Lo Miro Miro Mire Miran

Mira Miro Ankara’da

İş dünyasında, kendi uzmanlık alanlarında  uzun yıllar  birçok farklı proje üreten 3 kadının yolu, çocuk sahibi olduktan sonra alternatif  eğitim, demokratik yönetim ilkelerini esas alan başka bir okulun bahçesinde kesişti. Deneyimlerini “çocuklar için ‘iyi’ şeyler üretmek” konusuna odakladılar. Çocuklar için sanat ve kültür içerikli, uluslararası iş birliklerini kapsayan projeler için Doula Organizasyon’u kurdular. Doula Organizasyon’un üç ortağı ile projelerini ve Çocuk ve Gençlik Uluslararası Kültür Sanat Festivali Atta Festival kapsamında 17 Kasım tarihinde Ankara’da gösterilecek Mira Miro performansını konuşmak için bir araya geldik.

Bize biraz Doula Organizasyon’dan bahseder misiniz?

Farklı sektörlerde çalışan üç kadın olarak, anne olduktan sonra kendi deneyimlerimizden yola çıkarak çocuk etkinlikleri alanında bir ihtiyaç olduğunu gördük. Ortak ihtiyaçlar bizi ortak projeler üretme yolunda birleştirdi. Çocuğa değer veren, birey olarak haklarına saygı gösteren, sanatın teröpatik gücünü, kültürün birikim istediği gerçeğini kökünde taşıyan, uluslararası iş birliklerini de kapsayan çalışmalar için Doula Organizasyon’u kurduk.

Doğuma yardımcı olan “ebe” anlamına gelen Doula’yı seçmemizin nedeni;  fikirleri dünyaya gelecek bir bebek gibi büyütmesi ve hayata gecmesine  rehberlik etmesiydi.

Projelerinizden bahseder misiniz?

Doula Organizasyon olarak odaklandığımız alan kültür ve sanat. Hem bu alanda iş üretmeyi hem de olan kaliteli içerikli projelerle iş birliğini esas alıyoruz. İşte bu noktada yolumuz Atta Festival ile kesişti.

Festival; çocukların sanat ve kültür haklarından yola çıkan, şehrin çocuk ve gençlik festivali olarak tüm sanat ve performans biçimlerinin yanı sıra teknolojik ve interaktif içeriklere de yer veren İstanbul’un tek uluslararası çocuk ve gençlik sanat festivali. Her yıl Çocuk Hakları Günü’nün (20 Kasım) olduğu haftalarda gerçekleşiyor.

Festivali düzenleyen Hakan Silahsizoğlu ve Feyzan Yılmaz yıl içinde dünyayı dolaşıyor, prestijli birçok çocuk etkinlik, performans ve festivallerini takip ederek bu coğrafyaya uygun bir program hazırlıyor ve dünyanın dört bir yanında defalarca gösterilmiş, beğeniyle takip edilmiş bu oyunları İstanbul’a Atta kapsamında getiriyorlar.

Bu yıl üçüncüsü gerçekleşecek festivalin programında başı çeken bir performans Doula Organizasyon iş birliği ile ilk kez Ankara’da da gösterilecek.  İspanya yapımı Mira Miro isimli performans 17 Kasım Cumartesi Günü Cer Modern’de Ankara izleyicisi ile buluşacak.

İspanyol Sanatçı Joan Miro’nun dünyasından doğan bu dans, video-animasyon gösterisi, sanatçının eserlerinden yola çıkarak canlı renkler ve geometrik şekiller ile her şeyin mümkün olduğunu gösteriyor.

Resimlerin canlandığı, hayali bir evrene gidilen bu gösteride keşifler ve sürprizlerle dolu bir maceraya çıkılıyor.

Mira Miro’yu takiben Doula Organizasyon olarak, çocukların oyun oynama ve bu şekilde öğrenme hakkını gözeten farklı projeler, gösterimler ve workshoplar ile Ankara şehir hayatını canlandırmayı, Ankara’da yaşayan çocukların da zengin içerikli, kazanımları yüksek performanslara ulaşmasını planlıyoruz.

1 9 Temmuz ; Makyevelizmin, kemalizme dönüştürülen versiyonu Kürdistan da lider kesimi yok etme de kullanılır. Alşan Bey i, Zarife Hanım ın erkek kardeşine, Zarife Hanım ve Alşer (Alîşêr) Efendi yi, Seyd Rıza&#;nın oğlunu, Seyd Rıza&#;nın kardeşinin oğlu Reyberê Qopo ya öldürtmek. Türk devletini idare edenler Koçgiri soykırımından sonra yeni bir Kürd ulusal gelişmesinden korkarlar. Gelişmeyi durdurmayı hedeflerler. Alşan ve Heyder Bey lerin ulusal duyğularını bilirler. Alşan ve Heyder Beyler ; Mustafa Kemal in milletvekilliği teklifini red eden, Kongre ye değer vermeyen, itibar etmeyen, kendilerini temsil eden parlamento olarak görmeyen, uzak durmayı yeğleyen Koçgiri li iki kardeş. Koçgiri bölgesindeki jenosidi bizzat yöneten seafoodplus.info o günün koşullarından dolayı doğrudan bu iki kardeşi öldürtemez. Onların mal varlıklarına el koydurtur ve sürgüne göndertir. Sürgün sonrası Alşan-Heyder Beyler, Koçgiri ye dönerler. Kemalistler tarafından Kürd halkının, bölgenin hassasiyeti gözönüne alınır. Onlar, kendilerinin doğrudan öldüremedikleri Kürd ulusunun bağımsızlığının tutkunu, Kürd halkına kendi toprakları üzerinde özgür, bağımsız yaşamayı yakıştıran, layık gören, osmanlı 1

2 sömürgeciliğine tahamülleri olmayan bu iki önderi, iki kardeşi bölge insanının, yakınlarının eliyle öldürtmeyi planlarlar. Bölge insanını birbirine düşmanlaştırmak, birbiriyle vuruşturmak, intikama yöneltmek, güvensizlik, kayğı, korku yaratmak isterler. Bundan dolayı da nasıl ki Seyd Rıza nın yakınlarını daha sonra Dêrsim de taraftarları yapıp istihbaratçı, can alıcı olarak kullandılarsa, Koçgiri de de Zarîfe Hanım ın kardeşi Gaxur u Kürd ulusal direnişinin önderlerinden Alşan ve Heyder Bey leri öldürtmek için ikna ederler. Gaxur, Koçgiri aşiretinin Îbîkî boyundandır. En önemlisi de Zarife hanımla kan bağı vardır. Alşan ve Heyder Bey lerin babası olan Mistê Paşa yı da daha önce Sêwaz (Sivas) da zehirlerler. Neden ; a-mıstê Paşa nın Mart ayındaki Kürd ulusal günlerini özel müsabakalarla günlerce kutlatması. b-animizm inancına göre,-bügünkü deyimle içi boşaltılarak, özüne yabancılaştırılarak adı Alevilik yapılan-olan ibadet günlerini, Çarşema Sur u, doğanın uyanışını kitlesel olarak karşılamaları, kitlesel olarak ibadet etmeleridir. Bundan dolayıdırki «allahsız-dinsiz-kafir» olarak değerlendirmeye tabi tutulurlar. Mıstê Paşa, osmanlının Sêwaz-Sevastia-Sivas vilayeti yetkilieri tarafından merkeze davet edilmiş ve yemeğine zehir katılması sonucu öldürülmüştü. Onun aynen babaları gibi ulusal, dinsel, kültürel kimliklerine sahip çıkan çocuklarını da yine osmanlı bürokratı, osmanlı sarayının en güvenilir padişah yaverlerinden, 2

