✔ Canlıların çevresel uyarılara cevap vermesini sağlayan sistem, sinir sistemidir.
✔ Sinir doku, uyarıları reseptörler aracılığı ile alır; uyarıyı değerlendirir ve uygun cevabı kısa sürede oluşturup efektör organlara ileterek tepkiyi gerçekleştirir.
✔ Sinir sistemi sinir dokudan oluşur. Sinir doku nöron ve glia hücrelerinden oluşmuştur.
Nöron (Sinir Hücresi)
✔ Sinir hücreleri vücuttaki en fazla özelleşme gösteren hücrelerden biridir.
✔ Sentrozoma sahip olmadıklarından hücre bölünmesi yapma yetenekleri yoktur.
✔ İki nöron arasındaki boşluğa sinaps denir.
✔ Temel olarak 3 kısımdan oluşur.
Hücre Gövdesi
✔ Hücre organellerinin ve çekirdeğin bulunduğu kısımdır.
✔ Hücre zarına nörolemma; sitoplazmasına ise nöroplazma denir.
✔ Sentrozom organeli yoktur. Bu nedenle hücre bölünmesi yapamazlar.
✔ Endoplazmik retikulumlarının bulundukları bölgelere nissl cisimcikleri adı verilir.
✔ Nörofibril adı verilen hücre iskelet elemanları bulunur. Bu yapılar uyarı iletiminde görev alırlar.
Dendrit
✔ Hücre gövdesinden çıkan kısa uzantılardır. Diğer nöronun aksonu ile yakınlaşarak uyartının alınmasını sağlar.
Akson
✔ Hücre gövdesinden çıkan uzun uzantılardır. Uyarıyı diğer nöronun dendritlerine yakınlaşarak iletir.
✔ Bazı sinir hücrelerinin aksonları üzerinde lipitçe zengin miyelin kılıf bulunur. Bu yapı schwann ya da oligodendrosit hücreleri tarafından oluşturulmuştur.. Miyelin kılıf bir izolasyon oluşturarak uyartı iletiminin daha hızlı yapılmasını sağlar. Miyelin kılıfın kesintiye uğradığı yerlere ise ranvier boğumu denir.
Glia (Nöroglia)
✔ Nöronlar arasında bulunan sinir doku hücreleridir.
✔ Sinir hücrelerini sararak korurlar, beslerler, onarımlarını sağlarlar ve oksijen sağlayarak solunumlarına yardımcı olurlar.
✔ Schwann Hücreleri: Çevresel sinir sisteminin miyelin kılıflarını oluştururlar.
✔ Oligodendrosit: Merkezi sinir sisteminin miyelin kılıflarını oluştururlar.
Nöron Çeşitleri
✔ Duyu Nöronu (Getirici = Afferent): Vücudun farklı bölgelerinde bulunan reseptörlerden uyarıları alan ve merkezi sinir sistemine götüren nöronlardır. Zarar görmesi lokal anesteziye örnektir.
✔ Ara Nöronlar (İnternöron): Duyu ve motor nöronlar arasında bağlantı kuran nöronlardır. Merkezi sinir sisteminde bulunurlar. Uyarıya uygun değerlendirmeyi yaparak cevap oluştururlar. Zarar görmesi felce örnektir.
✔ Motor Nöron (Efferent = Götürücü): Merkezi sinir sisteminden cevabı alarak efektör organa götüren nöronlardır. Zarar görmesi botoks uygulamasına örnektir.