя в е щ ь . 6. Чей это д о м ? 7. Этот д о м м о й . 8. Это моя д о ч ь . 9. Эта д о ч ь м о я . 10, Де р у с с к и й журнал?
81
HIZLI RUSÇA
genç
молодой rmıladöy] йолодбй врач т а м .
Genç doktor oradadır.
Birinci Basamak
insan, adam
еловек [çilavek] Где молодой человек?
ч
какой [kaköy] К а к о й это д о м ?
Щ& "X,.; ,-А
4 W$
старый [starı у] Это старая к н и г а .
nasıl
Bu bizim köydür.
.**?««ж№ sınıf
класс [klas] Какой это класс?
eski, yaşlı
Bu hangi sınıftır?
Bu eski kitaptır.
новый [növıy] Это н о в ы й с л о в а р ь .
л
Дерево [derivı] Старое дерево там.
л
'• -"=дцй=гл т:т7ГуТ
yeni
ağaç Yaşlı ağaç oradadır.
Bu yeni sözlüktür.
синий [siniy] Вот с и н и й карандаш.
яo
köy
Bu nasıl evdir?
x - Д Д '• Ц
десять [destti
деревня [direvn'ı] Это наша д е р е в н я .
Genç adam nerededir?
— M — — — i
mavi
Далеко [dılikö] Мой д о м д а л е к о .
uzak, uzakta
море [möri] Вон синее м о р е .
deniz
Benim evim uzaktadır.
İşte mavi kalem.
W
rr &•
on
işte (uzakta) mavi deniz. сп
яя
/M о ; какой (М-Р-/ какой дом ли это дом? K ^ o U fl o M . . это старый дом.
n a s ı l
n a s
DERS
İLERİ GRAMER
1. DÖNEM 4. HAFTA
ERTUĞRUL BOSTANCI
A. SORU ZAMİRLERİ:
1. Soru zamirleri soru sormaya yarar. Aşağıda şimdilik bilmeniz gereken soru zamirleri verilmiştir:
Кто? (Kim?)
Что? (Ne?)
Како́й? (Nasıl / hangi?)
Кого́? (Kimi?)
Чей? (Kimin?)
2. Чей? "Kimin?" soru zamirinin tekil durumda üç biçimi: (чей, чья, чьё), çoğul durumda ise bir biçimi vardır:
(чьи).
3. “Bu / bunlar kimin …dır?” sorusu: “чей (чей, чья, чьё) + это + yalın halde isim” formülüyle ifade edilir.
Örnek cümleler:
B. İYELİK ZAMİRLERİ:
1. İyelik zamirleri, “Bu kimin ….dır?” sorusuna “Bu benim, senin vb. ….dır” cevabını verirken veya sadece sa-
hip olunan kişi veya nesneyi ifade ederken kullanılır.
2. Rusçada iyelik zamirlerinin benim, senin (МОЙ, ТВОЙ) ve bizim, sizin (НАШ, ВАШ) biçimleri niteledikleri
isimle cins, sayı ve hal bakımından uyuşur.
3. İyelik zamirleri, tekil durumda üç farklı biçimi olmasına rağmen çoğul durumda tıpkı sıfatlar gibi tek bir biçi-
me sahiptir.
1
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
4. Yalın halde birinci ve ikinci tekil / çoğul şahıslara göre iyelik zamirleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
İYELİK ZAMİRLERİ
CİNS VE SAYI
benim senin bizim sizin
ERKEK мой твой наш ваш
DİŞİ моя́ твоя́ на́ша ва́ша
ORTA моё твоё на́ше ва́ше
ÇOĞUL мои́ твои́ на́ши ва́ши
Örnek cümleler:
Alıştırma Aşağıdaki cümlelerden örnekteki gibi soru ve cevap cümleleri oluşturun.