3 seafoodplus.info şekillendirenlerden makyavelist Mustafa Kemal öldürtmek için özel proğram yapar. O, asker ve siyasetçi olarak elindeki siyasi gücü sınırsız bir şekilde diktatörlüğün geleceğini garantiye almak için kullanır. O, osmanlı ajan-asker yetiştirme okullarında osmanlı işgalciliğinin devam ettirilmesinin, sömürge edinme başarısının koşulunun halkları iknadan çok, şiddet-zor kullanma yoluna başvurulmasıyla sağlandığını öğrenir. Bu anlayışı ilke edinir ve sürekli gündemde tutar. seafoodplus.info, kendisinin bizat yöneticisi olduğu ve Koçgiri de de kadroları bulunan «özel büro» sunun -bugünkü Ergenekon- özel kadrolarını görevlendirir. Onlar da Gaxur u tespit ve ikna ederler. Gaxur, kendisine verilen proğrama göre hareket eder. Kendisine verilen bombayla Koçgiri ulusal kurtuluş hareketinin diplomasisini yapan Alşan Bey i öldürür. Gaxur, Alşan ve Heyder Bey leri birlikte öldürmek ister. Haydar Bey tesadüfen kurtulur. Daha sonra Qereçayır köyünden Katuli de Gaxur u öldürür. Gaxur un eliyle Alşan Bey in canını alanlar daha sonra Gaxur u da öldürtürler. Pazarlıklar, projeler bilinmez. Alşan Bey in öldürülmesi üzerine ağıtlar yakılır. Söylenilen iki ağıttan kısa bir kesit ; Bejna Alşan Begê şıvlı şekır Xadê rındiya Alşan Begê çekır. Gaxur zalım bonbe avıt Tılli bêçiyên Alşan Begê jêkır. Giya rıstiye dı ber bendê Gaxur mal şewıti Alşan Beg ani firsendê.. ***** Miro miro mirê miran Tu mezine 12 aşiran.. Alşan Bey in mezarı yöre halkı tarafından ziyaret edilir. İnsanların Alşan Bey e değer vermeleri, mezarını ziyaret etmeleri Angora-Ankara dan Zara da ki görevlilere emir verip, onu öldürtenleri rahatsız etmeye devam eder. İkinci bir emir üzerine Zara dan gönderilen topla, Alşan bey in mezarı top atışına tutularak yıkılır. Kendisinin bedenini bombayla parçalatanlar, mezar taşlarını da topla parçalarlar. Koçgiri de sürekli olarak korku üretilir ve yayılır. O Alşan Bey ki, Sêwaz da Mustafa Kemal le görüşürken, «Kürdlerin kendi devletlerini kurma, bağımsız yaşama hakları vardır. Bu haktan dolayı da sizin önerilerinizi kabul etmiyoruz.» diyen Kürd beyidir. 3

4 Alşer Efendi nin bir yakının anlatımları ve soyağacı. Sosin Keleş (New-York) ; «Benim dedemle Alşer Efendi amca çocukları, yeğendirler. Zarife Xanım, Alşer Efendi nin hanımı, Gaxur un kız kardeşidir. Benim kayınpederim, Çulfan köyünden olan Gaxur un torunudur. Zarife Xanım, benim kayınpederimin halasıdır. Eşim, Gaxur un oğlunun torunudur. Gaxur un üç oğlu var. Qollo, Remo, Axa (Eziz). Benim eşim Axa nın torunudur. Gaxur un üç eşi varmış. Eşlerinden biri olan Pemix, babamın halasıdır. Alşer Efendi nin babası bizim köyden, Kewreş denasimil edilmiş adı Karataş-Azgêr köyüne taşınmış. Onlara Muso giller denir. Alşer Efendi nin babasının adı Muso ymuş. Bazı yakınlarımızda Gemecug ve Qadıkoy köylerine gidip yerleşmişler. Kele Çawuş, Muso, Çaqo, Heso, Gonco (dedemin babası) kardeştirler. Kele Çawuş un çocukları ; Nuro, Allık, Huso, Taao, Wezo. Gonco, Kewreş köyünde kalıyor. Kardeşleri ise diğer köylere gidiyorlar. Çaxo ölüyor. Çaxo unu eşi, Koçgiri jenosidinden sonra her üç oğlunu alıp Canik in (Samsun) Bafra ilçesine gidip, oraya yerleşiyor. Sadece onlar değil, Koçgiri den başkaları da gitmişler. Alşer Efendi, Azgêr köyünde doğmamış. O, Kewreş köyünde doğmuş. Orada büyüyor ve Azgêr köyünde Gulaxa, bu isteği kabul etmiyor. Gulaxa, Dursun Kanber in dedesidir. Alşer Efendi, Xatun u kaçırıyor. Gulaxa o günün şartlarında zengin bir insan. Kızı Xatun u bir ağayla, varlıklı biriyle evlendirme niyetinde. 4

5 Alşer Efendi onun ölçülerine göre yoksul. Bundan dolayı evlilik istemini red ediyor. Xatun u, Alşer Efendi nin elinden alıyorlar. Evlilik önleniyor. Kız kaçırma, kızın kaçması biz de çok normaldir. Bu girişim hep anlaşmayla sonuçlanır. Bunlarda ise böyle olmuyor. Alşer Efendi, Xatun un kendisinden uzaklaştırılmasını kabullenemiyor. Gulaxa yı bir konuda suçluyor. Gulaxa gözaltına alınıyor ve hapse atılıyor. İçerdeyken de ölüyor. Bu gelişmeden sonra Alşer Efendi nin babası Muso yu Kewreş de istemiyorlar. Tatsızlık çıkıyor. Muso, Azgêr köyünde olan amcası Xido nun yanına gidiyor ve o köye yerleşiyor. Çıkan gerilimden dolayı Kele Çawuş ve Çaxo da köyden taşınıyorlar. Îbîkê dînin oğlu Hesik, Allikê Fatikê nin kardeşinin oğlu, çok yiğit bir erkekmiş. Artık ne oluyorsa, bu gelişmelerden dolayı öldürülüyor. Babam, Koçgiri jenosidi sırasında 7 yaşındaymış. Geçmişi, soykırımı anlatırdı. Kendisi kaçakçılık yapıyordu. Çît bölgesinde tanınıyor. Kendisine Allıkê Haco veya Qacaxçi Allık derlerdi. Güney Kürdistan a gidip mal getirirdi. Güneye gidişinde gidip Baytar Nurî Dêrsimî ile görüşmüş. Benim hatırladığım kadarıyla yılı olmalı. Babam, Baytar la görüştüğünde abimin seafoodplus.info okumaya gittiğini söylediğinde, O, çok mutlu oluyor ve «Ben biliyordum ki Alşer Efendi nin soyundan gelenler okuyacaklar, öğrenecekler, öğretecekler ve biz kürdlerin ulusal davasına sahip çıkacaklar. İdeallerimiz, amaçlarımız sahipsiz ve yerde kalmayacaklar.» diyor. Annem şimdi 90 yaşında. Bu bilgileri annemden aldım. Onun anlattığına göre Baytar Nuri, Alşer Efendi yi birlikte Dêrsim den ayrılmaları için ikna etmeye çalışmış. Ama Zarife Hanım bu isteği hep red etmiş. Kesinlikle Dêrsim den ayrılmak istememiş. Annem onların gidişi red ederken neler söylediklerini, hangi nedenleri ortaya koyduklarını bilmiyor. Baytar ın iki kızı varmış.kewreş köyünde yerleşik olan kabileler; Ibiki, Gegel, Pewrızi, Gamıx, Zerıki. Biz İbiki boyundanız.» Alşer, Alşêr, Arşer, Arşêr, Alişer, Alişêr, Alişir isimleriyle kendisinden bahsedilen Koçgiri li özgürlükçü için yakınları Alşer ismini kullanıyorlar. Bundan dolayı da en doğru ismin Alşer olduğuna kanaat getirdim. Alşan Bey için Koçgiri de Alşan Bey denirken, seafoodplus.info kayıtlarda Alişan denmekte. Alşan ve Alşer Koçgiri ye özgü iki erkek ismidir. Alşer Efendi de Koçgiri nin Kewreş köyünde dünyaya geliyor. Baba tarafından Koçgiri aşiretinin İbiki boyundandır. Sêwaz ta (Sivas) öğrenim görüyor. Bir süre Mustafa Paşa nın katipliğini yapıyor. Katipliğinden dolayı Koçgiri&#;deki aşiretler arasında tanınan, sevilen bir insan oluyor. O, otorite 5

