Necip Fazıl Kısakürek Kültür Merkez

Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi’nin (KTMÜ) düzenleyici olarak yer aldığı “Uluslararası Türk Halkları Geleneksel Oyunlar-Sporlar Sempozyumu” Kahramanmaraş’ta gerçekleştirildi.

KTMÜ, Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi, Muş Alparslan Üniversitesi ve Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) işbirliğiyle düzenlenen “Uluslararası Türk Halkları Geleneksel Oyunlar-Sporlar Sempozyumu”, 8-10 Aralık 2017 tarihleri arasında Kahramanmaraş Necip Fazıl Kısakürek Kültür Merkezi’nde yapıldı.

Sempozyuma 29’u Kırgızistan’dan olmak üzere 8 ülkeden 162 akademisyen katıldı. Etno-Spor Konfederasyonu, Türkiye Güreş Federasyonu, Üniversite Sporları Federasyonu, Geleneksel Sporlar Federasyonu, Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY, Asya Konseyi, Ata Sporları Vakfı, Spor Bilimleri Derneği ve TİKA’da sempozyumda temsil edildi.

Üç oturumda 14 konuşmacının sunum yaptığı ve 126 bildirinin sunulduğu sempozyumda, KTMÜ Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu akademisyenleri de bildiri sundu.

 KAFKAS ÜNİVERSİTESİ GELENEKSEL ÂŞIK SANATI VE EDEBİYATI UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ I.ULUSLARARASI KAFKASYA HALK KÜLTÜRÜ KONGRESİ 09 -11 Ekim 2017 KARS  KONGRE ÖZET VE BİLDİRİ KİTABI I.ULUSLARARASI KAFKASYA HALK KÜLTÜRÜ KONGRESİ 09-11 EKİM 2017 KARS KAFKAS ÜNİVERSİTESİ GELENEKSEL ÂŞIK SANATI VE EDEBİYATI UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ KONGRE ÖZET VE BİLDİRİ KİTABI BU KONGREDEKİ KONSER ETKİNLİKLERİ SERHAT KALKINMA AJANSI TARAFINDAN DESTEKLENMİŞTİR  I. ULUSLARARASI KAFKASYA HALK KÜLTÜRÜ KONGRESİNE DESTEK SAĞLAYAN KURUM VE KURULUŞLAR UNESCO TÜRKİYE MİLLİ KOMİSYONU KAFKAS ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ SERHAT KALKINMA AJANSI ISBN: 978-605-68786-0-2 KAFKAS ÜNİVERSİTESİ GELENEKSEL ÂŞIK SANATI VE EDEBİYATI UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ (Kongre kitabında yer alan bildirilerin tüm sorumlulukları yazarlarına aittir) Organizasyon Kafkas Üniversitesi Geleneksel Âşık Sanatı ve Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi  ONUR KURULU RКСЦТ DOĞAN (KКrs Valisi) PrШП. Dr. SКЦТ нГCAN (KКПФКs оЧТЯОrsТtОsТ RОФtörü) KONGRE BAŞKANI PrШП. Dr. RКПТР İMRANİ DÜZENLEME KURULU BAŞKANI ВrН. DШх. Dr. ВКЯuг SОХТЦ KAFKASВALI YÜRÜTME KURULU BAŞKANI DШх. Dr. İХФТЧ GULİВEV EDİTÖR ВrН. DШх. Dr. ВКЯuг SОХТЦ KAFKASВALI Düzenleme Kurulu Yürütme Kurulu Doç.Dr. Sibel KILIÇ İSTANBUL Prof.Dr. Vedat BARAN (KARS) Yrd.Doç.Dr. Afi a BARMANBAY KARS Yrd.Doç.Dr. Ade BALKAYA (KARS) Yrd.Doç.Dr. Ah et Ö)MEN KARS Yrd.Doç.Dr. Akı BİNGÖL KARS Yrd.Doç.Dr. Ah et FEY)İ ER)URUM Yrd.Doç.Dr. Ali İbrahi CANGÖ)ÜM KARS Yrd.Doç.Dr. Fatih VEYİS ER)URUM Yrd.Doç.Dr. Arzu Şeyda GÜVEN KARS Yrd.Doç.Dr. Muha et ARSLAN KARS Yrd.Doç.Dr. Devri ERGİNSOY OSMANOĞLU Yrd.Doç.Dr. Yaşar KOP (KARS) (KARS) Dr. Hamza KOLUKISA (ERZURUM) Yrd.Doç.Dr. E re DAĞAŞAN KARS Dr. Keziba TOPBAŞOĞLU KARS Yrd.Doç.Dr. Fırat ÇALKUŞ KARS Öğr.Gör. Ade DUMLU KARS Yrd.Doç.Dr. Halil İbrahi KAYA (KARS) Öğr.Gör. Erha