Kürdistan Marşı Sözleri
kaynağı değiştir]
Ey Reqîb!
Ey reqîb her mawe qewmî kurd ziman
Nayşikênê danerî topî zeman
Kes nellê Kurd mirduwe, Kurd zînduwe
Zînduwe qet nanewê allakeman
Ême rolley rengî sûr u şorrişîn
Seyrî ke xwênawiye rabirdûman
Kes nellê Kurd mirduwe, Kurd zînduwe
Zînduwe qet nanewê allakeman
Lawî Kurd hestaye ser pê wek dilêr
Ta be xwên nexşî deka tacî jiyan
Kes nellê Kurd mirduwe, Kurd zînduwe
Zînduwe qet nanewê allakeman
Ême rolley Mîdya u Keyxusrewîn
Dînman, ayînman her niştiman
Kes nellê Kurd mirduwe, Kurd zînduwe
Zînduwe qet nanewê allakeman
Lawî Kurdî her hazir u amadeye
Gyan fîdaye, gyan fîda, her gyanfîda
Kes nellê Kurd mirduwe, Kurd zînduwe
Zînduwe qet nanewê allakeman
Kürtçe Kurmanci lehçesinde sözleri[değiştir Aso Zagrosi
Ana başlığı çıkardığım soruyu birkaç arkadaşa yöneltim, aldığım cevaplar “BİLMİYORUM” oldu. Kürdistan’daki gelişmeleri yakından takip eden bu arkadaşların bir kaçından “Evet biliyorum” cevabını bekliyordum. Fakat, olmadı!!! Her halkın kendine has çeşitli “ULUSAL SEPBOLLERİ” var.. Bunlardan en önemlilerinden biri “ULUSAL BAYRAK” ve diğeri ise “ULUSAL MARŞ”tır.
Kürdistan ulusal bayrağı konusunda yanlış bilgileri ve çarpıtmaları da göz önünde bulundurarak belgelere dayalı bazı düzelmeleri yaptım. Konuyu merak edenler Kürdistan Bayrağı üzerine kaleme aldığım makaleyi bakabilirler.( https://kurdistaname.net/tr/node/192 )
Kürdistan ULUSAL MARŞI EY REQİB’in yurtsever Kürd şairi ve politikacısı şehid Dildar tarafından yazıldığını Kürd kamuoyunun ezici çoğunluğu tarafından biliniyor.
Bilindiği gibi Yunus Dildar(1918-1948), Kürd Ulusal Marşı „Ey Reqib“in yazarı Hewler’de zehirlenerek öldürüldü..( http://devrimcidemokrat.com/anmalar/581-kerim-sareza-aso-zagrosi-kuerd-ulusal-mars-n-n-yazar-sair-dildar-an-yoruz.html )
Şair Dildar’ın EY REQÎB’i nerede ve zaman yazdığına dair farklı söylemler vardır. Bazılarına göre Dildar bu şiiri İran’da tutuklu olduğu zaman hapiste kaleme almıştır, diğer bir kesimde Irak’ta hapiste olduğu zaman şiiri kaleme aldığını söylüyor. 3. Bir kesim de Kerkük’te okuduğu zaman EY REQÎB’i kaleme aldığını iddia ediyor.(araştırılması gereken güzel bir konu. Şimdilik makalenin konusu olmadığından dolayı geçiyorum)
EY REQÎB’İN BESTECİSİ KİMDİR?
Şair Dildar’ın yeğenlerinden Emel Sehdi Rauf’un söylemine göre: “Dildar EY REQÎB’i Kerkükte yazmıştı. O dönem Kerkük’ün İmam Qasım mahallesinde bir okulda okuyordu. Ben babamdan ŞÊX HÛSEYÎN BERZENCÎ’nin EY REQÎB’in müziğini yaptığını duydum” diyor. Buna belge olarak da aile tarafından korunan Dildar’ın elyazmalarının bulduğu bir defter de Dildar’ın kendi el yazısıyla “ ŞÊX HÛSEYÎN BERZENCÎ’nin EY REQÎB’in müziğini yaptığını” yazıyor.