6 sahibidir. Koçgiri ve Dêrsim aşiretleri arasında birlik oluşturandır. Akrabası olan Zefê (Zarife) ile evlenir. Kürt dili üzerinde çalışması olur. Beyitleri ve sazı ile halk arasında birliği ve ülke sevgisini işler de özgür bir Kürdistan için çalışmalara başlar. Ruslarla görüşür. Ermeni&#;lerle ilişki sağlar. Sêwaz, Meleti ve Dêrsim&#;de çalışmaların sorumluluğunu alır. Zêrenig de Osmanlının örgütlerini tasfiye eder. Kürt organizasyonunu harekete geçirir da Kürdistan Teal-i Cemiyeti&#;ne bir mektup göndererek, «Dêrsim ve Koçgiri Kürdlerinin kendilerine bağlı olduklarını» bildirir. «Tümüyle cemiyete bağlıyız» der. Edebiyatçı, öğrenci yetiştiren sanatçı, diplomat, askeri örgütleyici, önder olan bu Kürd aydını ile ilgili olarak atama yoluyla Büyük Millet Meclisine çağrılanlar, mebus yapılanlar neler söylüyorlardı. Angora da (Ankara) Büyük Millet Meclisindeki tartışmalar sırasında; Fevzi Efendi (Erzingan)İşte Umraniye&#;den Dersim dahi etkilenmiştir. Ümraniye de nedenler ve sebepler pek çoktur. Fakat siyasi amaç olmadığı tahakkuk etmiştir. Birincisi Alişo gibi bir iki fesadın etkilemesinin ürünüdür Pılemori (Pülümür) idari amiri, Bursalı Emin Bey Erzincan ı temsilen milletvekilidir) Bizim bölge arkadaşlarınca bilinen Alişir adındaki tümör()bu adi haydutluğa siyasi bir renk vererek, bundan yararlanmak amacıyla kendisi de içinde meydana atılmıştır. Fakat kalemi ile atılmıştır (1) Alşer Efendi bölge de idari yöneticidir. Koçgiri ulusal kurtuluş hareketinin başlatılması için Kürdistan ordusu oluşturulur. Gelişmeler üzerine Angora&#;daki yöneticiler onun idam fermanını hazırlarlar. O, sömürgecilerin hakkında verdiği kararları umursamaz. İç ihanetler, teslimiyet sonucu birliğin sağlanamaması ve yenilgiye doğru gidiş karşısın da Doğu Dêrsim&#;e çekilir. Dêrsim&#;de Kürdistan devletini oluşturma girişimlerini sürdürür. Örgütleyici, direnişçi olarak harekatın da yer alır. Ordu ve askeri planları hazırlar ve uygular. O dönem gelişmeleri yakından izleyen yabancı ülkelerin askeri ateşeleri gelişmeleri kendi üst birimlerine haber verirler. Bir askeri ateşenin Mayıs de hazırladığı rapor ve gerçekler ; Dersim gizli belge N /Is 6

7 Mayıs ÖZEL NOT 20 GİZLİ Türkiye Yeni Kürd ayaklanamsı İki yıldan beri, hükümet tarafından Kürtlere ilişkin olarak alınan önlemlere rağmen, Kürdler, türkler tafından idare edilen kendi kürd bölgelerindeki türk yönetime karşı enerjik bir biçimde karşı çıkmaya devam ediyorlar. Türk hükümetinin, Kürd hanedanlarını zorla sürgüne göndermesi, onların topraklarına zorla el koyması, aşiretler arasındaki birliği engelleme çabaları, sadece türke karşı Kürdün kinini artırmaktan başka bir işe yaramıyor da Elaziz de oluşturulan ve kürd bölglelerinin yönetimi ile görevlendirilen seafoodplus.info Askeri Müffetişliği hiç bir katkıda bulunamıyor. Kürd aşiretlerine ne para, ne rüşvet ne de tehditlerle boyun eğdiremiyor, onların birliğini parçalamayı başaramıyor. Gerek idareci niteliği, gerekse enerjisiyle tanınan Genel Müfettiş General Abdullah, «Kürdistan ın bu çetin bölgesinde karayolu şebekesini inşa ederek ve bu bölgede askeri garnizonlar kurup, köylerde jandarma karakollarını inşa ederek Kürdistan da temizlik hareketını gerçekleştireceğine» inanıyor. Bunun için sarfedilen harcamalar oldukça büyük. Ama alınan sonuçlar çok az inandırıcı. Alpdoğan, yılının başında aşiretlere karşı son derece yuşak davranmayı denedi ama onurlu Kürdler dünkü baskıları hemen unutamıyorlardı. Genel askeri müffetiş, yeniden güç kullanmayı denedi. Genel Müffetiş Nisan ayının ortalarında beylerin, aşiret ağalarının Nazimiye de toplanmalarını istiyerek, onlarla bölge yönetiminin yeniden organizasyon proğramı üzerinde fikir alış verişi teklifinde bulundu. Kürd şefleri hiç bir kuşkuya düşmedem Nazımiye ye geldiler. Onlar toplanır toplanmaz Genel Müffetiş onların hepsini tutuklattı ve Elaziz e doğru yollara sürdü. Dersimli Kürdler, gelişmeyle ilgili olarak haber alınca silahlanıp, tutuklananların peşlerine düştüler. Hanzan cıvarında askeri konvoya saldırlar. Elazığ yolu üzerindeki askeri birliği ortadan kaldırdılar. 7

8 Türkler buna aniden müdahale ettiler. 4. Ordu Müffetişliği nden iki askeri tugayı herekete geçirdiler. Kürdlerin yaşadığı bölgeler, askerlerce işgal edildi. Askerlerin gelişini haber alan Kürdler köylerini boşalttılar. Dağlık ve ormanlık kesime çekildiler ve gerilla savaşına başladılar. General Abdullah a gelince, askeri birliklerini Nazımiye ve Kuruçan çevrelerine çekti. Ama ayaklanan Kürdler, türklere karşı beklenmedik sürpriz saldılar düzenliyor ve onlara oldukça ağır kayıplar verdiriyorlar. Bir kaç subay öldürüldü, hatta General Abdullah ın ise yaralanmış olduğu (doğrulanmadı) bildiriliyordu. Bu saldırılarda Kürdler sayısız mavzer, 18 mitralyöz ve oldukça önemli askeri malzemeye el koydular. Kürdler tarafından boşaltılmış bölgelere askeri baskılar yapan kara kuvvetleriyle işbirliği yapan hava kuvvetleri, yararlı olmayan hedefleri bombalıyorlardı. Kuşkusuz hava kuvvetleri bombardımanları gerçekleştirdiler. Ama ormanlarda gizlenen Kürdlere karşı bu bombardımanlar hiç de başarılı olmadılar. Askeri otorite Dersim bölge ayaklanmasını izole etmek için çaba harcıyor ve ayaklanmanın bütün Kürdistan a yayılmasından korkuyor. Olayların ağır vahimliği Türkiye kamuoyundan en ince bir biçimde gizleniyor. Hükümet, Dersim için yeni önlemler alıyor. Dersim deki gelişmelerle ilgili haberlerin ülke de yayınlanmasını engelliyor. Kürd tutukluları uzun süre gözetimde tutmaktan çekiniyorlar. Genellikle onları serbest bırakıyorlar. Elaziz in bir kaç ileri geleni İstanbul a kaçmayı başardı. Onlar Elazığ a gönderilen 47 subayın Çinçinik yolu üzerinde ayaklanan Kürdler tarafından öldürüldüklerini haber verdiler. Askeri yönetim ise öldürülen bu subayların ailelerine henüz ölüm haberlerini vermiş değil. Şimdilik Ankara da Genelkurmay Başkanlığı, Dersim bölgesi hakkında bilgi sahibi olan ve bu bölge de kullanılabilecek subayları arıyor. Zorla sürgüne gönderilen Kürd hanedanlarını, uzun yıllardan beri Kürdistan vilayetlerinden uzak kalanları, Dersimdekileri pasifleştriciler olarak kullanma olasılığı düşünülüyor. (2) 8

9 Sengal Hanım ın anlatıklarından çıkan sonuçlar; Alşer Efendi ve Zarife Hanım Sengal Hanıma göre Alşer Efendi ve Zarife Xanım ın öldürülmelerini organize eden Rayvero Qoop u öldürenler; Mîstefaê Hêmêdê Mirzaliê Silemani ve Cebrail dirler. Sengal Xanım, torunu Ibrahim le yaptığı soyleşide, Ibrahimin kendisine Alişer hakkında birşeyler biliyor musun? Alişer Efendi yi gördunüz mû? sorularını cevaplar. Bizler açısından çok önemli olan açıklamalrda bulunur. Alişêr Efendi yi biz gördük, O, Alişer Efendi zaten bir peygamberdi. -Yanınıza geldi mi? Burada kendi gözlerinle gördün m? Alişer Efendi? Sıma Alişer di? Alişêr Efendi ma di, u hora Peyğamber vi, Aliser Efendi. Mı &#;ve ho çımunê ho di, ame na Goza Xırğe, u sıro ke pırd vesa, ame bınê Zağge uza. Uza ey kıtavê ho dêne wendene, vake, na kıtavê mı vano ke, tı na hurendiya ho de mırena. Hama o kamo ke tu kıseno ki, Haq hêfê tu ceno. Kıtavê ho dêne wendene. Evet, ben kendi gözlerimle gördüm. Köprüyü yaktıkları zaman bu Goza Xırğe ye geldi. Zağge nin alt kısmına gelmişti. Orada, Alişer Efendi kendi kitabını okutuyordu. Diyordu ki, bu kitabım buyurur ki, sen burada, kendi toprağında öleceksin. Ama 9