5. Rusçada iyelik zamirlerinin 3. tekil şahıslar için olan biçimleri: onun, onun (его, её) ve 3. çoğul şahıs biçimi:
onların (их) niteledikleri isimle cins, sayı ve hal bakımından uyuşmaz. Yani tüm cins, sayı ve haldeki isimlerle tek
bir biçimle kullanılırlar.
2
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
Örnek cümleler:
Alıştırma Parantez içindeki sözcükleri kullanarak aşağıdaki sorulara cevap verin.
каранда́ш ключи́
письмо́ рабо́та
ка́рта друзья́
газе́та часы́
кольцо́ де́ло
уче́бник ко́мната
ко́мната кварти́ра
а́дрес вино́
каранда́ш нача́льник
3
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
1. Rusçada -ся ile biten fiiller vardır. Bu fiiller: yapanı belli olmayan, cansız bir aktör tarafından yapılan bir ha-
reketi, şartı veya genel bir durumu ifade eder. Bu fiiller ya 3. tekil şahısta, ya da 3. çoğul şahısta çekime girer.
İlk örnekte “уро́к” sözcüğü doğrudan nesne; ikinci örnekte ise cümlenin öznesi konumundadır.
Eğer “начина́ть” ve “конча́ть” fiillerini başka bir fiil izlerse, bu fiiller mastar olmak zorundadır.
1. Он закрыва́ет дверь.
2. Когда́ ты закрыва́ешь магази́н?
3. Они́ не закрыва́ют о́кна.
4. Мы конча́ем расска́з.
5. Когда́ преподава́тель конча́ет уро́к?
4
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
2. Bazı erkek cins isimler çoğul durumda vurgulu “-А (-Я)” takısı alır.
3. Bazı erkek isimlerin çoğulu yapılırken sözcük gövdesindeki “E” veya “O” seslisi atılır. Bunlara “kaçak ünlü”
denir. Bazen de atılan ünlünün yerine “-Ь” işaretinin geldiği de görülür.
ДРУГ isminin son sessizi “Г” harfinin çoğul yapılırken “З” harfi ile değiştiğini ve СЫН isminin çoğulu yapılırken
araya “-OB-“ takısı getirildiğini not ediyoruz.
5. “-МЯ” ile biten toplam on tane ismin çoğulu yapılırken araya “-EH-”, sonuna da “-A” takısı getirilir.
6. “МАТЬ” ve “ДОЧЬ” isimleri çoğul yapılırken araya “-EP-“, sonuna da “-И” takısı getirilir.
1. брат ………..
2. друг ………..
3. стул ………..
4. муж ………..
5. сын ………..
5
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
6. и́мя ………..
Alıştırma Aşağıdaki cümleleri örnekteki gibi çoğul cümleler haline getirin.
1. Rusçada fiillerin başlıca iki çekim grubunda yer aldıklarını biliyoruz. Bu gruplar: 1’inci (veya “e tipi”) ve 2’nci
(veya “i tipi”) çekim diye adlandırılır. Aşağıdaki tabloda şimdiki zamanda her iki çekim grubunu da göreceğiz.
ÇEKİM EKLERİ
SAYI ŞAHIS ZAMİR
1. ÇEKİM 2. ÇEKİM
1’inci я -У / -Ю -У / -Ю1
TEKİL 2’nci ты -ЕШЬ / -ЁШЬ -ИШЬ
3’üncü он, она, оно -ЕТ / -ЁТ -ИТ
1’inci мы -ЕМ / -ЁМ -ИМ
ÇOĞUL 2’nci вы -ЕТЕ / -ЁТЕ -ИТЕ
3’üncü они -УТ / -ЮТ -АТ / -ЯТ
2. İki çekimdeki takılar, 1. tekil ve 3. çoğul şahıs haricindeki tüm şahıslarda aynıdır. Yani:
(a) 1. çekimde “-E” (veya Ё) ünlüsü, 2. çekimde “-И” ünlüsü kullanılır.
(b) 3. çoğul şahıs eki 1. çekimde -УТ / -ЮТ, 2. çekimde -АТ / -ЯТ’tır.
