Kosmak Boy Uzatirmi

Ceyda ERENOĞLU / GAZETE HABERTÜRK

Büyüme sürecindeki en önemli dönemlerden biri ‘ergenliğe geçiş’ olarak gösteriliyor. Bu dönemde erkeklerde ortalama , kızlardaysa 25 cm’lik boy uzaması görülüyor. Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz, “Ergenliğe zamanından önce ya da sonra giren kız ya da erkek çocukta boy kısalığı sorun olabiliyor. Erken ergenliğe giren çocuklar başlangıçta yaşıtlarına göre önde gidiyor gibi görünseler de tedavi edilmemeleri durumunda boyları kısa kalıyor” diye konuşuyor.

Ergenlikte erkeklerde salgılanan testosteron ve kızlarda salgılanan östrojen boy uzamasına neden olsa da, kıkırdaklarda kemikleşmeye de yol açtığı için kemik yaşını ilerletip bir süre sonra boy uzamasının durmasına neden olabiliyor. yaşlarında ergenliğe giren bir çocukta en hızlı boy artışı yaşlarında meydana geliyor. Bu dönemde cm’lik hızlı bir artış oluyor. Sonrasında büyüme 18 yaşına kadar her yıl biraz daha azalarak devam ediyor. Kızlarda ergenliğe giriş 10 yaşında memelerin büyümesiyle başlıyor ve bu dönemde boy atımı hızlanıyor. Boy atımının en hızlı olduğu dönem âdet öncesinde gerçekleşiyor. Âdetten sonra büyüme yavaşlıyor ve yılda cm’le tamamlanıyor.

BÜYÜME TEDAVİSİNDEN NE ANLAMALIYIZ?

Büyüme tedavisinden anlaşılması gereken şey boy kısalığına neden olan durumun teşhis edilip tedavisinin sağlanması olarak görülüyor. Prof. Dr. Büyükgebiz, “Bu soruna bazı genetik hastalıklar dışında zamanında müdahale edersek başarılı sonuç almamamız mümkün değil” diyor. ‘Büyüme hormonu eksikliği’ tanısı için çeşitli uyarı testleri, kemik yaşının ölçümü gibi önemli tetkikler yapılıyor. Çocukta büyüme hormonu eksikliğinin söz konusu olması durumunda uzun sürecek büyüme hormonu tedavisine başlanıyor. Hastaları ve ebeveynleri bu konuda sabırlı ve dikkatli davranmaya davet eden Büyükgebiz, “Tedavi boyunca hasta her akşam yatmadan önce ensülin iğnesi gibi çok ince bir iğne ve özel bir kalem yardımıyla cilt altına enjeksiyon yapıyor. Bu enjeksiyonlar, çocukların kendi kendilerine uygulayabilecekleri kadar basit oluyor. Tedaviden olumlu sonuç alınması çocuğun boyunun normal bir erişkinin boyuna ulaşması anlamına geliyor” diyor.

TEDAVİ İÇİN EN İDEAL YAŞ ERGENLİK ÖNCESİ

Tedaviye ne kadar erken başlanırsa, cevap o kadar olumlu oluyor. Bunun büyüme kıkırdaklarının kapanmamış olmasından kaynaklandığı belirtiliyor. Büyüme kıkırdakları uzun kemiklerin büyümesinde rol alıyor ve yaş ilerledikçe kapanıp kemikleşiyor. Bu durum ergenliğin başlamasıyla birlikte ortaya çıkıyor. Tedavi için en ideal yaşın ergenlik öncesi olduğu belirtiliyor. Kızlarda meme gelişimi başladıktan sonra tedaviye alınacak cevap azalıyor, âdet gördükten sonraysa daha da azalıyor. Erkeklerdeyse tedaviye alınacak yanıtın 13 yaşından sonra azaldığı belirtiliyor. Tedavi anlamında erkek çocukların daha şanslı oldukları belirtiliyor. Bunun nedeni kızlarda büyüme kıkırdaklarının erkeklerden daha önce kapanmaya başlaması olarak gösteriliyor.

