İshal, bir gün içinde normalden daha sık olarak 3 veya daha fazla gevşek veya sıvı dışkı (kaka) yapmanız anlamına gelir. İshaliniz varsa, bağırsak hareketlerinizin hacminde, sululuğunda veya sıklığında bir artış yaşayacaksınız. İshal ataklarına genellikle bir mide böceği (gastroenterit) neden olur ve birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Bununla birlikte, ishalin başka birçok nedeni vardır.
Bir veya iki gün süren ve kendi kendine geçen ishal, her yaştan insanı etkileyen yaygın bir durum olan akut ishal olarak bilinir. Dört hafta veya daha uzun süren ishal (sürekli veya aralıklı) kronik ishal olarak bilinir ve altta yatan bir kronik hastalık veya durumun belirtisi olabilir.
Gevşek ve sulu ishal dışkılarının yanı sıra, bazen aşağıdakiler de dahil olmak üzere başka semptomlar yaşayabilirsiniz;
Akut (veya kısa süreli) ishale genellikle bağırsakların bakteriyel (örneğin, salmonella), viral (örneğin, norovirüs veya rotavirüs ) veya parazitik (örneğin, giardia) enfeksiyonu neden olur. Bu enfeksiyonlardan herhangi birinin neden olduğu ishale gastroenterit denir.
İklim veya sağlık uygulamalarının kendi ülkesinden farklı olduğu yerlere seyahat, kısa süreli gastroenterite (örn. kontamine yiyecek veya sudan) neden olabilir ve bu, gezgin ishali olarak bilinir. Jet lag ile ilişkili ishal genellikle tedavi olmaksızın birkaç gün içinde azalacaktır.
İshal, dışkınızdan yeterince su alınmadığında veya dışkıya çok fazla sıvı salgılanarak dışkıyı gevşettiğinde meydana gelir. İshalin birçok farklı nedeni vardır. Birkaç gün içinde düzelen kısa süreli bir hastalıktan kaynaklanabilir veya devam eden bir sorunun veya kronik bir durumun belirtisi olabilir. Kısa süreli ishalin diğer nedenleri şunlardır;
Kronik ishalin en yaygın nedenleri, aşağıdakileri içeren altta yatan hastalıklar veya durumlardır;
Kanser, HIV/AIDS ile yaşayanlar veya organ nakli geçirmiş olanlar gibi bağışıklık sistemi baskılanmış veya bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde bir gastroenterit nöbeti sonucu devam eden ishal geliştirme olasılığı daha yüksektir. Bazı antibiyotikler ve kanser ilaçları gibi bazı ilaçları alırken de kronik ishal oluşabilir.
Bazı tıbbi tedaviler yan etki olarak ishale neden olabilir;
İshal atağı genellikle herhangi bir tedavi olmaksızın iyileşir. Aşağıdakil belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız tıbbi yardım alın;
Devam eden ishal dehidrasyona ve elektrolit dengesizliğine yol açabilir, bu da onu tehlikeli hale getirir özellikle çok hızlı bir şekilde etkilenebilecek çok genç veya yaşlı insanlar için.
İshal, belirtilerinize ve doktorunuz tarafından incelenen tıbbi geçmişinize dayanarak teşhis edilebilir. İshal birkaç gün sonra geçerse sebebini bulamayabilirsiniz. Bazen, altta yatan bir durumu teşhis etmek için testlere ihtiyaç duyulabilir. Bunlar şunları içerir;
Devam eden ishaliniz varsa, doktorunuz altta yatan nedeni araştırmak için sizi bir gastroenteroloğa veya başka bir uzmana yönlendirebilir.
Sağlıklı insanlarda genellikle kendiliğinden geçen basit kısa süreli ishal atakları durumunda, muhtemelen evde bakım yoluyla belirtilerinizi yönetebileceksiniz. Aşağıdakileri yapmaya çalışmalısınız;
Oral rehidrasyon çözümleri: Bunlar eczanede eczaneden temin edilebilir. Yaşlı insanlar ve çocuklar için oral rehidrasyon solüsyonları sade sudan daha iyi bir seçimdir. Hem sıvıları hem de elektrolitleri (vücudunuzun çalışması gereken önemli mineraller) doğru konsantrasyonlarda değiştirmek için özel olarak yapılırlar. Sporcu rehidrasyon içecekleri tavsiye edilmez.