Tanınan meşhur Kürd siyasi şahsiyeti Mukarem Talabani: “ Yunus Rauf Dildar EY REQÎB şiirini yazdığı zaman Şehid ŞÊX HÛSEYÎN BERZENCÎ bestesini yaptı ve böylelikle EY REQÎB Hîwa Partisinin marşı oldu. Daha sonraları 1944’te onu Bağdat Hukuk Fakültesinin öğrencisi olarak görüyordum” diyor.
Değerli Kürd aydını Mesud Muhammed “İkinci dünya savaşı sırasında bir evde yapılan Newroz’da EY REQÎB’i ŞÊX HÛSEYÎN BERZENCÎ’nin sesinden dinledim” diyor. Mamoste Mesud Muhammed’in sözünü ettiği bu Newroz 1942 yılında yapılan Newrozdur.
Kürd müzisyeni Enver Qeredaxi’de bu konuya ilişkin olarak bir anısını aktarıyor. 1974 yılında bir grup Kürd ileri geleni Güney Irak’a sürgün ediyor ve orada bir evde yaşıyorlar. Enver Qeredaxi’nin birlikte aynı evde yaşadığı Kürd şahsiyetleri Mamosta Hamza Abdullah, Hakım Ahmedi Haci Qasim, Abduli Soran, Nuri Weşti ve Hüseyin Seyyid Ahmedtir. Bunlar kendi aralarında sık sık Kürdistan’daki siyasi, edebi, kültürel ve diğer konuları içeren meseleler üzerine sohbet ediyorlar. Bir gün sohbet Kürd marşlarına geliyor. Grubun en genci olan Enver Qeredaxi “ deniliyor ki EY REQÎB’in müziği Ermeni müziğinden alınmadır” diyor. Mam Hamza Abdullah aniden yerinden kalkıyor “insanlar bu kadar vicdansızlar, haksız bir şekilde evlatlarının emeklerini yabancılara mal ediyorlar” diyor. Enver Qeredaxi Mam Hamza dediği Hamza Abdullah’ın aniden sinirli bir şekilde ayağa kalkarak bu sözleri söylemesi karşısında şaşırıp kalıyor ve kendisine neden kızdığını soruyor. Hamza Abdullah “Enver can sen gençsin bazı yanlışlıklar var düzeltmek lazım” diyor ve başlıyor anlatmaya:
“Kürdistan Cumhuriyeti Mehabad’ta ilan edildiği zaman, Kürdistan Bayrağını da dalgalandırmak istiyorlardı. Bayrak dalgalandırılması ile birlikte bir şiirin okunması kararı alındı. Bir çok şiir önerildi. Bunların içinden büyük Kürd şairi rahmetli Dildar’ın kaleme aldığı EY REQÎB şiiri üzerine karar verildi. Bu şiirin metni Kürdistan Bayrağının göklere çekilmesi ile birlikte okunması çok uygundu. Denildi ki birileri bu şiirin bestesini yapıp okuyabilir mi? Bir dizi konuşmadan sonra ŞÊX HÛSEYÎN ŞÊX ABDULKERİM BERZENCÎ’nin sesi çok güzeldir, o seslendirse çok daha iyi olacaktır deniliyor. O da müziğini yapıyor ve orada bulunanların yanında seslendiriyor. Herkesin hoşuna gidiyor. Marşı okutmak için bir grubu oluşturuyorlar” diyor. Mamosta Hamza Abdullah koronun provalarını kendisinin yönettiğini de söylüyor. Mamosta Hamza Abdullah, ailesi ve yakın akrabaları hakkında daha önceleri birkaç uzun bir yazı kaleme almıştım. Merak edenler aşağıdaki linke bakabilir.(https://kurdistaname.net/index.php/tr/node/229)
ŞÊX HÛSEYÎN ŞÊX ABDULKERİM BERZENCÎ 1919 yılında Kerkük’e bağlı Qadir Kerem’de dünyaya geldi. Ailesi Kadiri Tarikatından olan Berzenci şeyhlerindendi. ŞÊX HÛSEYÎN BERZENCÎ tanınan bir siyasi şahsiyet ve eğitimli bir Kürd aydınıydı. O dönemler Kürdçe çıkan, Basare, Şafaq ve Gelawej gibi dergi ve gazetelere yazılar yazıyor, İngilizceden Kürdçeye hikaye çevirileri yapıp yayınlıyordu. Hukuk Fakültesini bitirdikten sonra kardeşi Şêx Maruf Berzencî (Şêx Maruf üzerine ayrıca durmak lazım. Onun Kürd edebiyatına çok büyük katkıları oldu. Omer Maruf Berzenci onun toplu eserlerini yayınladı)) ile birlikte bir avukat yazıhanesini kuruyor ve çalışıyorlar. Avukat olan iki kardeş sol düşünceye sahip olduklarından dolayı yaşanan arazi sorunlarında ağalara karşı hep yoksul Kürd kesimlerinin avukatları oldular.
