Kutadgu Bilig Kim
Yusuf Has Hacip / Kutadgu Bilig
Yusuf Has Hacib Karahanlı edip, şâir ve devlet adamı. Doğu Türkistan’daki Balasagun şehrinde, muhtemelen yılında doğdu. Asil bir Türk ve Müslüman âileye mensup olduğu tahmin edilmektedir. Balasagun’da tahsil ve terbiye gördü. Karahanlı hizmetine girip, ‘Has Hâcib’ unvânını almadan önce Balasagunlu Yûsuf, olarak tanındı.
Balasagunlu Yûsuf, kendini çok iyi yetiştirdi. Elli yaşlarındayken on sekiz ay içerisinde manzum olarak Kutadgu Bilig adlı meşhur eserini yazdı. Bu kitabı, Kaşgar’a gelip, ′te Karahanlı hükümdarı, edebiyat meraklısı Uluğ Kara Buğra Hana arz etti. Kara Buğra Han, Türklerin ahlâk hukuk ve devlet idâresi ile törelerini çok güzel olarak dile getiren eseri, Balasagunlu Yûsuf’a, sarayında okuttu. Kutadgu Bilig, Karahanlı Sarayında günlerce okunup, çok beğenildi. ‘Uluğ Has Hâcib’ unvânı ile başvezir yardımcılığı ile taltif edilerek, en yüksek Karahanlı devlet memuriyetlerinden biri verildi. Bu vazifesiyle ‘Yûsuf Has Hâcib’ olarak tanınıp, târih ve edebiyat literatürüne girdi.
Yûsuf Has Hâcib, İslâmî Türk edebiyatının, eseri elimize geçen ilk yazarıdır. Devrinin bilgin bir yazarı ve Türk tefekkür târihinin mümtaz bir düşünürüdür. Eserini, münâcât, nât, cihâr yâr-ı güzîn’i övme ile süslemiştir. Yûsuf Has Hâcib’in vefâtı muhtemelen ′dir.
Karahanlı dönemindeki yeni oluşum diğer alanlarda olduğu gibi kendisini edebiyatta da göstererek, özellikle bu dönemde önemli bir Türk-İslâm merkezi haline gelen Doğu Karahanlıların başkenti Kaşgar&#;da, İslâmî Türk edebiyatının bilinen ilk eserleri -XI. yüzyıl ortalarında- Hakanî Türkçesi ile yazılmaya başlandı. Bunlardan biri Balasagunlu Yûsuf&#;un Balasagun&#;da iken yazmaya başladığı ve Kaşgar&#;a gelerek orada tamamlayıp /&#;te Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han&#;a sunduğu Kutadgu Bilig&#;dır.
Bu muazzam Türkçe eser, beyit olup aruzun fe&#;ûlün fe&#;ûlün fe&#;ûlün fe&#;ûl kalıbıyla yazılmıştır. Kutadgu Bilig, eski Türk ahlâk ve devlet telakkisi ile İslâmî itikadı birleştiren nasihatname ve siyasetname mahiyetinde didaktik bir eserdir. Mesnevî nazım şekliyle yazılan esere Allah&#;a hamd ile başlanmış, Hz. Peygamber ve Dört Halife övgüsünden sonra bahar tasviri ve hükümdarın medhine yer verilmiştir. Yedi yıldız ve on iki burç değerlendirildikten sonra &#;bilgi, dil ve iyilik&#; konulan üzerinde durulmuş ve kitabın adı ve manası açıklanmıştır.
Eserin asıl bölümü on ikinci bâbdan itibaren başlamaktadır. Dört bölümden oluşan bu kısım, dört kişi arasında geçen bir münazaraya dayanmaktadır. Bunlar doğru yasayı temsil eden &#;Kün Togdı&#;, kut (saadet, ikbal ve devlet)&#;u temsil eden &#;Ay Toldı&#;, aklı ve bilgiyi temsil eden vezirin oğlu &#;Ög-dülmiş&#; ve kanaat ve akıbeti temsil eden vezirin akrabası &#;Odgurmış&#;tır. Eserde yer yer İslâm.öncesi Türk şiir geleneği tarzında nazmedilmiş dörtlüklere de rastlanmaktadır. Kutadgu Bilig&#;in bilinen üç yazma nüshası vardır. Bunlar şunlardır:
1. Viyana nüshası: Uygur harfleriyle &#;da Herat&#;ta yazılan bu nüsha TDK tarafından tıpkıbasım olarak yayımlanmıştır (Kutadgu Bilig Tıpkıbasım l. Viyana Nüshası, İstanbul ).
