Elde Sökük Nasıl Dikilir

DİKİŞ TARİHÇESİ

Dikiş, günümüzde de geçerli olan en eski el sanatlarından biridir. Çok eski zamanlarda kuş kemiklerinden ya da tunçtan yapılma iğnelerle hayvan derileri ya da kumaşlar delinir, gene hayvan derisinden kesilmiş ince şeritler bu deliklerden geçirilerek dikiş dikilirdi. Günümüzde üretilen çeşitli boy ve kalınlıkta çelik iğnelerden dikişe en uygun olan seçilebilir; örneğin ipek ya da keten kumaşlar için küçük delikli, çorap onarmak içinse iri delikli ve uzunca bir iğne seçmekte yarar vardır. Dikiş dikerken kullanılacak en elverişli iplikler pamuk ya da polyester olanlardır.

Giysileri bedene oturtmak kolay bir iş değildir. Bu büyük bir özen ve dikkat gerektirir. Yüzyıllar boyunca insanlar çeşitli dikiş örnekleri geliştirdiler. Eskiden her şey elle dikilirken dikiş makinesinin geliştirilmesinden sonra pek çok kimse makineyle dikmeye başladı. Makine hem zaman kazandırıcıdır, hem de birleştirme yerlerini çok sağlam diker. Ne var ki dikiş makineniz olsa bile gene de bazı yerleri elle dikmeniz gerekebilir.

başlıca el dikişi örnekleri

Dikiş Türleri

Dikişe başlamadan önce kimi gereçleri el altında bulundurmakta yarar vardır: İğne; makas; orta parmağa takmak için bir yüksük; dikilecek kumaşın renginde iplik ve teyel ipliği.

Hemen hemen bütün dikişler sağdan sola dikilir. Burada okuduklarınızı şekillerden de izlerseniz, değişik dikişleri öğrenmeniz kolaylaşır.

Teyel Dikiş: İki ya da daha çok kumaş parçasını makineyle ya da elde dikmeden önce kabaca yapılan dikiştir. Dikişlerin küçük olması gerekmez; ama kumaşı tutması için art arda biri uzun, biri kısa dikişler iyi sonuç verir. İpliğin ucuna bir düğüm atarsanız, asıl dikiş dikildikten sonra teyel ipliğini çekip çıkarmak kolay olur.

Düz Dikiş: Teyele benzeyen bu dikiş çok daha küçük ve düzgün görünür. Dikişlerin boyu ve aralarındaki uzaklık aynı olmalıdır. Düz dikiş hem parçaları birleştirmek, hem de büzgü yapmak için kullanılır. Düz dikiş bir uçtan öbür uca bitirildiğinde iplik çekilerek kumaş büzülür.

Makine Dikişi: Bu dikiş kumaşın yüzünde görünen teyel gibi geçici olmayan, sağlam bir dikiştir. İğne düz dikiş gibi bir kez batırılıp çıkarıldıktan sonra, kumaşın yüz tarafından yeniden bir önceki deliğe batırılır ve ikinci deliğin biraz ilerisinden kumaşın yüzüne çıkılır. Böylece kumaşın yüzünde dikiş kesintisiz bir çizgi biçiminde görülür.

Kenar Bastırma: Kumaşın kenarını ters yüzüne doğru katlayarak kol ve etek uçları ya da pantolon paçaları bastırılır. Kumaşın kenarı içeri doğru çevrilir ve bir kez katlanarak teyellenir. İğne kumaşın içe çevrildiği yerin hemen bitiminden asıl kumaşa batırılır ve ardından bu kez, katlanmış kumaşa yüzünden görünmeyecek biçimde, çarpık olarak bir iğne atılır. Böylece iğne kumaşın bir iç yüzüne, bir katlanmış kısmına atılarak, etek ya da pantolon paçası bastırılır. Baskı bittikten sonra kumaşı önce teyelliyken, sonra da teyeli sökülünce, ıslak bezle ya da buharlı ütüyle ütülemek gerekir.

Hıristo Teyeli: Bu dikiş özellikle yün ya da flanel kumaşların kenarlarını bastırmak için kullanılır. Soldan sağa doğru dikiş atılır. Önce kumaşın katlanan kısmına küçük bir düz dikiş atılır, ardından çarpık olarak sağdan sola doğru altta kalan kumaşa inilir. Oraya da küçük bir düz dikiş atıldıktan sonra yeniden katlı kısma dönülünce bastırılan kenarda çapraz bir dikiş oluşur.

İlik Dikişi ile Kenar Baskısı: Bu dikiş yukarıda açıklanan öbür dikişlerden farklıdır. İğnenin yanlamasına değil, yukarıdan aşağıya hareketiyle yapılan bir dikiştir. İğne batırıldıktan sonra iplik ilmek haline getirilir ve iğne bu ilmekten geri sokularak ilik kenarında bir sıra minik düğüm oluşturulur.