1959 yılında Kerkük’te bir yürüyüş esnasında yaratılan provokasyon neticesinden Irak Komünist Partisi ile Türkmenler arasında çatışmalar çıktı. Komünistlerin büyük çoğunluğu Kürd asılıydı. Bir çok insan öldü. Şêx Maruf Berzencî, Şêx Hûseyîn Berzencî gibi aydınlarında içinde olduğu bir çok insan tutuklandı. 1963 yılına kadar hapiste kaldılar. Baasçılar 1963 darbesinden sonra 28 tutukluyu Bağdat’tan Kerkük’e getirerek 23 Haziran da 28 kişiyi idam ettiler. Şêx Maruf Berzencî, Şêx Hûseyîn Berzencî de idam edilenlerin arasındaydı.
Evet, Kürd ulusal marşı EY REQÎB’in yazarı Dildar ve bestecisi Şêx Hûseyîn Berzencî ikiside sömürgeci Baas rejimi tarafından öldürüldü.. Her halde böyle bir şey dünya da eşi ve benzeri yoktur. Biri Melazade, diğeri Şêxzade, biri ulusalcı, diğeri komünist elele vererek Kürd Ulusal Marşı EY REQÎB e ruh veriler.. İkisi de sömürgeci Baas rejimi tarafından alçakça katledildiler. Ruhları şad olsun!!!
Aso Zagrosi
Kaynak:
Omed Necib, Awazdaneri Sirudi Ey Reqib
Abdulrehman Sediq, Disan le Barey Sirudi Ey Reqibewe
Qadir Wurya, Ey Reqib Çon bû be sirudî Netewî
nest...
Aso Zagrosi
Ana başlığı çıkardığım soruyu birkaç arkadaşa yöneltim, aldığım cevaplar “BİLMİYORUM” oldu. Kürdistan’daki gelişmeleri yakından takip eden bu arkadaşların bir kaçından “Evet biliyorum” cevabını bekliyordum. Fakat, olmadı!!! Her halkın kendine has çeşitli “ULUSAL SEPBOLLERİ” var.. Bunlardan en önemlilerinden biri “ULUSAL BAYRAK” ve diğeri ise “ULUSAL MARŞ”tır.
Kürdistan ulusal bayrağı konusunda yanlış bilgileri ve çarpıtmaları da göz önünde bulundurarak belgelere dayalı bazı düzelmeleri yaptım. Konuyu merak edenler Kürdistan Bayrağı üzerine kaleme aldığım makaleyi bakabilirler.( https://kurdistaname.net/tr/node/192 )
Kürdistan ULUSAL MARŞI EY REQİB’in yurtsever Kürd şairi ve politikacısı şehid Dildar tarafından yazıldığını Kürd kamuoyunun ezici çoğunluğu tarafından biliniyor.
