Harita Bilgisi Coğrafya Ygs

HAR&#;TA B&#;LG&#;S&#;

HAR&#;TALAR VE KULLANIM ALANLARI-PROJEKS&#;YON T&#;PLER&#;

HAR&#;TA: Yeryüzünün tamam&#;n&#;n ya da bir bölümünün, ku&#;bak&#;&#;&#; görünü&#;ünün, belli bir ölçe&#;e göre küçültülerek, bir düzlem üzerine aktar&#;lmas&#;yla elde edilen çizime harita denir. Haritac&#;l&#;kla ilgili bilim dal&#;na karto&#;rafya ad&#; verilir.

Bir çizimin harita özelli&#;i ta&#;&#;yabilmesi için gerekli olan ko&#;ullar &#;unlard&#;r:

1-Ku&#;bak&#;&#;&#; olarak(tam tepeden görünür &#;ekilde) çizilmi&#; olmas&#; gerekir.

2- Belli bir ölçe&#;e göre çizilmi&#; olmas&#; gerekir.(Çünkü; ölçeksiz çizimler harita de&#;il, kroki olur.)

3- Bir düzleme aktar&#;lm&#;&#; olmas&#; gerekir.

KROK&#;: Herhangi bir yerin, ku&#;bak&#;&#;&#; görünü&#;ünün ölçeksiz ve kabataslak olarak bir düzleme aktar&#;lmas&#;na kroki denilmektedir.

Harita ile kroki aras&#;ndaki fark, krokinin ölçeksiz, haritan&#;n ise ölçekli olmas&#;d&#;r.

Bilgilerin Haritaya Aktar&#;lmas&#;nda Kullan&#;lan Yöntemler:Yeryüzüne ait unsurlar nokta, çizgi ve alanlar kullan&#;larak haritalara aktar&#;l&#;r. Baz&#; hususlar&#;n haritaya aktar&#;lmas&#;nda ise birden fazla yöntem kullan&#;labilir.
HAR&#;TA ELEMANLARI(Harita Unsurlar&#;): Tüm haritalarda bulunmas&#; gereken 5 temel eleman vard&#;r. Bunlar;

1- Ba&#;l&#;k: Haritan&#;n kullan&#;m amac&#;n&#; belirtmeli, haritay&#; tan&#;tmaya yeterli, aç&#;k ve k&#;sa olmal&#;d&#;r.  

2- Ölçek

3-Yön oku(Co&#;rafi koordinatlar&#;n bulundu&#;u haritalarda yön okuna gerek yoktur.)

4- Harita Anahtar&#; (Lejant) : Haritada kullan&#;lan özel i&#;aretlerin ne anlama geldi&#;ini gösteren bölümdür.

5-Co&#;rafi koordinatlar(Paralel ve Meridyenler) 

ÖLÇEK: Haritalardaki küçültme oran&#;na ölçek denir.

Ölçek iki &#;ekilde gösterilir.
        a. Kesir ölçek: Küçültme oran&#; kesirli say&#;larla ifade edilen ölçeklerdir. 1/, 1/, 1/, 1/ gibi.
Kesir ölçeklerde pay her zaman 1 dir. Paydada yer alan say&#; ise, haritas&#; çizilen alan&#;n kaç defa küçültüldü&#;ünü gösterir. Paydadaki say&#; büyüdükçe, ölçek küçülür.
         b. Çizik (Grafik) Ölçek: E&#;it dilimlere ayr&#;lm&#;&#; bir çizgi üzerinde küçültme oran&#;n&#;n gösterildi&#;i ölçeklerdir.

 

Ç&#;Z&#;K ÖLÇE&#;&#;N KES&#;R ÖLÇE&#;E ÇEVR&#;LMES&#;

Harita problemlerinde çizik ölçek verilip kesir ölçe&#;e çevrilmesi istenildi&#;inde;

 formülü kullan&#;l&#;r.

Örnek:   
   Yandaki çizgi ölçe&#;in uzunlu&#;u 5 cm’dir. Bu çizgi ölçe&#;in kesir ölçek olarak de&#;eri nedir?

Çözüm: Ö=HU / GU    ise     Ö= 5 cm / 20 km = 1 cm / 4 km ise Ölçek= 1 / dir.

Örnek:
   Yandaki çizgi ölçe&#;in uzunlu&#;u 4 cm’dir. Bu çizgi ölçe&#;in kesir ölçek olarak de&#;eri nedir?

 Çözüm: Ö=HU / GU    ise     Ö= 4 cm / 20 km = 1 cm / 5 km ise Ölçek= 1 / dir.

 

KES&#;R ÖLÇE&#;&#;N Ç&#;Z&#;K ÖLÇE&#;E ÇEVR&#;LMES&#;

Kesir ölçe&#;i, çizgi ölçe&#;e çevirirken önce 1 cm'nin kaç km'yi

gösterdi&#;i bulunur.

Örnek:  1 / ölçe&#;inde 1 cm 25 km'yi gösterdi&#;ine göre çizgi ölçekte de 1 cm 25 km'yi göstermelidir.