MERT KARS Yrd.Doç.Dr. İlyas TOPÇU KARS Öğr.Gör. Maia MESKHİD)E KARS Yrd.Doç.Dr. Melte AYDIN KARS Öğr.Gör. Nargiz İMRANİ Ö)TÜRK KARS Yrd.Doç.Dr. Nebahat ARSLAN ORAN KARS Arş.Gör. Ca türk BAYRAKÇI KARS Öğr.Gör. Farizat KURAMAEVA KARS Arş.Gör. Fatih TORUN KARS Öğr.Gör. Kö ül GULİYEVA KARS Arş.Gör. Hüseyi YILMA) KARS Öğr.Gör. Leve t ÜNLÜ ER)İNCAN Arş.Gör. Meti IŞIK ER)URUM Okt. Murat AKÇELİK KARS Arş.Gör. Suda ALTUN KARS Arş.Gör. E i e ERDOĞAN KARS Arş.Gör. Yakup AÇAR KARS Arş.Gör. Fatih KILIÇ KARS Ah et Bara PERÇİN KARS Arş.Gör. ). Halid İPEK KARS Da oo SHESBOLOOKİ İRAN Ali Rıza SARRAFİ İRAN Se a ŞAHİN KARS Ayhan MERT (KARS) Söhrab ABDULLAYEV A)ERBAYCAN E gi ÇAKMAKÇI KARS Ertürk MERT KARS Fahrettin TURAN (KARS) Mahmut Ekrem ALTUN (KARS) Nazı İrfa TANRIKULU ANKARA Pervi BEHMENİ İRAN Vedat AKÇAYÖ) KARS  BİLİM KURULU Prof.Dr. Adnan Metin KARKIN (MALATYA) Doç.Dr. Abdu urad TİLAROV Prof.Dr. Ah et Büle t ALANER ESKİŞEHİR Ö)BEKİSTAN Prof.Dr. Alfi a SİBGATULLİNA RUSYA Doç.Dr. Ah et Ali ARSLAN ARDAHAN FEDERASYONU) Doç.Dr. Ah et Seli DOĞAN ER)URUM Prof.Dr. Ali DUYMA) BALIKESİR Doç.Dr. Alpasla YÜCE KARS Prof.Dr. Ali KAFKASYALI (ERZURUM) Doç.Dr. Bahadır GÜCÜYETER ER)URUM Prof.Dr. Alparslan CEYLAN (ERZURUM) Doç.Dr. Bahar DEMİR ER)URUM Prof.Dr. Alha Bayra oğlu A)ERBAYCAN Doç.Dr. Ellada GERAY)ADE KARS Prof.Dr. Ayten KAPLAN (ANKARA) Doç.Dr. Erdal TUĞCULAR ANKARA Prof. Cemal YURGA (MALATYA) Doç.Dr. Erha DENİ) KARS Prof.Dr. Ce giz ŞENGÜL ANTALYA Doç.Dr. Ersa ÇİFTÇİ ER)İNCAN Prof.Dr. Erol PARLAK (ANKARA) Doç.Dr. Ge er ELKILIÇ KARS Prof. Ertuğrul BAYRAKTARKARTAL ANKARA Doç.Dr. İ ga ŞAMİLİŞVİLİ GÜRCİSTAN Prof.Dr. Gaza fer PAŞAYEV A)ERBAYCAN Doç.Dr. Mehe ed Tağı SETTARİ İRAN Prof.Dr. Ha ali NECEFOĞLU (KARS) Doç.Dr. Meti OSMANOĞLU A)ERBAYCAN Prof.Dr. Hüseyi Mehe edzade SEDİG Doç.Dr. Mitat DURMUŞ KARS İRAN Doç.Dr. Murat TAŞDAN KARS Prof.Dr. İbrahi Yavuz YÜKSELSİN İ)MİR Doç.Dr. Mustafa Oner UZUN (SAMSUN) Prof.Dr. İlha REHİMLİ A)ERBAYCAN Doç.Dr. Nesri FEY)İOĞLU ER)URUM Prof.Dr. İ periyat HALİPAEVA RUSYA Doç.Dr. Ö ür DEVECİ KARS Prof.Dr. İs et DOĞAN ANKARA Doç.Dr. Rıfat KÜTÜK ER)URUM Prof.Dr. Jean During (FRANSA) Doç.Dr. Serhat YENER SAMSUN Prof.Dr. Kıvıl ı Yıldız ŞENÜRKME) Doç.Dr. Sö ez ABBASLI A)ERBAYCAN İSTANBUL Doç.Dr. Tazegül DEMİR ATALAY KARS Prof.Dr. Leyla GERAYZADE (AZERBAYCAN) Yrd.Doç.Dr. İkra ÇINAR KARS Prof.Dr. Mah ut KEMALOĞLU GÜRCİSTAN Yrd.Doç.Dr. Mi ara ALİYEVA ÇINAR Prof.Dr. Mehe ed Akbari HARİRİ İRAN (BURSA) Prof.Dr. Meh et Fırat KUTLUK İ)MİR Dr. Ayte CEFEROVA NAHÇIVAN Prof.Dr. Meti Ö)ARSLAN ANKARA Dr. Me id TEYMURİFER İRAN Prof.Dr. Muharrem KASIMLI (AZERBAYCAN) Dr. Nazim MUSTAFAYEV (AZERBAYCAN) Prof.Dr. Nesrin KALYONCU (BOLU) Dr. Tacir QURBANOV (AZERBAYCAN) Prof.Dr. Ota azar MATİAKUPOV Şair-Yazar Os a DERVİŞ GÜRCİSTAN Ö)BEKİSTAN Prof.Dr. Ö al OĞU) ANKARA Prof.Dr. Rafig İMRANİ KARS Prof.Dr. Ra aza KORKMA) İSTANBUL Prof.Dr. Salih AKKAŞ ANKARA Prof.Dr. Sali CÖHCE MALATYA Prof.Dr. Selahatti BEKKİ KIRŞEHİR Prof.Dr. Selçuk URAL KARS Prof.Dr. Süley a Ce ŞAKTANLI VAN Prof.Dr. Şureddi MEMMEDLİ TÜRKİYE Prof.Dr. Tura SAĞER