Mefulun Leh

ahinlerin
ocuklar kapp katn hi duydunuz ya da grdnz m? Bunun
zerine tcir dedi ki: Evet! Erkek farelerin demiri yedii bir yerde,
ahinlerin filleri bile kapp kamas hi te alacak bir ey deildir.

DLBLGS
MEFLN LEH
Arapa bir cmlede bulunan fiilin yaplma veya yaplmama sebebini
aklayan mastara/isme mefln leh denir. Bu geye mefln leh
denildii gibi mefln lieclih ya da mefln min eclih de denilmektedir. Bu
terimlerin de ayn eyi ifde etmektedir. Bunlardan birini herhangi bir
nahiv kitabnda grenler farkl eyler olduunu sanmasnlar. Meflun lehler
cmlede fiilin ileni sebebini bildirdii iin niin? sorusuna cevap
olutururlar. Bir cmlede mefln lehi bulmann yolu, cmlede sebebi
bildirilen fiille birlikte neden/niin . Oldu? gibi bir soru sorarz,


aldmz cevap mefln lehtir. Mesela
Ben bu

ehre ilim talep etmek/renmek iin geldim cmlesine neden geldim?
sorusunun cevab
renmek iindir ve cmlede mefln lehtir.
Mefln leh genel olarak mansbtur. Ancak fiilin olu sebebini bildirmek
iin zikredilen her sz her zaman mansub olmaz.
Mef ln lehten Harf-i Cerin Hazfedilmes:
Mefln lehin mansb olabilmesi baka bir deyile harf-i cerin
hazfedilmesi iin u drt artn bir cmlede ayn anda bulunmas gerekir:
1. Mefln leh olacak szn mastar olmas: rnek;

Mslmanlar rablerine itaat etmek iin oru tutarlar.

retmen rahatlamak iin bahede dolat.
2. Mefln leh olacak mastarn (i duygularmz ifade ettiimiz, sayg
gstermek, kmsemek, korkmak, bilmek, bilmemek gibi) kalb fiillerden
olmas:

Zengin fakire acd iin yardm etti.



Cmlesinde olduu gibi.
3. Mefln leh olan mastarn fili (znesi) ile sebebi bildirilen fiilin filinin
ayn olmas.

Polis, hrsz kamasndan korktuu iin tuttu.

Cmlesinde mefln leh olan mastar

Sen ikram ettiin iin sana ikram ettim
Cmlesinde ise mefln leh olan nin faili muttasl
ksmnda ise fil merf
mecrr zamiri, ben sana ikram ettim

fiilinin fili ile masdarnn filleri

ayn deil, ayr ayr kiiler olmaktadr. Bu yzden bu cmledeki mefln

4. Mefln leh olan mastarn zaman ile sebebi bildirilen fiilin

Dn sana szverdiim iin bu gn sana geldim

cmlesinde mefln lehin (sz vermenin) gerekleme zaman dndr.

nsanlar zulm nlemek iin hukuka sayg duyarlar.

Zulm nlemek iin hukuka sayg duyular.


Bu durumda lafz olarak mecrr olsalar da aslnda irab bakmndan
mansb olan mefln lehin yerinde bulunduklar iin mahallen mansb
kabul edilirler. rnein;

Adam baheyi gzelletirmek iin aa ve iekleri dikti.
Grld gibi her iki kullanm da ayn ekilde tercme edilmektedir.
Mefln lehten harf-i cerrin hazfedilmesi iin yukardaki artlar gereklidir.
Ancak bu artlarn bulunduu her cmleden cer harfi atlmayabilir. Hem harf-i
cerle hem de harf-i cersiz sylenebilir. Misal:

/

Baz airler, dalkavukluk iin iirleriyle devlet adamlarn vdler.

. Adam scaktan/scak sebebiyle bayld.

Koyun hastal sebebiyle/yznden ld.

Mef ln lehin Masdar Olmama Durumu

cmlesinde grld gibi.
Mefln leh olsun ya da olmasn masdarlar cmledeki yerine gre
malm/etken ( ) veya mechl/edilgen ()
anlamlarnda kullanlmaktadrlar.

Katil ldrlmekten korktuu iin bilinmeyen bir lkeye gt.
Bu cmlenin anlamna dikkat edilecek olursa birinci masdar ()
malm/etken, ikinci masdar ( )mechl/edilgen anlamnda kullanlmtr.
Dier cmleler de bu adan incelendiinde bu zellikler kavranlacaktr.