Bir do&#;ru parças&#; çizilerek e&#;it aral&#;klara bölünür. Üzerine, 1 cm 25 km'yi gösterecek &#;ekilde de&#;erler yaz&#;larak çizgi ölçek haz&#;rlanm&#;&#; olur.

Örnek: 1/ kesir ölçe&#;inin çizgi ölçek olarak kar&#;&#;l&#;&#;&#;n&#; bulunuz.

Çözüm: 1cm=5 km ise çizik ölçe&#;imiz &#;u &#;ekilde olur:

                               5    0     5     10 15 20km 

                                 1cm

HAR&#;TA ÇE&#;&#;TLER&#;
         A. Kullan&#;m amaçlar&#;na göre haritalar
1. &#;dari ve Siyasi Haritalar: Ülkelerin ba&#;ka ülkelerle olan s&#;n&#;rlar&#;n&#;n gösterildi&#;i haritalara siyasi haritalar ad&#; verilirken, ülkelerin kendi içerisindeki illeri, eyaletleri, bölgeleri gösteren haritalara idari haritalar denilmektedir.
2. Be&#;eri ve Ekonomik Haritalar: Nüfus, göç, yerle&#;me, tar&#;m, hayvanc&#;l&#;k, sanayi, turizm, vb. da&#;&#;l&#;&#;&#;n&#; gösteren haritalard&#;r.
3. Fiziki Haritalar: Yeryüzü &#;ekillerinin fiziki yap&#;s&#;n&#;, da&#;&#;l&#;&#; ve yükseltilerini gösteren haritalard&#;r.
4. Özel Haritalar: Belirli bir konu için özel olarak haz&#;rlanan haritalard&#;r. (Jeomorfoloji, meteoroloji, toprak haritalar&#; gibi.)
          B. Ölçeklerine göre haritalar
1. Büyük Ölçekli Haritalar
a. Plânlar: Ölçe&#;i 1/'e kadar olan haritalard&#;r. &#;ehir imar plânlar&#;, kadastro haritalar&#; bu türdendir.
b. Topo&#;rafya Haritalar&#;: Ölçe&#;i 1/ ile 1/ aras&#;nda olan haritalard&#;r. Ula&#;&#;m haritalar&#; ile topo&#;rafik, jeolojik, morfolojik haritalar bu türdendir.

2. Orta Ölçekli Haritalar: Ölçe&#;i 1/ ile 1/ aras&#;nda olan haritalard&#;r.
3. Küçük Ölçekli Haritalar: Ölçe&#;i 1/ den daha küçük olan haritalard&#;r. Bu haritalar Dünya’n&#;n, k&#;talar&#;n, ülkelerin tamam&#;n&#; veya bir bölümünü gösterir.

HAR&#;TALARIN KULLANIM ALANLARI

ratejiler olu&#;turmak, yol in&#;aatlar&#;nda bir yerden bir yere giden en uygun yolu tespit edebilmek gibi

PROJEKS&#;YON T&#;PLER&#;

   Harita çizimindeki zorluklar dikkate al&#;narak baz&#; metotlar geli&#;tirilmi&#;tir. Bunlara projeksiyon (izdü&#;üm) yöntemleri ad&#; verilir.

       Projeksiyonlar, izdü&#;üm (Yükseltinin s&#;f&#;r m. kabul edilmesi) esas&#;na göre çizildi&#;inden, yükseltinin fazla oldu&#;u yerlerde ve ülkelerde izdü&#;üm alan(kabart&#; ve çukurluklar&#;n hesaba kat&#;lmad&#;&#;&#;, her yerin deniz seviyesinde kabul edildi&#;i alan) ile gerçek alan aras&#;ndaki fark artar.
Ba&#;l&#;ca projeksiyon yöntemleri &#;unlard&#;r:
• Silindir Projeksiyon: Ekvator ve çevresindeki bölgelerin çiziminde kullan&#;l&#;r.
• Konik Projeksiyon: Orta enlemler ve çevresindeki bölgelerin çiziminde kullan&#;l&#;r.
• Düzlem (Ufki) Projeksiyon: Bu projeksiyonla elde edilen haritalarda biçim ve alan bozulmalar&#; çok fazlad&#;r. Daha çok kutuplar ve çevreleri ile di&#;er dar alanlar&#;n çiziminde elveri&#;lidirler. Bu haritalar daha çok denizcilik ve havac&#;l&#;kta kullan&#;l&#;r.

HAR&#;TALARDA YER &#;EK&#;LLER&#;N&#; GÖSTERME YÖNTEMLER&#;:

1. Renklendirme Yöntemi
Fiziki haritalarda yeryüzü &#;ekillerini daha belirgin gösterebilmek için yükselti basamaklar&#; renklerle ifade edilir. Renklendirme i&#;lemi, a&#;a&#;&#;daki tabloda gösterildi&#;i gibi olur

Yükselti basamaklar&#; (m)     Kullan&#;lan Renkler
                                       Ye&#;il
                                   Aç&#;k Ye&#;il
                                 Sar&#;
                               Turuncu
                               Aç&#;k Kahverengi
ve üzeri                           Koyu Kahverengi

Fiziki haritalarda beyaz renkler buzullar&#; ya da kal&#;c&#; karlar&#; gösterirler. Göl, deniz ve okyanuslar ise mavi renkle gösterilmektedir. Mavinin tonu koyula&#;t&#;kça derinli&#;in artt&#;&#;&#; anla&#;&#;l&#;r.