İSTANBUL Prof.Dr. Ya os SİPOS MACARİSTAN Prof.Dr. Zilola Narbayevna KHUDAY- BERGENOVA Ö)BEKİSTAN  TRT REPERTUARINDA BULUNAN AZERBAYCAN TÜRKÜLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME AN INVESTIGATION ON AZERBAIJAN FOLK SONGS IN THE REPERTOIRE OF TRT Yavuz Selim KAFKASYALI1 Yakup AÇAR2 ÖZET İФТ вüгвıХ öЧМОsТЧО ФКНКr вüгХОrМО вıХ SОХхuФХu, OsЦКЧХı, SКПОЯТ НöЧОЦХОrТЧНО ШХНuğu РТЛТ КвЧı TürФ НОЯХОt ЯО вöЧОtТЦХОrТ КХtıЧНК, НТХ, ОНОЛТвКt, ФüХtür ЯО sКЧКt ШrtКФХığı ТхОrТsТЧНО СКвКt sürОЧ AгОrЛКвМКЧ ЯО AЧКНШХu TürФХüğüЧüЧ ЛütüЧ ЛТХТЦ, ФüХtür ЯО sКЧКt НОğОrХОrТ ШrtКФ ШХuşЦuş, ШrtКФ ФuХХКЧıХЦıştır. BТЧХОrМО вıХ КвЧı ЯКtКЧНК, КвЧı вöЧОtТЦХОr КХtıЧНК, КвЧı ФüХtür ЯО sКЧКt ШrtКЦХКrıЧНК ЯКrХıФХКrıЧı sürНürОЧ Лu ТФТ ФКrНОş ЦТХХОtТЧ НТХ ЯО ОНОЛТвКtıЧНКЧ sШЧrК ШrtКФХıФХКrıЧıЧ РörüХНüğü ОЧ ЛüвüФ КХКЧ ЦusТФТ ШХЦuştur. FсrсЛь, İЛЧТ SТЧК, UrЦКЯь, MКrКРКвьХОrТЧ tОЦОХТЧТ КttıФХКrı TürФ ЦusТФТsТ AгОrЛКвМКЧ ЯО TürФТвО TürФ ЦusТФТsТЧТЧ ФöФüЧü ЯО РöЯНОsТЧТ ШХuşturКЧ КЧК ЦТСЯОrХОr ШХЦuştur. TОФ ЦТХХОt, tОФ НОЯХОt ШХКrКФ вКşКНıФХКrı НöЧОЦХОrНОЧ sШЧrК, ЛТr ЦТХХОt ТФТ НОЯХОt ШХНuФХКrı РüЧüЦüгНО НО ФüХtür ЯО sКЧКt КХКЧХКrıЧНК öгОХХТФХО ЦusТФТ КХКЧıЧНК СОЦ sКЧКtхı СОЦ ЦüгТФ РruЩХКrı hem de musiki ОsОrХОrТ КХışЯОrТşХОrТ ФОsТХЦОЦТştТr. ArКştırЦК sШЧuМuЧНК, TRT THM rОЩОrtuКrıЧНКФТ 90 AгОrЛКвМКЧ türФüsüЧüЧ ЦüгТФКХ öгОХХТФХОrТ ЛОХТrХОЧОrОФ ШrКЧХКrХК suЧuХЦuştur. TürФ ЦüгТğТЧТЧ öЧОЦХТ ЛТr ЛütüЧХОвТМТsТ ФШЧuЦuЧНКФТ AгОrЛКвМКЧ ЦüгТğТЧТЧ, ЯКr ШХКЧ ФüХtürüЦüгüЧ НШğru ФКЩsКЦıЧı ТНrКФТЦТгНО ПКвНК sКğХКНığı РörüХЦОФtОНТr. TürФ ЦusТФТsТЧТЧ ФШruЧЦКsı ЯО РОХТştТrТХЦОsТЧНО öЧОЦХТ вОrТ ШХКЧ TRT’ЧТЧ rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХuЧКЧ 90 КНОt AгОrЛКвМКЧ вörОsТЧО КТt ОsОrТ ТЧМОХОЦОвО tКЛТ tutuЩ Лu ШrtКФ ФüХtürХüХüğüЧ oХНuğuЧu ЯО КrtırıХКrКФ НКСК НК РОЧТş TürФ ФüХtür МШğrКПвКХКrıЧК вКвıХЦКsı РОrОФtТğТЧТ РöstОrЦОвО хКХıştıФ. Anahtar kelimeler: TürФ HКХФ MüгТğТ, TRT THM RОЩОrtuКrı, AгОrЛКвМКЧ TürФüХОrТ, TürФ KüХtür CШğrКПвКsı, MКФКЦsКХ İЧМОХОЦО, UsûХ İЧМОХОЦОsТ ABSTRACT All scientific, cultural and artistic values of Azerbaijan and Anatolian Turkishness living in partnership with language, literature, culture and art under common Turkish managements and governments as in Seljuk, Ottoman and Safevi periods for centuries till two centuries ago, were jointly formed and shared. After the language and literature music became the greatest field of this partnership of these two sister nations, which have continued their existence in the same culture and art environments, on the same land and under the same administrations for thousands of years. FКrКЛТ, IЛЧ SТЧК, UrЦКЯь, MКrКРКТ, tСОв ХКТН tСО ПШuЧНКtТШЧ ШП TurФТsС ЦusТМ КЧН Тt СКs become the main axis forming the roots and trunk of Azerbaijan and Turkey Turkish music. After the periods of single nation unitary state, today when they have a regime of single nation two-state, the interchange between artists and music groups and also musical works proceeded continuously in the fields of culture and art especially in the field of music. As a result of the research, the musical characteristics of 90 Azerbaijani folk songs in the repertoire of TRT THM (Turkish Folk Music) were determined and presented proportionately. It seems that Azerbaijani music, an important complement of Turkish music, is beneficial to our understanding of the true scope of our existing culture. 