Bilindiği gibi Yunus Dildar(1918-1948), Kürd Ulusal Marşı „Ey Reqib“in yazarı Hewler’de zehirlenerek öldürüldü..( http://devrimcidemokrat.com/anmalar/581-kerim-sareza-aso-zagrosi-kuerd-ulusal-mars-n-n-yazar-sair-dildar-an-yoruz.html )
Şair Dildar’ın EY REQÎB’i nerede ve zaman yazdığına dair farklı söylemler vardır. Bazılarına göre Dildar bu şiiri İran’da tutuklu olduğu zaman hapiste kaleme almıştır, diğer bir kesimde Irak’ta hapiste olduğu zaman şiiri kaleme aldığını söylüyor. 3. Bir kesim de Kerkük’te okuduğu zaman EY REQÎB’i kaleme aldığını iddia ediyor.(araştırılması gereken güzel bir konu. Şimdilik makalenin konusu olmadığından dolayı geçiyorum)
EY REQÎB’İN BESTECİSİ KİMDİR?
Şair Dildar’ın yeğenlerinden Emel Sehdi Rauf’un söylemine göre: “Dildar EY REQÎB’i Kerkükte yazmıştı. O dönem Kerkük’ün İmam Qasım mahallesinde bir okulda okuyordu. Ben babamdan ŞÊX HÛSEYÎN BERZENCÎ’nin EY REQÎB’in müziğini yaptığını duydum” diyor. Buna belge olarak da aile tarafından korunan Dildar’ın elyazmalarının bulduğu bir defter de Dildar’ın kendi el yazısıyla “ ŞÊX HÛSEYÎN BERZENCÎ’nin EY REQÎB’in müziğini yaptığını” yazıyor.
Tanınan meşhur Kürd siyasi şahsiyeti Mukarem Talabani: “ Yunus Rauf Dildar EY REQÎB şiirini yazdığı zaman Şehid ŞÊX HÛSEYÎN BERZENCÎ bestesini yaptı ve böylelikle EY REQÎB Hîwa Partisinin marşı oldu. Daha sonraları 1944’te onu Bağdat Hukuk Fakültesinin öğrencisi olarak görüyordum” diyor.
Değerli Kürd aydını Mesud Muhammed “İkinci dünya savaşı sırasında bir evde yapılan Newroz’da EY REQÎB’i ŞÊX HÛSEYÎN BERZENCÎ’nin sesinden dinledim” diyor. Mamoste Mesud Muhammed’in sözünü ettiği bu Newroz 1942 yılında yapılan Newrozdur.
Kürd müzisyeni Enver Qeredaxi’de bu konuya ilişkin olarak bir anısını aktarıyor. 1974 yılında bir grup Kürd ileri geleni Güney Irak’a sürgün ediyor ve orada bir evde yaşıyorlar. Enver Qeredaxi’nin birlikte aynı evde yaşadığı Kürd şahsiyetleri Mamosta Hamza Abdullah, Hakım Ahmedi Haci Qasim, Abduli Soran, Nuri Weşti ve Hüseyin Seyyid Ahmedtir. Bunlar kendi aralarında sık sık Kürdistan’daki siyasi, edebi, kültürel ve diğer konuları içeren meseleler üzerine sohbet ediyorlar. Bir gün sohbet Kürd marşlarına geliyor. Grubun en genci olan Enver Qeredaxi “ deniliyor ki EY REQÎB’in müziği Ermeni müziğinden alınmadır” diyor. Mam Hamza Abdullah aniden yerinden kalkıyor “insanlar bu kadar vicdansızlar, haksız bir şekilde evlatlarının emeklerini yabancılara mal ediyorlar” diyor. Enver Qeredaxi Mam Hamza dediği Hamza Abdullah’ın aniden sinirli bir şekilde ayağa kalkarak bu sözleri söylemesi karşısında şaşırıp kalıyor ve kendisine neden kızdığını soruyor. Hamza Abdullah “Enver can sen gençsin bazı yanlışlıklar var düzeltmek lazım” diyor ve başlıyor anlatmaya:
“Kürdistan Cumhuriyeti Mehabad’ta ilan edildiği zaman, Kürdistan Bayrağını da dalgalandırmak istiyorlardı. Bayrak dalgalandırılması ile birlikte bir şiirin okunması kararı alındı. Bir çok şiir önerildi. Bunların içinden büyük Kürd şairi rahmetli Dildar’ın kaleme aldığı EY REQÎB şiiri üzerine karar verildi. Bu şiirin metni Kürdistan Bayrağının göklere çekilmesi ile birlikte okunması çok uygundu. Denildi ki birileri bu şiirin bestesini yapıp okuyabilir mi? Bir dizi konuşmadan sonra ŞÊX HÛSEYÎN ŞÊX ABDULKERİM BERZENCÎ’nin sesi çok güzeldir, o seslendirse çok daha iyi olacaktır deniliyor. O da müziğini yapıyor ve orada bulunanların yanında seslendiriyor. Herkesin hoşuna gidiyor. Marşı okutmak için bir grubu oluşturuyorlar” diyor. Mamosta Hamza Abdullah koronun provalarını kendisinin yönettiğini de söylüyor. Mamosta Hamza Abdullah, ailesi ve yakın akrabaları hakkında daha önceleri birkaç uzun bir yazı kaleme almıştım. Merak edenler aşağıdaki linke bakabilir.(https://kurdistaname.net/index.php/tr/node/229)
ŞÊX HÛSEYÎN ŞÊX ABDULKERİM BERZENCÎ 1919 yılında Kerkük’e bağlı Qadir Kerem’de dünyaya geldi. Ailesi Kadiri Tarikatından olan Berzenci şeyhlerindendi. ŞÊX HÛSEYÎN BERZENCÎ tanınan bir siyasi şahsiyet ve eğitimli bir Kürd aydınıydı. O dönemler Kürdçe çıkan, Basare, Şafaq ve Gelawej gibi dergi ve gazetelere yazılar yazıyor, İngilizceden Kürdçeye hikaye çevirileri yapıp yayınlıyordu. Hukuk Fakültesini bitirdikten sonra kardeşi Şêx Maruf Berzencî (Şêx Maruf üzerine ayrıca durmak lazım. Onun Kürd edebiyatına çok büyük katkıları oldu. Omer Maruf Berzenci onun toplu eserlerini yayınladı)) ile birlikte bir avukat yazıhanesini kuruyor ve çalışıyorlar. Avukat olan iki kardeş sol düşünceye sahip olduklarından dolayı yaşanan arazi sorunlarında ağalara karşı hep yoksul Kürd kesimlerinin avukatları oldular.
1959 yılında Kerkük’te bir yürüyüş esnasında yaratılan provokasyon neticesinden Irak Komünist Partisi ile Türkmenler arasında çatışmalar çıktı. Komünistlerin büyük çoğunluğu Kürd asılıydı. Bir çok insan öldü. Şêx Maruf Berzencî, Şêx Hûseyîn Berzencî gibi aydınlarında içinde olduğu bir çok insan tutuklandı. 1963 yılına kadar hapiste kaldılar. Baasçılar 1963 darbesinden sonra 28 tutukluyu Bağdat’tan Kerkük’e getirerek 23 Haziran da 28 kişiyi idam ettiler. Şêx Maruf Berzencî, Şêx Hûseyîn Berzencî de idam edilenlerin arasındaydı.
Evet, Kürd ulusal marşı EY REQÎB’in yazarı Dildar ve bestecisi Şêx Hûseyîn Berzencî ikiside sömürgeci Baas rejimi tarafından öldürüldü.. Her halde böyle bir şey dünya da eşi ve benzeri yoktur. Biri Melazade, diğeri Şêxzade, biri ulusalcı, diğeri komünist elele vererek Kürd Ulusal Marşı EY REQÎB e ruh veriler.. İkisi de sömürgeci Baas rejimi tarafından alçakça katledildiler. Ruhları şad olsun!!!
Aso Zagrosi
Kaynak:
Omed Necib, Awazdaneri Sirudi Ey Reqib
Abdulrehman Sediq, Disan le Barey Sirudi Ey Reqibewe
Qadir Wurya, Ey Reqib Çon bû be sirudî Netewî