10 seni öldürecek kişiden de Heq-Hak intikamını alacak. Kendi yazdığı kitabı okutturuyordu. -Yani onun okumuşluğu ve kitabı da mı vardı? Kıtavê u wendisê dey bi? Hıya, wendisê ho zofo. Waxto ke Qoçgiri qırr kerdi, u u waxt ra xelesiyo, amo wertê ma. Amo wertê yanê Avasu de vi. Avasu ra ki amo uza. Bıraê horê vaji, ma ki cêre sime, ma tavi jümini di, Alişer Efendi. Evet o çok bilgindi. Çok okumuştu. Qoçgiri kırımında-soykırımında Alişêr o vakit kurtulmuş aramıza gelmişti. Başka bir deyişle, Abbasanların aransında idi. Abbasanların arasından oraya geldi. Kardeşime söyliyeyim. Biz aşağıdan gittik. Biz doğal olarak birbirimizi, Alişêr Efendi yi gördük. -Neler söylüyordu peki? Savatene? Sevazo, qesey kerdene, sekero, o ki nia qulê jê ma vi. Alişêr Efendi uza vi. Alişêr Efendi ke si Holıka Gule de, uza yi ke uza mendi, uza têpia Rayvere Qopi mılet ard ser, tı diyo nêvane Rayvero Qopi teres vi yo. Ey mılet uzara ard, uzara yi dos kerdi vi, zona? Aliser Efendi &#;ve Bırarzay ra &#;ve Cınıya ho xele day pêro, pee coy esker kotive zere, hurd bojiyê hermete nia sıkıti vi, hurd bojiyê hermete. A yi uza kıst, zona? Mend payızo pee de, Ivraime mı gosê ho ke? Na Hesê Sodi naniyo hona weso, u Hesê Sodi si vi, ke u vıle dey nia gırıyoooo vılê dinu nia gırıyoooo nia amo ro zeke tı vılê de diki vısnene &#;ra Nia de, meyıtê ho nêpoe. Deme ke seyıd kerde, o gırıyo.. khul amo peyser, hen meyıtê ho vınete, Holıka Gulera, wertalığê ma u Avasude ra. He, tu hesna? Yi vatenê, yanê mılet vatenê, nêpoe, tavi seyıd biye, seyıd biye. Neler söylesin. Konuşuyordu. O da bizim gibi bir insandı. Alişer Efendi oradaydı. Alişer Efendi gidince Holıka Gulê de kalıyordu. Onlar orada kalınca, sonra Rayvere Qop saldırıya geçiyor. Görüyor musun? Bazıları saldırıyı yapanın Raywero Qopo teres olduğunu söylemiyorlar. Rayvere Qop onun yerini tesbit etmişti, biliyor musun? Alişer Efendi, yeğeni ve hanımı epeyce savaşmışlardı. Sonra askeri birlik içeri girmişti. Zarife Hanım ın her iki kolunu böyle kırmışlardı. Bayanın her iki kolunu Onları orada öldürdüler biliyor musun? Sonra sonbaharın son ayında, İbrahim im, bu 10

11 söylediklerimi iyi dinle kulağında olsun. Bu Hesê Sodi, burada hala hayattadır, yaşıyor. O, Hesê Sodi, Holıka Gulê ye gitmişti. Bakıyor ki, Alişer Efendi nin boynu, diğerlerin boyunları kendi kendine kaynaşarak kapanmış. Sanki koparılan bir horozun boynunun kaynaşan boynu gibi. Bakın, o kadar süre geçmesine rağmen cesetleri çürümemiş. Demekki şehid olmuşlar. Kesilen boyun kaynamış, yara üstünü kapamış, çürümemiş cesetler öyle yerlerinde kalmışlar. Holika Gulê, Abbasanlar ile bizim Demenanlar arasında bulunan bir yerdir. Duydun mu. Millet diyordu ki cesetleri çürümemiş. Doğal olarak şehid olmuşlar. Evet şehid olmuşlar. -Ninem Melek Hanım sizinle birlikte miydi? Meleke u sırede made nêviye, a endi amey vi dewa Khalike tu, amey vi Xezeriye de vima ke vejiame &#;ro Vılê Xeleku, eke esker amo, amo, amoooo na dina gureta, keno ke Wawele kuya, keno ke Wawele kuyo Na vore kınıte na Mırzali, na Seydali esti vi werte. Ey &#;ve Hemê Cıvê Khêji ra lekan napa, esker keno ke Boğazê Sosın kuyo, vora ha! vora ha! some, a yinu uza de nay pa, nay pa, esker çarna &#;ro têser, çarna &#;ro têser, çarna &#;ro têser corde çarna de Ğez. Eke esker ke çarna de Ğez. A u esker ke cêra de, na Mırzê Sare, na Bırarzaê na Xal Hemedê Mirzê Sili, u dırvetıno. U dırvetınê ho ma berdo pee Ğez de, kerdo zare ewk, nia kerdo zarê sikori, têde vıneto, dı hire teney ki corde serê vınete. Uzade u dırvetıno, horê tey fetelneme, Qorude dewa Harçık de napa, dırvetıno. Bıraê horê vajine, ma u uza no ro. Vake, waxto ke esker coro cera de, sezıt kerdo ke na lone de qul esto, zona? Vake, jü dest u boji semernay wo, vake, "weyyy vake, ez sino qula Rayverê Qopi, sino, sino ke mı Reyvere Qop kıst, vake, ez nêson qula Demenu? sino Qula dey, Qula Demenu nêson?" Dest u pay semernay we, vake, waxto ke bêro, na Cıvê Xal Hemedi, na Cıv &#;ve na Xal Mıstefay vi (Laze Hemê Mirzê Sili, biraê Aliyo Qiz), uza leê yi dırvetın de vi. A ninu nay pa çor teney eskeri kısti, Cıvrail ramıte ser, çheke yinu &#;ve qaputê yinu cıra gereti, ho esti ve leê dırvetınê ho. Ma endi kês dinu ser nêma.» Melek Hanım o sırada bizimle birlikte değildi. O, senin dedenin-hemede Senika nın, seafoodplus.info ın babası- evine Xeceriê ye gelmişti. Biz dağa çıktık. Vılê Xeleku nun oraya geldiğimizde ne görelim! Baktık ki Türk ordusu nun askeri gelmiş. Çok asker gelmiş ve her tarafı kuşatmışlar, ortalığı tutmuşlar. Mahşer günü. Mîrzalî karı kazdı. Bu çocuğumuz Seydali yi, bizi kazdığı kar kuyusunun altına attı. Mirzali ile Hemê Cıvê Khêji 11