1 ВrН. DШх. Dr., KКПФКs оЧТЯОrsТtОsТ, GüгОХ SКЧКtХКr FКФüХtОsТ, KКrs, TürФТвО, [email protected] 2 Arş. Gör., KКПФКs оЧТЯОrsТtОsТ, DОЯХОt KШЧsОrЯКtuКrı, KКrs, TürФТвО, [email protected] 310  We have tried to show that the works indigenous to 90 Azerbaijani regions in the repertoire of TRT which takes an important place in the preservation and development of Turkish musicals, should be examined, and that the existing common culture should be expanded to the wider Turkic culture geographies. Keywords: Turkish Folk Music, TRT THM Repertoire, Azernaijani Folk Songs, Turkic Culture Geography, Mode Examination, Tempo Examination GİRİŞ GüЧüЦüг sТвКsь sıЧırХКrıЧК ЛКФКrКФ BКХФКЧХКr, KКПФКsвК ЯО OrtК DШğu’вu СКttК НКСК ötОХОrНОФТ TürФ ЯО КФrКЛК СКХФХКrıЧ ФüХtür ЯКrХıФХКrıЧı TürФТвО’НОЧ Квrı НОğОrХОЧНТrЦОФ ЦüЦФüЧ НОğТХНТr. BКşФК ЛТr ТПКНО ТХО РüЧüЦüг sТвКsь sıЧırХКrı, вКФıЧ uгКФ TürФ ЯО КФrКЛК НОЯХОt ЯО tШЩХuХuФХКrıЧıЧ ФüХtürОХ sıЧırХКrı РörüХЦОЦОХТНТr. BТЧХОrМО вıХ КвЧı sТвКsТ sıЧırХКr ТхТЧНО КвЧı вöЧОtТЦ КХtıЧНК ЯО КвЧı ФüХtürОХ КtЦШsПОrНО ЯКrХıФХКrıЧı НОЯКЦ ОttТrОЧ, ЛТrХТФtО НОğОrХОr ürОtОЧ ЛuЧМК TürФ ЯО КФrКЛК tШЩХuХuФХКrıЧ ФüХtürОХ НОğОrХОrТЧТ TürФТвО TürФ ФüХtürüЧНОЧ Квrı НОğОrХОЧНТrЦОФ ОФsТФ ЯО ФusurХu ШХur. AЧКНШХu’НКЧ НКСК öЧМО TürФ вurНu ШХКЧ AгОrЛКвМКЧ, SОХхuФХu, AФ KШвuЧХu, KКrК KШвuЧХu, OsЦКЧХı, SКПОЯТ, AПşКr, KКМКr TürФ НОЯХОt ЯО СКЧОНКЧХКrı НöЧОЦТЧНО şТЦНТФТ AЧКНШХu TürФХüğü ТХО КвЧı НОЯХОt ЯО СüФüЦОtХОrТЧ хКtısı КХtıЧНК ШХЦuşХКrНır. SТвКsь, sШsвКХ, ТХЦь СКвКtХКrı; ФüХtürОХ ЯО sКЧКt НОğОrХОrТ ШrtКФ ШХЦuştur. FКrКЛТ, İЛЧТ SТЧК, UrЦКЯь, MОrКРКвь РТЛТ TürФ ЦusТФТsТЧТ гТrЯОХОrО tКşıЦКФХК ФКХЦКвıЩ НüЧвК ЦusТФТsТЧО НО ЛüвüФ ФКtФıХКrНК ЛuХuЧКЧ ЦusТФТşТЧКsХКrıЧ Лu ШrtКФ МШğrКПвКНК НК BüвüФ AгОrЛКвМКЧ МШğrКПвКsıЧНК sКЧКtХКrıЧı ШХuşturuЩ ТМrК ОtЦОХОrТЧТ Рöг öЧüЧО КХıЧМК AгОrЛКвМКЧ ЦusТФТsТЧТ AЧКНШХu ЦusТФТsТЧНОЧ Квrı НОğОrХОЧНТrЦОФ ОЧ КгıЧНКЧ НОğОrХОЧНТrЦО ЛКФıЦıЧНКЧ tutКrХı ЯО РОхОrХТ ШХЦКг. 18. вüгвıХНК NКНТr ŞКС’ıЧ öХНürüХЦОsТ, 19. вüгвıХıЧ ЛКşХКrıЧНК НК OsЦКЧХı DОЯХОtТ’ЧТЧ РüМüЧü ФКвЛОtЦОвО ЛКşХКЦКsı TürФ РüМüЧüЧ ЯО TürФ sТвКsь ОrФТЧТЧ КгКХЦКsıЧК ЩКrКХОХ ШХКrКФ sШsвКХ ЯО ФüХtürОХ хöгüХЦОХОrТ НО СıгХКЧНırЦıştır. NОtТМО ТtТЛКrТвХО КвЧı ЦТХХОtТЧ ОЯХКtХКrı ШХЦКХКrıЧК rКğЦОЧ sШЧ ТФТ вüг вıХНКЧ ЛОrТНТr ЛüвüФ РüхХОrТЧ ЩХсЧХı хКХışЦКsıвХК sТвКsь КвırıЦ НОЯКЦ ОtЦОФtОНТr. ВТЧО КвЧı РüхХОrТЧ РКвrОtТвХО Лu sТвКsТ КвrıХıФ ФüХtürОХ uгКФХКşЦК ТХО НО tКхХКЧНırıХЦКФ ТstОЧЦТştТr. AЧМКФ TürФТвО ЯО AгОrЛКвМКЧ КвНıЧХКrıЧıЧ ЛüвüФ РКвrОt ЯО ПОНКФсrХıФХКrı sКвОsТЧНО ЛuЧНК tКЦКЦОЧ ЛКşКrıХı ШХКЦКЦışХКrНır. GКвrТ rОsЦь ШХКrКФ ФüХtürОХ ЯО sКЧКtsКХ вöЧНОЧ ТХТşФТ ЯО Тş ЛТrХТğТ НОЯКЦ ОttТrТХЦТştТr. EЧ öЧОЦХТsТ ЦТХХОt ФКrНОşХТğТ Лu ШвuЧХКrıЧ РОrхОФХОşЦОsТЧО ПırsКt ЯОrЦОЦТştТr. KüХtürОХ ТХТşФТ ЯО Тş ЛТrХТğТЧТЧ tКЦКЦОЧ ФОsТХЦОНТğТ sКЧКt НКХХКrıЧНКЧ ЛТrТ НО ОХЛОttО ФТ ЦusТФТ ШХЦuştur. Sovyetler BТrХТğТ НКğıХЦКНКЧ öЧМО AгОrЛКвМКЧ’НКЧ TürФТвО’вО, TürФТвО’НОЧ НО AгОrЛКвМКЧ’К sКЧКtхıХКr, ЦüгТФ РruЩХКrı НКЯОt ОНТХОrОФ/РöЧНОrТХОrОФ ФШЧsОrХОr ЯОrТХЦТştТr. Bu sürОхtО КвЧı гКЦКЧНК ЦusТФТ ОsОrХОrТ ОtФТХОşТЦТ/ОНТЧТЦХОrТ НО ШХЦuştur. AгОrЛКвМКЧ ТХО TürФТвО ЦusТФТ ФüХtürüЧüЧ ТХТşФТsТЧТ, ШrtКФ ЯО ЛОЧгОrХТФХОrТЧТ РöstОrЦОФ ТхТЧ AЧКНШХu TürФ ЦusТФТsТЧТЧ ФШruЧЦКsıЧНК ЯО РОХТşЦОsТЧНО ОЧ öЧОЦХТ rШХü ШвЧКвКЧ ФuruЦХКrıЧ ЛКşıЧНК РОХОЧ TRT’ЧТЧ (TürФТвО RКНвШ TОХОЯТгвШЧu) rОЩОrtuКrıЧНК tarama yaparak orada yer alan AzerЛКвМКЧ ФöФОЧХТ 90 КНОt ЦusТФТ ОsОrТ tОsЩТt ОttТФ. Bu ОsОrХОrТЧ TRT rОЩОrtuКrıЧНК вОr КХЦКsı Лu ТХТşФТЧТЧ ЯО Тş ЛТrХТğТЧТЧ НОЯКЦ ОttТğТЧТ РöstОrЦОФtОНТr. 311  Bulgular ve Yorum 1. Azerbaycan Türkülerinden Elde Edilen Bulgular Bu ЛöХüЦНО, TRT THM rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХuЧКЧ AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧТЧ; ЦКФКЦ ЯО usûХ ТЧМОХОЦОsТ вКЩıХЦıştır. ArКştırЦКНК, TRT THM rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХuЧКЧ AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧТЧ ФТЦХТФ ЛТХРТХОrТ ТЧМОХОЧЦТştТr. Bu ТЧМОХОЦО ЛКğХКЦıЧНК; ФКвЧКФ ФТşТ, НОrХОвОЧТЧО ЯО ЧШtКХКвКЧıЧК вöЧОХТФ НuruЦ tОsЩТtХОrТ вКЩıХКrКФ ЛuХРuХКr ОХНО ОНТХЦТştТr. Söг ФШЧusu türФüХОrТЧ ЦКФКЦsКХ ТЧМОХОЧЦОsТЧНО; ЦКФКЦ НТгТsТ, ЩОs sОs, tТг sОs, sОs РОЧТşХТğТ (КХКЧı), ФКrКr ЩОrНОsТ, РüхХü ЩОrНОsТ, вОНОЧ ЩОrНОsТ, sОвТr, РОЧТşХОЦО, НШЧКЧıЦ oranlarıЧК РörО НuruЦ tОsЩТtХОrТ вКЩıХКrКФ ЛuХРuХКrК uХКşıХЦıştır. UsûХ ТЧМОХОЦОsТЧНО ТsО; usûХ ЯО ЦОtrШЧШЦ ШrКЧХКrıЧК РörО НuruЦ tОsЩТtТ вКЩıХКrКФ ЛuХРuХКr ОХНО ОНТХЦТştТr. 1.1. Kimlik Bilgilerine Yönelik Bulgular TRT THM rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХuЧКЧ tШЩХКЦ 4953 türФü ТхОrТsТЧНО AгОrЛКвМКЧ вörОsТЧО КТt 90 (НШФsКЧ) türФü ШХНuğu tОsЩТt ОНТХЦТştТr. TRT THM Rep. f % AгОrЛКвМКЧ TürФüХОrТ 90 1,81 DТğОr TürФüХОr 4863 98,19 Toplam 4953 100 TRT THM rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХКЧКЧ AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧТЧ ФКвЧКФ ФТşТ ШrКЧı, НОrХОвОЧ ШrКЧı ЯО ЧШtКХКвКЧ ШrКЧХКrıЧК РörО НuruЦ tОsЩТtТ вКЩıХЦıştır. TRT THM rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХКЧКЧ AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТ ТЧМОХОЧНТğТЧНО; ФКвЧКФ ФТşТsТ ОЧ ПКгХК %10,8 ШrКЧХК 12 türФüЧüЧ “ВörО EФТЛТ” ШХНuğu, НОrХОвОЧТ ОЧ ПКгХК % 38,7 ШrКЧХК 43 türФüЧüЧ “PХКФtКЧ ВКгıХНı” şОФХТЧНО ШХНuğu, ЧШtКХКвКЧı ТsО ОЧ ПКгХК % 22,2 ШrКЧХК 20 türФüЧüЧ “MОСЦОt нгЛОФ” ШХНuğu tОsЩТt ОНТХЦТştТr. 1.2. Makamsal İncelemeye Yönelik Bulgular TRT THM rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХКЧКЧ AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧТЧ ЦКФКЦsКХ ТЧМОХОЦОsТ; ЦКФКЦ НТгТsТ, ЩОs sОs, tТг sОs, sОs КХКЧı, ФКrКr ЩОrНОsТ, РüхХü ЩОrНОsТ, вОНОЧ ЩОrНОsТ, sОвТr, РОЧТşХОЦО, НШЧКЧıЦ ШrКЧХКrıЧК РörО НuruЦ tОsЩТtТ вКЩıХЦıştır. AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧНО ЩОrНО СКrП sОЦЛШХХОri (la:A, si:B, do:C gibi) ile oktav sıЧırХКrı rКФКЦsКХ ШХКrКФ РöstОrТХЦТştТr. Şekil 1. MКФКЦsКХ İЧМОХОЦОНО KuХХКЧıХКЧ OФtКЯХКr Makam