HORMONLU GIDALAR ÇOCUKLARIMIZA NELER YAPIYOR?

Halk arasında ‘hormonlu gıdalar’ olarak adlandırılan gıda maddelerinin tüketilmesi kanda östrojen seviyesi artışına neden oluyor. Ergenlik yaşına kadar çocuklarda yok denecek kadar az östrojen olduğu için, bu dönemde dışarıdan fazla miktarda alınan östrojen vücutta birtakım değişikliklere yol açıyor. En önemlisinin erken meme gelişmesi ve daha ileri safhada ‘erken ergenlik’ ile ‘hızlanmış ergenlik’ olduğu belirtiliyor. Bu durumun tespit ve tedavi edilmemesi boy kısalığına neden oluyor.

KÖTÜ BESLENME DÜZELİRSE BÜYÜME DE DÜZELİR

Normal bir büyüme için dengeli beslenmenin şart olduğu belirtiliyor. Özellikle yaşamının ilk 3 yılında kötü beslenen çocuklarda büyüme geriliği gözleniyor. Çocukların gıdalardan gerekli miktarlarda protein (süt, yoğurt, peynir, yumurta ve et) yağ, karbohidrat (ekmek, vb), sebze ve meyveler ile vitamin ve mineral (tüm besin maddeleri) almaları gerekiyor. Çocuklar genellikle şekerli yiyecekler, gofret ve cips gibi besleyici değeri düşük yiyecekleri tüketmeye eğilimli oldukları için anne-babaların öncelikli görevinin bunu engellemek olduğu belirtiliyor. Kötü beslenen bir çocuğun beslenmesinin düzeltilmesiyle büyüme de düzeliyor.

BOY UZATAN MUCİZEVİ BESİN YOK

Boy uzatan özel bir besin bulunmuyor. Zıplamalı sporlar (ip atlama, koşma, vb) kemiğin uyarılmasını sağlayarak büyüme hormonu etkisini artırsa da kısıtlı etki gösteriyor. “Sürekli basket oynayan bir çocuk uzun boylu olacak” diye bir kural bulunmuyor ve basket oynayanların genellikle uzun boylu olduklarının hatırlanması gerekiyor.

KIZ ÇOCUKLARI ADETTEN SONRA CM UZUYOR

Kız çocuklarının âdet gördükleri günden itibaren boyları cm uzayıp yıl içinde duruyor. Bunun nedeninin âdet gördükten sonra artmaya başlayan östrojen hormonunun büyüme kıkırdaklarını kapatması olduğu belirtiliyor. Yani kız çocuğu 14 yaşında âdet görmüşse büyüme yaşında tamamlanıyor. 11 yaşında âdet görmüşse yaşında sonlanıyor. Boy uzatmak bu dönemden itibaren mümkün olmuyor. “Kızlarda boy uzaması 18 yaşına kadar devam eder” gibi yanlış inanışlar bilimsel olmadığı gibi zaman kaybına da yol açıyor.

Daha önce bir yazımızda belirttiğimiz üzere: boy uzaması %80 oranında genetiktir. Bunun aksini iddia eden ve size boy uzatan ilaç vaat eden her kim varsa ondan koşarak hızla uzaklaşmanız gerekir. Tabii bu boy uzamasına katkıda bulunamayacağınız anlamına gelmiyor. Boy uzatmak için yapmanız gereken şeyler ve özellikle tüketmeniz gereken yiyecekler vardır ama bu besinler potansiyelinize ulaşmak için size yardımcı olan araçlardan başka bir şey değildir. Yani tek başlarına, bir senede 5 cm uzamanızı sağlamazlar. Kalan %20’lik kısıma etki ederler.

Boy uzaması için ne yapmalı sorusuna verilecek tek gerçekçi yanıt dengeli bir beslenme planı izlemek, uykuyu görev gibi ihmal etmeden yeterli düzeyde sağlamak ve egzersiz yapmak olacaktır.

