Kadın Nikahı Bozabilir Mi

Müftülere nikâh kıyma yetkisi veren yönetmeliğin yayınlanmasının verdiği ilhamla, eski evlilik hukukumuzun kadınlara tanıdığı ama pek bilmediğimiz bir haktan bahsedeceğim: “İsmet hakkı” denen ve kadının kocasını boşayabilme yetkisinden

Müftülere nikâh kıyma yetkisi verilmesi ile ilgili yönetmelik Resmî Gazete’de yayınlandı. Biz, geçmişi kötüleme merakımız yüzünden Medenî Kanun’un kabulünden önceki asırlarda erkeklerin çoğunun dört kadın aldığını, canları istediğinde boşayıp yenileri ile değiştirebildiklerini ve boşama hakkının sadece erkeğe ait olduğunu zannederiz. İşte, eski nikâh sistemimizin artık pek bilinmeyen bir tarafı: “İsmet hakkı” denen, kadına kocasını boşama yetkisi veren uygulama ve bir örnek

NÜFUS Hizmetleri Kanunu’nda değişiklik yapılıp müftülere resmî nikâh kıyma yetkisi verilmesinin ardından uygulamanın ne şekilde olacağı hakkındaki yönetmelik de çıktı ve Resmî Gazete’de yayınlandı.

Bu, müftülerin artık resmî nikâh kıyabilecekleri mânâsına geliyor İçişleri Bakanlığı, il ve ilçe müftülerine yahut müftülük personeline evlendirme memurunun sahip olduğu yetkiyi verebilecek ve ’dan buyana evlendirme dairelerinde kıyılan nikâhlar müftülüklerde de kıyılabilecek.

EN ÖNEMLİ KAYNAK

Daha önce de yazmıştım: Türkiye’de milyonlarca kişi, ders programlarımıza kadar giren geçmişi kötüleme merakımız yüzünden Medenî Kanun öncesindeki asırlarda kıyılan nikâhların şimdikilerden tamamen farklı olduğunu, erkeklerin çoğunun dört kadın aldığını, canları istediğinde boşayıp yenileri ile değiştirebildiklerini zannederler.

Nikâh kıyma yetkisinin müftülere de verilmesi hazırlıklarının ardından yükselen “Lâiklik elden gidiyor” haykırışlarının sebebi de, meselenin yanlış bilinmesidir!

Eski aile hukukumuzun aslını öğrenmek isteyenler, konunun şu andaki en önemli hocalarından olan Prof. Dr. Mehmet Âkif Aydın’ın birkaç ay önce yayınladığı “Osmanlı Aile Hukuku” isimli eserini okudukları takdirde başka türlü aktarıldığı için yanlış bilinen birçok hususun doğrusunu öğrenebilirler

SÖZLEŞME YAPMA ŞARTI

Nikâh kıyma yetkisi yürürlükteki mevzuata göre sadece evlendirme memuruna ait değildir, köylerde muhtarlar ile yurtdışında konsoloslar da nikâh kıyabilirler ve bu nikâhlar belediyede kıyılanlar gibi nüfusa kaydedilirler. Yeni tasarı aynı yetkiyi şimdi müftülere de veriyor ve müftülerin kıyacağı nikâhlar belediye nikâhlarında olduğu gibi Medenî Kanun’un evlenme ile ilgili hükümlerinin çerçevesi ile sınırlı bulunuyor.

Müftülere bu yetkinin verilmesinin sebebi, senelerdir devam edegelen taleplerdir. Türkiye’de hayli geniş bir kesim Medenî Kanun’un kabulünden buyana belediye nikâhında dinî boyutun yeralmamasından şikâyetçidir ve resmî nikâhtan sonra gidip dinî nikâh da kıydırırlar
Yapılan değişiklikle bu şikâyetlere son verilecek, müftüler çiftlere nikâh defterini imzalattıktan sonra istedikleri takdirde nikâh merasiminin dinî şartlarını da yerine getirecek

Aslında işin esasında değişen hiçbirşey bulunmadığı, yeni uygulama ile nikâha dinî bir kimlik de verilmediği, değişiklik nikâh memurunun yetkilerinin müftülere de tanınmasından ibaret olduğu ve müftülükte kıyılacak nikâh da “resmî nikâh” olacağı için milletin arzusu üzerine getirilen yeni uygulamanın lâikliğe ters düştüğü iddiasının gerekçesini bir türlü anlayamıyorum

Şimdi, eski evlilik hukukumuzun pek bilmediğimiz bir tarafından, “ismet hakkı” ndan bahsedeyim

“İsmet hakkı”, kadına kocayı boşama yetkisi veren bir uygulamadır.

