kaynağı değiştir]
Bilimi Anlatmamıza Yardım Edin!
Her ay milyonlarca bilimsever, Evrim Ağacı olarak karmaşık bilimsel konuları basitçe anlatmamızdan ve ülkemizde bilim anlatıcılığını geliştirmeye yönelik yaptığımız kapsamlı çalışmalarımızdan faydalanıyor. Bütçenize zarar vermeden, aylık veya tek seferlik sadece 20₺ gibi miktarlarda bize destek olarak bu çabalarımızı destekleyebilir, Türkiye'de bilim okuryazarlığını güçlendirmemize katkı sağlayabilirsiniz.
Destek Ol
Neden Destek İstiyoruz?
Kayaç Türleri ve Özellikleri konusu hem sınıf hemde YGS konularından birisi. Bu dersimizde Topoğrafya ve Kayaçlar konusunu sizler için ayrıntılı bir şekilde inceledim.
Yer kabuğu magmanın soğuması sonucu meydana gelmiştir. Farklı mineral yapısındaki eriyik durumdaki magma soğuyarak kayaçları oluşturur.
Kayaçların yararlarına baktığımızda aslında canlı hayatının temelini oluşturan önemli bir unsur olduğunu görürüz. Tarım yaptığımız toprak, günümüzde kullanılan taş kömürü, linyit vb. enerji kaynakları konut yapımında kullanılan malzeme ve ham maddeler kayaçların günlük hayatımızdaki yararlarından sadece birkaçını oluşturur.
Kayaçlar nereden çıktı ? sorusunun cevabı aslında çok basittir. Yer kabuğunun hemen altında bulunan yarı akışkan kızgın bir sıvı olan magma tüm kayaçların temelini oluşturur. Magmanın yeryüzüne çıkarak soğuması ve seafoodplus.info dış kuvvetlerin etkisi ile farklı kayaç türleri ortaya çıkmıştır.
Tüm kayaçlar magmanın soğuyup katılaşması sonucunda oluşur. Yeryüzündeki kayaçlar atmosfer olayları ve erozyonun etkisiyle parçalanarak ayrışır ve dış kuvvetler tarafından alçak sahalara taşınır. Buralarda tortul taşlara dönüşür.
Yerin derinliklerindeki kayaçlarda yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime uğrayarak metamorfik (Başkalaşım) kayaçlarına dönüşür.
Yer kabuğunun hareket etmesi sonucunda çarpışan kıtaların bir kısmı mantoya gömülür ve kayaçlar burada eriyerek tekrar magmaya dönüşür.
Mantoda artan basıncın etkisiyle magma yer kabuğundan süzülerek tekrar yeryüzüne çıkar ve püskürük kayaçlar oluşur. Bu süreç milyarlarca yılda gerçekleşir. Böylece magma ile yer kabuğu arasında bir kayaç döngüsü gerçekleşir.
Kayaçlar sahip oldukları özellikler itibariyle
1- Püskürük (Magmatik-Katılaşım) Kayaçlar
2-Tortul (Sedimenter-Çökel) Kayaçlar
3-Başkalaşım (Metamorfik) Kayaçları olarak üç grupta incelenebilir.
Lavların yer kabuğunun içinde veya yer kabuğunun üzerine çıkarak soğuması ile oluşmuş kayaçlardır. Oluştukları yere göre İç Püskürük yada Dış Püskürük olarak ikiye ayrılırlar.
Lavların yerkabuğu içerisinde soğuması sonucunda oluşmuş kayaçlardır. Yer altında yavaş yavaş soğuyan mağma aşağıdaki iç püskürük kayaçları oluşturur.
Birbirinden gözle kolayca ayırt edilebilen koyu ve açık renkli minerallerden oluşan iç püskürük bir kayaçtır. İri taneli olanları, ince tanelilere göre daha çabuk dağılır.