3. Mastarı “-ИТЬ” ile biten fiillerin çoğu 2. çekime tabidir. Aşağıdaki fiillerin hepsi 2. çekime aittir:
4. Çoğu 2. çekim fiilin şimdiki zamanını yapmak için aşağıdaki yöntem izlenir:
1
г,к,х; ж,ч,ш,щ dan sonra ю ve я gelmez; у ve а gelir.
6
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
5. “УЧИТЬ” fiilinde vurgunun 1. tekil şahıs dışında gövdeye kaydığına dikkat edin. Bu kayma “КУРИТЬ” ve
“СЛУЖИТЬ” gibi birçok 2. çekim fiilinde de görülür.
Örnek cümleler:
Alıştırma Örnekte verilen fiilleri aşağıdaki öznelerle birlikte şimdiki zamanda çekin, cümleleri de çevirin.
ты вы
она они
мы лейтенант
сестра курсантки
ты она
вы солдаты
мы мой брат
они майор
я мы
они сестра
вы капитан
ты эти девушки
мы Оля
она он
ты машина
они учитель
7
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
B. ÜNSÜZ DEĞİŞMESİ:
1. Bazı Rusça fiillerin şimdiki zaman çekimlerinde, gövdenin sonundaki ünsüz bazı değişikliklere uğrar. Bu du-
ruma, ünsüz değişimi denir.
2. Eğer değişim 1. tip fiilde yaşanıyorsa tüm şahıslara göre çekimlerinde devam eder.
С Ш
ПИСАТЬ (yazmak)
я пиШу мы пиШем
ты пиШешь вы пиШете
он / она пиШет они пиШут
3. Eğer değişim 2. tip fiilde yaşanıyorsa sadece 1. tekil şahıs biçiminde yaşanır, diğer şahıslarda yaşanmaz.
Д Ж
СИДЕТЬ (oturmak)
я сиЖу мы сиДим
ты сиДишь вы сиДите
он/она сиДит они сиДят
Alıştırma Örnekte verilen fiilleri aşağıdaki öznelerle birlikte şimdiki zamanda çekin, cümleleri de çevirin.
мы солдаты
вы жена
я ты
она друзья
он ты
мы я
дети моя жена
вы они
Tekil şahıslara göre çekilirken “T” harfi, “Ч” harfiyle yer değiştirir ve bu bölüm “e” tipi çekilir; çoğul şahıslara
göre çekilirken sessiz değişimi olmaz, ancak bu bölüm de “i” tipi çekilir.
я хоЧу мы хоТим
ты хоЧешь вы хоТите
он/она хоЧет они хоТят
8
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
Örnek cümleler:
Alıştırma Örnekte verilen fiilleri aşağıdaki öznelerle birlikte şimdiki zamanda çekin, cümleleri de çevirin.
он ты
вы она
я кто
дети они
Fiillerin emir kipinin nasıl yapıldığı aşağıda bir kez daha izah edilmiştir:
1. Fiil 3. çoğul şahıs durumuna getirilir, çekim eki (-ут / -ют veya -ат / -ят) atılır:
(a) Eğer gövdede sesli bir harf kaldıysa -Й (“siz” biçimi için -ЙТЕ);
(ЧИТАТЬ)
(b) Eğer gövdede sessiz bir harf kaldıysa И (siz biçimi için -ИТЕ) takıları eklenir.
(ГОВОРИТЬ)
Mastar takısı vurguluysa emir kipindeki “-И” takısı da vurgulu olur. Diğer durumlarda ise emir kipinin vurgusuy-
la 3. çoğul şahıs durumunun vurgusu aynı hecede bulunur.
Alıştırma Aşağıdaki cümleleri örnekteki gibi emir cümlesi haline getirin ve çevirilerini yapın.
9
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
D. İŞARET ZAMİRLERİ:
Türkçedeki gibi, Rusçada da iki çeşit gösterme vardır. Bir tanesi yakındaki şeyler için (bu … , bu …lar), diğeri
uzaktaki şeyler için (şu … , şu …lar) kullanılır.