Evlilikte dini nikâhın mevcut olduğu eski devirlerde boşama hakkı genellikle kocaya aitti. Gerçi evliliği ıstıraba dönmüş olan olan kadının kadıya gidip “Bu herif beni öldürecek kadı efendi, ne olur boşa beni” dediği de olur ve anlattıkları doğru çıktığı takdirde kadı efendi boşanma kararı verirdi ama böyle bir talep o dönemin sosyal şartlarında pek kolay değildi. Üstelik, kadının böyle bir işe kalkışması için mangal gibi yüreği olması lâzımdı.

Neticede, boşanmada ipler erkeğin elinde idi ama bazı durumlarda kadının da kocasını boşamasına izin verilir ve buna “ismet hakkı” denirdi.

Ama, “ismet hakkı”na her kadın öyle kolayca sahip olamazdı. Bu hakkı alabilmesi için bazı şartları yerine getirmiş olması, meselâ nikâh öncesinde müstakbel kocası ile bu konuda sözleşme yapması yahut hanedan mensubu, yani “sultan” olması gelirdi.

BOŞAMAK İSTEDİ, OLMADI

“İsmet hakkı”, halktan yahut hanedana mensup olan kadınların kocaları tarafından birdenbire boşanmaları halinde ortaya hoş olmayan durumların çıkmasını önlemek maksadıyla konmuştu ve damada nikâh öncesinde senedi andıran bir belge imzalatılarak kabul ettirilirdi.

O devirlerde, nikâh sırasında hazırlanan evlilik mukavelelerinde “mihr” denen şartın yeralması şarttı. Mihr, basit bir ifadeyle “kadının kocası tarafından boşanması halinde alacağı tazminat” idi. Şayet “ismet hakkı” sözleşmesi yapılmış ise evlilik belgesine “mihr” hükümlerinin yanına mutlaka bu hak da yazılır ve mukavele damadın şahitlerine imzalatılırdı. Anlayacağınız, bu hakka sahip olan kadınlar ve özellikle de hanedan mensubu hanımlar, kocalarını istedikleri zaman boşayabilme hakkını elinde tutuyor ve boşadıkları takdirde bir de yüklü tazminat alıyordu.

“İsmet hakkı”, Osmanlı döneminde asırlar boyunca kullanıldı ve sahip olduğu bu hakka dayanarak kocasını boşayan hanedan mensubu son kadın, Osmanlılar’ın son hükümdarı Sultan Vahideddin’in kızı Ulviye Sultan oldu

Vahideddin henüz tahta geçmediği sırada, kızı Ulviye’yi Dolmabahçe Sarayı’nda, ’ün 12 Kasım’ında, imparatorluğun Londra Büyükelçisi Tevfik Paşa’nın Alman askeri akademisinden mezun olan oğlu İsmail Hakkı Bey ile evlendirdi. Daha önceleri sadrazamlık, yani başbakanlık yapmış olan Tevfik Paşa bu makama sonraki senelerde yeniden gelecek ve imparatorluğun son sadrazamı olacaktı.

Ulviye Sultan ile İsmail Hakkı Bey’in nikâhını Şeyhülislam Hayri Efendi kıydı. Damadın vekilliğini Sultan Reşad’ın başyaveri Salih Bey, Ulviye Sultan’ınkini Başmabeynci Mehmed Tevfik Efendi yapmış, Mefruşat Müdürü Akif ve mabeyn kâtibi Şevki Beyler erkek tarafının; mabeyn doktoru Ahmed Reşad Bey’le sarayın ikinci kahvecisi Abdülhadi Efendi de kız tarafının şahidi olmuştu. Gelinin “mihr”i, kese altındı. Nikâh sözleşmesinde Ulviye Sultan’ın “ismet” yani kocasını boşama hakkına sahip olduğu da açıkça yazılıydı.