Mefln Lehin Banda Bulunan Dier Lafzlar

Yazarlar bu kitab rencilere faydal olmas iin hazrlad.

Bazan insan iki kiinin arasn dzeltmek (onlar bartrmak) iin yalan
sylemek zorunda kalabilir.

Ben ilim tahsil etmek iin mrmn uzun olmasn isterim.

Srtlarnzn kamburlamamas iin dik durun.

( )Harfinin Dier nemli Kullanmlar

=
+
Sana ait kitap

senin kitabn

( )harfinin dier yaygn bir kullanm da zid olarak kullanlmasdr.

Senin dersi anlaman:


Onun yemei yemesi:

Onun felsefe eitimi grmesi:

(O Allah) dilediini yapandr:

(O Kurn) yannzdakileri (kendisinden nce inen kitaplar) tasdk edicidir.

.



.1

.





.2


.3
.

.
.4

.



.5

Aadaki cmleleri harekeleyiniz ve ve altlarna Trke evirilerini yaznz.

. /
.1
.
/ .2

. / .3

 .4 / .

/ .
.5
.6 / .
/ .
.7

.8 / .
.9 / .
.
/

ALITIRMALAR
1. Aadaki metinde lafzan mansb olan ve harf-i cerli olan mefln
lehleri verilen tabloya yaznz.

2. Aadaki cmlelerde mefln lehlerin altn iziniz.

.
.1

.



.2

.
.3

.





.4

.
.5

.



.6

.7

.

.



.8

.



.9




.

3. Aadaki rnekte olduu gibi braklan boluklara parantez iinden

(


) .


.1

(
.2


) .
.3
(


)

(
.4

)

(

.5



) .

) .


(




.6


(



) .
.7

(
) .

.8
4. Aadaki iki gruptan uygun olan blmleri eletirerek ilerinde
mefl leh bulunan anlaml cmleler kurunuz.

.1

.2

.3

.4

.

.5

.6

.7

.8

5. Aadaki cmlelerde rnekte gsterildii gibi, parantez iindeki

)(


:

)(
.




.1

(
.

)

.2

.
(
)

.3


.
)(

.4

.
.5
(


)

.

)
.6
(

( .

.7
)

.
(
)
.8

(
.

.9


)

(

.
)

6. Aadaki parada geen mefln lehleri bulunuz.

:
.
: .

: .

.
:

: .


:

) : (

] .[31 /

.[19 /]

. [16 / ]

.[ / ]
7. Aadaki cmlelerin nnde bulunan parantez iindeki kelimeleri
mefln leh haline getiriniz.

(
) .

.1

.2


(

) .
.3
(

) .

( ).

.4

( ) .
.5

(
) .


.6
8. Aadaki kelimeleri anlaml bir cmle oluturacak ekilde diziniz.

/
.
/ /
/
/
.1
.
/
/
.2
/

.
/ /
/
/
/
.3
/ .4
.
/

/
/
/
.5
.
/

9. Aadaki verilen Arapa cmlelerin en yakn Trke karl

a. retmen renciye devini sorunca renci utancndan kpkrmz oldu.
b. retmen renciye neden ge kaldn sorunca rencinin yz kzard.
c. retmen renciye ge kalnn sebebini sorunca utancndan rencinin
yz kzard.
d. retmen renciden ge kalmamasn istedi, renci utancndan
kpkrmz oldu.
e. retmen renciye neden ge kaldn daha sormadan rencinin yz
utancndan kzarmt.

Kelimeler ve Deyimler

Ticaret yapmak :


Bar anlamas :

Protesto etmek :

Kapp kamak :

Edeplendirmek :


Terrist :

Zorunda olmak :




Saldrmak :

Kamburluk :

Baylmak :

Aramak :


Kurtarmak :

Emnet etmek :

)( ahin :

Toplanmak :



Gezinmek :


Aramak, Aratrmak :

Altrma yapmak :



Gzlemek :

Yumruklamak :

Telef olma, helk :

Bir yerden bir yere gitmek :

Komu :
)(

Fare :
)(

Demir :

Gtrmek

Bir arlk ls. (Msra gre , 8 gram) :

