En Fazla Beyin Göçü Veren Ülke

DR. EREN FIRAT

Beyin göçü, yeti&#;tirilmesi için büyük kaynak gerektiren veya yeti&#;ti&#;i halde ilgisizlik ve olanaks&#;zl&#;k nedeniyle bilim insan&#;, hekim, mühendis gibi vas&#;fl&#; insan gücünün daha geli&#;mi&#; bir ülkeye göç etmesidir.

Beyin göçü terimini ilk kez, 'l&#; y&#;llarda &#;ngiltere'den ABD ve Kanada'ya göçü anlatmak amac&#;yla y&#;l&#;nda Royal Society taraf&#;ndan kullan&#;lm&#;&#;t&#;r.

Beyin göçü ço&#;unlukla yoksul ülkelerden zengin ülkelere do&#;rudur. Güneyden kuzeye göçe teknoloji ile ilgili ö&#;renci ve ara&#;t&#;rmac&#;lar, kuzeyden-güneye olan göçe daha çok sosyal bilimciler kat&#;l&#;r. y&#;l&#;ndaki göçmenlerin yüzde 60'&#; geli&#;mekte olan ülkelerden gitmi&#;tir. aras&#;nda OECD ülkelerindeki üniversitelerden mezun olan yabanc&#;lar&#;n say&#;s&#; yüzde 63 artm&#;&#;t&#;r. OECD ülkelerinin tamam&#; yabanc&#; beyin göçünü kolayla&#;t&#;r&#;c&#; politikalar yürütürler. Bu ülkeler içinde beyin göçünün üçte ikisi Kuzey Amerika'ya yöneliktir. Beyin göçünden birkaç ülke yo&#;un olarak yararlan&#;r. ABD'nin pay&#; yüzde 50'dir. Buna Kanada ve Avustralya eklenirse yüzde 70, Fransa, Almanya ve &#;ngiltere eklenirse oran yüzde 85'e ula&#;maktad&#;r.

Yeti&#;mi&#; insan gücü hareketi olarak de&#;erlendirilen beyin göçünün geçmi&#;i çok eski devirlere dayan&#;r. Çe&#;itli dini, siyasi, bilimsel nedenlere dayanan beyin göçü ilk ve orta ça&#;larda bulunuyordu. II. Dünya Sava&#;&#;’ndan önce çok say&#;da bilim insan&#; Hitler'den kaç&#;p ABD'ye yerle&#;tiler. Bu Amerika'n&#;n geli&#;mesinde büyük ölçüde rol oynad&#;. Albert Einstein da Almanya'dan ABD'ye göç eden bilim insanlar&#;ndan biridir.

H&#;T&#;TLERDEN GÜNÜMÜZE

Hititler kendi doktorlar&#;na ek olarak yabanc&#; ülkelerden doktorlar getirmi&#; onlar&#; çal&#;&#;t&#;rm&#;&#;lard&#;r. Hatta III Hattu&#;ili örne&#;inde oldu&#;u gibi Antik M&#;s&#;r’dan bilgi al&#;p, tedavide kullan&#;l&#;p kullan&#;lmayaca&#;&#; sorulmu&#;tur.

Beyin göçü tarihinin, bilimin tarihi ile ba&#;lad&#;&#;&#;na dair ortak bir görü&#; bulunmaktad&#;r. MÖ y&#;llar&#; aras&#;nda beyin göçünün yönü Atina'ya do&#;ruydu. MÖ 'den sonra bilimin merkezi, beyin göçünün yönü &#;skenderiye'ye do&#;rudur. &#;skenderiye Kütüphanesi’nin insan gücü ihtiyac&#; beyin göçü ile sa&#;lanm&#;&#;t&#;r. Bilimsel çal&#;&#;ma ortam&#; ve ücretler dünyan&#;n de&#;i&#;ik yerlerinden bilim insanlar&#;n&#; buraya toplam&#;&#;t&#;.

M.S. y&#;l&#;ndan sonra dünyan&#;n bilim merkezi &#;ran'&#;n do&#;usu olmu&#;tur. Cündi&#;apur Üniversitesi dünyan&#;n her yan&#;ndan özellikle de Hristiyan bilim insanlar&#; toplanm&#;&#;t&#;r. 8. ve 9. yüzy&#;llar boyunca Emevi ve Abbasiler devrinde Ba&#;dat ve &#;am da bilimin merkezi olmu&#;tur. Kurulan merkezlere önceleri bireysel, te&#;vikler sonras&#;nda Suriyeli, Yahudi, Hindu ve &#;ranl&#; ara&#;t&#;rmac&#;lar ilgi göstermi&#;tir.