Rusçada, iki işaret zamirinin de tekil durumda niteledikleri isme uygun olarak üç biçimi, çoğul durumda ise
yalnızca bir biçimi vardır.
Rusçada “ТОТ”, “ТА”, “ТО” ve “ТЕ” biçimleri, daha ziyade iki kişi veya nesnenin karşılaştırıldığı durumlarda
kullanılır.
Örnek cümleler:
Alıştırma Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri parantez içindeki sözcükleri kullanarak tamamlayın.
10
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
“HO” bağlacı, “A” bağlacıyla karıştırılmamalıdır. “A” bağlacı iki kişi veya eşya arasındaki farka veya zıtlığa işa-
ret eder.
Здесь курить нельзя, a там можно. Burada sigara içmek yasaktır, orada ise serbesttir.
Он пишет, a я читаю. O yazıyor, ben ise okuyorum.
Он капитан, a я лейтенант. O yüzbaşı, ben ise teğmenim.
Diğer taraftan “HO” bağlacı ya anlamda bir kısıtlama veya mantıksal olarak beklenenin aksine bir anlam içerir.
Alıştırma Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere “A” veya “HO” bağlacı getirerek cümleleri tamamlayın.
11
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
A. SIFATLAR:
1. Tekil durumda, Rusça sıfatlar her bir cins için ayrı bir sıfat takısına sahiptir; sıfat, isimle cins bakımından
uyuşmalıdır.
2. Sıfat takılarının birkaç grubu vardır. Gövdenin son ünsüzü ve/veya vurgunun yeri hangi çeşit takıyı alacağı-
na karar verir.2
Örnek cümleler:
12
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
Alıştırma: Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun sıfat takılarını ekleyin.
1. Çoğul durumda, cinsten bağımsız olarak sıfatlar sadece bir çeşit takı alırlar.
2. Çoğul durumda sıfat takıları tabloda gösterildiği şekilde sert (-ые) veya yumuşak (-ие) olabilir.
Alıştırma: Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun sıfat takılarını ekleyin.
Ç. SIRA SAYILARI:
1. Sıra sayıları (“birinci”, “ikinci”, “üçüncü”, vb.) niteleyici olarak (yani sıfat gibi) işlev görürler. Bu yüzden nite-
ledikleri isimlerle cins ve sayı bakımından uyuşurlar.
13
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
2. ТРЕТИЙ "üçüncü" sıra sayısı dışındaki bütün sıra sayıları sert sıfat takılarına sahiptir.
3. ТРЕТИЙ "üçüncü" sıra sayısının dişi ve orta cins takıları düzensizdir ve yumuşak çekilir.
4. ВТОРОЙ "ikinci", ШЕСТОЙ "altıncı", СЕДЬМОЙ "yedinci", ВОСЬМОЙ "sekizinci" sıra sayılarının vurgusu
takıdadır.
Alıştırma: Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun sıra sayısı takılarını ekleyin.
1. Какой он учитель?
2. Какое это вино?
3. Какая это работа?
4. Какие это часы?
5. Какой это магазин?
6. Какая это квартира?
7. Какие это вещи?
8. Какая это карта?
Alıştırma: Aşağıdaki cümlelerden “какой” soru sıfatını kullanarak örnekteki gibi soru cümleleri yapın.
14
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
Alıştırma: Aşağıdaki çoğul cümleleri örnekteki gibi tekil cümleler haline getirin.
Alıştırma: Aşağıdaki soru cümlelerindeki sıfatların zıt anlamlılarını kullanarak cevap verin.
15
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
Fiil zamanı, hareketin ne zaman yapıldığını gösterir. Fiilin belirttiği hareket: ya geçmiş zamanda yapılmıştır, ya
şimdiki zamanda yapılmaktadır, ya da gelecek zamanda yapılacaktır. Yine her üç zamanda da alışkanlık halini
almış, tekrar eden hareketleri ifade ederken de “geniş zaman” biçimi vardır. Bu biçim normal zamanlardan biçim-
sel olarak farklı değildir, ancak onları tanımamız için bazı ipuçlarıyla birlikte kullanılır. Bu konuya ileriki dersleri-
mizde detaylı olarak değineceğiz.