Sürfile: Bu dikiş, dikilmeden bırakıldığında tarazlanabilecek kumaşların kenarlarında kullanılır. Sürfile soldan sağa doğru yapılır. İğne kumaşın tersinden batırılarak yüzünden çıkartılır. Böylece iplik kenarın üzerinden atlatılarak, kumaşın saçaklanması önlenir. Kolay saçaklanan kumaşlara çift sürfile yapılır.

Birleştirme Dikişleri

Birleştirme dikişi iki ya da daha fazla sayıda kumaşın birbirine dikilmesidir. Kullanılırken gerilecek, yıpranacak ya da sık yıkanacak giysilerin, dikiş kenarlarının tarazlanmasını önlemek ya da her iki yüzden de düzgün görünmesini sağlamak için önce sürfile yapılır. Basit birleştirme dikişi kumaşın yüzünden görülmez ve en çok kullanılan dikiş türüdür. İki kumaş parçasının yüzleri karşılıklı getirilerek dikilir. Sonra dikiş tersinden ütülenir. Açık kenarlara da tarazlanmayı önlemek için sürfile yapılabilir.

Fransız Dikişi hafif ya da orta kalınlıkta kumaşlarda kullanılabilir. Kumaşın her iki parçasının ters yüzleri üst üste getirilerek dikilir. Kenarlar makasla düzeltilir, parça dikiş yerinden katlanır ve bu kez ters yüzünden açık kenarlar dikişin içinde kalacak biçimde yeniden dikilir.

temel dikiş türleri

Kot Dikişi düzgün bir görünüm sağlamak için çoğunlukla da spor gömlek ve kot pantolonlarda kullanılır. Bu dikişte kumaşın yüzünde çift dikiş görünür ve gene açık kenarlar dikiş içinde kalır.

Giysi Yapımı

Kapatma Gereçleri: Giysilerde en sık kullanılan kapatma gereçleri şunlardır: 

Düğme ve ilikler 

Erkek ve dişi kopçalar 

Zımbalı düğmeler 

Çıtçıtlar 

Fermuarlar &#;İlikler, daha sağlam olmaları için iki kat kumaş üzerine yapılmalı, kumaş tek kat ise başka bir kumaş parçası ilik açılacak yerin altına teyellenmeli ve ilik yırtmacı düğmeden biraz daha geniş kesilmelidir. Sarma ve düz ilik olmak üzere başlıca iki ilik yapım yöntemi vardır. Kalın ya da kolay tarazlanan kumaşlara yapılan ve çoğunlukla büyük düğmelerin iliklendiği sarma ilikler daha temiz ve sağlam görünür. Ne var ki yapımları daha zordur. Düz ilikte ise hem aralıkları hem de boyları çok düzgün olmak üzere iliğin kenarı başta anlatıldığı gibi ilik dikişiyle sarılır; tarazlanmayı önlemek için de önce sürfile yapılmalıdır. Düğmeler ilik açıldıktan sonra dikilmelidir.

Erkek ve dişi kopçalar fermuarı kapalı tutmak için fermuarın tam üstüne sağlam sürfile ya da ilik dikişiyle dikilir. Fazla gerilme söz konusu olmayacaksa düğme yerine çıtçıt kullanılabilir. Çıtçıtlar da sürfile dikişiyle dikilir. Bebek ve çocuk giysilerinde, düğmelere göre daha kolay ve çabuk iş görebilmeyi sağladıkları için sağlam çıtçıtlar kullanılır. Bunlar kumaşa dikilmeden presle de takılabilir.

Fermuarlar genellikle dikişin altına saklanır. Dikmesi zor olmamakla birlikte, dikkat gerektirir. Çağdaş dikiş makinelerinde fermuar dikmek için özel parçalar vardır.

Tamamlama Dikişi: Bir giysinin kolunu, eteğini ya da paçasını kıvırarak başarabileceğiniz gibi verev bir pervaz ya da ekstraforla da bastırabilirsiniz. Örneğin bir eteğin verev, yani kumaşın dokunduğu yönde değil de çaprazlanmasına kesildiğini düşünelim. Bu tür etekler çok kolay sarkar ve katlayarak bastırma iyi sonuç vermez. Bunun yerine eteğin ucuna önce bir verev pervaz, 3 cm kadar genişlikte verev kesilmiş şeritler ya da piyasada satılan ekstrafor dikildikten sonra bu pervaz eteğin içine kıvrılarak bastırılır.

Patron Kullanmak

En basit giysinin bile, üste iyi oturması ve hoş görünmesi isteniyorsa iyi biçilmesi gerekir. Kâğıt patronlar dikişi kolaylaştırır. Deneyimli terziler giysiyi giyecek kişinin ölçülerini alır ve kendi patronlarını kendileri çıkarırlar. Dikilecek kumaşın özelliklerini göz önüne alarak ona göre biçerler. İçinde nasıl dikilmesi gerektiği konusunda açıklamalar da bulunan çeşitli patronlar çarşıda satılmaktadır. Böylece acemi biri bile bu açıklamaları izleyerek basit bir giysiyi başarıyla dikebilir.

Model konusunda karar verdikten sonra, patron seçerken dikkat edilecek asıl konu beden ölçülerinin ve kullanılacak kumaşın saptanmasıdır. Standart beden ölçülerinin uymaması durumunda en yakın beden seçilmeli ve patronda gerekli değişiklikler sonradan yapılmalıdır. Hazır patronlarda modele uyacak kumaş türleri ve ne kadar kumaş gerekeceği belirtilir.

Patronla birlikte verilen açıklamalar arasında kumaşı biçmeye başlamadan önce patronun nasıl yerleştirilmesi gerektiğini gösteren bir de plan vardır. Patron, kaymaması için kumaşa iğnelerle tutturulmalıdır. Patronun üzerindeki işaretler parçaların dikiş için bir araya getirilmesine yardım eder ya da örneğin düğme ve ilik yerlerini gösterir. Bu işaretler kumaşa iplik ya da sabunla aktarılabilir.

Patronda bir "dikiş payı" bırakılır. Genellikle 1,5 cm enindeki bu pay, kumaşın kenarıyla dikiş çizgisi arasındaki uzaklıktır. Dikiş payına tam uyulmazsa giysi üstte iyi durmaz.

Çok az insan standart beden ya da biçimlere uyar. Bir ayarlama yapılmasının gerekli olup olmadığını anlamak için her parça dikildikten sonra giyecek kişi üzerinde prova yapılmalıdır. Ayrıca dikiş yerleri her parça birleştirildikten sonra ütülenmelidir; böylece kumaşın dikişi kolaylaşır. Dikiş bittikten sonra giysi yeniden ve bütünüyle ütülenmelidir.

Onarım

Kumaştaki sökük, yırtık ve delikler çok büyümeden, dikkatle onarılmalıdır. Yırtıklar uygun renkte iplikle yırtığın üzerinden kumaşın ipliği yönünde ve yırtıkla dik açı yapacak biçimde, küçük sık dikişler atarak kolayca kapatılır. Dikişler yırtık kenarlarından biraz içerden, göze batmamasına özen gösterilerek ve kumaşın yüzünden atılmalıdır.

Çoraplardaki delikler çorabın rengine ve dokusuna uyan bir iplikle onarılmalıdır. Deliğin bir yanından öbürüne düz dikiş dikilir; dikişler kenarlardan oldukça içeride zayıf noktaları sağlamlaştıracak ve çorabın kaçan ilmeklerini yakalayacak biçimde olmalıdır. Bir dizi düz dikiş de birincilere dik açı yapacak biçimde ve kumaş dokur ya da sepet örer gibi iğneyi bir alttan bir üstten geçirerek atılır. Örme dokular dokuma kumaşlara göre daha esnek olduğundan ipliğin çok sıkı çekilmemesi gerekir.

Kimi zaman giysilerdeki delik ya da aşınmış bölümlerin yamanması gerekir. Uygun bir kumaş parçasını deliğin altına koyarak yapılan yama olabildiğince düzgün dikilmelidir. Yamalar genellikle giysilerin diz ve dirseklerini sağlamlaştırmak için kullanılır.

Dikişin Diğer Kullanım Yerleri

Dikişten giysi dikmek ve onarmaktan başka işler için de, özellikle sanayide yararlanılır. Burada dikiş için genellikle makineler kullanılır. Örneğin deri ayakkabılar genellikle dikişli olur. Deri kumaşlar çok daha serttir ve daha sağlam ipliklerle dikilmesi gerekir. Ayakkabı dikmekte kullanılan iplik, hem sağlamlaştırmak, hem de suya dayanıklı olmasını sağlamak için mumlanır. İyi ayakkabıların bazıları hâlâ elde dikilmektedir. Dikilen deri eşyalar arasında eldiven, bavul, el çantaları, kemer, cüzdan, elbise, ceket ve pantolonlar sayılabilir.

Dikiş cilt yapımında da kullanılır. Kitapların sırtları yapraklarını bir arada tutmak için dikilir. Günümüzde ciltçilik çoğunlukla makinelerle yapılmaktadır.

Bazı spor gereçleri de dikilir. Beysbol ve kriket toplan ile futbol ve basketbol toplarının kılıflarından başka çadırlar, yat yelkenleri, eyer, gem ve koşum takımları da dikilirler.