2. Gölgelendirme Yöntemi
3. Tarama Yöntemi
4. Kabartma Yöntemi
Yeryüzü &#;ekillerinin belirli bir ölçek dahilinde küçültülerek olu&#;turulan maketleridir. Bu yöntem, yer &#;ekillerinin gerçe&#;e en uygun olarak gösterilmesini sa&#;lar. Ancak, kabartma haritalar&#;n yap&#;l&#;&#;&#; ve ta&#;&#;nmas&#; zor oldu&#;undan kullan&#;m alan&#; dard&#;r.
5. &#;zohips (E&#; yükselti) Yöntemi: Kullan&#;m&#; en yayg&#;n olan yöntemdir. Deniz seviyesinden itibaren ayn&#; yükseklikteki noktalar&#;n birle&#;tirilmesi ile olu&#;an e&#;rilerin kullan&#;ld&#;&#;&#; yöntemdir.
Deniz seviyesinden itibaren ayn&#; yükseklikteki noktalar&#;n birle&#;tirilmesiyle elde edilen e&#;rilere izohips e&#;rileri denir. Deniz seviyesinden itibaren ayn&#; derinlikteki noktalar&#;n birle&#;mesi ile elde edilen çizgilere ise izobat (e&#; derinlik) e&#;rileri denir. K&#;y&#; çizgisi, izohips ile izobat e&#;rilerinin ba&#;lang&#;ç çizgisidir.
Co&#;rafi Bilgi Sistemi (CBS) Nedir?

Co&#;rafi bilgi sistemi, yeryüzündeki fiziki ve be&#;eri unsurlara ait verilerin toplanmas&#;, depolanmas&#; ve analiz edilmesidir.

CBS ne gibi kolayl&#;klar sa&#;lar ve hangi alanlarda kullan&#;l&#;r?

CBS; verilerin sürekli güncellenmesi, ayn&#; tabanda birle&#;tirilmesi, görsel verilere kolayl&#;kla ula&#;abilme ve veriler üzerinde analiz yapabilme imkânlar&#; sa&#;lar.

CBS; haritac&#;l&#;k, çevre, savunma, arazi kullan&#;m&#; ve belediyecilik hizmetleri alanlar&#;nda kullan&#;l&#;r.

 HAR&#;TALARLA YOLCULUK

HAR&#;TALARDA UZUNLUK VE ALAN HESAPLAMALARI

Haritalarda uzunluk ve alan de&#;erleri ile ölçekten yararlanarak bir tak&#;m hesaplamalar yap&#;labilir.

A-UZUNLUK HESAPLAMALARI

   a. Haritadaki Uzunlu&#;un Hesaplanmas&#;:       HU = GU / ÖP

      Örnek: Gerçekte 10 km olan bir yol 1/ ölçekli haritada kaç cm ile gösterilir?

      Çözüm: GU=10 km, Öp= ise HU=?   HU=GU/Öp ise HU= 10km / cm

                  = cm/ cm = 10cm/2cm ise HU= 5cm

 b. Gerçek Uzunlu&#;un Hesaplanmas&#;: GU= HU x ÖP

      Örnek: 1/ ölçekli haritada 16cm olarak gösterilen bir uzunluk gerçekte kaç km’dir?  

       Çözüm: Öp= cm, HU=16cm ise GU=? GU=HU x Öp   G.U=16x=cm=32 km

 c. Ölçe&#;in Hesaplanmas&#;(Uzunluk verilerine göre): Ö=HU / GU   veya ÖP=GU / HU

     Örnek: Gerçekte 90 km olan iki &#;ehir aras&#; uzakl&#;k haritada 6cm ile gösterilmi&#;tir. Bu haritan&#;n ölçe&#;i nedir?

       Çözüm: GU=90km, HU=6cm ise Ö=? Ö=HU / GU ise Ö=6cm/90km= 6cm/90km ise Ö= 1 / 1

B-ALAN HESAPLAMALARI

    a-Haritadaki Alan&#;n Hesaplanmas&#;: HA=GA / (Öp)2

       Örnek: km2 alan kaplayan bir ada 1/ ölçekli bir haritada kaç cm2 ile gösterilir?

       Çözüm: GA=km2, Öp= cm ise HA=?

                 HA=km/()2=üzeri10cm/üzeri10cm ise HA=25cm2

    b-Gerçek Alan&#;n Hesaplanmas&#;: GA=HA x (Öp)2

       Örnek: Ölçe&#;i 1/ olan bir haritada 5 cm2 olarak ölçülen bir alan gerçekte kaç km2’dir?

       Çözüm: GA=5x()2=5xüzeri12 = üzeri 12 cm2 ise GA= km2

    c-Harita Ölçe&#;inin Hesaplanmas&#;(Alan verilerine göre):