Bugünkü başlığımız olan boy uzatan yiyecekler kısmını gelin detaylı olarak inceleyelim. Ancak öncelikle bir konuya şerh düşelim: burada belirtilecek hiçbir yiyecek, tek başına boy uzatmaktan sorumlu değildir. Boyunuzun uzaması için gerekli vitamin ve minerallerin iyi birer kaynakları olduğu için bu listeye alınmıştır.

Yumurta
Yumurta folik asit, protein, fosfor, demir, çinko ve B vitaminleri bakımından çok zengin bir besin kaynağıdır. Ayrıca gelişim açısından elzem öneme sahip amino asitler içerir. yılında yapılan bir araştırma B12 (kobalamin) eksikliğinin çocuk gelişimini olumsuz etkilediğini gösteriyor. ’de iki kontrol grubu ile yapılan bir başka araştırmada ise yaşları arasında değişen bir gruba 6 ay boyunca her gün 1 yumurta verilmiş. Diğer grup ise tahmin edeceğiniz üzere yumurta tüketmemiş. 6 ayın sonucunda ortalama boy gelişiminde, yumurta tüketen grupta pozitif yönde büyük bir fark gözlenmiş. Araştırmaların detaylarına sırası ile (1) ve (2) numaralı linklerden inceleyebilirsiniz.

Bu elbette ki ileriki yaş grupları için de geçerli bir bilgi. Yani eğer ergenlik çağındaysanız kahvaltılardan yumurtayı eksik etmeyin. 

Badem
Boy uzatmak için gerekli vitaminleri sıralasak en üst sıralarda E vitamini yer alır. Ve bilin bakalım bademde hangi vitaminden bol miktarda yer alıyor. E vitamini eksikliğinin gelişimi negatif yönde etkilediği üzerine pek çok araştırma da mevcuttur.

Bakliyat
Gördüğünüz üzere listemiz ekonomik açıdan çok daha ulaşılabilir yiyecekler ile devam ediyor. Eğer bezelye, fasulye ve mercimeğin hayranı değilseniz, bir an önce sevmeye başlasanız iyi olur. B vitamini, demir, bakır, magnezyum ve çinko açısından zengin ve üstelik bu kadar tok tutan başka bir besin daha bulamazsınız. Tüm bu saydığımız vitamin ve minerallerin boy uzamasında kritik rol oynadığını söylememize gerek var mı? Güzel!

Tatlı patates
Listeye yurt dışından bir transfer ile devam ediyoruz. Ülkemizde artık hemen hemen her markette olmasına rağmen (ve vücut geliştirmeciler arasında ultra popüler olsa da) annelerimizin yemek tariflerinde henüz yer almıyor. Olsun, siz yine de yemeklerinizin yanında yer verin. A vitmani açısından önemli bir kaynaktır ve A vitamini de kemik sağlığı için çok önemlidir. Uzun bir boy için sağlıklı kemiklere ihtiyacınız olduğunu vurgulamamıza gerek olmadığın düşünüyoruz.   

Balık
Özellikle Yağ bakımından zengin olan balık çeşitlerini (somon, uskumru, ton balığı, sardalye) beslenme düzeninize eklemelisiniz. Neden? Çünkü bu balıklarda yağda depolanan D vitamini daha fazla bulunur. Ne kadar yağ o kadar vitamin.

BONUS BİLGİ
Yukarıdaki tüm yiyecekleri beslenme düzeninize eklediniz mi? O zaman doğru yatağa. Çünkü yılında yayınlanan bir makale, uyku eksikliğinin ergenlikte gelişime büyük etkisi olduğunu gösteriyor. “Şu dizinin son bölümünü de izleyip öyle yatarım” demeyin. ABD Hastalık Kontrol ve Korunda Merkezi’nin (CDC) verilerine göre  13 – 18 yaş arasındaki gençlerin sağlıklı bir gelişim için günde saat arasında uykuya ihtiyacı bulunmaktadır.

Araştırmalar:
(1): seafoodplus.info
(2): seafoodplus.info