İshal önleyici ilaçlar: İshal önleyici ilaçlar bebeklerde veya çocuklarda ishal atağını tedavi etmek için kullanılmamalıdır. Reçetesiz satılan ishal önleyici ilaçlar almayı düşünüyorsanız, eczacınız veya doktorunuz size tavsiyede bulunabilir. Bazı spesifik enfeksiyonların neden olduğu ishal durumunda kullanıma uygun değildirler. Ateşiniz varsa veya dışkınızda kan varsa bunları almayın.
İshalin vücudunuzun bir mide-bağırsak enfeksiyonundan kurtulma yolu olduğunu unutmayın, bu nedenle bu ilaçlar bağırsaklarınızı yavaşlattığı ve hastalığınızı uzatabileceği için uzun süreli olarak alınmamalıdır.
Kusma önleyici ilaçlar: Gastroenteritiniz varsa ve kusma nedeniyle sorunlarınız varsa doktorunuz tarafından antiemetikler reçete edilebilir.
İntravenöz sıvılar: Yeterince rehidrate olamayan kişilere serum yoluyla intravenöz sıvı verilmesi gerekebilir.
Antibiyotikler: Ani ishal ataklarının çoğuna virüsler neden olur ve bu nedenle sadece bakteriyel enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılan antibiyotikler hiçbir işe yaramaz. Doktorunuz ishalinizin bakteriyel veya parazitik bir enfeksiyondan kaynaklandığını belirlerse, antibiyotik reçete edebilir.
Beslenme değişiklikleri: Beslenme nedeniyle veya irritabl bağırsak sendromu nedeniyle ishal yaşıyorsanız, doktorunuz bazı beslenme düzeni değişiklikleri önerebilir.
İshal dehidrasyona neden olabilir. İshal olduğunuzda vücutta normalden daha fazla sıvı kaybedilir. Dehidrasyon, elektrolitlerin (vücudunuzun düzgün çalışması için ihtiyaç duyduğu minerallerin) kaybına neden olabilir. Bu nedenle rehidrasyon çok önemlidir.
İshal, yiyeceklerin vücudunuzda hızla hareket etmesine neden olur. Bu devam ederse, besinleri emmenizi zorlaştırır ve yetersiz beslenmeye yol açabilir.
Bazı kişilerde ishal veya gastroenterit döneminden sonra geçici laktoz intoleransı gelişebilir. Belirtiler birkaç haftadan uzun sürerse doktorunuza görünün.
Gastroenterit ishalin en yaygın nedeni oldukça bulaşıcıdır ve çoğunlukla hastalığı olan başka bir kişiyle temas yoluyla veya kontamine yiyeceklerden yayılır. Bu önlemler yayılmayı durdurmaya yardımcı olabilir;
İshal sebepleriaraştırıldığında bu problemin altında yatan belli başlı etkenler olduğu görülür. Bunlardan birkaçı bozulmuş gıdalar, tatlandırıcı ürünlerin tüketimi, süt ve süt ürünleri olarak sıralanabilir. Bununla birlikte ishale sebep olan hastalıklar da vardır. Bunlara da örnek verecek olursak; crohn hastalığı, çölyak hastalığı ve ülseratif kolit diyebiliriz. İshal yapan şeyler bunlarla da sınırlı değildir. Gıdalar, hastalıklar dışında hamilelik dönemindeki hormonsal değişiklikler de ishal yapar. İshal neden olur? İşte ishal yapan yiyecekler, hastalıklar ve diğer nedenler…
Diyare ishalin diğer adıdır. Diyare neden olan yiyecekleri yukarıda sıralamıştık. Bunlar haricinde hastalıklarda diyare neden olur. Diyare nedenleri olarak sıralanan bu hastalıkların bazıları şu şekildedir:
Bebeklerde su gibi ishal şikâyetleri de oldukça fazladır. Bebeklerde ishale neden olan birçok neden vardır. Enfeksiyonlar, besinler, antibiyotikler gibi nedenler bu listeye girer. Eğer ishal olmuş bir bebeğiniz varsa sebepleri şunlar olabilir:
Bebeklerde ishale neden olan ölümcül bir virüs vardır. Bu virüsün adı Rota virüsü. Bebeklerde ilk 6 ay içerisinde rota virüsü aşısı yapılmaktadır.