Rusçada zamanlar
B. GEÇMİŞ ZAMAN:
Rusçada geçmiş zaman çekilmez (kişiye göre değişikliğe uğramaz), onun yerine, sayı veya cins belirten takı-
lar alır. Geçmiş zaman genellikle -Л ( + özneye uygun cins veya sayı eki) takısıyla ifade edilir. Bu güne kadar
öğrendiğimiz fiillerin geçmiş zamanları, hareketin sonucundan çok sürecine vurgu yapar.
рабо́та - ть говори́ - ть
Erkek рабо́та - л говори́ - л
Dişi рабо́та - ла говори́ - ла
Orta рабо́та - ло говори́ - ло
Çoğul рабо́та - ли говори́ - ли
NOT: 1. Geçmiş zamanda bazı fiillerin dişi cins vurgusunun yeri değişir:
2. "HE" ekiyle yapılan olumsuzluklarda, dişi cins hariç diğer cinslerde “HE” vurguludur.
16
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
Alıştırma: Aşağıda parantez içinde verilen mastar fiilleri özneye uygun geçmiş zaman biçimine getirerek cümleleri
tamamlayın.
Alıştırma: Aşağıdaki sorulara parantez içinde verilen sözcükleri kullanarak örnekteki gibi cevap verin.
Alıştırma: Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri “идти” fiilini geçmiş zamanda kullanarak tamamlayın.
17
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
Ç. GELECEK ZAMAN:
“БЫТЬ” (olmak) fiilinin gelecek zamanı, birinci çekim fiillerinin şahıs takılarını alır. Bu takılar -БУД- gövdesine
eklenir.
я буду мы будем
ты будешь вы будете
он / она / оно будет они будут
Birleşik gelecek zaman, hareketin sonucundan ziyade sürecine işaret eder. Birleşik gelecek zaman: “БЫТЬ
fiilinin şahıslara göre çekimi + mastar halde fiil” biçiminde yapılır.
1. Я в библиотеке.
2. Утром она в школе.
3. Теперь мы отдыхаем.
4. Вы живёте в Карсе?
5. Они изучают русский язык.
6. Вы слушаете радио?
7. Мы смотрим новый фильм.
8. Где вы отдыхаете?
9. Дети играют в парке.
Он завтракает.
Учитель спрашивает, а студенты отвечают.
Я слушаю радио, а жена, пишет письмо.
Сын служит в армии, а дочь работает.
Şu ana kadar bu gruptan sadece “ИДТИ” fiilini biliyorduk. Şimdi de “МОЧЬ” fiilini öğreniyoruz. МОЧЬ:
“…ebilmek, becerebilmek, bir şeyi yapabilecek güç ve imkana sahip olmak” anlamlarına gelir. Bu fiil mastar du-
rumda fazla kullanılmaz.
18
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
я мог - у мы мож - ем
ты мож - ешь вы мож - ете
он / она / оно мож - ет они мог - ут
NOT: Bu fiil, “e” tipi çekilir, fakat 1. tekil ve 3. çoğul şahıslarda gövde “МОГ-“ olarak kalır, diğer şahıs çekimlerinde
“Г – Ж” değişimi yaşanır.
Alıştırma: Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri “МОЧЬ” fiilini şimdiki zamanda çekerek doldurun.
4. “МОЧЬ” fiili, “БЫТЬ” fiiliyle birlikte birleşik gelecek zaman biçimi oluşturamaz.
Alıştırma: Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri “МОЧЬ” fiilini geçmiş zamanda çekerek doldurun.
19
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
F. TEKRAR:
Bu bölümde derslerde gördüğümüz önemli konuları bir kez daha hatırlama fırsatı bulacağız.