2. Kahire nüshası: İstinsah tarihi bilinmeyen bu nüsha Kahire&#;de bulunmuş olup Arap harfleriyle yazılmıştır. TDK (Kutadgu Bilig Tıpkıbasım III, Mısır Nüshası, İstanbul ) ve Kültür Bakanlığı (Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib, Ankara ) tarafından tıpkıbasım olarak yayımlanmıştır.
3. Fergana Nüshası: yılında Fergana&#;da Zeki Velidi Togan tarafından bulunan nüsha, Arap harfleriyle yazılmış olup başından birkaç yaprak eksiktir. Hacim itibariyle Kahire nüshasından daha hacimli olan bu nüsha da TDK tarafından tıpkıbasım olarak yayımlanmıştır (Kutadgu Bilig Tıpkıbasım II, Fergana Nüshası, İstanbul ).
Eserin bu üç nüshası karşılaştırılarak tenkitli metni (Kutadgu Bilig I, Tıpkıçekimle Yapılmış 2. baskı, Ankara ) ve Türkiye Türkçesine çevirisi (Yusuf Has Hâcib Kutadgu Bilig, (Çeviri), Ankara ) Reşit Rahmeti Arat tarafından yayımlanmıştır. Reşit Rahmeti Arat tarafından hazırlanan indeksi ise Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya ve Nuri Yüce tarafından yayımlanmıştır (Kutadgu Bilig III İndeks, İndeksi Neşre hzr. Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce, İstanbul ). Fikri Silahtaroğlu, eseri Türkiye Türkçesine manzum olarak uyarlamıştır (Günümüz Türkçesi ile Kutadgu Bilig Uyarlaması, Ankara ). A. Dilaçar, eserin yazıldığı dönem ile şairini tanıtıp mesneviyi değerlendirmiştir (Kutadgu Bilig İncelemesi. Ankara ). Ahmet B. Ercilasun ise, Kutadgu Bilig&#;de kullanılan Türkçe Fiiller üzerine bir çalışma yaparak neşretmiştir (Kutadgu Bilig Grameri -Fiil-, Ankara ).
Kutadgu Bilig
Kutadgu Bilig Hakkında Kısaca Özet Bilgi
Yusuf Has Hacip tarafından yazılan eser Mutluluk veren bilgi anlamına gelir. Yusuf Has Hacip yılları arasında yazdığı eseri Karahanlı Hükümdarı Tamgaç Buğra Han’a sunmuştur. Türkçe ilk siyasetnamedir. Eserde insanın sosyal hayattaki ve devlet nizamındaki görev ve sorumluluklarına değinilmiş, ideal Türk devlet anlayışının özellikleri anlatılmıştır. Yusuf Has Hacip, öğütlerini adaleti temsil eden Hükümdar Kün Toğdı, devleti temsil eden Vezir Ay Toldı, aklı temsil eden Vezirin oğlu Ögdilmiş ve akıbeti temsil eden vezirin kardeşi Odgurmış’ın sözleriyle vermiştir.
Kutadgu Bilig Bize Ne Anlatıyor
Karahanlı Devleti&#;nin zengin kültürel mirasının bir parçasıdır ve devletin ideolojik yapısını yansıtan bir eserdir. Eserde, güçlü bir yöneticinin nasıl olması gerektiği, adaletin önemi, güzel ahlakın gerekleri ve toplumsal düzen gibi konular ele alınır. Ayrıca, eserin Türk-İslam sentezi ile dini bir karakteri vardır. Eser, bölümlere ayrılmıştır ve her bölüm, bir konuyu ele alarak bu konu hakkında öğütler verir. Eserin dilinin sade ve anlaşılır olması, eserin yaygın bir şekilde okunmasına ve anlaşılmasına katkıda bulunmuştur.