Yetişkinlerde ishal sıklıkla görülen bir durumdur. Bazı ishaller gün içerisinde geçerken, enfeksiyonlara bağlı ishal durumunda 7 güne kadar sürebilmektedir. Yetişkinlerde ishal neden olur? Sorusunun yanıtının birçok farklı cevabı vardır. Havaların sıcak olmasıyla besinlerin bozulması ishale sebep olurken, havaların soğumasıyla da beraber soğuk algınlığı hastalıklarına bağlı olarak ishal ortaya çıkabilmektedir. En sık rastlanan ishal sebepleri şunlardır:
İshal olmaya sebep olan yiyecekler ve içecekler vardır. Bunları tüketirseniz ishal belirtilerini görebilirsiniz. Sindirim sorunu yaşayanlarda bağırsakları çalıştırmak için bu yöntemleri deneyebiliyorlar. İşte o besinler:
İshal yiyecek nedenli ise gıda zehirlenmesine dikkat edilmesi gerekir. Bozuk, tarihi geçmiş, kurtlanmış gıdalardan uzak durulması gerekir. Özellikle ev hanımlarının uzun süre sakladığı yiyecekleri uygun koşullar altında saklamalı ve muhafaza etmelidir. Gıda zehirlenmesinin belirtileri ise; kilo aşırı mide bulantısı, kusma, ateşlenme, yorgunluk ve halsizlik, baş ağrısı ve şiddetli ishaldir.
İshalim geçmiyor gibi şikâyetler sağlık kuruluşlarında çok rastlanan bir durumdur. İshal genel olarak günde geçebilen bir rahatsızlıktır. Bu süre haftaya kadar çıkarsa artık ishalin adı kronik ishal olur. Kronik ishal genellikle bir hastalığın habercisidir. Özellikle kolon kanseri gibi ciddi hastalıklar olabilir. Uzun süre geçmeyen ya da düzensiz, yumuşak dışkılama olduğu zaman uzman bir doktora başvurmanız gerekir. İshalin geçmemesinin nedenleri bunlar olabilir:
Zehirli ishal özellikle çocukluk döneminde ortaya çıkmaktadır. Rota virüsünün sebep olduğu zehirli ishal; ateşlenme, halsizlik, baş ağrısı, susuzluk, kramp şeklinde karın ağrıları, kusma, bulantı gibi birçok belirti gösterir. Zehirli ishal ile ilgili yapılan araştırmalar en çok mayıs ve haziran ayında ortaya çıktığını ortaya koymuştur. Normal ishal ile belirtileri aynı olduğu için ayırt etmek zordur. Bebek ve çocuklarda gün geçmeyen ishal olursa bu durumdan şüphelenmelisiniz. Zehirli ishal ciddiye alınmazsa böbrek yetmezliğine kadar ilerleyebilir.
İshal mide ve bağırsakların iltihabı olarak adlandırılabilir. İshal çeşitleri arasında zehirli ishal, köpüklü ishal, kronik ishal gibi değişik türleri vardır. İshal dışkının yumuşak olması hali olduğu için köpüklü ya da farklı renklerde de olabilmektedir. Bu durum ishale neden olan etkeni de ortaya çıkarır. Köpüklü ishal sebebi ise çok fazla yağ ya da mukus bulunmasından kaynaklıdır. Bazı ilaçlar ve sindirim problemleri de köpüklü ishale neden olabilir. Köpüklü ishalin hastalık olarak belirtisi ise çölyak hastalığıdır.
