Gastrin Nereden Salınır
Sindirimde Salgılanan Maddeler ve Görevleri
Sindirimde salgılanan maddeler ve bu maddelerin kısaca görevlerini inceleyeceğiz. Sindirim sistemi ile detaylı konu anlatımlarını okumak için aşağıdaki linkleri kullanın.
- Hayvan Biyolojisi ve İnsan: Sindirim Sistemi – Giriş ve Çeşitleri
- Hayvan Biyolojisi ve İnsan: Sindirim Sistemi – Sindirim Organları
- Hayvan Biyolojisi ve İnsan: Sindirim Sistemi – Sindirim ve Emilim
Sindirim sisteminde salgılanan maddeleri, hormonlar, enzimler ve diğer salgılanan maddeler olmak üzere 3 ana kategoriye ayırabiliriz.
Hormonlar
Gastrin Hormonu: Mideden salgılanan Gastrin hormonu mideye besin geldiğinde mide salgısının oluşumunu uyarır.
Enterogastrin Hormonu: Gastrin hormonunun yaptığının tam tersini yaparak midenin öz suyu salgılamasını önler ve mide hareketlerini yavaşlatır.
Sekretin Hormonu: Sekretin hormonu, pankreası uyararak OH- iyonlarının salgılanmasını sağlar. Böylece ince bağırsağın ph seviyesini düzenler. Aynı zamanda karaciğeri uyararak safra üretimini ve salgılanmasını sağlar. Salgılan
Kolesistokinin hormonu: Kolesistokinin hormonu pankreası ve safra kesesini uyarır. Bu hormon sayesinde; pankreas sindirim enzimlerini salgılamaya, safra kesesi ise içindeki safrayı ince bağırsağa aktarmaya başlar. Pankreas, sindirimle ilgili salgılarını virsung kanalıyla onikiparmak bağırsağındaki vater kabarcığına döker.
Enzimler
Amilaz Enzimi: Ağızda bulunan tükürük bezleri ve ince bağırsak tarafından sentezlenir. Polisakkaritleri daha küçük yapılar olan desktrin ve maltoza parçalar. Tepkime şu şekilde gerçekleşir: Polisakkarit + Su ===amilaz enzimi===> Dekstrin + Maltoz
Pepsinojen Enzimi: Midenin gastrin hormonu tarafından uyarılmasından sonra mide hücreleri tarafından sentezlenir. Sindirim tepkimesine girebilmesi için aktifleşmesi gerekir. Aktifleşme tepkimesi “Pepsinojen enzimi (pasif) ===HCl===> Pepsin enzimi (aktif)” şeklindedir. Aktifleştikten sonra proteinlerle “Protein + Su ===Pepsin enzimi===> Polipeptit” tepkimesini gerçekleştirir.
Lap (renin) Enzimi: Süt çocukları sütü sindirebilmek için üretir. Çocuk büyüdükçe bu enzimin üretimi körelir. “Süt ===Lap enzimi===> Kazein” tepkimesi gerçekleşir. Tepkime sonucu ortaya çıkan kazein (hafif peynirimsi bir yapıya sahiptir) pepsin enzimiyle “Kazein + Su ===Pepsin enzimi===> Polipeptit + Aminoasit” şeklinde tepkimeye girer.
Lipaz Enzimi: Yağların sindiriminde rol oynayan ve pankreas tarafından üretilen bir enzimdir. Yağ + Su ===lipaz enzimi===> 3 Yağ asidi + Gliserol
Nükleaz Enzimi: DNA ve RNA gibi nükleik asitlerin sindirilmesinden sorumlu olan enzimdir. Pankreas tarafından sentezlenir.
Tripsinojen Enzimi: Proteinleri sindirdiği için pasif olarak pankreas tarafından salgılanır. Enzimin aktifleşmesini ince bağırsağın salgıladığı enterokinaz enzimi sağlar – Tripsinojen (pasif) ===enterokinaz enzimi===> Tripsin (aktif). Aktifleştikten sonra başka bir protein sindirici enzim olan kimotripsinojen enzimini aktif hale getirir – Kimotripsinojen (pasif) ===tripsin enzimi===> Kimotripsin (aktif). Aktif haldeyken polipeptitleri daha küçük peptit parçalarına sindirir – Polipeptit + Su ===tripsin veya kimotripsin enzimi===> Dipeptit + Aminoasit.
Kimotripsinojen Enzimi: Protein sindirdiği için pasif olarak pankreastan salgılanır. Aktifleşmesi için tripsin enzimi gerekmektedir. Aktifleşme tepkimesi “Kimotripsinojen (pasif) ===tripsin enzimi===> Kimotripsin (aktif)” şeklindedir. Aktif haldeyken polipeptitleri daha küçük peptit parçalarına sindirir- Polipeptit + Su ===tripsin veya kimotripsin enzimi===> Dipeptit + Aminoasit.