Kutadgu Bilig, Orta Asya edebiyatının en önemli örneklerinden biridir ve Türk kültür tarihinde önemli bir yere sahiptir. Eser, Türklerin toplumsal yapısı, yaşam biçimi ve düşünce sistemleri hakkında bilgi edinmek isteyenler için önemli bir kaynaktır. Eser, günümüz Türkçesi ile de okunabilen bir eserdir ve Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Eser, Türk kültürünün zenginliğini ve derinliğini yansıtan bir yapıttır ve Türk kültürüne olan katkısı büyüktür.
Kutadgu Bilig&#;den Sözler ve Öğütler
“Ey devletli hükümdar! En kötüsü, beylerin adının yalancıya çıkmasıdır. Beyin sözü doğru olmalı, tavır ve hareketi güven vermelidir ki halk ona inansın ve huzur içinde yaşasın.”
“Halk tarafından sevilmesi için bey güler yüzlü, tatlı sözlü, yumuşak huylu olmalı ve bütün hareketlerinde bunlara uygun davranmalıdır. Bey gönlünü alçak tutmalı, beyin eli açık olmalıdır.”
“Zulüm yanan ateştir, yaklaşanı yakar. Kanun su gibidir, akarsa nimet yetiştirir. Ey hâkim, memleketi uzun süre yönetmek istersen kanunu doğru yürütmeli ve halkı korumalısın. Kanun ile ülke genişler ve dünya düzene girer. Zulüm ile ülke eksilir ve dünya bozulur.”
“Akıllı kimseleri kendine yakın tut, bilgilinin sözüne göre hareket et ve onun hakkını gözet.”
Kutadgu Bilig Özellikleri Nelerdir Maddeler Halinde
- yılında Balasagunlu Yusuf tarafından yazılmış Kutadgu Bilig, bu dönemin edebi önem taşıyan ilk örneklerindendir.
- Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır, dili oldukça sadedir.
- Manzum olan eser, mesnevi biçiminde yazılmış olan eserin sonunda beyitlik üç kaside ile mesnevi içinde yeri geldikçe söylenmiş dörtlük bulunmaktadır.
- Tamamı beyit ve dörtlükten oluşur.
- Kutadgu Bilig; düşünce yanı ağır basan, öğretici bir eserdir.
- “Saadet veren bilgi” anlamına gelen bu eser insana hem dünyada hem de ahirette mutlu olma yolunu göstermek amacıyla yazılmıştır.
- Eser, devlet yönetimiyle ilgili görüşlere yer verdiği için İslami Dönem Türk edebiyatının siyasetnâme türü eserlerinin ilk örneklerindendir.
- Yapıtın asıl konusu ideal insan tipidir. Yapıttaki çeşitli sosyal tabakalara ve mesleklere mensup her türlü insanın ne gibi özelliklere sahip olması gerektiği anlatılır.
Neyi Temsil Ediyor
Sembolik (alegorik) bir yapıt olan Kutadgu Bilig’de dört farklı kişi farklı kavramları temsil eder:
- Kün Togdı (hükümdar) -► adaleti,
- Ay Toldı (vezir) -► saadeti,
- Ögdülmiş (vezirin oğlu) -► devleti, aklı, zekayı,
- Odgurmış (derviş) -► kanaat, akibet, hayatın sonunu temsil eder.
Mutlu olma bilgisi anlamına gelen eser Yusuf Has Hacib tarafından yılında tamamlanarak Karahanlı Hükümdarı Tavgaç Buğra Han’a ithaf edilmiştir. Hakkında fazla bilgi sahibi olmadığımız Yusuf Has Hacib ile ilgili bilgiler eserin mukaddimesinden öğrenebildiklerimizle sınırlıdır.