’de Hümeyra ismini verdikleri kızlarının da dünyaya gelmesine rağmen evlilikleri pek iyi gitmedi. İsmail Hakkı Bey, İstiklâl Harbi sırasında gizlice Anadolu’ya geçti ama karısı Ulviye Sultan’ı gidişinden haberdar etmedi. Bu arada bir de hata yaptı: Karısına bir “boş kâğıdı” yolladı, yani “Seni boşadım” dedi ama bu hakkın Ulviye Sultan’da olduğunu unutmuştu ve gönderdiği “boş kâğıdı” geçersizdi.

GAZETELERDEN ÖĞRENDİ

Ulviye Sultan, her nedense beş ay bekledi ve kocasını bu beş ayın sonunda, 22 Haziran sabahı “ismet hakkı”nı kullanarak bu defa kendisi boşadı. Boşanmada şahitlerle beraber zamanın şeyhülislamı Mehmed Nuri Efendi de hazır bulunacak, karar gazetelerde de yayınlanacak ve İsmail Hakkı Bey, karısının kendisini boşadığını haftalar sonra cephede, Gönen’in Yunan birliklerinden geri alınışı sırasında okuduğu eski bir gazeteden öğrenecekti

Ulviye Sultan eski kocasını hiçbir zaman affetmedi. Sonraki senelerde aynı yerlerde tesadüfen de olsa defalarca bulunmalarına rağmen yüzyüze gelmemek için çaba gösterdi. İsmail Hakkı Bey ise ileriki senelerde yeniden evlendi, hayatını Bülent Ecevit’in annesinin teyzesi Ferhande Hanım’la birleştirdi, ’de vefat etti, yapayalnız kalan Ferhande Hanım’ı Vahideddin’in torunu Hümeyra Özbaş yanına aldı ve Ferhande Hanım üvey kızının yanında vefat etti..

İşte, eski evlilik hukukumuzun az bilinen taraflarından olan “ismet hakkı” kavramı, kısaca böyle

Dinimizde İslam hukukuna göre boşanma şartlarının sağlanması halinde Allah katında boşanma gerçekleşmiş olur. Allah'ın en sevmediği helaller arasında olan boşanmaya dair en çok merak edilenleri sizler için araştırdık. İslam'da boşanma ve talak ile ilgili bilinmesi gereken önemli ayrıntılar haberde! Sinirliyken boş ol demenin hükmü:

"Onlarla (kadınlarla) güzellikle geçinin. Eğer onlardan hoşlanmıyorsanız (sabredin). Hoşlanmadığınız bir şeyi Allah, çok hayırlı kılmış olabilir." (Nisa, 4/19) ayet-i kerimesine bakıldığında her ne kadar haram olmasa bile Allah (c.c)'un mecburiyet gerektirmedikçe boşanma olmasına hoş bakmadığı apaçık görülmektedir. Sadece mal varlığı için boşanma talep eden kadınların durumunun münafıklık alameti olarak gösterildiği hadiste şöyle bir ifade geçmektedir: "Hul' yapan (kocasından mal karşılığı boşanmasını isteyen) kadınlar münafıktırlar." (bk. Kenzu’l-Ummal, 9/) Allah (c.c)'un katında en sevimsiz helallerden olan boşanma durumu her iki tarafın hayatını etkileyecek çok önemli bir müessesedir. 

• HADİS-İ ŞERİF: Evleniniz, fakat (kurduğunuz aile yuvalarını) talâk ile yıkmayınız. Zira ondan arş-ı ilâhî titrer." (Kenzu’l-Ummal, 9/) 
  
• Aldatma, aile içi şiddet, anlaşamama ve benzeri durumlar neticesi itibari ile çiftler bir türlü anlaşamıyorsa ve evliliklerini götürmek artık imkansız bir hal almışsa boşanma daha hayırlı bir karar gibi gelebilir.
  
• Dolayısıyla da boşanmaya karar veren evli çiftler resmi nikahtan kıydırdıkları imam nikahını da göze alarak Kurana göre boşanma gerçekleştirmelidir.

İLİŞKİLİ HABERDini nikah nedir? İmam nikahı nasıl kıyılır ve neler sorulur? İmam nikahı şartları

KURANA GÖRE BOŞANMA NASIL OLUR? DİNİ NİKAHI BOZMA ŞARTLARI

Kurana göre boşanma! Dini nikah nasıl bozulur?

