Hukuk Kurallarını Yazılı Hale Getiren Devlet
Nihilistler konusunda Rusya'nin Nihilistleri bahane ederek Bulgaristan'a müdahale etmesini ve dolayisiyla Balkanlarda nüfuz kazanmasini önlemek için Rusya'ya destek vermiçtir Bulgaristan Rusya'nin ve Avrupa ülkelerinin baskisindan diplomatik manevralarla kurtulmaya çaliçmiçtir. Bu baglamda Bulgar yönetimi Rusya'nin Bulgaristan'da bulundugunu iddia ettigi Nihilistlerin herhangi bir eyleme kariçmadiklarini, bunlardan bazilarinin Rusya'ya döndüklerini ve Rusya tarafindan taltif edilerek önemli vazifelere getirildiklerini ileri sürmü^tür. Rusya ve Avrupa ülkelerinin Nihilistlerin Bulgaristan'dan çikarilmasina yönelik baskilari artinca Bulgar yönetimi Bulgaristan Maliye Müdürü Belçov'u öldüren ve Odessa'ya firar eden suikastçilarin kendilerine iadesini istemiçtir. Bulgar yönetiminin cevabi Rusya'ya meydan okuma gibi görünse de esasinda Bulgar yönetimi Rusya'yi karçisina alabilecek bir g^te degildir. Bundan dolayi Bulgar yönetimi Ruslarin istegi dogrultusunda Adliye Müdüriyetinde çaliçan Nihilist Nebolsin'i sinir diçi etmiç ve bazi Nihilistleri de yakin takibe almiçtir
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
Nihilistlerin Bulgarlar diçinda üzerinde etkili olduklari bir diger topluluk Ermenilerdir. Osmanli Ermenileri arasinda propaganda yapan Nihilistlerin daha çok Rusya Ermenileri oldugu görülmektedir. Ayrica bunlarin kurmuç oldugu cemiyet ve derneklerin Ermenileri bagimsizligina kavuçturmak ve topraklarinin büyük bir kismi Osmanli Devleti'nde olmak üzere Anadolu ve Kafkasya'da bir Ermeni devleti kurmak gibi bir amaçlari da bulunmaktadir Nihilist Rusya Ermenileri amaçlarina ulaçmak için baçta Istanbul olmak üzere imparatorlugun çeçitli çehirlerinde gizli örgütler kurmuçlar ve amaçlarina ulaçmak için teröre baçvurmuçlardir. Ne var ki bu gizli örgütlerin hiçbiri Cenevre merkezli kurulan Hinçak Cemiyeti kadar etkili olamamiçtir. Hinçak Cemiyeti ve onun Istanbul'daki üyeleri suikastlarda özel olarak tasarlanan ve üretilen bomba, silah ya da yanici maddeler kullanmiçlardir. Arabalarin altina yerleçtirilen "Rojbo" isimli bomba ve seri bir çekilde ateç etme özelligine sahip çemsiye çeklindeki tüfekler bu örgütlerin tasarladiklari silahlardan birkaçidir. Bunlar ayni zamanda diger Nihilist Ermeni örgütlerinin de kullanmiç olduklari silahlardir
Nihilist Ermeni örgütleri Osmanli Devleti'nin toprak bütünlügünü hedef alinca Osmanli Devleti'ni "Hasta Adam" olarak gören baçta Rusya olmak üzere bazi Avrupa devletleri ve Amerika terör karçisinda takinilan ortak tavri bir kenara birakip bu terör örgütlerine açiktan ya da gizlice destek vermiçlerdir. Hinçak Cemiyetinin Cenevre'de kurulmasi, Nihilist Ermeni örgütlerine mensup kiçilerin Londra, Petersburg, Odessa, ° Atina, Cenevre, Paris gibi çehirlerde himaye edilmeleri birer açik destek olarak z degerlendirilebilir. Amerikan elçisinin 'da Istanbul'da ortaya çikarilan "Dersaadet a £ ^ Cinayet Komitesi" ile baglantisi bulunan Kayserili Serope Gürciyan'in tutuklanmasina
90 Ruslarin Bulgaristan'a müdahalesi ve Bulgaristan üzerinde nüfuz kazanma gabalari igin bkz. Oktay Berber ve Ugur §akar, "Bulgar Sorunu Baglaminda Rus Büyükelgi Nelidov'un Faaliyetleri Üzerine," Türkiye Rusya Aragtirmalari Dergisi 3 (): 55 vd.