Geçmeyen İshal Neden Olur?
İshal, günde üçten fazla, çok yumuşaktan sıvı kıvamına kadar çok sık dışkı emisyonudur. İki ila dört haftadır geliştiğinde uzamış, bir aydan fazla sürdüğünde kronik olarak tanımlanmaktadır. Kronik ishal, bazen aynı patolojiyle çakışan çeşitli mekanizmalardan ilerler. Motor diyare, bazen kolikten önce gelen, genellikle zorunlu bir karaktere sahip, özellikle kolik olmak üzere bağırsak geçişinin hızlanması ile karakterizedir.
Ozmotik ishal, bağırsak lümeninde su çağrısına neden olan bir maddenin sindirim kanalındaki varlığından kaynaklanmaktadır. İshal yaygın bir sorundur. Normalden daha büyük ve daha fazla sayıda sıvı veya yumuşak kıvamda dışkı ile karakterizedir.
Sürekli İshal Olmak Nasıl Engellenir?
Bu bir hastalık değil, bir kolit belirtisidir. En yaygın nedeni, kirli yiyecek veya suyun yenmesidir. 1 veya 2 gün sürer, ardından tedavi gerektirmeden geçer. Süresi boyunca, vücut dışkı yoluyla çok fazla su ve mineral tuzu kaybedebileceğinden, iyi bir şekilde nemlendirmek gerekir. Bu, özellikle dehidrasyonun daha ciddi sonuçları olabileceği çocuklar ve yaşlılar için önemlidir. Gerçekten de, sadece 1 veya 2 günlük ishalden sonra, küçük çocuklar çok ciddi şekilde susuz kalabilir. Sanayileşmiş ülkelerde ishalin ölüme neden olması çok nadirdir. Bununla birlikte, az gelişmiş ülkelerde, 5 yaşın altındaki çocuklarda önde gelen ölüm nedenidir.
Genellikle akut ishal bir veya iki gün sonra dinlenerek ve diyette bazı değişikliklerle düzelir. Bu süre zarfında diyet, dehidrasyonu önlemek için yalnızca sıvıları içermeli ve ardından belirli yiyeceklerin kademeli olarak alınması gerekir. Antibiyotik kullanımına bağlı ishal durumunda, semptomlar genellikle antibiyotiğin kesilmesinden sonraki birkaç gün içinde geçer.
Sürekli İshal Nasıl Geçer?
Her gün en az litre su, sebze veya yağsız et suyu, pirinç veya arpa suyu, temiz çay veya kafeinli gazlı içecekler için. Su ve mineral tuz kaybını artırıcı etkisi olan kafein içeren alkol ve içeceklerden uzak durun. Ayrıca, yüksek şeker içeriği ishale neden olabileceğinden, birden fazla bardak gazlı içecek içmekten kaçının. Bazen gezgin ishalinde olduğu gibi, şiddetli ishali olan yetişkinler rehidrasyon solüsyonu içmelidir.
Bazı yaşlı insanlar, tıpkı küçük çocuklar gibi, susuzluklarını hissetmekte daha fazla güçlük çekebilir ve hatta bunu etrafındakilere bildirebilir. Sevilen birinin yardımı bu nedenle çok önemlidir. Rahatsızlığa neden olsa bile ishali tedavi etmemek en iyisidir. Reçetesiz satılanlar dahil, ishal için herhangi bir ilaç almadan önce bir doktora danışın. Bazı ürünler vücudun enfeksiyonu yok etmesini engeller, bu yüzden hiçbir faydası yoktur. Ayrıca dışkıda kan varsa veya şiddetli karın krampları hissediliyorsa mutlaka doktora başvurmak gerekir.
Kronik İshalde Beslenme Nasıl Olur?
Şiddetli rahatsızlık devam ettiği sürece, krampları ve ishali daha da kötüleştiren aşağıdaki yiyecekleri tüketmekten kaçınmak en iyisidir.