Allah (c.c), Kuran-ı Kerim'deki Nisa Suresinde “Ey peygamber! Kadınları boşamak istediğinizde, onları iddetlerini dikkate alarak (temizlik hâllerinde ve kendileriyle cima etmemişken) boşayın ve iddeti sayın…” (Talak/1) buyurmaktadır. Bilinçli ve şuurlu bir Müslümanın zaruri olmadığı müddetçe boşanmaya yanaşmaması gerekir.  Evlilikte boşanmayı düşündürecek herhangi bir yön sebebiyle fevri davranan kimselerin boşanmayı bir kez daha düşünmeleri gerekir. Çünkü bir huy beğenilmezse diğer huy beğenilebilir ya da bir tarafta olumsuzluk varsa diğer tarafta iyi davranışlar görülebilir.

Kuran-ı Kerim'e göre boşanmaya bakıldığında Allah (c.c) erkeğin boşanma hakkına “Talak” kadının boşanma hakkına ise “İftida” olarak zikretmektedir. Evlilik sözleşmesi esnasında erkek kadına boşama yetkisini verirse bu durum tefviz-i talâk olur. Boşanma gerçekleşse bile kadının iddet süresi zarfında nafakası ve meskeninin eşi tarafından karşılanması gerekir.

Kadın eşine kendisinden boşanmak istediğini söyleyebilir ve eşi de buna yönelik boşanma teklifinde bulunabilir. Eğer kocası bu teklifi kabul eder ise karı koca boşanabilirler.

Nikah, erkeğin eşine "boş ol" kelimesini kullanmasıyla, eşlerden birinin dinden çıkmasıyla ve mahkeme yoluyla boşanmakla düşer.

İLİŞKİLİ HABERBekarlar için evlenme duası! Evlilikte Taha Suresinin fazileti nedir? Hayırlı kısmet açma duası

TALAK SURESİNE GÖRE BOŞANMANIN GERÇEKLEŞME KOŞULLARI:

Talak nedir? Talak ile boşanma

Kurana göre boşanma usulünün ifade edildiği Talak Suresinde Allah (c.c) şöyle buyurmaktadır:

“Ey Nebî! Kadınları boşayacağınızda onları iddetlerini gözeterek boşayın ve iddeti de siz sayın. Rabbiniz Allah’tan korkun. Apaçık bir hayâsızlık yapmaları hali bir yana, onları evlerinden çıkarmayın, kendileri de çıkmasınlar. Bunlar Allah’ın sınırlarıdır. Kim Allah’ın sınırlarını aşarsa şüphesiz kendine zulmetmiş olur. Bilemezsin, olur ki Allah bundan sonra bir durum ortaya çıkarıverir.

İddet müddetlerini doldurduklarında onları ya meşru ölçüler içerisinde tutun veya onlardan meşru ölçülere göre ayrılın. İçinizden adalet sahibi iki kişiyi de şahit tutun. Şahitliği Allah için yapın. İşte bu, Allah’a ve ahiret gününe inananlara verilen öğüttür. Kim Allah’tan korkarsa Allah ona bir çıkış yolu ihsan eder. Ve ona beklemediği yerden rızık verir. Kim Allah’a güvenirse O, ona yeter. Şüphesiz Allah, emrini yerine getirendir. Allah her şey için bir ölçü koymuştur.” (Talak, 65/)

HADİS-İ ŞERİF: "Sünnet olan boşama kadını temiz iken, birleşmeden boşamak ve iki de şahit bulundurmaktır."(Buharî, Talâk, I)

İLİŞKİLİ HABERDinimize göre akraba evliliğinde kimler kimlerle evlenemez? Yakın akraba evliliği

BOŞAMA MEHRİ NEDİR?

Boşanmayı düşünen çiftlerde erkek eğer nikahı altına aldığı eşini, birleşme (yatma) ya da gerçek halvetten önce boşarsa, mehrin tamamını değil yarısını verir. Birleşme ya da gerçek halvetten sonra boşarsa, mehrin hepsini vermesi şarttır.

BOŞANMA İÇİN ŞAHİT GEREKİR Mİ?