)(

Arkada :
)(

Korumak :

( )
ocuk :

Cann skmak, sktrmak:

Temizlemek :

Eski :

ye :

( )

Rezlet, skandal :

( )

Komisyon :
)(

Tokatlamak :

Ziyfet :

Gsterici :

deal :

Rahatsz edici :

( )
Kantin :

Kpek di: )(

)(

Yn, taraf :

Sknet :

Heyet :
( )

zet
Mefln lehi nasl tanrz?
Mefln leh, bir cmlede fiilin olu ve meydana geli sebebini bildirmek
iin zikredilen gedir. Genellikle fetha ile mansb bir masdar eklinde
bulunur. rnek;

renciler Arapaya ilim tahsili iin gittiler.

Mefln lehin Trkedeki karl genel olarak sebep ulalardr
diyebiliriz. Mefln lehi Trkeye iin, -den dolay, sebebiyle, -d
iin, maksadyla, zr, nk gibi ifadelerle evirebiliriz.
Banda sebep bildiren bir harf-i cer bulunan bir masdar veya isim eklinde
cmlede yer alr.

Mefln lehin banda hangi eit cer harfleri bulunur?

Bebek burnundaki acdan dolay alad.

Adam gurbette olduu iin zld.

Mefln lehin harf-i cersiz ve mansb olarak gelmesi iin hangi artlar
gereklidir?
1. Mefln leh olacak szn mastar olmas: rnek;

Mslmanlar rablerine itaat etmek iin oru tutarlar.
Bu cmlede sebep bildirdii halde yaps itibariyle mastar olmazsa lafz
olarak bana gelecek bir cer harfiyle mecrr olur.



cmlesinde grld gibi.
2. Mefln leh olacak mastarn (i duygularmz ifade ettiimiz, sayg
gstermek, kmsemek, korkmak, bilmek, bilmemek gibi) kalb fiillerden
olmas. rnek:

Zengin fakire acd iin yardm etti.



Cmlesinde olduu gibi.

cmlesinde mastar olmakla
Su imek iin geldim


birlikte da ait duygularmzdan biri olan imek olduu iin harf-i cere
mecrr olmutur.
3. Mefln leh olan mastarn fili (znesi) ile sebebi bildirilen fiilin filinin
sebebi bildirilen fiilin fili ile ayn olmas. rnek:

Polis, hrsz kamasndan korktuu iin tuttu.
Cmlesinde mefln leh olan mastar
korktuu iindir. Burada korku
duyan polistir. Cmlede sebebi bildirilen fiilin ( ) fili yani hrsz
tutan da polistir. u halde bu rnek cmlede hem mefln lehin hem de
sebebi bildirilen fiilin fili (znesi) ayn kii olduundan mefln leh
mansb olmu, harf-i cer ise hazfedilmi (silinmi, zikredilmemi)tir.

Sen ikram ettiin iin sana ikram ettim

Cmlesinde ise mefln leh olan nin faili muttasl mecrr

zamirdir.

4. Mefln leh olan mastarn zaman ile sebebi bildirilen fiilin

Dn sana szverdiim iin bu gn sana geldim

cmlesinde mefln lehin (sz vermenin) gerekleme zaman dndr.

ve
niin? soru isimleri de cmledeki fiilin mefln lehleridir.

Ey Kavmim! Niin bana eziyet ediyorsunuz? (Saff Suresi, 5)

nsanlar sayg gstermek iin babalarna itaat ederler.
Ancak mefln leh soru ismi olduu zaman veya vurgu yapmak iin fiilden
nce gelir.
Kz ocuu niin alyor?
Sadece ziyaret iin geldim.

Kendimizi Snayalm
1. Aadaki cmlelerin hangisinde mefln leh vardr?

a..

b.



c..

d..

e..

2.

cmlesinde alt izili kelimenin yerine

aadakilerden hangisi konulabilir?
a..

b..



c..

d..

e..

3.

Aadaki cmlelerde
konumundadr?

mecrr

isimlerden

hangisi

mefln

leh

a..

b..

c..

d..

e..

4. Aadaki cmlelerin hangisinde harf-i cerrin hazfedilerek mefln lehin

b..

c..

d..




e..

5. Aadaki cmlelerin hangisinde mecrr isim mefln leh konumunda

a..

b..

c..

d.



e..