94 BOA, seafoodplus.info ; BOA, seafoodplus.info /2; BOA, seafoodplus.info /4; BOA, seafoodplus.info /2; BOA, seafoodplus.info /1; BOA, seafoodplus.info /1.
92 Güler Yarci, "Ermeni Komitelerinin Mali Kaynaklari," Ermeni Aragtirmalari 51 (): , ,
93 BOA, seafoodplus.info /1; BOA, seafoodplus.info /2; BOA, seafoodplus.info /1; BOA, seafoodplus.info /3; BOA, seafoodplus.info /2; BOA, seafoodplus.info ; BOA, seafoodplus.info ; BOA, seafoodplus.info ; BOA, seafoodplus.info /2.
Gürciyan'in Amerikan vatanda^i oldugu gerekfesiyle itiraz etmesi, 'te Londra'daki Osmanli elfisinin dönemin Di§i§leri Bakani Archibald Primrose'ye Ingiltere'deki Nihilistler ile Ermeni örgütleri arasindaki organik bagdan duyulan rahatsizligi dile getirdiginde Primrose'nin meseleyi diplomatik bir dille gefi^tirmesi, Amerikali misyoner Kalaponaki'nin Nihilist Rusya Ermenileriyle sürekli görü^mesi ve Kalaponaki'nin Iskenderiye, Adana, Izmir, Istanbul ve Trabzon'da bazi §ahislarla irtibat halinde olmasi ve Merzifon'da yakalanan Nihilist Rusya Ermenisi Chemavend'in94 Merzifon'daki Amerikan Mektebi ile baginin bulunmasi Nihilist Ermeni örgütlerine verilen gizli destegin örnekleridir
Istanbul, Nihilistlerin Osmanli topraklarinda faaliyette bulunduklari en önemli §ehirdir Fakat ba^kent siki bir denetim altinda oldugundan Nihilistler bütün icraatlarini gizlilik iferisinde yürütmü^lerdir. Bu baglamda Nihilist Ermeni örgütleri Istanbul di^indaki örgütlerle ileti^imlerini görünmez mürekkeplerin kullanilarak yazildigi pusulalarla saglami^lar, Nihilizmi anlatan bildiri metinlerini afiktan dagitmak yerine geceleyin gizlice sokak duvarlarina asmi^lardir
Istanbul'daki Nihilistler sadece Osmanli aleyhinde faaliyette bulunan Rusya Ermenilerinden ibaret degildir. Istanbul'da Rusya'da aranan ya da Rusya'da terör eylemleri gerfekle^tirmek ifin hazirlik yapan Nihilistler de bulunmaktadir. Istanbul'daki Rus elfisi Nelidov bu Nihilistlerin Istanbul'daki faaliyetlerinden haberdardir ve Nihilistleri takip edebilmek ifin Rus yönetimine Istanbul'da gizli bir polis te^kilatinin kurulmasini önermi^tir. Bu polis te^kilati kurulmami^tir Ancak Ruslar kapitülasyonlarin vermiß oldugu imkanlardan yararlanarak Istanbul'da istedikleri gibi hareket etmi^lerdir 'de Rusya'dan firar ederek Istanbul'a gelen ve burada mühendis olarak demiryollarinda i§e giren Nihilist Vladimir Vladimirovif Lutsky'nin tutuklanmasi olayi bu konuda verilebilecek güzel bir örnektir Lutsky, Sirkeci'de Halil Ibrahim isimli bir polis memuru tarafindan yakalanmi§ ve hemen Rus polislerine teslim edilmi^tir. Halil ibrahim'in, amiri Ahmed Pa^a'nin bilgisi dahilinde hareket ettiginden §üphe yoktur. Bununla birlikte Halil Ibrahim, Lutsky'yi Ruslara teslim ettigi ifin Midilli'ye sürülmü^tür. Bati basininda Osmanli polisinin rü^vet kar^iliginda Lutsky'yi teslim ettigine dair haberler fikmi^tir. Osmanli Devleti'nin rü^vete dair herhangi bir soru^turmasi bulunmamaktadir. Muhtemelen bu konudaki haberler asilsizdir. Sadrazam Kamil Pa§a, Lutsky olayinin uluslararasi bir konu olmasina ve meselenin Osmanli Devleti'nin prestijini sarsmasina tepki göstermi^tir. Halil Ibrahim'in sürgün edilmesi meselenin bu boyutu ile °
ilgili olmalidir. Rusya'nin Halil Ibrahim'in affedilip Lutksy'i yakaladigi ifin z
ödüllendirilmesine yönelik isteklerinin Osmanli Devleti tarafindan kesin bir dille Q ^ z
94 Chemavend'in Nihilistlerle olan ili§kisi, yakalanmasi ve Osmanli topraklarindan sinir di§i edili§ine dair bkz. Kapici, "Siyasi Firarilerden," s.