Dizisi Oranı MКФКЦ: BТr НТгТНО ФКrКr ЯО РüхХüЧüЧ öЧОЦТЧТ ЛОХТrtЦОФ ЯО НТğОr ФurКХХКrК НК ЛКğХı ФКХЦКФ surОtТвХО ЧКğЦОХОr ЦОвНКЧК РОtТrОrОФ РОгТЧЦОНТr (нгФКЧ, 1994:77). DТгТ: HОrСКЧРТ ЛТr ЧШtКНКЧ ЛКşХКвКrКФ, ТЧТМТ ЯОвК хıФıМı ШХКrКФ, sОФТг ФШЦşu ЧШtКЧıЧ, СТх ФШЩЦКНКЧ sırКХКЧЦКsıЧК НОЧТr (EЦЧКХКr, 1998:16). Bu КrКştırЦКНК TRT THM 312 rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХuЧКЧ AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТ РОХОЧОФsОХ вöЧtОЦ ФuХХКЧıХКrКФ КНХКЧНırıХЦıştır. Pes Ses Oranı PОs: KКХıЧ sОs (UХuх, 2002:157). ArКştırЦКНК ЩОs sОs, TRT THM rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХuЧКЧ AгОrЛКвМКЧ türФü ЧШtКХКrıЧıЧ söг ЛöХüЦХОrТ ТхОrТsТЧНОФТ ОЧ ФКХıЧ ЧШtК/ЩОrНО/sОs КЧХКЦıЧНК ФuХХКЧıХЦıştır. Tiz Ses Oranı TТг: İЧМО sОs (UХuх, 2002:181). ArКştırЦКНК tТг sОs, TRT THM rОЩОrtuКrıЧНК bulunan AzerЛКвМКЧ türФü ЧШtКХКrıЧıЧ söг ЛöХüЦХОrТ ТхОrТsТЧНОФТ ОЧ ТЧМО ЧШtК/ЩОrНО/sОs КЧХКЦıЧНК ФuХХКЧıХЦıştır. Ses Alanı Oranı ArКştırЦКНК sОs КХКЧı, TRT THM rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХuЧКЧ AгОrЛКвМКЧ türФü ЧШtКХКrıЧıЧ söг ЛöХüЦХОrТ ТхОrТsТЧНОФТ ОЧ ЩОs ЯО ОЧ tТг ЧШtК/ЩОrНО/sОs КrКХığı КЧХКЦıЧНК ФuХХКЧıХЦıştır. Ses Alanı f % 8 22 24 6 19 21,1 7 17 18,3 5 16 17,8 9 9 10 10 6 6,6 4 1 1,1 12 1 1,1 Toplam 90 100 AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧНОЧ ОХНО ОНТХОЧ ЛuХРuХКr НШğruХtusuЧНК; 8 sОs КrКХığıЧНК %24 ШrКЧХК 22 türФü, 6 sОs КrКХığıЧНК %21,1 ШrКЧХК 19 türФü, 7 sОs КrКХığıЧНК %18,3 ШrКЧХК 17 türФü, 5 sОs КrКХığıЧНК %17,8 ШrКЧХК 16 türФü, 9 sОs КrКХığıЧНК % 10 ШrКЧХК 9 türФü, 10 sОs КrКХığıЧНК %6,6 ШrКЧХК 6 türФü, 4 ЯО 12 sОs КrКХıФХКrıЧНК %1,1 ШrКЧХК 1’Оr türФü ШХНuğu tОsЩТt ОНТХЦТştТr. Karar Perdesi Oranı KКrКr: TürФ ЦusТФТsТЧНО ЛТr ЦКФКЦıЧ sОвrТЧТЧ ЛТtТşТ (нгtuЧК, 2000:185). ArКştırЦКНК ФКrКr ЩОrНОsТ, TRT THM rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХКЧКЧ AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧТЧ ЛТttТğТ ЧШtК/ЩОrНО/sОs КЧХКЦıЧНК ФuХХКЧıХЦıştır. K. Perdesi f % A4 43 47,8 B4 31 34,5 C4 12 13,3 G3 4 4,4 Toplam 90 100 314  AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧНОЧ ОХНО ОНТХОЧ ЛuХРuХКr НШğruХtusuЧНК; A4 ЩОrНОsТ %47,8 ШrКЧХК 43 türФüНО, B4 ЩОrНОsТ %34,4 ШrКЧХК 31 türФüНО, C4 ЩОrНОsТ %13,3 ШrКЧХК 12 türФüНО, G3 ЩОrНОsТ %4,4 ШrКЧХК 4 türФüНО ФКrКr ЩОrНОsТ ШХКrКФ ФuХХКЧıХНığı tОsЩТt ОНТХЦТştТr. Güçlü Perdesi Oranı GüхХü: BТr ЦКФКЦ ЯОвК НТгТНО НurКФ ЩОrНОsТЧНОЧ sШЧrК ОЧ ПКгХК ОСОЦЦТвОt Кrг ОНОЧ ЩОrНО (нгtuЧК, 2000:136). ArКştırЦКНК РüхХü ЩОrНОsТ TRT THM rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХuЧКЧ AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧНОФТ ОгРТsОХ вШğuЧХuğuЧuЧ, ФКrКr ЩОrНОsТЧНОЧ sШЧrК kuХХКЧıХКЧ ОЧ вШğuЧ вКЧТ ТФТЧМТ ЧШtК/ЩОrНО/sОs КЧХКЦıЧНК ФuХХКЧıХЦıştır. G. Perdesi f % D4 50 55,6 E4 26 28,8 G4 14 15,6 Toplam 90 100 AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧНОЧ ОХНО ОНТХОЧ ЛuХРuХКr НШğruХtusuЧНК; D4 ЩОrНОsТ %55,6 ШrКЧХК 50 türФüНО, E4 ЩОrНОsТ %28,8 ШrКЧХК 26 türФüНО, G4 ЩОrНОsТ %15,6 ШrКЧХК 14 türФüНО РüхХü ЩОrНОsТ ШХКrКФ ФuХХКЧıХНığı tОsЩТt ОНТХЦТştТr. Yeden