Avrupa'da orta ça&#;da Avrupa ülkeleri aras&#;nda beyin göçü gerçekle&#;mi&#;tir. Bu zamanda devletler taraf&#;ndan beyin göçünü te&#;vik eden ve yasaklayan kararlar al&#;nm&#;&#;t&#;r. Avrupa'da 'de 20 olan üniversite say&#;s&#;, yüzy&#;l sonlar&#;nda 80'e ula&#;m&#;&#;t&#;r. Haçl&#;lar&#;n 'de, Osmanl&#;lar&#;n 'de &#;stanbul'u almas&#; ile bilim insanlar&#; Avrupa'ya gitmi&#;tir. Bu ki&#;iler, Padura, Oxford, Heidelberg ve Prag'da bilim merkezlerinin kurulmas&#;na öncülük ettiler. Ulusal devletlerin kurulmas&#; ile ve yüzy&#;llardan sonra beyin göçü durdurulmaya çal&#;&#;&#;lm&#;&#;t&#;r.

Sömürgecili&#;in &#;ekil de&#;i&#;tirmesi ile beyin göçü olgusu günümüzde de sürmektedir. En çok beyin göçü alan ülkeler; ABD, Kanada, Avustralya, Güney Afrika Cumhuriyeti, Almanya, Fransa, &#;sviçre, &#;sveç, Norveç’tir. En çok beyin göçü veren ülkeler ise Hindistan, Pakistan, Ba&#;&#;ms&#;z Devletler Toplulu&#;u, Çin, Filipinler, Cezayir, Fas, Tunus, &#;ran, M&#;s&#;r, Nijerya, Türki Cumhuriyetler ve Türkiye'dir.

NEDENLER&#;

Beyin göçünün nedenleri; ücret e&#;itsizlikleri, sanayile&#;mi&#; ya da geli&#;mi&#; ülkelerin çok yüksek ücretler vermesi, geli&#;mi&#; ülkelerdeki çal&#;&#;ma kolayl&#;klar&#;n&#;n fazla olmas&#;, teknolojinin geli&#;ime aç&#;k olmas&#;, f&#;rsat bollu&#;u, ki&#;inin kendi mesle&#;inde en üst düzeyinde tatmin edilmesi, göç gönderen ülkelerin sanayi ve ticaretinin çok geli&#;memi&#; olmas&#;, i&#; imkanlar&#;n&#;n olmamas&#; ya da uygun i&#; bulunmamas&#;d&#;r.

GÖÇ &#;LKOKUL SIRALARINDA BA&#;LIYOR

Beyin göçü denen olgu daha çocuklukta ba&#;lamaktad&#;r. Genel olarak bat&#; hayranl&#;&#;&#; ile yeti&#;tirilen ki&#;iler ya&#;amlar&#;n&#;n ileri döneminde bat&#; de&#;erlerini sorgulamadan kabul etmekte içselle&#;tirmektedir. Daha ilkokul ça&#;&#;nda yerinde beyin göçü yap&#;lmakta yabanc&#; dil e&#;itimi alt&#;nda yeti&#;tirilen çocuklar&#;m&#;z, s&#;ralad&#;&#;&#;m&#;z nedenlerin hiçbiri yokken bile ya&#;ad&#;&#;&#; ülkeye yabanc&#;d&#;r, ne yaz&#;k ki bu yabanc&#;l&#;k ancak e&#;itimle mümkündür.

Yukar&#;da özetlenen nedenlerden en fazla hekimlik etkilenmektedir. Yurt d&#;&#;&#; göçü, asl&#;nda hekimlik mesle&#;inin uygulanmas&#;nda kar&#;&#;lan güçlüklerden yaln&#;zca biridir. Beyin göçü olgusu yaln&#;zca bireysel gidi&#; de&#;il, kamu kurum ve kurulu&#;lar&#;n&#;n yollad&#;&#;&#; ki&#;ilerde önemli bir yüzde olu&#;turmaktad&#;r. Bu konuda elimizde sa&#;l&#;kl&#; say&#;sal de&#;erlerin olmamas&#; sa&#;l&#;kl&#; yorum yapmam&#;zda önemli bir engeldir.

Kamu kurum ve kurulu&#;lar&#;ndan yurt d&#;&#;&#;na yollananlar&#;n hangi oranda ya&#;ad&#;klar&#; ülke vatanda&#;l&#;&#;&#;n&#; seçtikleri bilinmesi gereken bir gerçektir.