Yusuf Has Hacib Arapça, Farsça ve Soğdçaya hâkimdi. Hacib&#;in; devlet yönetimi, felsefe, matematik, hekimlik, astronomi ve toplumbilim hakkında bilgi sahibi olduğu, eserinden anlaşılmaktadır. Doğum ve ölüm tarihi bilinmemektedir. Tamamı beyit olan eserin büyük bölümü mesnevi, bazı bölümleri kaside nazım şekliyle ve aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Eserde bu dört ana karakterden başka üç karakter daha vardır: Küsemiş, Ersig ve Kumaru. Didaktik bir eser olmasına rağmen eserdeki lirizm Yusuf Has Hacib’in şairlik yönünün güçlü oluşuna bir delildir.
Kutadgu Bilig şu anda nerede
Eserin günümüze ulaşan üç yazma nüshası vardır: Viyana (Herat) nüshası, Mısır nüshası ve Fergana nüshası. Bunlardan Fergana nüshası tarihlidir ve Uygur harfleriyle yazılmıştır. Bu nüsha şu andan Viyana Sarayı Kitaplığındadır.
Mısır nüshası Arap harfleriyle yazılmıştır, nüshanın istinsah tarihi belli olmamakla birlikte senesinden önceki bir tarihte yazıldığı düşünülmektedir. Bu nüsha şu anda Mısır Devlet Kütüphanesindedir. Fergana nüshası da, Arap harfleriyle yazılmıştır ve istinsah tarihi belli değildir. Ancak, yüzyılın ilk yarısına ait olduğu düşünülmektedir.
Genel Alt Kategoriler:PDF
nest...
Kutadgu Bilig
Kutadgu Bilig Hakkında Kısaca Özet Bilgi
Yusuf Has Hacip tarafından yazılan eser Mutluluk veren bilgi anlamına gelir. Yusuf Has Hacip yılları arasında yazdığı eseri Karahanlı Hükümdarı Tamgaç Buğra Han’a sunmuştur. Türkçe ilk siyasetnamedir. Eserde insanın sosyal hayattaki ve devlet nizamındaki görev ve sorumluluklarına değinilmiş, ideal Türk devlet anlayışının özellikleri anlatılmıştır. Yusuf Has Hacip, öğütlerini adaleti temsil eden Hükümdar Kün Toğdı, devleti temsil eden Vezir Ay Toldı, aklı temsil eden Vezirin oğlu Ögdilmiş ve akıbeti temsil eden vezirin kardeşi Odgurmış’ın sözleriyle vermiştir.
Kutadgu Bilig Bize Ne Anlatıyor
Karahanlı Devleti&#;nin zengin kültürel mirasının bir parçasıdır ve devletin ideolojik yapısını yansıtan bir eserdir. Eserde, güçlü bir yöneticinin nasıl olması gerektiği, adaletin önemi, güzel ahlakın gerekleri ve toplumsal düzen gibi konular ele alınır. Ayrıca, eserin Türk-İslam sentezi ile dini bir karakteri vardır. Eser, bölümlere ayrılmıştır ve her bölüm, bir konuyu ele alarak bu konu hakkında öğütler verir. Eserin dilinin sade ve anlaşılır olması, eserin yaygın bir şekilde okunmasına ve anlaşılmasına katkıda bulunmuştur.
Kutadgu Bilig, Orta Asya edebiyatının en önemli örneklerinden biridir ve Türk kültür tarihinde önemli bir yere sahiptir. Eser, Türklerin toplumsal yapısı, yaşam biçimi ve düşünce sistemleri hakkında bilgi edinmek isteyenler için önemli bir kaynaktır. Eser, günümüz Türkçesi ile de okunabilen bir eserdir ve Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Eser, Türk kültürünün zenginliğini ve derinliğini yansıtan bir yapıttır ve Türk kültürüne olan katkısı büyüktür.
Kutadgu Bilig&#;den Sözler ve Öğütler
“Ey devletli hükümdar! En kötüsü, beylerin adının yalancıya çıkmasıdır. Beyin sözü doğru olmalı, tavır ve hareketi güven vermelidir ki halk ona inansın ve huzur içinde yaşasın.”
“Halk tarafından sevilmesi için bey güler yüzlü, tatlı sözlü, yumuşak huylu olmalı ve bütün hareketlerinde bunlara uygun davranmalıdır. Bey gönlünü alçak tutmalı, beyin eli açık olmalıdır.”