12 ayaklarına lakanları taktılar. Asker neredeyse Sosîn boğazına ulaşacaktı. Kar ama ne kar, insan boyu kadar kar. Biz öyle kar da yürüyoruz. Mirzali ile Hemê Cıvê Khêji askerlerin üzerine ateş açtılar. Askeri kesintiz ateş altında tuttular. Askerler panige kapıldılar ve geri çekildiler. Panik sonucu Ğez e Askerler geri çekilince, bu Mirze Sarê-büyük dayı Xal Hemedê Mirzê Sili nin (Melek Hanım ın Babası) yegeni olan Mirze Saré-, yaralıydı. O yaralı olduğu halde biz onu Ğez in arkasına götürmüştük. Biz onu yaralı halde kayanın kovuğuna, iki kaya arasındaki dar bir alana (zarê Şikori) sakladık. Biz kaç sefer kendisi için orada, onun yanında kalmıştık. Onu kendimizle birlikte gezdiriyorduk. O, Harçik köyünde bacaklarından kurşun yarası almıştı ve yaralıydı. Kardeşime söyliyeyim. Biz Mirze Saré yi oraya bırakmışız. Asker geri dönüp, yukarıdan aşağı gelince, Mirze Saré, Ciwe( Cebrail) Xal Hemedi ve Mistefa Hemede Mirzalié Silemani ye diyor ki, ben bu mağarada (lone) insan varlığını sezdim, biliyor musun? Mirze Saré yi bekleyenlerden biri Mıstafaê Hemedê Mirzalîê Silêmanî elini kolunu sıvazlayıp, içeri giriyor. Weeydiyor, ben ne göreyim. Ben Rayveré Qop un kulasına (saklandığı yer) girmişim. Gittim, oraya girdim. Ben orada Raywere Kop u (ke mı Reyvere Qop kıst) öldürdüm. Ben Demenanların kulasına girmedim. Onun kulasına gittim. Yani Demenanlarn kulasına gitmiyor. Elini kolunu sıvazlayıp gidiyor, gelmek üzereyken, bu Ciwe( Cebrail) Xal Hemedi, bu Ciw ile Xal Mistefa Hedeme Mirzalié Silemani nin oğlu Alyo Qiz in kardeşi (Laze Hemê Mirzê Sili, biraê Aliyo Qiz) orada o yaralının ( Mirze Saré) yanındalar. Orada hemen ateş açıyorlar, Raywer le birlikte dört askeri de öldürüyorlar. Cebrail hızlı davranıyor. Dört askerin kaputları ile silahlarına el koyuyorlar ve kendilerini yaralının bulunduğu kaya deligine atıyorlar. Kimse de cesaret edip onların üzerine gelemiyor. (3) Yazar Cemal Taş ın Roé Kirmanciyê adlı çalışmasında Hesen Aliê Sêy Kemal in anlattıkları; Alişêr Efendi ile Zarife Xanım Koçgiri liydiler. Koçgiri soykırmından sonra Dêrsim e gelmişlerdi. Daha sonra Wank ın karşısındaki mağara da kalmaya başladılar. Zarife nin babasının evi yana, onun bir kadın olduğunu söylemezsin. Fes ile puşi bağlardı. O saçlarını döndürüp fesinin altına koyardı, üstüne puşu bağlardı. Bir düzme mermiyi böyle, diğerini şöyle atardı. Suware almanı omuzlarına gögsünün üstüne bağlardı. Belinde tabancası vardı. Çok güzel bir bayandı. Üstte erkekler gibi salte, altta ise panturi giyerdi. 12

13 Alişêr Efendi biraz yaşlıydı. Çocukları yoktu. Zarifa Xanım, Koçgirili Aşiret ağası Alşan Bey in torunu idi. (Büyük Alşan olmalı) Alişêr Efendi ise onun akrabasıydı. Birbirleriyle evlenmişlerdi. Onların memleketinde başkaldırı olmuştu. Hükümete karşı savaşmışlardı. Zara da savaşmışlardı. Bilmiyorum, fişekleri mi bitmiş, ne olmuşsa Dêrsim e gelmişlerdi. Alişêr Efendi ile Zarifa Xatun aşiretler arasında barış istiyorlardı. Gerçek ismi Alişêr Bey dir. Kısaca Alişêr Efendi derlerdi. Alişêr Efendi çok okumuş, çok bilgindi. O, o vakitlerde çok şeyler bilirdi, konuşurdu. Hergün defter ve kalem elindeydi. Yazı yazıyordu. Alişêr Efendi yedi dil bilirdi. Bilge bir insandı. Asla kötülük istemiyordu. T.C. hükümeti ile arası yoktu. Hükümet onu Sêyd Rıza dan istemişti. Seyd Rıza, Dêrsim bahtını yıkmadı, son gününe kadar ona sahip çıktı. Gafet de kivram vardı. Bir gün Gafat a gittim. Yol Alişêr Efendi nin mağarasının yanından geçiyordu. Gidip kendilerine konuk oldum. Biraz dinlendim. Sonra tekrar yoluma koyuldum. Wank ın karşısında Gafat ın altında Çermu derler, kayalığın altında mağara var, öte kısmında kaynak suyu var, orada evini yapmıştı. Orada kalıyorlardı. Adamcağız orada üç yıl kaldı. Onlar orada hindi besliyorlardı. Günün birinde bir hindi uçup, Wank da geliyor. Wanklılar gelip Cermu da hindiyi yakalıyorlar. Onun Alişêr Efendi ye ait olduğunu biliyorlar. O gece orada bırakıyorlar ve ertesi sabah götürüp Alişêr Efendi ye teslim ediyorlar. Her sonbahar geldiginde, Zarife Xatun Wank a gelir, dört beş katır ile adamları alır, Sagnk a gider, bir yıllık yiyeceklerine yetecek kadar teneke buğday satın alırdı. Buğdaylarını degirmende öğütür, alıp mağaraya götürürdü.turşmeg, Şeğank, Robaig köyleri Hesen Efendi nin elindeydi. Bir yan Sehu lar, diğer yan Kudu lardır. Hesen Efendi Kudu lardandır. Use Seyde ise Sexu lardandır. Kudu ise Mameki den biraz aşağıdadır, iniş aşağı gelindiğinde Segank ve Tursmeg e inilir. Ama o köyler değerli köylerdir. Dinar ve Robayig köyleri Hesen Efendi nin köyleridirler. Otuz, kırk marabası (topraksız köylü), üç tane değirmeni vardı. Toprakları çoktu. Hese Misti giller tahılı ambarlara korlardı. Onların, büyük buğday ambarları vardı. Çiçeg buğdayı ekerlerdi. Alişer Efendi nin eşi tahıl satın almak için Turşmeg e gider. Zarife Hanım gidip Şeğank ta Hesen Efendi ye konuk oluyor. Onlara Smailê Qeri nin evi denilirdi. Evleri Asurlardan 13

14 kalmadır. Evlerin büyük ve yanyana üç taş sutunları vardı. Üzerilerine ağaç atıp örtmüşlerdi. Ahırlar epeyce büyüktü. Otuz, kırk katır bağlanırdı. Duvarların önünden hayvanların yemlikleri yapılmıştı. Taşım hayvanları geldiginde o ahırlara bağlardı. Ahırın üstünde ise odalar vardı. Zarifa Hanım geldiginde hal hatır sorar. Hesen Efendi adamlarına gelen bayanın kim olduğunu sorar. -Kimdir bu bayan? için gelmiş. -Alişer Beğ in eşidir. Beş yük buğday satın almak Zarife Hanım ile birlikte adamları da vardır. Hayvanlarını bağlarlar. Zarife Hanım ın bindigi kısrağa yem verirler. Kendilerine hizmet sunarlar. Sögüs yemegini ikram ederler. Tartışır ve yatarlar. Ama Hesen Efendi çok çillek adamdır. Misafirine hizmet etmekte kusur etmiyor. Bu bayan gelmiş ben ne yapayım? Ruhu çıkıyor. Eskilerin ağaları kadınlar için ölürlerdi, geberirlerdi. Kadınlara çok düşkünlerdi. Hasan Efendi de onlardan biriydi. Zarife Hanım la yatmak, cinsel ilişkiye girmek istiyor. Gece bayan hizmetçilerinden birinie; Git Zarife Hanım a de ki Hesen Efendi diyor ki, eğer bu gece benimle yatarsa, ben yarın ona beş hayvan yükü ile birlike iki hayvan yükü de benden olmak üzere ihtiyacı olan tahılı ücretsiz olarak vereceğim. Tahılı adamlarıma verip, kendilerinin kaldıkları yere kadar da yollarım. Hizmetçi kadın, Zarife Hanım ın yanına gider, kendisiyle biraz sohbet eder ve kendisine; Zarife Hatun, ağam diyor ki Eğer bu gece benimle yatarsa, yarın beş hayvan yükünün yanı sıra iki hayvan yüküde benden, ücretsiz olmak üzere yükleri yükletirim. Onun bulunduğu yere kadar da adamlarımla birlikte yollarım. Hizmetçi kadın böyle konuşunca, O da başını kaldırıp; Git o ağanadeki, her hayvan kendi seviyesindeki yemlikten yem yer. Eşek ise hiç bir zaman, atın seviyesindeki yemlikten yem yiyemez. Pepug kuşu bayanın yaylasına konsun, ötsün. Hizmetçi kadın geri dönüp Hesen Efendi ye Zarife Hanım ın söylediklerini aktarıyor. Hesen Efendi nin kafası önüne düşüyor. Hiç bir şey söylemiyor. Ne söylesin ki imkânı mı var? 14

15 Zarife Hanım, o gece sabaha kadar uyuyamıyor. Oturduğu yerde sabahlıyor. Sabah gün agarınca da adamlarına sesleniyor; Hayvanları dışarı çıkarın. Eğer ben bilseydim, bunlar böyledirler. Ben bu ev de yemek de yemezdim. Kısrağını dışarı çıkarır, zengiyi bağlar, biner, sürer. Hesê Mışti nin evi Hesen Efendi nin evinin biraz yukarısındadır. Hesê Mışti nin evine gider. Kendisi karşılanır. O, oturur ve Buğdayınız var mı? Sorusunu sorar. Onlar ise Vardır. derler. Zarife Hanım adamlarına döner ve Gidin buğdayı kontrol edin. der. Adamları gider buğdayı görür ve kontrol ederler. Zarife Hanım a Biz buğdayı beğendik. Değerli bir ürün bilgisini verirler. Zarife Hanım, O halde beş katır yükünü ölçün, ve dışarı getirin. seafoodplus.infoğdayı ölçüp galelere korlar ve dışarı taşırlar. Zarife Hanım cebine el atar, diğer yandan da Hesê Mışti ye Buğdayın bedeli ne kadardır? sorusunu seafoodplus.infoê Mışti, tutarı belirtir. verir. Zarife Hanım kesesinden altınları çıkarır, sayar ve O zaman bir altın beş mecidiye idi. Mecidiyeler ise gümüşten yapılmaydılar. Bir mecidiye yirmi kuruştu. Satın aldığı buğdayını yükler, gideceği yere kadar götürür. Onlar Gafet in altında üç yıl kaldılar. Türk hükûmeti sürekli olarak Seyd Rızay a elçiler gönderdi ki Koçgirilileri teslim etsin. Seyd Rıza ise Koçgirililer, Dêrsimlilerin bahtına düşmüşler. Biz onları teslim etmeyiz. derdi. Alişêr Efendi, Dêrsime gelir gelmez sürekli olarak aşiretler arasında barış istedi. Barış sağlamak için uğraştı. Alişêr Efendi, Raywer Qop a Sen hükümeti ağzından düşürmüyorsun. Kendine dikkat et. Onlarla dostluk olmaz. diyor. Hükümet ise Qop u ikna ediyor. Eğer siz Alişêr Efendi yi öldürseniz, asker dağdan geri çekilir, geri döner. Qopo ise Zeynel Ali yi görüyor. Ona diyorki, Sen Alişêr i öldürürsen asker çekilecek, suyun karşı tarafı senin, bu tarafı da benim olacak. Yani toprağı bölüşüyorlar. Artık kendisi reis olacak. Haydi sen söyle Mewrandır, Mewran. Sen hükümetten daha mı 15

16 akıllısın Qopo? Sonra asker dağa çıktı. Millet dara düştü. Alişêr Efendi ile Zarife Hanım hazırlandılar ki Rusya ya gideler. Zeynel, Wank lı Efendi ve Qopo, gidip onları öldürdüler. Alişêr Efendi ölmeden önce Seyd Rızay a haber yolluyor. Beş gün daha bizi ele vermeyin, koruyun. Beş gün sonra ben Rusya da olacağım. Ben oraya kavuşur kavuşmaz siz hiç merak etmeyin. Alişêr Efendi, Sultan Baba yaylasında yol gereksinimlerini tedarik ediyor. O gün yol yemeklerini hazırlıyorlar. T.C. alayı, Bokır mıntıkasındadır. Qopo ise boş durmuyor ve Zeynel i tembih ediyor. O gün gidip onları öldürecekler. Zarife Hanım hiç bir zaman silahını bırakmazdı. Sürekli silahlıydı. Gece gündüz düzmeleri boyundaydı. Öldürüldüğü gün yeğeni ve yeğeninin eşi oradaydılar. Öldürme timi kaşı taraftan mağaraya doğru ilerlerken, Zarife Xanım onları görüyor ve Alişêr Efendi ye Kivran Zeynel geliyor. Kivran Zeynel budur geliyor. Ama yanında silahlı adamlar var. Yanlarında yabancılar var. Kendini koru. Bir bahtsızlık yapmasınlar. Alişêr Efendi ise; Biz altı yıldır buradayız. Kimse bize kötü bir söz söylemedi. Sen niye öyle yersiz sözler söylüyorsun? Korkma. Alişêr Efendi, gelenleri karşılamaya gider. Onları kaldıkları mağaranın içine kadar götürür. Birlikte otururlar. Hal hatır sorarlar. Mağaranın kapısı geniştir. Aniden Alişêr Efendi ye ateş ederler. Zarife Hanım yerinden atılır, fırlar ve tabancasını alır, onlara doğru ateşler. Kurşun, İbê Mıroşi ve Efendi nin gipikindan önden girer, arkadan çıkar. Kurşunun biri de Mïstêy Alibeg in çapraz kayışına isabet eder. Onlar ateşlerler ve bayan yere düşer. Orada başlarını kesip, götürüp Bokır dağındaki alaya teslim seafoodplus.info un kemikleri rahat durmasın. Rapbero Qoop, o dakika orada değilmiş. Misto Qır oradaymış. Misto Qır ın yeğeni Zeynel oradaymış. Pupug kuşu senin babanın yaylasına konsun Raywer. Sen bu mileti nasıl kandırdın ve birbirine düşürdün. Raywer, itin gunahını bile boynuna alırdı. Sen bu insanları nasıl birbirine düşürtün, fırıldakları nasıl çevirdin? Alişêr Efendi nin altınlarını ise Pulur un ağası olan Mahmud Ağa nın yeğeni Nurali yedi. Zeynel in karısı Nurali ile evlendi. O altınlar Zeynel e nasip olmadı. (4) Alşer Efendi ve Zarife Hanım la ilgili söylenilen ağıtlar, şiirler. Zarifé Bezna hu derga baria, tî vana rié hu, jî asm û roza Lewe Alişer de şirina délal û pak û qimeta 16

17Zarife Cengawewera azadia ma vié Zarifa Gégané jî Ğezala, gégané jî şerra Raa azadia welate ma de can û dil vié Uste ra hu ser, çek gire dai sevata welati Pêrodaisê Zarifa Xanim xof est zéré dîsmeni Delalé zéré ma de çef û wess bié Esq û khûlûnê welat ra nê wess bié Adır bê vêsno çe mordemuné xıravınu Xainu nê wuast khe a bi vino murode hu Dormé Dersîmî çaralî guretî vî Welaté ma tola kerd, pê deste ma nê guret Kîrmancu 17

18Bérene têde pia juvime ra urjîme lingune hu ser Ma khe ewrû sarê nê werda hu ser çek nê gûret desté ho Meste têdê Kîrmancû dina ra daré wé, bene vindi sonê Kîrmanc çûtîr coamerdia hu cirtè kerdene osneno ra dina Ma kî hen juvime, mufrézé tîrku ma ver hen vozdane sone Sîma rînd şehr bî kerene, mufreze tîrku kamo ma kami me?

19

20Nê la lao eve sondé pasaune tirkû qê hu me xapné Mezelûne Pi û Khalkûne hu bi arene çhîmune hu ver. (5) Kontur-gerilla, bugünkü anlamıyla Ergenekon a bağlı çalışan JİTEM elemanı olan jandarma albay Nazmi Sevgen in anlatımıyla Alşer Efendi ve Zarife (Zefê) HanımAlişir öldüğü zaman 9 Temmuz de tahminen elli beş yaşlarındaydı. Alişir&#;i ilk defa siyaset ve kötülük sahasında Koçgiri aşireti reisi Mustafa nın (Paşa) katibi olarak görüyoruz. Dersim alanında tanınması 1.Dünya Savaşı nda Erzincan&#;da Ruslarla işbirliği ettiği zamana tesadüf eder. Erzincan&#;da Rusların müteahhidi olarak ortaya çıkan Alişir, Rus kumandanlığından orduya ağır alışveriş etmek üzere yedi yüz Türk altını yanına da bir manga kadar Rus askeri ve on at almış. Munzur dağlarını aştıktan sonra Rusların elinden hayvanlarını zorla alıp, askerlerden de üçünü esir ederek Dersim&#;e yürümüştür. 20