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

Yantnz doru deilse mefln leh konusunu yeniden okuyunuz.

2. e

Yantnz doru deilse mefln leh konusunu yeniden okuyunuz.

3. d

Yantnz doru deilse mefln leh konusunu yeniden okuyunuz.

4. c

Yantnz doru deilse mefln leh konusunu yeniden okuyunuz.

5. a

Yantnz doru deilse mefln leh konusunu yeniden okuyunuz.

Sra Sizde Yant Anahtar

olacana
gre
cmledeki mefln leh bu kelimedir.

2. retmen snfa girdi, hemen renciler ona selam vermek ve onun
deerinin bykln ifde etmek iin ayaa kalktlar anlamndaki
cmleye, fiilini de kullanarak renciler niin kalktlar?
sorusunu sorduumuzda alnacak cevap cmledeki fiilin meydana geli
sebebini bildirir.
selam vermek iin. u halde bu cmlede mefln leh

dir ve mansb durumda bir masdardr.

mefln leh deil, mefln bih gayr-i sarhtir.

Okul niin bir kantin at? sorusuna

duruyor? diye sorduumuzda ise alacamz cevap

Ev sahibi neden koyun kesti? sorusuna alacam cevap

/



.1
.

Kz korktuundan dolay hayvanat bahesindeki aslandan uzaklat.

.2
.



/

Anneler bayrama hazrlk yapmak iin yeni elbiseler satn alyorlar.

/


.




.3
Mslmanlar, Ramazan ayn karlamak iin hilli gzlyorlar.

/

.

.4


Mslmanlar mallarn temizlemek iin zekt vermede yartrlar.

/
.

.5

Aile fertleri konuklara ho geldin demek iin bahe kapsna kadar kt.

.
.6

/

Acd iin byk karde, kk kardee mal verdi.

.7

.

/

Skandal protesto etmek iin ok sayda gsterici topland.

.8




.



/
Babakan konuk heyeti onurlandrmak iin akam yemei verdi.

/
.9
Askerler vatan dman saldrsndan korumak iin bekliyorlar.

.
/

Ekonomik konsey yleri borsa krizini zmek iin her tarafta toplanyor.

Yararlanlan Kaynaklar
rt, M. Meral (), Arapa Dilbilgisi Nahiv, stanbul.
Galyin, Mustafa (), Cmiud-dursil-arabiyye, Beyrut.
Gler, smail; Gnday, Hseyin; ahin, ener (), Arapa Dilbilgisi
(Nahiv Bilgisi), stanbul.
Ediskun, Haydar (), Trk Dilbilgisi, stanbul.
Maksudolu, Mehmet (), Arapa Dilbilgisi, stanbul.
Sn, Muhammed smil vd., el-Kavidul-arabiyyetul-myessera,
(tarihsiz), Canta yaynevi, stanbul.
Uralgiray, Yusuf (), lk ve leri Dilbilgisi, Riyad.

Meful ve meful çeşitleri

Ek Bilgi 1:
1- MUTLAK MEFUL المَفْعُولُ المُطْلَقُ

Mutlak meful, fiilden sonra, fiilin manasını kuvvetlendirmek,çeşidini bildirmek ve sayısını bildirmek için gelen, o fiille aynı kökten bir masdardır.
İnceleyecek olursak:

a) Kuvvetlendirmek için - Fiilin masdarı tekrar edilir.

كَسَرَ الوَلَدُ الزُّجَاجَ كَسْرًا Çocuk bir camı kırdı ki!

Manayı daha da kuvvetlendirmek (tekid) için, masdar bir daha tekrar edilir.
إِذَا دُكَّتِ الأَرْضُ دَكًَّا دَكًّا Dünya, ezilip paramparça olduğu zaman.

b) Çeşit bildirmek için –

ضَرَبَهُ ضَرْبَ الظَّالِمِ Onu, zalimin döğdüğü gibi döğdü.

c) Sayı belirtmek için أَكَلَ المَرِيضُ أَكْلَةً Hasta bir defa yemek yedi.

2- MEFULUN BİH المَفْعُولُ بِهِ
Failin işlediği işten etkilenen isme mefulun bih denir. Fiil, mefulun bih'ten önce doğrudan doğruya, kendisi gelmişse, yani, fiille meful arasında cer harfi yoksa, böyle mefule sarih mefulun bih denir:

اِشْتَرَيْتُ قَلَمًا Bir kalem satın aldım.