1. İsimler:
Bir Rusça isim üç cinsten birine aittir: erkek, dişi, orta. Rusça isimlerin büyük çoğunluğunun son harfine baka-
rak cinsi belirlenebilir.
Yumuşatma işareti (Ь) ile biten bazı isimlerin erkek, bazılarının dişi olduğuna dikkat edin.
Ayrıca, -МЯ ile biten 10 tane orta cins isim vardır (örneğin, ИМЯ).
Düzenli çoğul takısı erkek ve dişi isimler için -Ы veya (-И); orta cins isimler için -A veya (-Я) dır.
учитель учителя
господин господа
брат братья
муж мужья мать матери
стул стулья дочь дочери
3
“Г, К, Х, Ж, Ч, Ш, Щ” den sonra “Ы” değil, “И” takısı geldiğini bir kez daha hatırlamakta fayda var.
20
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
2. Zamirler:
TEKİL ÇOĞUL
1. Я MЫ
2. TЫ BЫ
3. OH, OHA, OHO OHИ
“ТЫ” (sen), resmi olmayan durumlarda kullanılan tekil hitap biçimidir. “ВЫ” (siz) onun çoğuludur. “ВЫ” aynı
zamanda resmi durumlarda kibarlık gereği tekil şahıslara da söylenebilir.
Rusça şahıs zamirleri “OH”, “OHA”, ve “OHO”nun hepsi Türkçe “O” anlamına gelir.
İyelik zamirleri niteledikleri isimle cins ve sayı bakımından uyuşur. Fakat, 3. şahıs biçimleri “ЕГО”, “ЕЁ”, ve
“ИX” asla değişmez.
İYELİK ZAMİRLERİ
Я ТЫ МЫ ВЫ ОН/ОНО ОНА ОНИ
Ben/benim Sen/senin Biz/bizim Siz/sizin O/onun O/onun Onlar/onların
Tekil
Erkek МОЙ ТВОЙ НАШ ВАШ
Dişi МОЯ ТВОЯ НАША ВАША
Orta МОЁ ТВОЁ НАШЕ ВАШЕ ЕГО ЕЁ ИX
Çoğul
МОИ ТВОИ НАШИ ВАШИ
Tüm cinsler
КТО? KİM?
ЧТО? NE?
ЧЕЙ?
ЧЬЯ?
ЧЬЁ? KİMİN?
ЧЬИ?
КАКОЙ?
КАКАЯ? NASIL?,
КАКОЕ? HANGİ?
КАКИЕ?
21
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
İşaret zamirleri bir şeyleri gösteren, işaret eden zamirlerdir. İfade ettikleri isimlerle cins ve sayı bakımından
uyuşurlar.
İŞARET ZAMİRLERİ
Bu / Bu …lar Şu / Şu …lar
Tekil
Erkek ЭТОТ ТОТ
Dişi ЭТА ТА
Orta ЭТО ТО
Çoğul
ЭТИ ТЕ
Tüm cinsler
“ЭТОТ”, “ЭТА”, “ЭТО”, ve “ЭТИ” işaret zamirlerine ek olarak, sayı ve cins bakımından asla değişmeyen
“ЭТО” zamiri de mevcuttur. “Bu / Şu …dır” ya da “Bunlar / Şunlar …dır”
(Sorularda; “Bu / Şu …mıdır?”,“Bunlar / Şunlar …mıdır?” anlamlarına gelir.)
3. Sıfatlar:
22
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
4 Fiiller:
(a) Şimdiki zamanda, Rusça fiiller 2 temel çekim tipinden birine göre çekilirler. Takılar aşağıdaki gibidir:
ŞAHIS
1. ÇEKİM 2. ÇEKİM
ZAMİRİ
я -У (-Ю) (пишу, читаю) -У (-Ю) (служу, курю)
ты -ЕШЬ (пишешь, читаешь) -ИШЬ (служишь, куришь)
он/она/оно -ET (пишет, читает) -ИТ (служит, курит)
мы -ЕМ (пишем, читаем) -ИМ (служим, курим)
вы -ETE (пишете, читаете) -ИТЕ (служите, курите)
они -УТ(-ЮТ) (пишут, читают) -AT(-ЯТ) (служат, курят)
(b) Rusçada geçmiş zaman, fiil gövdesine -Л takısı eklenerek yapılır. Geçmiş zamanda fiiller kişilere göre
çekimlenmez, sadece cins ve sayıya göre değişir.