Enterokinaz Enzimi: Sindirim sisteminde salgılanan bir enzim olmasına rağmen sindirim enzimi değildir. Sadece tripsinojen enziminin aktifleşmesinde kullanılır: Tripsinojen (pasif) ===enterokinaz enzimi===> Tripsin (aktif)
Erepsin Enzimi: İnce bağırsak tarafından üretilir ve dipeptitleri aminoasitlere parçalar. Dipeptit + Su ===erepsin eznimi===> 2 Aminoasit
Maltaz Enzimi: İnce bağırsak tarafından üretilen maltaz enzimi maltozları glikoza parçalar. Maltoz + Su ===maltaz enzimi===> 2 Glikoz
Laktaz Enzimi: İnce bağırsakta bulunan laktozları yapı taşları olan glikoza ve galaktoza parçalar. İnce bağırsak tarafından üretilir. Laktoz + Su ===laktaz enzimi===> Glikoz + Galaktoz
Sükraz Enzimi: Sükraz enzimi, sakkarozu yapıtaşlarına parçalar. İnce bağırsak tarafından üretilir. Sakkaroz + Su ===sakkaraz enzimi===> Glikoz + Fruktoz
Dekstrinaz Enzimi: İnce bağırsak tarafından üretilen dekstrinaz enzimi, ince bağırsakta bulunan dekstrinleri maltoz ve glikoza parçalar. Dekstrin + (n-1) Su ===dekstrinaz enzimi===> Maltoz + Glikoz
Salgılanan Diğer Maddeler
HCl: Mide tarafından pepsinojen enzimini aktifleştirmek için salgılanır. “Pepsinojen enzimi (pasif) ===HCl===> Pepsin enzimi (aktif)”
Safra: Safranın içerisinde su, yağ asidi, safra pigmenti, kolesterol, safra tuzu, biluribin gibi safra pigmentleri bulunur. Safra sıvısında enzim bulunmaz. Safranın amacı büyük yağ damlacıklarını ufak yağ damlacıkları haline getirmektir. Bu sayede lipaz enzimi yağları daha hızlı sindirebilmektedir.
Gastrin
Gastrin hormonu, mide suyunun salgılanmasını uyaran ve mideden salgılanan peptithormonuna denir. Gastrin hormonu çeşitli moleküler oluşumlar şeklinde dolaşımda ve dokularda mevcut bulunmaktadır. Gastrin salınmasında fizyolojik uyarı olarak beslenme düşünülmektedir. Protein sindirim ürünü olarak bilinen aminoasitler ve peptitler ile uyarıcı etki oluşturur. Dolaşıma gastrin salınması antral şişme, vagal ve kolinerjik uyarı ve p adrenerjik uyarı ile olmaktadır.[1]
Gastrin salgısını inhibe eden en önemli etken mide asiditesidir. pH 1'e düşünce gastrin yapımı %100 inhibe olmaktadır. Bununla birlikte duodenumdayağların mevcudiyeti gastrini inhibe eden hormonların salgılanmasına sebep olmaktadır. Gastrin salınmasının inhibisyonunda somatostatin hormonunun da rolü bulunmaktadır.[1]
Somatostatin ile birlikte gastrin salınmasının inhibitasyonunda lokal olarak salınmış somatostatinin parakrin etkisinin aracı olduğu düşünülmektedir. Genellikle içerisinde somatostatin bulunan hücreler gastrin hücreleri ile yakın ilişkide olur ve sıklıkla somatostatin hücrelerinden gastrin hücrelere uzanan sitoplazmik uzantılar olduğu gösterilmiştir.[1]
Sindirim kanalı hormonudur. Polipeptit yapısında bir hormondur. Midenin pilor kısmından pilorik mukoza tarafından salgılanır. Midenin gergin hâle gelmesi gastrin salgılanmasına sebep olur. Bu hormon direkt kana geçip fundus hücrelerine karışır. Orada aktif bir şekilde HCl salgılanmasına sebep olur. Gastrin molekülünün aktif kısmı Triptofan-Metiyonin-Fenilalalin-Asparagin içeren tetrapeptid yapısına sahiptir ve hormonun kendisi bir heptapeptiddir.[2]
Formülü (Formülde HSO3 sadece Try'a bağlanmaktadır. Gly'a bağlı olan Try ve Trp'dir.):
- Glu-Gly-Pro-Trp-Leu-(Glu)5-Ala-Try-HSO3-Gly-Trp-Met-Asp-Phe-NH2
Gastrik asit, herhangi bir gıdayı sindirirken, aşağıdaki kimyasal tepkime meydana gelmektedir.
HCl + NaHCO3 → NaCl + H2CO3
Bu asit ortamda; principal hücrelerden gastrin hormonu salınmasını tetikler. Gastrin hormonu ise H2 reseptörlerinin duyarlılığını artırarak gastrik asit sekresyonunu uyarır. Yine bu asit pH'da pepsinojenin pepsine dönüşmesi ile birlikte özellikle protein sindirimini başlatılır.