Perdesi Oranı Yeden: Karar sОsТЧНОЧ öЧМОФТ ЧШtК (UХuх, 2002:196). ArКştırЦКНК вОНОЧ, TRT THM rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХuЧКЧ AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧНО, ФКrКr ЩОrНОsТЧО РötürОЧ ЧШtК/ЩОrНО/sОs КЧХКЦıЧНК ФuХХКЧıХЦıştır. Y. Perdesi f % Yok 46 51,1 G3 21 23,4 A#4 14 15,6 B4 5 5,5 G#3 4 4,4 Toplam 90 100 AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧНОЧ ОХНО ОНТХОЧ ЛuХРuХКr НШğruХtusuЧНК; %51,1 ШrКЧХК 46 türФüНО вОНОЧ ЩОrНОsТ ФuХХКЧıХЦКЦıştır.G3 ЩОrНОsТ %23,4 ШrКЧХК 21 türФüНО, A#4 ЩОrНОsТ %15,6 ШrКЧХК 14 türФüНО, B4 ЩОrНОsТ% 5,5 ШrКЧХК 5 türФüНО, G#3 ЩОrНОsТ%4,4 ШrКЧХК 4 türФüНО вОНОЧ ЩОrНОsТ ШХКrКФ ФuХХКЧıХЦıştır. Seyir Oranı SОвТr: TürФ ЦüгТğТЧНО ЛОХТrХТ КrКХıФ НüгОЧТЧО sКСТЩ НТгТХОrТЧ ЦКФКЦ ФТЦХТğТ ФКгКЧКЛТХЦОХОrТ ТхТЧ şКrt ШХКЧ, ОгРТ СКrОФОtТЧТ НüгОЧХОвОЧ ФurКХХКrНır. TürФ ЦüгТğТЧНО КвЧı НТгТвТ ФuХХКЧКЧ ЛТrНОЧ ПКгХК ЦКФКЦ ШХКЛТХНТğТ ТхТЧ sОвТr ЛТХТЧЦОНОЧ НТгТ ЛТr şОв ТПКНО ОtЦОг (TКЧrıФШrur, 2001:201). ArКştırЦКНК sОвТr, türФüХОrТЧ ЛОХТrХТ ЩrОЧsТЩХОr НШğruХtusuЧНКФТ вКЩЦış ШХНuğu РОгТЧtТ КЧХКЦıЧНК ФuХХКЧıХЦıştır. Seyir f % İЧТМТ-хıФıМı 83 92,3 кıФıМı 7 7,7 Toplam 90 100 315  AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧНОЧ ОХНО ОНТХОЧ ЛuХРuХКr НШğruХtusuЧНК; ТЧТМТ-хıФıМı sОвТr ФКrКФtОrТЧНО % 92,3 ШrКЧıЧНК 83 türФü, хıФıМı ФКrКФtОrТЧНО %7,7 ШrКЧıЧНК 7 türФü ШХНuğu tОsЩТt ОНТХЦТştТr. Genişleme Oranı ArКştırЦКНК РОЧТşХОЦО, türФüХОrТЧ 8 sОstОЧ ШХuşКЧ НТгТ НışıЧК tКşıЦКsı ЯО ЩОs вК НК tТг ЛöХРОНОЧ вКЩıХКЧ ТХКЯО sОs КХКЧХКrı КЧХКЦıЧНК ФuХХКЧıХЦıştır. Genişleme f % Yok 86 95,6 Tiz 3 3,3 Pes 1 1,1 Toplam 90 100 AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧНОЧ ОХНО ОНТХОЧ ЛuХРuХКr НШğruХtusuЧНК; РОЧТşХОЦО %95,6 ШrКЧХК 86 türФüНО ФuХХКЧıХЦıştır. TТг ЛöХРОНОЧ РОЧТşХОЦО %3,3 ШrКЧХК 3 türФüНО, ЩОs ЛöХРОНОЧ РОЧТşХОЦО %1,1 ШrКЧХК 1 türФüНО ФuХХКЧıХНığı tОsЩТt ОНТХЦТştТr. Donanım Oranı DШЧКЧıЦ: BТr ЦusТФТ ОsОrТЧТЧ ЧШtКsıЧНК, usuХ rКФКЦХКrıЧıЧ öЧМОsТЧО ЯО ЩШrtОНО СОЦОЧ КЧКСtКrНКЧ sШЧrК ФШЧКЧ НОğТştТrЦО ТşКrОtХОrТНТr (нгtuЧК, 2000:98). ArКştırЦКНК НШЧКЧıЦ, türФü ЧШtКХКrıЧНК sШХ КЧКСtКrıЧНКЧ sШЧrК usuХНОЧ öЧМО вКгıХКЧ sОs НОğТştТrТМТ ТşКrОtХОr КЧХКЦıЧНК ФuХХКЧıХЦıştır. Donanım f % Yok 48 53,6 Sib2 20 22,2 Sib 8 8,8 Sib3 3 3,3 Fa# 3 3,3 Sib1 2 2,2 Sib-Do# 2 2,2 Mib-Fa# 2 2,2 Sib4 1 1,1 Sib1-Mib 1 1,1 Toplam 90 100 AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧНОЧ ОХНО ОНТХОЧ ЛuХРuХКr НШğruХtusuЧНК; %53,6 ШrКЧıЧК 48 türФüЧüЧ НШЧКЧıЦıЧНК sОs НОğТştТrТМТ ТşКrОt ФuХХКЧıХЦКЦıştır. DШЧКЧıЦ ШХКrКФ SТЛ2 %22,2 ШrКЧХК 20 türФüНО, SТЛ %8,8 ШrКЧХК 8 türФüНО, SТЛ3 %3,3 ШrКЧХК 3 türФüНО, FК# %3,3 ШrКЧХК 3 türФüНО, SТЛ1 %2,2 ШrКЧХК 2 türФüНО, SТЛ-Do# %2,2 oranla 2 türФüНО, MТЛ-Fa# %2,2 ШrКЧХК 2 türФüНО, SТЛ4 %1,1 ШrКЧХК 1 türФüНО, SТЛ1-MТЛ %1,1 ШrКЧХК 1 türФüНО НШЧКЧıЦ ШХКrКФ ФuХХКЧıХНığı tОsЩТt ОНТХЦТştТr. 1.3. Usûl İncelemesine Yönelik Bulgular ArКştırЦКЧıЧ Лu ЛöХüЦüЧНО TRT THM rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХuЧКЧ AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТ, ûsuХ ЯО ЦОtrШЧШЦ вöЧüЧНОЧ ТЧМОХОЧЦТştТr. TürФüХОrТЧ usûХХОrТ ЯО ЧШtК üгОrТЧНО ЦОtrШЧШЦ ЛОХТrtТХЦО НuruЦu tОsЩТt ОНТХЦТştТr. 