Müon Nedir
kaynağı değiştir]
Dünya yüzeyine ulaşan müonlar, kozmik ışınların üst atmosferde bulunan parçacıklar ile çarpışmaları sonucu dolaylı olarak meydana gelen bozunma ürünü parçacıklardır.
Kozmik ışınlarla taşınan protonlar dış atmosferde bulunan atomların çekirdekleri ile çarpıştığında pionlar meydana gelir. Bu parçacıklar görece kısa mesafelerde müonlara ve müon nötrinolarına bozunurlar. Bu yüksek enerjili kozmik ışınlardan meydana gelen müonlar genelde başlangıçtaki proton ile aynı doğrultuda ve ışık hızına yakın hızlarda hareket ederler. Görelilik etkisi olmadan ömürleri sadece metre kat etmelerine izin verirken, özel göreliliğin doğrudan bir sonucu olan zaman genleşmesi sayesinde, yüzeye ulaşmasına yetecek kadar ömürleri vardır. Müonun referans sisteminden ise, genleşen zaman değil, yine özel göreliliğin bir sonucu olan mesafe kısalması sayesinde, dış atmosferden dünya yüzeyine olan mesafe çok daha kısa gözükmektedir. Her iki olay da ışık hızına yakın hızlarda hareket eden müonun gereğinden fazla olan ömrünü açıklamak için eşit derecede geçerlidir.
Müonlar, nötrinolar gibi, maddeye çok derinlemesine nüfuz edebildiğinden, yer altından ve su altından tespit edilebilirler. (Soudan 2 detektörü yerin m. altındadır).
Burada doğal arka plan iyonize radyasyonun büyük bir bölümünü müonlar oluştururlar.
Müon bozunması[değiştir Zaten Destekçiyim
Müonlar Nasıl Elde Edilir?
Müonlar evrenimizdeki temel parçacıklardandır, tam kat daha ağır olmaları hariç bir elektronla temelde aynıdırlar.
Müonlar birkaç nedenden dolayı (ki bunlarla asla sınırlı değildirler) harika ötesidirler. Örneğin, zaman genişlemesinin deneysel testi olup aynı zamanda füzyonu oda sıcaklığında mümkün kılan bir katalizördürler. Ayrıca, atomların müonik versiyonlarını oluşturmada kullanılabilirler, mesela müonik hidrojen (bir proton ve bir elektron yerine bir proton ve bir müon).
Ama müonlar ortalama birkaç mikro saniye sonra bir elektrona ve birkaç nötrona bozunur, bu yüzden depolanmaları zordur. Yani müonlarla deney yaparken elinizde bir müon kaynağı bulunması lazım.
Kozmik ışınların atmosferimize çarpmasıyla az sayıda müon doğal olarak oluşur, ama sürekli ve güvenli bir şekilde birçok müon üretmenin en iyi yollarından biri parçacık hızlandırıcıdır. İlk önce hidrojeni alıp elektronlarına ayrıştırırız, böylece elimizde sadece bir proton kalır. Burada bir hatırlatma yapalım: Protonlar temel parçacık değildirler, iki üst kuark ve bir alt kuarktan oluşurlar, güçlü nükleer kuvvet kaynaklı karşılıklı çekim sayesinde birlikte kalırlar. Sonra, bir elektrik alan (ya da bir dizi elektrik alan) içinde protonları çok yüksek hızlara çıkarıp lityum, karbon ya da benzer diğer bir çekirdekle çarpıştırırsınız. Çarpışma sonucu ortaya çıkan enerji bir dizi parçacık oluşturur, ama bizim için en önemli olanı pion denilen bir parçacıktır. Oluşan bu parçacık, bir üst kuark ve karşıt aşağı kuarktan oluşan pozitif elektrik yüklü bir pion olabileceği gibi, aşağı ve karşıt yukarı kuarktan oluşan negatif elektrik yüklü bir pion da olabilir.
Pionlar vakum ortamında ilerliyorsa başka bir parçacıkla çarpışmayıp yaklaşık 26 nano saniye sonra kendiliğinden bozunarak genelde bir müona dönüşürler. Bu müon da genelde füzyon için, özel göreliliğin test edilmesi için ya da şık bulut odası (cloud chamber) dizaynları oluşturmak için kullanılır.
Müonlar işte böyle oluşturulur: Önce, protonlar yeterli enerjiyle hızlandırılır. Sonra, protonlar diğer bir çekirdeğe çarparlar ve çarpışmanın ortaya çıkardığı enerji sayesinde müonlara bozunacak olan pionlar meydana gelir. Tabii o müonlar da ortalama 2,2 mikro saniye sonra kendiliğinden bozunurlar.
Destek Olun
Bu video, minutephysics tarafından hazırlanmış, Evrim Ağacı tarafından altyazılandırılmıştır. Eğer içeriği beğendiyseniz orijinal kaynağa destek olmak için, lütfen YouTube kanalına gidip videolarını beğenmeyi unutmayın.
Neden Desteğe İhtiyacımız Var?
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak Daha fazla göster
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Destek Ol
minutephysics kanalının bu videosunu orijinal dilinde ve İngilizce alt yazılı olarak buradan seyredebilirsiniz:
Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna GitBu İçerik Size Ne Hissettirdi?
Kaynaklar ve İleri Okuma