HEK&#;MLER&#;N SORUNLARI

Ülkemizin zor ko&#;ullar&#;nda yeti&#;en hekimlerin e&#;itimden uzmanl&#;&#;a ve uzmanl&#;k sonras&#;nda ya&#;anan büyük sorunlar&#; vard&#;r. Bu sorunlar&#;n en önemlisi son y&#;llarda daha çok tan&#;k oldu&#;umuz hekimlik mesle&#;inin onursuzla&#;t&#;r&#;lmas&#; ve hekimlik uygulamas&#; s&#;ras&#;nda hekimlerin can güvenli&#;i kayg&#;lar&#;n&#; ta&#;&#;malar&#;d&#;r. Giderek azalan ekonomisi ile hekimlerin normal ya&#;am standartlar&#;n&#; sürdürmekte güçlük çekmeleridir. Burada muzdarip olanlar yaln&#;z hekimler de&#;il tüm sa&#;l&#;k çal&#;&#;anlar&#;d&#;r bunu ak&#;lda tutmak gerekir. Hekimler ayn&#; zamanda ya&#;ad&#;klar&#; adaletsizlik ortam&#;ndan &#;ikayet etmektedirler. Üniversitelerdeki atamalarda yükselen adaletsizlik gene bir ba&#;ka itiraz nedenidir. Hekim örgütlerinin (TTB) hekim sorunlar&#;n&#; çözmekte ulusal birli&#;in d&#;&#;&#;na ç&#;kan uygulamalar&#;, örnekleri fazlas&#;yla artt&#;r&#;lacak yukar&#;da s&#;ralanan olaylar hekimlerin gelecek dü&#;üncelerini umutsuzlu&#;a sürükler niteliktedir. Bütün bu yönetimsel sorunlara kar&#;&#;l&#;k ulus ötesi örgütler ülkemizi küçük dü&#;ürmek, terk edilen ülke göstermek için çaba harcamaktad&#;r.

TIP E&#;&#;T&#;M&#;NDE TEMEL EKS&#;KL&#;K: MÜFREDAT

T&#;p e&#;itiminde gözlenen temel eksiklik müfredatt&#;r. Teknolojik a&#;&#;rl&#;kl&#; e&#;itim, felsefenin giderek gerilere at&#;lmas&#; yeni bir insan tipi teknolojik hekim tipi yaratm&#;&#;t&#;r. Bilimi üretmeden bilimsel üretmeden yana olmayan hekim tipi bat&#; ülkelerinde üretilen her tür bilgiyi sorgulamadan ö&#;renmekte h&#;zla günlük prati&#;e sokmakta bilinir tan&#;n&#;rl&#;&#;&#; ile zaman&#;n ruhunu en güzel &#;ekilde yans&#;tmaktad&#;r. Tekno insan vicdan yoksunu yaln&#;zca para kazanmay&#; ve toplumun önüne kendini koyan insand&#;r. Ayg&#;t kullan&#;m&#; bilgisi olan üzerindeki dü&#;melerin egemenli&#;inde olan bu yeni insan tipi her &#;eyi küçümsemekte ülkesinin uza&#;&#;nda gelecekler aramak üzere yollara dü&#;mektedir. Bilimsel ara&#;t&#;rmalar hep cihaza, ilaca uygun &#;ekilde yap&#;lmaktad&#;r. Televizyonlarda izledi&#;imiz tele tabipleri bu s&#;n&#;f içinde de&#;erlendirmek mümkündür. Para sarmal&#;nda gelire dönük sa&#;l&#;k i&#;letmeleri, üniversiteler k&#;saca özetlenen çark&#;n parças&#; olmu&#;lard&#;r. Dü&#;ünsel olarak 12 Eylül’de ba&#;layan eme&#;i ve dü&#;ünce gücünü d&#;&#;layan yakla&#;&#;m bilgiyi felsefeyi küçümsemi&#; teknolojik tek boyutlu hekim tipi yaratm&#;&#;t&#;r.

Hekimlerin içine dü&#;tü&#;ü durum yukar&#;da özetledi&#;imiz tabloyu eme&#;in, üretimin, bilimin, felsefenin, ba&#;&#;ms&#;z dü&#;üncenin egemenli&#;ini kurmadan de&#;i&#;mez. T&#;bbiyenin geçmi&#;i yeti&#;tirdi&#;i birbiri ard&#;na eklenerek geli&#;tirdi&#;i ku&#;aklar gelece&#;e güvenle bakmam&#;z&#; sa&#;l&#;yor.

Türkiye’ye gelece&#;imize ideallerini her &#;eyden üstün tutan t&#;bbiyelinin görevi ülkesini yüceltmek yükseltmektir. Biz hekimlere dü&#;en görev budur.

Beyin göçü, iyi eğitim alan, yetenekli işgücünün, bulunduğu az gelişmiş veya gelişmekte olan bir ülkeden, gelişmiş bir ülkeye gitmesi olarak tanımlanabilir. Bu durum sınırlı kaynakları ile yetiştirdiği değerli beyinleri kaybeden ülkelerin gelişmelerini daha da yavaşlatır. Özellikle gelişmiş Avrupa ülkelerinin yetişmiş beyinlere daha yüksek ücret ve daha iyi olanaklar sağlaması beyin göçünü daha da hızlanmaktadır.