316  UsûХ: BОХТrХТ НüгüЦХОrНОЧ (rТtТЦ ЯОвК tКrtıЦ) ШХuşКЧ,ФКХıЩ СКХТЧНО tОsЩТt ОНТХЦТş öХхüХОrНТr. BТr ЛКşФК ТПКНОвХО, НüгüЦüЧ öгОХ ФКХıЩХКr СКХТЧО РОtТrТХЦТş şОФХТНТr (EЦЧКХКr, 1998:110). AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТ ТхОrТsТЧНО %5,5 ШrКЧХК 5 türФüЧüЧ ЛТrНОЧ ПКгХК usûХНО ШХНuğu tОsЩТt ОНТХЦТştТr. Çoklu Usûl f 18/8 - 9/8 1 6/8 - 12/8 1 6/4 – 6/8 1 6/8 – 5/8 1 6/8 – 3/4 1 Toplam 5 AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧНОЧ ОХНО ОНТХОЧ ЛuХРuХКr НШğruХtusuЧНК; хШФХu usûХ ШХКrКФ, 18/8 – 9/8, 6/8 – 12/8, 6/4 – 6/8, 6/8 – 5/8, 6/8 – 3/4 usûХХОrТЧНО 1’Оr türФü ШХНuğu tОsЩТt ОНТХЦТştТr. Metronom f % Yok 50 55,5 Var 40 44,5 Toplam 90 100 AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧНОЧ ОХНО ОНТХОЧ ЛuХРuХКr НШğruХtusuЧНК; %55,5 ШrКЧХК 50 türФüНО ЦОtrШЧШЦ ФuХХКЧıХЦКЦış ЯО %44,5 ШrКЧХК 40 türФüНО ЦОtrШЧШЦ ФuХХКЧıХЦıştır. Sonuç ArКştırЦКЧıЧ Лu ЛöХüЦüЧНО TRT THM rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХuЧКЧ AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧНОЧ ОХНО ОНТХОЧ ЛuХРuХКr НШğruХtusuЧНК uХКşıХКЧ sШЧuхХКrК вОr ЯОrТХЦТştТr. 317  TRT THM rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХuЧКЧ AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧТЧ ФКвЧКФ ФТşТsТ ОЧ ПКгХК %10,8 ШrКЧХК (12 türФü) вörО ОФТЛТ, НОrХОвОЧТ ОЧ ПКгХК %38,7 ШrКЧХК ( 43 türФü) ЩХКФtКЧ вКгıХНığı, ЧШtКХКвКЧı ТsО ОЧ ПКгХК %22,2 ШrКЧХК (20 türФü) MОСЦОt нГBEK’tТr. TRT THM rОЩОrtuКrıЧНК ЛuХuЧКЧ AгОrЛКвМКЧ türФüХОrТЧТЧ ОЧ ПКгХК %60,2 ШrКЧХК (54 türФü) 6/8 usûХüЧНО ШХНuğu, %55,5 ШrКЧХК 50 türФüЧüЧ ЧШtКsı üгОrТЧНО ЦОtrШЧШЦ ЛОХТrtТХЦОНТğТ sШЧuхХКrı ОХНО ОНТХЦТştТr. Kaynakça EMNALAR, A. (1998). Türk Halk Müziği ve Nazariyatı.EРО оЧТЯОrsТtОsТ ВКвıЧОЯТ. İгЦТr KAPLAN, MОСЦОt (1987), TürФ MТХХОtТЧТЧ KüХtürОХ DОğОrХОrТ, KüХtür Яe Turizm BКФКЧХığı ВКв., AЧФКrК KAВNAR, оЦТt (1996), TürФ HКХФ KüХtürü ЯО HКХФ MüгТğТ, EРО ВКв., İstКЧЛuХ нГKAN, İ. H. (1994). Türk Musikisi Nazariyatı ve Usûlleri. нtüФОЧ ВКвıЧХКrı. İstКЧЛuХ TANRIKORUR, C. (2001). Osmanlı Dönemi Türk Musikisi. DОrРКС ВКвıЧХКrı. İstКЧЛuХ ULUк, M. н. (2002). Müzik Sözlüğü. Yurt Renkleri. Ankara BERKER, ErМüЦОЧН (1986), TürФ MusТФТsТЧТЧ DüЧü, BuРüЧü ЯО ВКrıЧı, AЧФКrК: SОЯТЧх MКtЛККsı FARMER, HОЧrв GОШrРО (1978), “AЛНüХФКНТr”, İsХсЦ AЧsТФХШЩОНТsТ 1, İstКЧЛuХ: MEB ВКвıЧХКrı İMRANÎ, RКПТФ (2003), AгОrЛКвМКЧ’ıЧ MûsТФТ TКrТСТ, TОЛrТг, NОşr-i Ehter KAFKASВALI, AХТ (2010), İrКЧ TürФХОrТ, İstКЧЛuХ: BТХРОШğuг ВКвıЧХКrı KнSEMİHALГÂDE, MКСЦuН RКРıЩ (1932К), AгОrЛКвМКЧ MûsТФьsТ I-II, Azerbaycan Yurt Bilgisi, S. 8-9, 10, Ankara ROUБ, JОКЧ PКuХ (2007), TürФХОrТЧ TКrТСТ, PКsТПТФ'tОЧ AФНОЧТг’О 2000 ВıХ, кОЯТrОЧХОr: AвФut KКгКЧМıРТХ, LКХО ArsХКЧ нгМКЧ, İstКЧЛuХ: KКЛКХМı ВКвıЧХКrı TOGAN, A. ГОФТ VОХТНТ (1979), “AгОrЛКвМКЧ", İsХсЦ AЧsТФХШЩОНТ, İstКЧЛuХ: MEB ВКвıЧХКrı USLU, RОМОЩ (2002К), SОХхuФХuХКrНК MüгТФ ЯО LТtОrКtürü, TürФХОr 6, Ankara: Yeni TürФТвО ВКвıЧХКrı ГEHTABÎ, MuСКЦЦОt TКФТ (1381), İrКЧ TürФХОrТЧТЧ EsФТ TКrТСТ I, TОЛrТг: EСtОr NОşrТввКtı 318