DİYORİT İLE İLGİLİ DAHA DETAYLI BİLGİ İSTİYORSAN TIKLADiyorit ile ilgili daha detaylı bilgiye wikipedia'dan ulaşabilirsiniz.
Yeşilimsi, pembemsi renkli iç püskürük bir taştır. Adını Mısırdaki Syene (Asuvan) kentinden almıştır. Siyenit dağılınca kil oluşur.
İç püskürük bir kayaç olan Gabro derinlik kayacı olarak ta adlandırılır.
Yer altında bulunan magmanın yeryüzüne çıkarak soğumasıyla oluşmuş kayaçlardır. Yeryüzüne çıkan lavlar atmosfere temas ettiğinde soğuma hızlı bir şekilde gerçekleşir. Dış püskürük kayaçlar genellikle koyu renkli ve ince tanelidir. Dış püskürük kayaçların en yaygın olanları;
DİKKAT !!
Nevşehir ve çevresindeki Peribacalarının oluşumunda volkanik tüfler etkili olmuşlardır.
Eflatun, mor, pembemsi renkli bir dış püskürük kayaçtır. Ankara taşı da denir. Dağıldığında killi topraklar oluşur.
Koyu gri ve siyah renklerde olan dış püskürük bir taştır. Mineralleri ince taneli olduğu için sadece mikroskop ile görülebilir. Bazalt demir içerir. Bu nedenle ağır bir taştır.
BAZALT İLE İLGİLİ DAHA DETAYLI BİLGİ İSTİYORSAN TIKLABazalt ile ilgili daha detaylı bilgiye wikipedia'dan ulaşabilirsiniz.
Siyah, kahverengi, yeşil renkli ve parlak bir dış püskürük kayaçtır. Magmanın yeryüzüne çıktığında aniden soğuması ile oluşur bu nedenle camsı bir görünüme sahiptir.
OBSİDYEN İLE İLGİLİ DAHA DETAYLI BİLGİ İSTİYORSAN TIKLAObsidyen ile ilgili daha detaylı bilgiye wikipedia'dan ulaşabilirsiniz.
Püskürük kayaçların dış kuvvetlerin (Akarsu, Rüzgar, Buzul, Dalga vb.) etkisiyle aşınıp, taşınıp çukur alanlarda birikmesi ile oluşmuş kayaçlardır. Tabakalı bir yapıya sahiptirler. İçerisinde fosil bulundurabilen tek kayaç grubu tortul kayaçlardır. Tortul kayaçlar oluşumlarına göre üçe ayrılır.
Yeryüzündeki kırıntılı malzemelerin dış kuvvetlerin etkisiyle çukur alanlarda birikmesi sonucunda oluşmuşlardır. Başlıca Fiziksel Tortul Kayaçlar;
Kimyasal çözülme sonucu yer altına ve yer üstü sularının içinde bulunan minerallerin birikmesi sonucu oluşmuş kayaçlara Kimyasal Tortul Kayaçlar denir. Başlıca kimyasal tortul kayaçlar
DİKKAT !!
Kimyasal Tortul Kayaçlar Türkiyede daha çok Akdeniz bölgesinin batı akdeniz bölümünde yaygındır. Bunun nedeni batı akdenizin arazi yapısının karstik olmasıdır. Karstik arazide kimyasal çözülme sonucunda oluşan yer şekillerine karstik yerşekilleri denir. Polye, Dolin, Uvala, Lapya, Sarkıt, Dikit, Sütun, Travereten, obruk, düden, voklüz karstik yerşekilleridir.
Bitki ve hayvan kalıntılarının birikerek taşlaşması sonucunda oluşurlar. Karbon bakımından seafoodplus.infoşıca Organik Tortul Kayaçlar
Magmanın yüksek sıcaklığı ve kayaçların yaptığı basıncın etkisiyle başka bir kayaca dönmüş halidir. Sert ve dayanıklı kayaçlardır. Başlıca Başkalaşım Kayaçları ;
burak