“Zulüm yanan ateştir, yaklaşanı yakar. Kanun su gibidir, akarsa nimet yetiştirir. Ey hâkim, memleketi uzun süre yönetmek istersen kanunu doğru yürütmeli ve halkı korumalısın. Kanun ile ülke genişler ve dünya düzene girer. Zulüm ile ülke eksilir ve dünya bozulur.”
“Akıllı kimseleri kendine yakın tut, bilgilinin sözüne göre hareket et ve onun hakkını gözet.”
Kutadgu Bilig Özellikleri Nelerdir Maddeler Halinde
- yılında Balasagunlu Yusuf tarafından yazılmış Kutadgu Bilig, bu dönemin edebi önem taşıyan ilk örneklerindendir.
- Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır, dili oldukça sadedir.
- Manzum olan eser, mesnevi biçiminde yazılmış olan eserin sonunda beyitlik üç kaside ile mesnevi içinde yeri geldikçe söylenmiş dörtlük bulunmaktadır.
- Tamamı beyit ve dörtlükten oluşur.
- Kutadgu Bilig; düşünce yanı ağır basan, öğretici bir eserdir.
- “Saadet veren bilgi” anlamına gelen bu eser insana hem dünyada hem de ahirette mutlu olma yolunu göstermek amacıyla yazılmıştır.
- Eser, devlet yönetimiyle ilgili görüşlere yer verdiği için İslami Dönem Türk edebiyatının siyasetnâme türü eserlerinin ilk örneklerindendir.
- Yapıtın asıl konusu ideal insan tipidir. Yapıttaki çeşitli sosyal tabakalara ve mesleklere mensup her türlü insanın ne gibi özelliklere sahip olması gerektiği anlatılır.
Neyi Temsil Ediyor
Sembolik (alegorik) bir yapıt olan Kutadgu Bilig’de dört farklı kişi farklı kavramları temsil eder:
- Kün Togdı (hükümdar) -► adaleti,
- Ay Toldı (vezir) -► saadeti,
- Ögdülmiş (vezirin oğlu) -► devleti, aklı, zekayı,
- Odgurmış (derviş) -► kanaat, akibet, hayatın sonunu temsil eder.
Mutlu olma bilgisi anlamına gelen eser Yusuf Has Hacib tarafından yılında tamamlanarak Karahanlı Hükümdarı Tavgaç Buğra Han’a ithaf edilmiştir. Hakkında fazla bilgi sahibi olmadığımız Yusuf Has Hacib ile ilgili bilgiler eserin mukaddimesinden öğrenebildiklerimizle sınırlıdır.
Yusuf Has Hacib Arapça, Farsça ve Soğdçaya hâkimdi. Hacib&#;in; devlet yönetimi, felsefe, matematik, hekimlik, astronomi ve toplumbilim hakkında bilgi sahibi olduğu, eserinden anlaşılmaktadır. Doğum ve ölüm tarihi bilinmemektedir. Tamamı beyit olan eserin büyük bölümü mesnevi, bazı bölümleri kaside nazım şekliyle ve aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Eserde bu dört ana karakterden başka üç karakter daha vardır: Küsemiş, Ersig ve Kumaru. Didaktik bir eser olmasına rağmen eserdeki lirizm Yusuf Has Hacib’in şairlik yönünün güçlü oluşuna bir delildir.
Kutadgu Bilig şu anda nerede
Eserin günümüze ulaşan üç yazma nüshası vardır: Viyana (Herat) nüshası, Mısır nüshası ve Fergana nüshası. Bunlardan Fergana nüshası tarihlidir ve Uygur harfleriyle yazılmıştır. Bu nüsha şu andan Viyana Sarayı Kitaplığındadır.
Mısır nüshası Arap harfleriyle yazılmıştır, nüshanın istinsah tarihi belli olmamakla birlikte senesinden önceki bir tarihte yazıldığı düşünülmektedir. Bu nüsha şu anda Mısır Devlet Kütüphanesindedir. Fergana nüshası da, Arap harfleriyle yazılmıştır ve istinsah tarihi belli değildir. Ancak, yüzyılın ilk yarısına ait olduğu düşünülmektedir.
GenelAlt Kategoriler:PDF