95 BOA, seafoodplus.info /8; BOA, seafoodplus.info /1; BOA, seafoodplus.info /2; BOA, seafoodplus.info /3; BOA, seafoodplus.info /2; BOA, seafoodplus.info /4.
96 Kapici, "Siyasi Firarilerden,", , ,
97 BOA, seafoodplus.info ; BOA, seafoodplus.info /1.
98 Kapici, "Siyasi Firarilerden,"
99 BOA, seafoodplus.info /2.
Kapici, "Siyasi Firarilerden,"
reddedilmesi de bu prestij kaybi ile alakalidir
Osmanli-Rus iliçkilerinde gerginlige yol açan ve Nihilist olduklari gerekçesiyle Rus yetkililerinin Osmanli Devleti'nden iadesini talep ettigi baçka çahislar da mevcuttur. Bunlardan birisi Gürcü asilzadesi Prens Nackachidze ve digeri Rus Nihilist Aleksandr Orlof'tur. Prens Nackachidze 'te Kafkasya'da Rus polisinden kaçmiç, uzun bir süre Odessa'da saklanmiç, 'te Osmanli Devleti'ne gelmiç, 'da da 18 ihtilalci Gürcü ile birlikte tutuklanmiçtir Rusya, Prens Nackachidze'nin iadesini talep ettiginde Osmanli Devleti güncelligini koruyan Lutsky meselesinden dolayi olaya hassasiyetle yaklaçmiçtir Aleksandr Orlof ise 'larda iççiler hakkinda yazdigi yazilardan dolayi önce Archangel'e daha sonra da Sibirya'ya sürülmü^, Sibirya'ya giderken trenden atlayarak kaçmiç, bir süre Romanya'da kaldiktan sonra Paris'e geçmiçtir. Burada çeçitli fabrikalarda çaliçan Orlof, son çaliçtigi fabrikada gizlice bomba imal ederek Yunanistan üzerinden Selanik'e gelmiçtir. Selanik'te yakalanan Orlof sorgusunda bombalari Belgrad'da test ettikten sonra Rusya'ya gönderme niyetinde oldugunu bildirmiçtir. Osmanli polisi Orlof'a inanmamiç, Orlof'un Osmanli topraklarinda ya da Bulgaristan'da bir eylem gerçekleçtireceginden ^üphelenmi^tir. Rusya ise Orlof'un Rus vatandaçi oldugunu ve bombalarin III. Aleksandr'a karçi düzenlenecek bir suikastta kullanilacagini iddia ederek Orlof'un iadesini talep etmiçtir. Osmanli Devleti, Orlof'u iadesinde tereddüt etmiçtir. Bunun üzerine Rus elçiligi tercümani Maksimov, Orlof'un aranan bir Nihilist Rus vatandaçi oldugunu ispat edecek belgelerin birkaç gün içerisinde Osmanli yetkilerine teslim edilecegini bildirmiç, iadesinin geciktirilmesi ya da reddinde ise meselenin Lutsky olayindaki gibi önemli bir sorun haline gelebilecegi tehdidini savurmuçtur. Osmanli Devleti olayin büyümesi taraftari degildir. Bu yüzden meseleye dair bir görü^me gerçekleçtirmek için Baçbakanliga gelen Rus elçisine Orlof hakkindaki iddialarin dogrulanmasi durumunda Orlof'un teslim edilebilecegi bildirilmiçtir
Nihilistler konusunda Lutsky ya da Orlof kadar olmasa da Osmanli-Rus iliçkilerinde hareketlilige yol açan baçka isimler de mevcuttur. Sirbistanli Jakov Sokic bunlardan birisidir. Sokic Osmanli polis teçkilati ile irtibata geçerek polise, 'de Sirp Krali I. Milan Obrenoviç'e baçarisizlikla sonuçlanan bir bombali suikast düzenledigini, suikasttan sonra bir süre Avrupa ve Rusya'da bulundugunu, bu sirada Nihilistlerle taniçip onlarla dost oldugunu, bu dostluk sayesinde II. Aleksandr'a düzenlenen suikasttan daha önceden haberdar oldugunu, suikasti önlemek için yaptigi giriçimlerin çarin güvendigi bazi 3 bürokratlar tarafindan engellendigini ve Petersburg diçina çikarildigini söylemi^tir. z Bunlara ilaveten Sokic Nihilistlerin III. Aleksandr'a bir suikast düzenlemek için harekete