работа - ть говори - ть
Erkek работа - л говори - л
Dişi работа - ла говори - ла
Orta работа - ло говори - ло
Çoğul работа - ли говори - ли
(c) Rusçada birleşik gelecek zaman, “БЫТЬ fiilinin uygun şahısla çekimlenmiş hali + ana fiilin mastar hali”
ile ifade edilir.
я буду
ты будешь
он/она/оно будет спать
мы будем переводить
вы будете работать vb.
они будут
23
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
Идет чукча по перрону вдоль состава и в каждый вагон головой бьется. Его спрашивают:
- Ты что это вагоны портишь?
- Да у меня билет в мягкий вагон - вот и ищу
Чукча в Москве потерял жену. Пришел в милицию, просит, чтобы ему помогли ее отыскать.
- Какая она, - спрашивает дежурный, - приметы опиши.
- Какая еще примета?
- Ну, вот, - поясняет дежурный, - моя жена стройная, высокая, голубоглазая.
- Моя старая, кривоногая, - говорит чукча, - лучше давай твою искать.
24
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
NOT: BURADAKİ CÜMLELERİN TAMAMI ÇEVRİLECEK 17 EKİM TARİHİNE KADAR ÖDEV
OLARAK GETİRİLECEK, KARŞILIĞINDA 5 ÖDEV PUANI ALACAKSINIZ. ZAMANINDA GELMEYEN
ÖDEVE PUAN VERİLMEZ.
BU TARİHTEN SONRA GETİRENE 0 (SIFIR) PUAN VERİLECEK.
25
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
4. Когда́ вы родили́сь?
26
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
4. Идёмте на перро́н!
27
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
6. Мы бы́ли у учи́теля.
28
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
1. Ты уезжа́ешь отсю́да.
29
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
30
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
1. Я люблю́ тебя́.
2. Отку́да вы е́дете?
31
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
32
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
33
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
34
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
35
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
36
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
37
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
38
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
1. Bu kapı açılmıyor.
7. Ben bu önemli profesörü dinliyorum, sen ise şu sevimli ve hoş kızı dinliyorsun.
39
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
5. O, kapıyı açıyor.
8. İyi akşamlar.
40
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
41
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
42
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
43
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
44
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
45
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
46
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
6. Masanın üzerindeki bu kurşun kalem benim değil; benim kurşun kalemim cebimdedir.
47
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
6. Ben, ucuz mavi bir gömlek, kahverengi bir takım elbise ve siyah ayakkabı satın almak istiyorum.
48
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
6. Merhaba, nasılsınız? –Çok teşekkürler, iyiyim. Ya siz? –Ben de iyiyim, teşekkür ederim.
Ben ucuz, iyi bir Türk arabası satın almak istiyorum.
49
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
6. Dün ders vardı, bugün ders var, yarın ders olacak.
50
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
51
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
52
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
53
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
54
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
2. Bugün sinemada yeni iyi bir Rus filmi oynuyor. Hadi seyredelim.
55
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
2. Pencereden bakmayın.
Bugün hangi takımların oynadığını biliyor musunuz? –Galiba Ankaragücü ve Gençlerbirliği.
56
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
57
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
9. İşe gidiyorum.
58
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
59
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
1. ле́кция
2. жена́
3. дом
4. го́род
5. кино́
6. ра́дио
7. фильм
8. до́ктор
9. язы́к
60
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
61
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
62
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
63
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
64
İLERİ GRAMER 1. DÖNEM 4. DERS
65