● Süt Ürünleri,
● Narenciye suları,
● Et,
● Baharatlı yemekler,
● Tatlılar,
● Yağ oranı yüksek yiyecekler (kızarmış yiyecekler dahil),
● Buğday unu içeren yiyecekler (ekmek, makarna),
● Lif içeriği yüksek olan mısır ve kepek,
● 5 ila 12 ay arası küçük çocuklarda bile oldukça faydalı olduğu söylenen muz hariç meyveler,
● Çiğ sebzeler.
Önce beyaz pirinç, şekersiz tahıllar, beyaz ekmek ve kraker gibi nişastalı yiyecekleri tüketebilirsiniz. Bu yiyecekler hafif rahatsızlığa neden olabilir. Rahatsızlık tekrar şiddetli hale gelmedikçe, yemeyi bırakmaktansa sebat etmek daha iyidir. Yavaş yavaş meyve ve sebzeleri (patates, salatalık, kabak), yoğurdu, ardından proteinli yiyecekleri (yağsız et, balık, yumurta, peynir vb.) ekleyin.
Yayınlanma:
Özellikle dört haftadan uzun süren ve günde üç ya da daha fazla yumuşak ve şekilsiz dışkılamanın olduğu durumların ‘kronik ishal' olarak adlandırıldığını belirten Acıbadem Kadıköy Hastanesi Gastroenteroloji Uzmanı Doç. Dr. Suna Yapalı, bu durumun kolon kanseri gibi ciddi hastalıklara işaret edebildiğini söyledi.
“İshalin başlangıç zamanı, son dönemde kullanılan ilaçlar, geçirilen operasyonlar, seyahat öyküsü, ailede kanser öyküsü bildirilmelidir. Özellikle de gece uykudan uyandıran ishal, istemsiz kilo kaybı, kansızlık, kanlı ya da sümüksü ishal ile ailede bağırsak kanseri öyküsü olması durumunda hiç vakit kaybetmeden hekime başvurulmalıdır” diyen Doç. Dr. Suna Yapalı uzamış ishale yol açan 10 nedeni anlattı, önemli uyarılar ve önerilerde bulundu.
Huzursuz Bağırsak Sendromu
Bağırsakta yapısal bir sorunun olmadığı ve fonksiyonel bozukluk olarak tanımlanan karın ağrısı, şişkinlik, ishal ve/veya kabızlık yakınmaları ile seyreden ve yaşam kalitesini bozan bir durum. Kesin nedeni tam bilinmemekle birlikte; iç organların duyarlılığında artış ve aşırı kasılma, beyin-bağırsak ilişkisinde bozulma, hormonal, çevresel ve psikososyal bozukluklar ile ilişkili olduğu öne sürülüyor. Hastalık bazen bir bağırsak enfeksiyonunu takiben de ortaya çıkabiliyor.
Enfeksiyonlar
Tropikal bölgeler ve gelişmekte olan ülkelerde yaşayan veya bu bölgelere seyahat eden kişilerde o bölgeye özgü paraziter, viral ya da bakteriyel bir enfeksiyon ishal sebebi olabiliyor. Seyahat öyküsü mutlaka hekime bildirilmeli, hekime başvurmadan ishal kesici ilaçlar alınmamalı.
İltihabi bağırsak hastalıkları
Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı iltihabi bağırsak hastalıkları çatısında yer alan iki önemli hastalık. Ülseratif kolitte kanlı ishal, Crohn hastalığında ise karın ağrısı ve ishal ön planda oluyor. Halsizlik, kilo kaybı, karın ağrısı, şişkinlik gibi bağırsak şikayetlerinin yanı sıra bel ağrısı, eklem ağrısı, göz ve cilt bulguları da görülebiliyor. Tanı endoskopik tetkiklerle konuluyor. İltihabi bağırsak hastalıkları kronik hastalıklar olduğu için, ömür boyu takip ve tedavi gerektirdiklerinden ve sindirim sistemi kanseri için risk oluşturduklarından erken tanı konulması oldukça önemli.