Beyin göçü iç ve dış beyin göçü olarak ikiye ayrılır. Ülke içindeki beyin göçüne iç ve ülke dışına olan beyin göçüne ise dış beyin göçü adı verilir. Türkiye’de iç beyin göçü, çoğunlukla devlet sektöründen özel sektöre doğru gerçekleşir. Devlet üniversitelerinden özel üniversitelere öğretim üyesi geçişi veya hastane, üretim tesisi gibi devlet kurumlarında yetişen elemanların özel sektöre geçişi iç beyin göçü olarak adlandırılabilir. İç beyin göçünün ülke açısından pek fazla zararı olmaz. Dış beyin göçü ise iyi yetişmiş yetenekli işgücünün, gelişmiş ülkelere akışıdır ve ülkeye zararı çok büyüktür.

’larda başladı

Beyin göçü ’lı yıllarda başlamış olup, önce doktorlar, mühendisler ve sonra her türden bilim insanları ve meslek grupları arasında yaygınlaşmıştır.

Türkiye&#;nin beyin göçü çok ciddi bir sorundur; çünkü kalkınmayı sağlayan, insan sermayesinin kalitesidir. Türkiye&#;de akademisyenler ve araştırmacılar, mezun işsiz sayısının artması nedeniyle iş bulmakta zorlanmaktadırlar. Birçok yetenekli insan, yurtdışında daha iyi fırsatlar aramak için ülkeyi terk etmektedir.

Türkiye, en fazla beyin göçü veren 32 ülke içinde 24’üncü sırada yer alıyor. Aynı zamanda, Türkiye ABD’de en fazla öğrenci okutan 10’uncu ülke konumundadır.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı verilere göre, ’da Türkiye’den en çok göçün yaşandığı yaş grubu olmuştur. Ülkeden yurt dışına giden bin kişiden, 50 bin ’ünü yaş grubu oluşturuyor. Birleşmiş Milletler Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) verilerine göre Türkiye’den her yıl 50 bin öğrenci yurtdışına okumaya gidiyor. TÜİK verilerine göre yılında Türkiye’den yurtdışına bin kişi göç etti. En çok beyin göçü alan ülkeler Norveç, İsveç, ABD, Kanada, ve Avustralya olarak sıralanıyor.

Dünyada önemli bir sorun

Beyin göçü dünyada da önemli bir sorundur. Beyin göçünün fazla verildiği ülkeler arasında Hindistan, Pakistan, Birleşik Devletler Topluluğu, Çin, Filipinler, Cezayir, Fas, Tunus, İran, Mısır, Nijerya, Türki Cumhuriyetler de vardır. Gelişmiş ülkeler arasında bile beyin göçü söz konusudur. Örneğin, Kanada ve İngiltere’den ABD’ye beyin göçü vardır. Kanadalılar daha iyi iş olanakları, yüksek ücret ve daha düşük vergi nedeniyle ABD’de çalışmayı tercih etmektedirler. Kanada’dan dışarıya olan beyin göçü kadar da Kanada kendisi dışarıdan beyin göçü aldığından gidenler ve gelenler birbirini dengelemektedir.

Beyin göçü, Türkiye&#;nin uzun yıllardır karşı karşıya olduğu bir durumdur. Beyin göçünün birçok nedeni vardır. Eğitim fırsat eşitliğinin yeterli olmaması bunlardan biridir. Türkiye&#;de eğitim sistemi, Türkiye için bir kalkınma kaynağı olacak kaliteli insan sermayesi üretmek için tasarlanmamıştır. Göçmen krizi, ekonomik problemler ve globalleşme son on yıldır beyin göçünü daha da arttırmıştır. Pek çok genç yurtdışında yükseköğrenim görüp, Türkiye&#;ye geri dönmeyi tercih etmemektedir.

Az gelişmişlik, yüksek işsizlik oranları, nitelikli insanların düşük ücretlerle çalıştırılması, ülkede uygulanan maaş politikalarının yanlışlığı, işe alımda politik yozlaşma, adam kayırma, adaletsiz sınav sistemleri, yöneticilerin niteliksiz olması, ülkede araştırma koşullarının gelişmemiş olması ve gençlere fırsat tanımama itici sebepler olarak kabul edilebilir.

Ekonomik durumda iyileşme, yüksek ücret beklentisi, kaliteli yaşam arzusu, gelişmiş bilimsel araştırma koşullarına kavuşma, çekici şehir merkezlerinin cazibesine kapılma ve yabancı eğitimle prestij yakalama isteği ise beyin göçü için çekici sebepler olarak sıralanıyor.