Muamma Ne Demek

Çoğu sözcük dilimize Arapça ve Latince gibi dillerden geçiyor. Muamma sözcüğü de, Arapçadan Türkçeye geçen kelimelerden biri olarak biliniyor. Bu kelimenin sözlükte pek çok anlamı bulunuyor. Aynı zamanda muamma, divan edebiyatı döneminde sıklıkla kullanılan bir sanat olarak da biliniyor. Sizin için muamma kelimesi ve sanatı hakkında bilmeniz gerekenleri derledik. Konu ile ilgili detaylara yazımızın devamında.

Muamma Ne Demek?

Muamma, Arapça bir sözcük olarak biliniyor. Kelime anlamı; gizli, güç anlaşılır söz ve biçim olarak geçiyor. Terim anlamına bakıldığında ise, çeşitli harf ve kelime oyunlarıyla, Esma'ül Hüsna ve özel adların gizlenmesi ile oluşturulan manzum veya mensur bilmecelere deniliyor.

Muamma Sanatı Nedir?

Muamma sanatı, divan şiirlerinde başta Esma'ül Hüsna yani Allah'ın doksan dokuz ismi olmak üzere, insan ismi olan manzum bilmeceler olarak biliniyor. Bu kelimeler aynı zamanda, gizli ve örtülü yol ile söyleniyor. Muamma alanında en çok eser veren şair ise Emri olarak biliniyor. Emri'nin bir diğer adı Edirneli Emrullah Çelebi'dir.

Muammanın düzenlenmesi amacıyla ebced hesabı kullanılıyor. Burada sorulan bir isim oluyor. Muamma söyleyen kişilere muamma-guy; muammayı çözen kişilere ise muamma-küşa deniliyor. Muamma sanatının çözümü genellikle ikinci mısrada yer alır. Bu sanat, Arap edebiyatından İran edebiyatına, onlardan ise Türk edebiyatın geçmiştir. Türk edebiyatında ilk muamma yazan kişi ise Ahmedi olarak biliniyor.

Muamma Sanatı Örnekleri Nelerdir?

Divan edebiyatı döneminde muamma sanatına dair pek çok örnek bulunuyor. Bu örneklerden bazıları şu şekildedir:

• Ben de yok sabr ü sükûn, sende vefadan zerre;
  "İki yoktan ne çıkar" fikr edelim bir keren

Burada olumsuzluk ekleri "na" ve "bi" olduğu için cevap: Nabi'dir.

• Üç harf yüzünden
  yasaktır
  erkek ve kadının çirkinliği

Ercüment Uçarı, erkek ve kadının üç harf yüzünden yasak olduğunu söylediğinde, burada kastettiği "aşk" sözcüğü olduğu için muamma sanatı yapmış oluyor.

• Aynı, Şın, Kaf işaretin
  Muhammed Mustafa'dan sor

Burada şair, eski alfabede yer alan ayın, şın ve kaf harflerini kullanarak örtülü bir şekilde "aşk" kelimesini anlatmıştır.

Muammalar, divan şiirinde, başta Esma'ül Hüsna (Allah’ın doksan dokuz güzel ismi) olmak üzere konusu insan ismi olan manzum bilmeceler. Kelime "gizli, örtülü, anlaşılması güç veya işaret remiz yoluyla söylenmiş söz" anlamlarına gelir. Muammalar lügazlardan farklıdır. Muammalar Allah’ın isimlerinden biri veya insan ismi için düzenlenirken lügazlar her şey hakkında düzenlenirler. Yalnız muammaların bazen lügaz, hatta âşık edebiyatında bir çeşit bilmece (âşkı -muamma) karşılığı olarak da kullanıldığı görülür. Muamma alanında en çok eser veren şairimiz Emri (Edirneli Emrullah Çelebi) olmuştur. Muammanın düzenlenmesinde ebced hesabı kullanılır. Burada sorulan bir isimdir. Muamma söyleyenlere muamma-guy, muammayı çözene ise muamma-küşa denir. Genellikle çözüm ikinci mısradadır. Arap edebiyatından İran edebiyatına onlardan da Türk edebiyatına geçmiştir. Türk edebiyatında Ahmedi ilk muamma yazan kişidir. Muamma söyleyen diğer şahsiyetler: Mu'in, Emri, Sürur.

Örnek:

Bende yok sab-ü sükun sende vefadan zerre
İki yoktan ne çıkar fikr edelim bir kerre

Nabi(Na ve bi Farsçada olumsuzluk ekleridir yani iki tane 'yok' birleşince "Nabi" olur.)

Türk Dil Kurumu açısından Muamma kelimesi, ‘bilmece’ ya da ‘Anlaşılmayan, bilinmeyen şey,’ şeklinde ifade edilmektedir. Ancak halk arasında daha çok ‘belirsiz’ anlamı üzerinden yayılmış bir sözcük olarak öne çıkıyor. Her ne kadar gerçek anlamı bu olmasa bile Türkçede daha çok belirsizlik üzerinden kullanılmaktadır.

Muamma Nedir?

Muamma çok eski dönemlerde bilmece amaçlı kullanılan bir sözcüktü. Özellikle kadınlar çocukların zihinlerindeki bazı düşünceleri anlamaya çalıştığı bir bilmece olarak öne çıkıyor.

‘’Ruhu uykuda farz ettim kadın bana pek bir yaman muamma gibi geldi.’’ H. E. Adıvar

TDK'da Muammalı ve Muamma Asmak Ne Demektir?

Muamma kelimesinden türemiş olan aynı zamanda muammalı ve muamma asmak gibi sözcükler de bulunmaktadır. İlk olarak Türk Dil Kurumu açısından ele alındığında muammalı kelimesi, ‘bilmeceli ve muamma dolu’ şeklinde ifade edilmektedir. Herhangi bir olay ya da konu ve olgu üzerinden anlatılmaya çalışılan ve pek bilinmeyen durum şeklinde öne çıkıyor.

Aynı zamanda öne çıkan Muamma asmak kelimesi aşıklık geleneği ne kadar uzanmaktadır. Bu doğrultuda Muamma asmak sözcüğü TDK'ya göre, ‘Bir konuyu bir bilmece türünde düzenlemek suretiyle, daha çok bir kahvehanede herkesin göreceği bir noktaya koymak’ biçiminde ifade edilmektedir.