Endokrin hastalıklar
Uzamış ishal bağırsağı ilgilendiren durumlar dışında sistemik bir hastalığın da habercisi seafoodplus.info bezinin aşırı çalıştığı hipertiroidizm, bazı tiroit kanserleri ya da bağırsağın sinirlerinin de hasarlanmasına sebep olan diyabet hastalığı ishale yol açabiliyor.
İlaçlar
Gastroenteroloji Uzmanı Doç. Dr. Suna Yapalı”Reçeteli veya reçetesiz kullanılan ilaçların yan etkisi, bitkisel ürünler ve zayıflama ilacı olarak pazarlanan ürünlerin muhteviyatına bağlı olarak ishal ortaya çıkabilir. Hekime başvurulduğunda kullanılan ilaç ve destek tedavilerin tam bir listesini, ilaçların başlangıcı ile şikayetin başlangıcı arasındaki zamanlamayı bildirmek gerekir. İlaca bağlı ishaller, ilacın kesilmesini takiben düzelir” diyor.
Kronik Pankreatit
Pankreas sindirim enzimlerini ve insülin salgısını sağlayan, vücudun önemli bir iç ve dış salgı bezi. Pankreas enzimlerinin yetersizliği sindirimin ve ince bağırsaktan emilimin azalmasına bağlı ishalleri ortaya çıkarabiliyor. Sık ve yüksek miktarda alkol tüketimine ve diğer birçok sebebe bağlı olarak pankreasta kalıcı fonksiyon bozukluğu ve yapısal hasarın oluştuğu kronik pankreatitte karın ağrısı, kilo kaybı ve yağlı ishaller görülebiliyor. Bazı pankreas tümörlerinde de ishal yakınması olabiliyor.
Ameliyattan sonra
Mide, safra kesesi, ince bağırsak ve kalın bağırsak ameliyatlarından sonra ishaller görülebiliyor. Yakın zamanda ameliyat öykünüz varsa, bu durumun ameliyat ile ilişkisi olup olmadığını hekime danışmalısınız.
Laktoz intoleransı
Süt ve süt ürünlerinden alınan laktoz şekerinin emilimini sağlayan laktaz enziminin yetersiz olması ya da işlev görmemesi nedeniyle ortaya çıkan laktoz intoleransında ishal, gaz, şişkinlik ve karın ağrısı ortaya çıkıyor. Tehlikeli bir durum olmamasına rağmen, kişinin yaşam kalitesini etkiliyor. Tanı genellikle yakınmaların süt ve sütlü ürünler ile ilişkisinin belirlenmesi ve diyetten uzaklaştırılınca semptomların düzelmesi ile konuluyor.
Çölyak hastalığı
Çölyak hastalığı da buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi gluten içeren besinler ile ince bağırsakta olusan hasar sonucunda emilim bozukluğu oluşturarak ishale yol açan bir etken. İshalin yanısıra karın ağrısı, gaz-şişkinlik, kilo alamama, demir eksikliği ve vitamin eksiklikleri görülebiliyor.Günümüzde birçok kişi gaz ve şişkinlik yakınmaları nedeniyle ya da kilo verme amaçlı kulaktan dolma bilgilerle diyetlerindeki gluteni kesiyor oysa bu çölyak hastalığı olan kişilerin tanısını zorlaştırdığından, hekime danışmadan kesinlikle yapılmamalı.
Kolon kanseri
Gastroenteroloji Uzmanı Doç. Dr. Suna Yapalı “Uzamış ya da tekrarlayan ishaller kolon kanserinin habercisi olabilir. Karın ağrısı, dışkılama alışkanlıklarının değişmesi, kanlı ve sümüksü dışkı, seyrek dışkılama ve ardından ortaya çıkan ishal bağırsakta büyümüş ve hafif tıkanıklığa sebep olmuş bir tümöre bağlı olabilir” diyor.
ameliyatbel ağrısıbeyinbuğdaydiyabetkabızlıkKadıköykanserkolon kanserisützayıflama