قَرَأْنَا الكِتَابَKitabı okuduk.

cümlelerindeki قَلَمًا ve الكِتَابَ isimleri, sarih mefullerdir.

Bazı fiiller de, mefullerine, ancak cer harfi ile tesir ederler. Böyle, önünde cer harfi bulunan mefulun bih'e de gayri sarih mefulun bih denir:

غَضِبَ عَلَى صَاحِبِهِ Arkadaşına kızdı

Bazı fiiller iki meful alırlar:

أَعْطَيْتَ الفَقِيرَ صَدَقَةً Fakire sadaka verdin.

3- EL MEFULUN LİECLİHİ

Bir fiilin ne diye olduğunu, sebebini bildiren mansup mastara المَفْعُولُ لِأَجْلِهِ (المَفْعُُولُ لَهُ، المَفْعُولُ مِنْ اَجْلِهِ)م denir. Bu meful, لِمَ (niçin?) sorusuna cevap teşkil eder:

Örnekler:

نَصُومُ إِطَاعَةً لِلَّهِ Allah'ın emrine uyalım diye oruç tutarız.

4- EL MEFULU FİHİ

El Mefulu fihi, fiilin işlendiği yeri veya zamanı bildiren seafoodplus.info zaman ve mekan zarfıdır.

دَخَلَتِ القَافِلَةُ المَدِينَةَ لَيْلاً Kervan, şehre geceleyin girdi.

وَقَفَ اللِّصُّ أَمَامَ البَابِ Hırsız kapının önünde durdu.

5- EL MEFULU MAAHU المَفْعُولُ مَعَهُ

El mefulu maah, beraberlik bildiren isimdir. Maiyyet vavı وَاوُ المَعِيَّةِ 'ından sonra gelir, mansuptur:
خَلِيلاً جَلَسْتُ فِي المَقْهَى وَ Halil ile birlikte kahvede oturdu

Fiilin oluş sebebini bildiren mef’ûle mef’ûlün lieclih denir. Bir adı da mef’ûlün leh’tir. Fiile niçin sorusunu sorduğumuzda aldığımız cevap mef’ûlün lieclih’tir. Türkçe’ye “..için, -mek için, -mak için, sebebiyle, -den dolayı” manalarıyla tercüme edilir. Ya masdarla ya da harf-i cerle olmak üzere iki şekilde gelir.

a) Masdar olarak Mef’ûlün lieclihi:

Bu masdar niçin sorusuna cevap veren, (masdarın) fâili ile fiilin fâilinin -zaman ve şahıs bakımından- aynı olduğu muzâfa birleşmeyenmansûb ve nekre (üstün tenvinli) bir masdardır:

Yukarıdaki şartları taşımayan masdar mef’ûlün lieclih olmaz. Önemli olan bu masdarın fiilin sebebini teşkil etmesidir. Sebebi değilse (fiile sorulan niçin sorusuna cevap veremiyorsa) mef’ûlün lieclih olmaz ve mansûb da gelmez. Bu şartları taşımaz da gene niçin sorusuna cevap verirse o zaman harf-i cerli olarak gelir.

b) Harf-i Cerli Mef’ûlün lieclih

(لِ), (مِنْ) ve sebeplilik ifâde eden (بِ) harf-i ceriyle ifade edilen mef’ûllerdir.

Meselâ birinci cümledeki mef’ûlün lieclih masdar olarak (ضَرَبْتُ تَأْدِيباً لَهُ) şeklinde de söylenebilirdi. Yani aslında birbiri yerine masdarını ya da cerini koyabileceğimiz mef’ûller mef’ûlün lieclih olmaktadır.

Mef’ûlün lieclihî özetle şu durumlarda harf-i cer alır:

Mef’ûlün lieclih;

a) Bir fiilin masdarı değilse;

b)Ma’rife olursa;

c) (Masdar olsa da) Fiilin fâili ile mef’ûlün lieclihî’nin fâilleri farklı ise;

d)Fiil ile mef’ûlün lieclihî’nin oluş zamanları farklı ise;

Not: Mef’ûlün lieclihi izâfet terkibi halinde gelirse, harf-i cerli veya harf-i cersiz gelebilir[3]: