İnkalar başlangıçta ( yüzyılda) Manco Capac liderliğinde Cuzco’da küçük bir beylik oluşturmuşlardı. Cuzco bölgesi İnkalar’ın gelmesinden önce başka halklarca meskundu ve İnkalar da geldiklerinde önceleri yalnızca bölgedeki bu halklardan biri konumudaydılar. Bu küçük güçler aralarında küçük çapta yerel savaşlar yapmaktaydılar. Zamanla bazı oymaklar İnkalar’ın da katıldığı bir konfederasyon oluşturmakta yarar gördüler. İnkalar’ın baskın rolde olmadığı bu konfederasyonda benimsenen Quechua dili zamanla And platosunun lingua franca'sı denecek şekilde, farklı dilleri konuşanlar arasında ortak bir dil olarak kullanılmaya başlandı ve bölgede giderek yaygınlık kazandı.
Konfederasyona katılanların yarısı yukarı bölgedekilerden (Hanan), İnkalar’ın katıldığı Hurin denilen diğer yarısı da aşağı bölgedekilerden oluşuyordu. Siyasi ve dini güçlerin Hanan’ın elinde olmasına karşılık askeri güçler Hurin’in elindeydi. Güçlerin bu şekilde dağılımı İnka oymağının askerî güç yoluyla iktidara gelişini kısmen açıklamaktadır. İnka oymağı konfederasyonda yavaş yavaş önem kazanmaya başladı. Yaklaşık üç yüz yıl boyunca komşuları onlara vergi ödemek zorunda kaldılar. Fakat İnkalar gerçek anlamda bir devleti ancak yüzyılın ortalarında kurabilmişlerdir.
İnkalar Sinchi Roca, Lloqui Yupanqui, Mayta Capac ve Capac Yupanqui’nin hükümdarlıkları süresince Cuzco havzasında konumlarını giderek güçlendirdiler. Böylece çevredeki kentlerin yağmalanabilmesi ve düşman saldırılarının geri püskürtülebilmesi için konfederasyonda kendilerine giderek baskın bir rol verildi. Nihayet Capac Yupanqui öldüğünde Inca Roca konfederasyonun denetimini tümüyle eline geçirdi ve İnkalar yasalarını tüm diğer oymaklara benimsettiler.
Halefi Yahuar Huacac selefi kadar başarılı bir yönetim sergileyemedi ve bir komplo hükümdarlığına son verdi. Bununla birlikte yıllarına doğru Viracocha Inca başa geçince İnkalar tekrar güç kazanmaya ve genişlemeye başladılar. Bütün bunlara rağmen, Viracocha Inca’nın başa geçtiği dönemde toprakları ancak Cuzco’nun çevresinde yarıçapı 40&#;km olan bir daireden ibaretti.
İnkalar ya da imparatorluk Viracocha Inca’yla bölgedeki hakimiyetini pekiştirdi ve topraklarını genişletti. Artık, ’de tehdit oluşturan Chancas etnik grubu haricinde, civarda İnkalar’ın gücüne karşı koyabilecek hiçbir güç kalmamıştı. Chancas savaşçıları da Viracocha Inca’nın oğlu Pachacutec hükümdarlığında bozguna uğratıldılar ve İnkalar’a boyun eğmek zorunda kaldılar. Bu zaferden sonra imparatorluk iç çekişmelere rağmen fetihlere ve genişlemeye komşularının ötesindeki topraklarda devam etti.