a ^ z geçtiklerini ve kendisine firsat verilirse bu suikasti engelleyebilecegini ya da en azindan
< g >-
>3 ^ S suikast tarihini erteletebilecegini ifade etmistir. Osmanli yönetimi Sokic'in iddiasini
ой ю ©
- ciddiye almakla beraber, sorgusunda ve yazili ifadesinde görülen tutarsizliklardan dolayi
kaynağı değiştir]
Ana madde: Argiştihinili
Argishtihinili (Urartuca: URU AR-gi-iş-Ti-Ni-hi-Li), eski bir Urartu şehir devletidir. MÖ yüzyıllarda Urartuların Kafkaslara doğru yayıldığı I. Argişti döneminde Urartu Devleti'nin başşehri olarak kuruldu ve I. Argişti'nin onuruna şehre Argiştihinili adı verildi. Argiştihinili, Armavir Kentinin 15 kilometre güneybatısında bulunan Argiştihinili Kalesi kalıntıları, Nor-Armavir ve Armavir-Merkez köyleri arasında Aras nehrinin kıyısında Ermenistan'da yer almaktadır.
| Yukarıda: En parlak çağında Argiştihinili şehrinin planı; Solda:Argiştihinili-Armavir antik şehrinin ter aldığı tepe; Sağ tarafta ise: Kral I. Argişti anısına konulan Dikilitaş görülmektedir. | ||
Argişti'nin Aras Nehri ile onun bir yan kolu olan Kasakh[2] Nehri arasında sulama kanallarından oluşturduğu ağ şehir ile ayni zamanda inşa edilmişti. Bugün hâlâ bâzı kanallar gözle görünebilmektedir.[3] Bu kanalların açılması , metre küp toprağın yerinden çıkarılmasını gerekli kılmıştı.[4]
| Sayılar: 1. Batı tahkimatı (Nor-Armavir yakınlarında bir tepecik) 2. Doğu tahkimatı (Armavir etrafında bir toprak yığını) 3. İç-Şehir 4. Dış-Şehir 5. Argiştihinili kırsalının yaklaşık sınırları. 6. Sulama kanalları. 7. Argiştihinili'nin harabeleri üzerine yaklaşık sene sonra inşa edilen Eski-Armavir sınırları. |
| Tercüme:Menua oğlu I. Argişti konuşuyor. Heybetli bir kale inşa ettim ve ona kendimden bir isim verdim: Argiştihinili. Arazi el değmemiş, bakımsız ve çoraktı. Üzerinde hiçbir şey inşa edilmemişti. Üstünde akan ırmaklardan tam dört tane kanal inşa ettim. Daha sonra üzerinde üzüm bağları ile meyve bahçeleri birbirlerinden ayrıldılar. Orada pek çok cesaretli girişimlerde bulundum ve büyük başarılar elde ettim Menua oğlu I. Argişti, güçlü kral, yüce kral, Biainili kralı, Tuşpa'nın hâkimi.[5][6] | Tercüme:İlâh Ḫaldi'nin azamet ve ululuğu sayesinde, Menua oğlu I. Argişti bu su kanalını inşa etti. Arazi tamamen ıssız ve tenha idi, üzerinde yaşayan hiçbir kimse yoktu. I. Argişti bu sulama kanalını yüce Ḫaldi'nin lütufları ve yardımları sayesinde yaptı. Menua oğlu I. Argişti, güçlü kral, yüce kral, Biainili kralı, Tuşpa'nın hâkimi.[6] |