Kitabımız olan Kuran-ı Kerim’de, “Boşanan kadınlar iddetlerinin sonuna varınca, onları güzelce tutun, yahut onlardan güzelce ayrılın. İçinizden iki âdil kimseyi şahit tutun. Şahitliği Allah için dosdoğru yapın. İşte bununla Allah’a ve ahiret gününe inanan kimselere öğüt verilmektedir. Kim Allah’a karşı gelmekten sakınırsa, Allah ona bir çıkış yolu açar.” (Talak, 65/2) ifadesi geçmektedir. Ayette zikredilen ''şahit'' meselesinin boşamaya mı yoksa ric’î talakla boşadıktan sonra dönmeye mi yönelik olduğu ile ilgili farklı görüşler vardır. Hanefî mezhebinde, her ikisinde de şahit bulundurmak menduptur. (Teşvik edilen) İmam Şâfiî’ye göre boşamaya şahit tutmak mendup, dönmeye şahit tutmak ise vaciptir (Cassâs, Ahkâmü’l-Kur‘ân, V, ; Râzî, Mefâtihu’l-ğayb, XXX, 34). Dolayısıyla boşama sırasında şahit tutma, boşama işleminin kabul şartı değildir.

SİNİRLİYKEN BOŞAMANIN HÜKMÜ NEDİR? ÖFKELİYKEN 'BOŞ OL' DEMEK

Sinirliyken boşama

Akıl sahibi insanların bilinçleri yerinde ne dediğini bildikleri zaman sinir haliyle yaptıkları boşama geçerlidir. Fakat şuuru gitmiş iken ne yaptığını bilemeden fevrilikle öfkesine kapılarak kısaca kontrolsüzce yapılan boşamanın geçerli olmadığı kaynaklarda geçmektedir.(İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, IV, ). Ne dediği ve ne yaptığını bilmemenin ölçüsü, sinir durumu geçtikten sonra kişinin o zamandaki hallerini  hatırlamamasıdır.

Nitekim Hz. Peygamber (SAV) aşırı derecede öfke ve baskı altında yapılan boşamaların geçerli olmayacağını bildirmiştir (Ebû Dâvûd, Talak, 8; İbn Mâce, Talak, 16).

İLİŞKİLİ HABER

İLİŞKİLİ HABER

Değerli kardeşimiz,

Evliliğin sona ermesi ya talak ile olur ya da fesih ile. Bunlarda şu yollarla gerçekleşir:

1. Erkeğin hanımını boşaması ile.
2. Erkeğin boşama hakkını kadına vermesinden sonra, kadının kocasını boşaması ile.
3. Lian sebebiyle. Yani, birbirinden şüphelenen karı koca birbirlerine zina isnadında bulunurlarsa, karşılıklı yeminleşirler ve lanet okuyarak ayrılırlar.
4. Hanımı Müslüman olan kocanın İslamı reddetmesi ile nikâh sona erer.
5. Karı-kocadan birinin dinden çıkmasıyla.
6.Erkek veya kız çocuğu, velileri tarafından büluğa ermeden nikahlanırsa, büluğa erdiğinde nikâhını devam ettirme veya yok sayma hakları vardır.
7. Birbirlerine denk olmayanların ya da ailedeki huzursuzluktan dolayı mahkeme kararı ile ayrılmasıyla.
8. Kadında veya erkekte bulunan bir cinsel arıza veya başka kusurlardan dolayı mahkeme kararı ile ayrılma.(Geniş bilgi için bk. Vehbe Zuhayli, İslam Fıkhı, 9/)

İslam'da boşama hakkı yalnızca erkeğe tanınmış da kadın bu haktan tamamen mahrum edilmiş değildir. Kadın da evlenirken boşama hakkını üzerine almışsa erkek gibi o da boşayabilir.

Ayrıca kadın meşru mazeretleri varsa, mahkemeye de başvurup kendisini ayırmasını hakimden isteyebilir de. İslam'da bu yol da kapalı tutulmamıştır. Şartları oluşunca bunların hepsini de hanımın uygulamaya koyması mümkündür. Yani kadına bu hakları İslam getirmiştir.

– İslam boşamaya niçin izin vermiş, yuvanın dağılmasına çıkan yolu niçin kapatmamıştır?

Bu sorunun cevabı, İslam'da yer verilen boşama uygulamasının hikmetini, felsefesini ifade edecektir. Şüphesiz İslam evlenmenin ömür boyu bir beraberlik ve bağlılık olmasını istemiş ve bunun içinde, süreli ve geçici evlilik akitlerini batıl (hükümsüz) saymıştır. Ancak, ideal ile gerçek, istenen ile gerçekleşen arasında çoğu defa farklılıklar vardır. Bazı durum ve şartlarda evlilik çekilmez bir yük, katlanılmaz bir beraberlik hâlini alabilir.

Buna rağmen evlilik devam etsin “Allah'ın birleştirdiklerini hiçbir kimse ayıramaz” demek, insanın yapısı, maddi manevi ihtiyaçları ile bağdaşmayan bir temenni olmaktadır. İslam bunun yerine, evliliğin devamı için tarafları azami gayret göstermeye teşvik etmiş; boşamayı “Allah'ın sevmediğini” ifade ederek sevimsizleştirmiş, fakat gerektiğinde, zaruret hâline geldiğinde de bu yolu açık tutmuştur. Çünkü zorla güzellik olmaz; zorlama ile sevgi ve bağlılık doğmaz. Kağıt üzerinde evli kalıp, gönül ve beden olarak ayrı yaşamayı ise -ahlaki, sosyal ve ailevi mahzurlarından dolayı- İslam tasvip etmemiştir.

Bunu böylece tespit ettikten sonra geçelimboşama selahiyetinin neden öncelikle erkeğe verildiğine.

– Boşama yoluyla evliliği sona erdirme selahiyeti, prensip olarak önce kocaya aittir. Kadının bu selahiyeti alması ise, evlenmek akdi yapılırken, yahut daha sonra kocasının boşama selahiyetini kendisine vermesine bağlıdır. Kadın isterse evlenme şartı olarak bunu ileri sürer ve elde eder. (Boşamada erkekten farkı olmayabilir. Kadının isteğine bağlıdır.)

Kocanın, boşama selahiyetini ulu orta kullanmasını önleyen mehir, nafaka gibi mali müeyyideler yanında, başka sosyal, dini ve ahlakî müeyyideler de vardır. Toplum, makul ve meşru bir sebebe dayanmayan boşamalara karşıdır. Vicdanları tatmin eden bir gerekçe bulunmadan kadın boşayan erkekler, itibarlarından çok şeyler kaybederler.

Bu gibi uygulamaların isabetinden dolayıdır ki İslam toplumlarında ailenin istikrar ve güveni, diğer toplumlarla kıyas edilemeyecek seviyede sağlam olmuştur. Bugün bu gerçek Batılılar tarafından da ifade edilmektedir.

Kaldı ki kadın -haklı bir gerekçesi varsa- hem hakeme hem de hakime müracaat ederek, kendisini ayırmalarını isteme hakkına da sahiptir. Hakim nikâhı feshedip kadını ayırabilir de

Demek ki boşama imkânı, hem erkeğe hem kadına hem de mahkemeye tanınmıştır. Bununla beraber kadının boşama hakkını beyinden alması hiçbir zaman tavsiye edilmemiştir. Aile içi olaylardan sık etkilenen hanımın bu hakkını hemen kullanarak yuvanın yıkımında acele edeceğinden endişe edilmiştir. Nitekim hanımların çoğunluğu da bu haklarını tarih boyunca almamayı tercih etmiş, uygulamaya koymamışlardır. Bundan dolayı da bu hak pek bilinmemekte; İslam kadına boşama hakkı vermemiştir zannedilmektedir

Ayrıca kocanın hanımına boşanma hakkı vermesi, nikâh akdi esnasında olduğu gibi, evlilik devam ettiği daha sonraki bir zaman diliminde de olabilir. (bk. el-Bedai’, 3/; ed’durru’l-muhtar, 2/; V. Zuyahlî, el-Fıkhu’l-İslamî, 7/).

İlave bilgi için tıklayınız: 

- Nikah sırasında kadına boşama hakkının verilmesi, tefviz-i talak hakkında bilgi verir misiniz?..

Selam ve dua ile
Sorularla İslamiyet