21 Bu olay esasen Türk düşmanı olan Erzincan&#;da ki Rus komutanı Lahof&#;un büsbütün Türkler aleyhine harekete geçmesine sebep olmuştur. Alişir, Dersim&#;e geldikten sonra «Ovacık» da ki halk gücünden oluşan alayın katibi olmuş, alayın Rusları önlemek üzere Munzur dağı mıntıkasına hareketinde beraber gitmiş, bir süre de «Sebil Baba» dağında kalmıştır. Büyük harpten sonra Koçgiri ye geri dönen Alişir, eski görevi olan Koçgiri aşireti reisi Mustafa «Paşa» nın oğlu olan Alişan Bey&#;in sekreterliğini yapmıştır. İşte Alişir i burada memleket ve devlet aleyhindeki hareketlerin başında bir beyin olarak görmek üzereyiz. Alişir i Koçgiri aşireti reisi Mustafa «Paşa» kendisin de bazı yetenekler görerek yetiştirmiş, onu özellikle sık sık Dersim&#;e göndererek Dersim aşiretleri üzerinde etkili ve aktif olmasını sağlamıştır. Alişir, zeki, karıştırıcı ve cesurdur. Çok güzel Türkçe okur ve yazar. Dersim&#;de elimize geçmiş bir çok siyasi, eleştirel şiirleri, yazıları vardır. Kendisine bu bölgenin kurtarıcısı süsünü vermiş, daima öyle görünmek istemiştir. Onda Kürtlük düşünce ve amacı da vardır. İşte bu düşünce ve amaçlarıdır ki birinci dünya savaşı antlaşması sonrası Alişiri bütün kirli, fesatçı amaçları ile ortaya çıkarmıştır. Sevr Muahedesine, Kürdlerin ekseriyet teşkil ettikleri yerlere muhtariyet idaresi verileceği mealinde bir madde konulmuş olması Kürdleri ümidlere düşürmüştü. Bu sırada Koçgirili Mustafa «Paşa»nın oğlu Haydar Bey İstanbul a giderek Kürd Teâl-i Cemiyetine girmiş, Koçgiri ye avdetine «Ümraniye» de cemiyetin bir şubesini açmıştı. Şubenin riyasetini de deruhde eden Haydar Bey, Dersim deki aşiret reisleriyle sair mütenffizleri, Koçgiri nin ileri gelenlerini cemiyete kaydetmiş. Kürd amâline müteallik eserlerle beraber cemiyetin nâşiri efkârı olan kürdçe «Jin» gazetesini de getirterek işe bu noktadan hız vermişti. İyi bilmek lazımdırki Haydar Bey bu işleri yapacak, başarabilecek bir adam değildir. Perdenin arkasında Alişir vardır. Asıl faal, muharrik olan odur. Nihayet Alişir i senesi martın da maskelerini atarak, gerçek siyasi kimliğiyle Dersim&#;de, Ovacık ve Hozat&#;ta halka 21

22 kışkırtıcı hitabeler verirken görüyoruz. Yanında Refahiye&#;nin Şadıllı aşireti reisi Paşa Bey ve arkadaşları vardır. Alişir bu cesareti Kürt Teal-i Cemiyeti reisi Abdulkadir&#;den almıştır. Çünkü Dersim&#;e gelmeden bir süre önce Koçgiri&#;nin Armudan köyünden Mıgırdıç isminde bir ermeniyi özel amaçla İstanbul&#;a göndermiş, bu vasıta ile Seyyid Abdulkadir&#;den talimat almıştır. Alişir Dersim&#;deki konuşmalarını Türkçe yapmıştır. Dersimli&#;ler ve Koçgiri&#;ler zazaca konuşurlar, aralarında lehçe farkı vardır. Bu sebeple Koçgiri&#;li Zaza, Dersim&#;li Zazanın söylediğini anlıyamaz (6) Dêrsim ve Koçgiri&#;de büyük oranda kürdçenin kurmanci lehçesi konuşulmaktadır. Batı Dêrsim-Koçgiri bölgesinin Zara ve Hafik ilçelerinde yaşayan kürdlerin bir bölümü dımıli-kırmançki lehçesi konuşmaktadırlar. Diğer yerleşim yerlerinde kurmanci lehçesi konuşulur. Doğu Dersim&#;in ilçelerinde de her iki lehçe konuşulmakta. Alşer Efendi türkçe konuşmuş olsa o günün şartlarında Kürdler kendisini nasıl anlayacaklardı? Ki Osmanlı İmparatorluğu nun resmi dili osmanlıcaydı. O, osmanlıcayla öğrenim görmüştü, türkçeyle değil. Osmanlıca da ; kürdçe, farsça, arapça karışımdan oluşmuştu. Ermenice, rumca, arnavutça danda kelimeler alınmıştır. Alşer Efendi, Osmanlı İmparatorluğu nun idari işlerini yaparken bu dili kullanıyordu. Kendi halkıyla kendi anadilini konuşur. Kewreş ve Azgêr köylüleri tümüyle Koçgiri kürdçesini konuşurlar. Alşer Efendi osmanlıca da yazmıştır. Şiirlerinde bu durum açıkça görülüyor. Kendi ana dilinin kurmanci lehçesiyle de yazmıştır. Dımılki-kırmançki yazmış olması da büyük olasılık. Bu lehçeyi bilmemesi mümkün değil. Yıllarca dımılki lehçesini konuşanlarla iç içe yaşıyor. Alşer Efendi nin bilinen beyitleri bu günde Animist «Alevi» Kürdler tarafından zevkle dinleniliyorlar. Onun şiirleri kendisi sağken basılmış. O dönemin Teşkilad-ı Mahsusa sı «Özel Büro» görevlileri tarafından basılan, basılmayan şiirlerine el konulmuştur. İstihbarat, sabotaj, adam kaçırtma, öldürtmeyle, görevli olan seafoodplus.info, sömürgeciliği en doğal hak olarak gördüğü, kemalizme hizmet sunduğu, anti-kürd olduğu için rahatlıkla Alşer Efendi nin aleyhine yazıyor. Kemalizmin temel prensibi; «Aslolan şey amaçtır.» Amaçların hangi yolda elde edildiği önemli değildir. İstihbaratçıların en büyük özelliklerinden biri de yalan haber yapma, 22

23 bilgisizlendirme, dezenformasyondur. Nazmi Sevgen de en üst komutanı Mustafa Kemal in makyavelist anlayışını benimsemiş bir ajan-asker olarak amaca hizmet için bilgisizlendirmeye gidiyor. Öyle ya aldatmak isteyen biri, mutlaka aldanacak birini bulur. Aldatmak, kandırmak, bilgisizlendirmek, en üst basamağında seafoodplus.info in bulunduğu dikta rejiminin temel kıstaslarından biridir. Alişir Kürtçe de şiir yazmış, şiirler söylemiştir. Bunlarda aynı sebeple Dersim&#;de yer tutmamış, okunamamış, bellenememiştir. Bunun içindir ki Alişir&#;in fikri faaliyeti Dersim&#;i çorak bulmuştur. Alişir karıştırıcı sözleri ile Ovacık ve Hozat&#;ta tahmin ettiği alaka ve temayülü bulamamıştır. Dersim denizinde fırtına ancak kendi aşiretlerinin işareti ile kopar. Zaten Dersimliler daha evvel büyük devletlere telgraf çekerek Osmanlı hükümetinden ayrılmak istemediklerini bildirmişlerdi (7) O dönem de bütün haberleşme birimleri ittihatçıların denetim altındadır. Osmanlı ya ait olan haberleşme birimlerinde görev alanlar İttihad-ı Terakki nin Angora ya yerleşmeye başlayan kadrolarına, Kongreye hizmet etmektedirler. Kürdlerin haberi olmadan, kürdler adına, uluslararası diplomasi yapılan değişik merkezlere, telgraflar çekilmiştir. Kürdler tarafından verilen telgraf metinlerinin ise nasıl değiştirildiğini ya da nelerin eklenip, çıkarıldığını hangimiz biliyoruz ki? Köyünde oturan aşiret ağasının ittihatçıların kendisi adına telgraf çektiklerinden haberdar olması mümkün degil. (ÇewlıkÇolık) Bingöl ün, Dêrsim in, (Diarbekır) Diyarbakır ın, (Erzerum) Erzurum un, (Bilis) Bitlis in, (Sêwaz) Sivas ın kürdü kendi adına ittihatçılar tarafından Paris e ve diğer merkezlere telgraf gönderildiğinden nasıl haberdar olacak? Alişir buna da bir sebep bulmakta gecikmedi. Denildi ki "Osmanlı memurlarının etkisi ile Dersimli&#;ler gerçek amaçlarını anlatamamış, gösterememişlerdir. Amaçları bağımsız Kürdistan hükümetine katılmak ve onun özünü teşkil etmektir. Alişir tarafından bu içerik de, anlamda hazırlanan uyarı yazısı, diplomatik not, Kürd Teal-i-Cemiyeti aracılığıyla büyük devletlere gönderildi. Ne garip tecelli dir ki, bu sırada Koçgiri aşireti reislerinden Alişan Bey Refahiye kaymakamlığı vekaletin de bulunuyor, kardeşi Haydar Bey in ve bilhassa Alişir&#;in siyasi 23

24 faaliyetlerinden bulunuyordu. güya habersiz, onlarla tamamen alakasız Alişir in Dersim&#;de ektiği fesat tohumları bu sırada filiz vermeye, tesirini göstermeye başladı. Esas olarak Ovacık kazasının Tarpazin nahiyesi eski müdürü Mustafa Ağa Kemah köylerine gelerek Asker toplanmasına padişahın emri olmadığını, Dersimlilerin asker vermeyeceklerini, Kemahlılarında vermemelerini tembih etti ve bunu temine çalıştı. Artık isyan fikri genelleşmişti()esas olarak Bolucan nahiyesinin Karaibo köyünden Deli Esat oğlu Rıfat 20 kadar adamı ile halkı Türk olan Günlü çiftliğini bastı, köylülerin bir çoğunu öldürdükten sonra, emvalini de yağma ettikten sonra, çiftlik halkına hitaben Siz Ermenilere yaptınız, biz de size yapıyoruz. Dersim aşiretleri geliyor. Biz Sivas ı işgal edeceğiz ve sonra Ankara&#;ya gidip Milli Hükümeti (buna kongre diyorlardı)&#;de devireceğiz. dedi. Koçgiri olayının başlangıcında Alişir&#;de efendisi Alişan gibi yine Dersim&#;e geldi. Çünkü Koçgiri hazırdı. Koçgiri ile birlik Dersim&#;i de hazırlamak ve ortak harekete geçirmek lazımdı. Nihayet Alişir, naili meram olmuştu. 8 Mart de Koç Uşağı aşireti reisi Bra İbrahim i tahrik ederek onu iki yüz kadar avenesiyle beraberine alıp Kemahın Hoğus köyüne gelmiş, Polis Munzur namındaki sergerdeyi yüz kadar maiyetiyle Üskübürk köyüne sevk etmişti. Bu sırada o havalide bulunan Kemah Kaymakamı ile jandarma komutanını bir baskınla esir etmişler ve 9 Mart günü her iki eşkiya kümesi Terkilok köyünde yerleştikten sonra bu mıntıkada faaliyetlerine devam etmişlerdir. Kuruçay Kaymakamı Talât Bey in Kuruçay ın Sime köyünde bulunduğunu haber alan eşkiya oraya yürüyerek Talât Bey i tutmuş ve soymuşlardır. Cür etlerini arttıran bu hâdise üzerine Kuruçay a yürümüşler, hükümet dairelerini yağma ve memurları esir ederek alıp götürmüşlerdir. Bu mel unane ve bâğiyane hareketlerine sebep ve âmili Alişirdir. Mevcudu beş yüze yakın olan ve Alişir in komutasında bulunan bu güruhu 14 Mart de Ümraniye ye yürürken görüyoruz. Alişir in peşine takıp sürüklediği Dersim kuvayi muavenesi! Koçgiri nin merkezine doğru yaklaşmaktadır. Dikkat çekicidir asilerin Büyük Millet Meclisine çektikleri telgrafta Alişir&#;in de imzası vardır. Kendisine çok cazip bir 24

25 de sıfat eklemiştir. Sadattan Alişseafoodplus.info Alişir in kaleminden çıkmıştır. O, böyle bir yazı işini 27 Mart tarihinde Sin e vukubulan taarruzu müteakip, maslûb Seyyid Rıza nın Elâzığ da seafoodplus.info Müfettişliğe gönderdiği arizeyi de yazmak suretiyle tekrar yapmıştır. Böyle siyasi ve manalı yazılarda yeteneği vardır. Nihayet devletin kahir ve kadir eli 24 Nisan de Koçgiri hâdisesini yerinde söndürmüş, Alişir de mukadder olan âkibetinden bir müddet için kendisini kurtararak Dersim e firar ve iltica etmişti. Dersim e firar tarihi olan Nisan den ölüm tarihi olan 9 Temmuz tarihine kadar on altı sene zarfında Alişir, Tunceli de hemen hiç bir siyasi faaliyette bulunmamış fakat o tarihten itibaren maslûb Seyyid Rıza nın da yanından ayrılmamıştır. Bu sebeple onu yine maskelenmiş olarak Seyyid Rıza nın arkasında görmek kabildir. Bu sırada fırsat buldukça gizliden gizliye halkı tahrik ve teşciden fariğ olmamıştır. Onun biraz da tahrikâmız olan Dersim hakkındaki şu manzumesi fikri mel unanesinin bariz bir tezahürüdür. Gönül gel gezelim Munzur dağını Ne hoş memlekettir ili Dersim in Seyran eyliyelim Sultan dağını Ne hoş çiçektir gülü Dersim in Nice padişahlar geldi cihana İ lim almak için düştü gümana (sanma, şüphe) Her bir çeşit atmış bir yana Kesilmemiş kıylü kali (halısı) Dersim in Aslanlar yurdudur tilkiler girmez Gerçekler sırrıdır akıllar ermez Evliyalar gülüdür zalimler dermez Ona bağlıdır yolu Dersim in Merdan-i Hüdaya (Yiğit, yüce tanrıya) kim ki yaklaşır İ mdada kavuşur, hemen ulaşır Cüşa gelir, şimşek gibi savaşır Etrafı yıkar seli Dersim in Aşair (aşiretler) cömerd (mert) hakkın rahına (malını rehineye koyan) Sultan Munzur durmuş kıblegahına (kuzey rüzgarı, herkesin darlıkta baş vurduğu kapı) Sultan baba derler onun Şahına (padişah, dal, budak) Atılır topları beli (evet) Dersim in Takinin Şeyh Ahmed ced-i alası (soyunun başı, soy) 25

26 Seyyid ile Şeyh Hasan onun binası Şükür Hakka geçmiş onların duası Cümleye üstündür eli Dersim in Son kıt ada işaret ettiği «taki» nazmda kullandığı mahlasıdır.( ) Alişir mütareke günlerinde, Koçgiri den Dersim e geldiği zaman yeni oluşturulmak da olan Milli Hükümeti küçültme, değersiz göstermek için şöyle bir mısra da uydurmuş, bunu bir müddet elindeki sazına da söyletmiştir. Ayağında kundura Gittim düştüm tandıra Padişahın haberi yok Bunu eden kongre Alişir&#;in eşi Zarife&#;de dikkate değer, layık bir tiptir. Kocasının mücadelesinde bu kadının etkisi çoktur. Kocasına silahlı olarak her zaman eşlik etmiş ve gayrete getirmiş, çalışma isteğini güçlendirmiş, yüreklendirmiştir. Sonuç da oda kocasıyla beraber kaçınılmaz sona ermiş, fakat bu anda dahi Vank&#;lı Efendi adında birisinin canına kıymıştır. Alişir, Dersim&#;e geldikten sonra bir süre Agdat&#;da Koç uşağı aşireti alanında kalmış, yılında Abbas Uşağı aşireti mıntıkasına gelerek, kışını asılarak öldürülmüş olan Seyyid Rızanın Sohson dağındaki evinde ve kısmen Vank köyünde geçirmiştir senesi ilkbaharında Kafat köyü çıvarındaki mağaraya geçmiş ve orada hayatını korumaya çalışmıştır. Koç ve Ferhad Uşağı aşiretlerine karşı devletçe yapılan harekat ve neticesini bir manzumede toplamak istemiş, bunda devleti keklikle sembolize etmiştir() Alişir Dersim&#;deyken Koçgiri&#;deki akrabalarıyla haberleşmiştir. Bilhassa yeğeni Mustafa&#;nın dikkate değer bir mektubu elimize geçmiştir. Mustafa mektubunda amcasına nasihat etmekte, devletin bağışına sığınarak af dilemesini, dağlar da dolaşmaktan vazgeçmesini, bilhassa Tunceli kanununun yayınlanmasından yararlanmasını tavsiye ve rica etmektedir. Başkaları da aynı tavsiyelerde bulunmuşlardır. Kaldıkları yerde bırakılan şeyler, gördüğümüz bazı mektuplar bunu kuvvetlendirilmiştir. Fakat Alişir sürekli kaçmış, sayısız suçlarının sonuçlarından korkmuştur. 26

Daha göster