Pachacutec Cuzco Krallığını yeniden organize ederek bir imparatorluğa çevirdi. Bir ordu kurup bu ordunun başına, Cajamarca'yı Cusco'dan ayıran topraklarda İnka egemenliğini kabul ettirmesi için oğlu Tupac Yupanqui’yi geçirdi. Pachacutec, imparatorluğunu savaşmak zorunda kalmadan siyaset yoluyla da genişletme taktiklerine başvuruyordu. Örneğin imparatorluğuna katmak istediği bölgelere casuslar göndererek önce onların siyasi stratejilerini, askeri ve maddi güçlerini öğreniyor, daha sonra bu bölgelerin liderlerine övgüyle lüks mallar hediye ederek, imparatorluğuna katılmalarının kendilerine yarar sağlayacağını söylüyordu. Bunu birçok hükümdara barışçıl yollarla, bir emrivakiyle kabul ettirdi. Pachacutec ’ten ’ye kadar topraklarını Titicaca Gölü’ne kadar genişletmiş bulunuyordu. Pachacutec’ten sonra oğlu Túpac Inca Yupanqui ’ten itibaren kuzeydeki toprakları fethetti; en önemli fethi Chimor Krallığı oldu. Túpac Inca’nın oğlu Huayna Cápac ise imparatorluğa, günümüzde kısmen Ekvador’da kısmen Peru’da kalan bir bölgeyi daha ilave etmeyi başardı.
İspanyol yazarların elyazmalarından İnkalar'ın düzenli bir orduya sahip olduğu anlaşılmaktadır. Francisco López De Jerez ’te İnka savaşçılarını şöyle betimler: “ Hepsi de, Türkler kadar düzenli bir şekilde, sancaklarıyla, komutanlarıyla mangalar, takımlar halinde geliyordu.” [4] Nihayet ’te, İnkalar’a karşı duran son oymak Kara’lar da İnkalar’a boyun eğmek zorunda kaldı. Böylece imparatorluğun genişlemesini durduracak bir güç kalmamıştı ve genişlemenin sınırları bugünkü Kolombiya’ya kadar dayandı. İnka İmparatorluğu’nun parlak döneminde imparatorluk toprakları, Peru, Bolivya, Ekvador gibi ülkeleri içermesinin yanı sıra, Kolombiya, Arjantin ve Şili’nin bir kısmını da içermekteydi.
İspanyol fethi ve imparatorluğun sonu[değiştir
İnkalar, Güney Amerika’da And Dağları bölgesinde yaşamış, büyük bir imparatorluk kurmuşlardır. Bu uygarlığın, Peru ile Bolivya arasında yer alan Titicaca (Titikaka) Gölü çevresinde yaşamaya başladıkları, buradan çevreye yayıldıkları belirtilmektedir. Her mevsim sıcak, nemli ve yağışlı olan ekvatoral iklim bölgesinde yaşamaya en elverişli yerler, yüksek kesimler olduğu için bu uygarlık, yaşam alanı olarak yüksek yerleri seçmişlerdir.
İnkalar, tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır. Patates, mısır, domates, yer fıstığı, havuç, ananas, kakao, fasulye ve biber, yetiştirilen başlıca tarım ürünleriydi. Bu uygarlık, gelişmiş bir sulama sistemi kurmuş, teraslama yöntemiyle tarım yapmıştı. İnkalar, ayrıca balıkçılıkla uğraşmış ve lama adı verilen Güney Amerika’ya özgü hayvanları beslemişlerdir. İnkalarda dokumacılık ile çanak ve çömlek işçiliği de gelişmiştir. Bu uygarlık, kuyumculuk alanında da ileri bir düzeydeydi.
İnkalar, mimari alanda ileri bir durumdaydı (Fotoğraf ). Meskenler, taşlardan yapılmaktaydı. Yamaçlarda kurulan şehirlerde teraslı yapılar, merdivenlerle birbirine bağlanmaktaydı.
İnkaların çok tanrılı bir dinleri vardı. Toplum; köylüler ve zanaatkârlar, yerel yöneticiler ile merkezî yöneticiler olmak üzere üç sınıftan oluşmaktaydı. Bu sınıflar arasında geçiş yapmak zordu. Bu nedenle bir nevi kast sistemi bulunmaktaydı.
İnkalar matematik, tıp, eczacılık ve astronomi alanında ilerlemiş bir uygarlıktı. Bu uygarlık hem Ay hem de Güneş takvimini geliştirmiştir.
![Fotoğraf İnkalardan kalma bir antik kent kalıntısı [Machu Picchu (Maçu Piçu) Peru]](seafoodplus.info)
