HAZAR STRATEJİ ENSTİTÜSÜ YAYINIDIR<br />
EKİM <strong>2013</strong> SAYI: <strong>11</strong><br />
hazarworld.com<br />
yayında<br />
CharlIe Rose<br />
Amerikan CBS<br />
televizyonu sunucusu<br />
Ahmet Davutoğlu<br />
Türkiye Dışişleri<br />
Bakanı<br />
ELMAR MAMMADYAROV<br />
Azerbaycan Dışişleri<br />
Bakanı<br />
MAIA PANJIKIDZE<br />
Gürcistan Dışişleri<br />
Bakanı<br />
DIMITRIS KOURKOULAS<br />
Yunanistan Dışişleri<br />
Bakan Yardımcısı<br />
CARLOS PASCUAL<br />
ABD Dışişleri Bakanlığı<br />
Uluslararası Enerji İşleri<br />
Koordinatörü ve Özel Temsilcisi<br />
PATRICIA FLOR<br />
Avrupa Birliği (AB) Orta<br />
Asya ve Avrupa Dış Eylem<br />
Servisi Özel Temsilcisİ<br />
WORLD LEADERS GATHERED<br />
AT THE CASPIAN FORUM,<br />
‘DAVOS OF THE REGION’<br />
РЕГИОНАЛЬНЫЙ ДАВОС-<br />
КАСПИЙСКИЙ ФОРУМ СОБРАЛ<br />
МИРОВЫХ ЛИДЕРОВ ВМЕСТЕ
ÖNSÖZ<br />
Merhabalar,<br />
Türk düşünce kuruluşları artık dünya gündemini belirliyor, Türkiye’nin ve bölgenin öncelikli<br />
konularını dünya liderlerini bir araya getirerek tartışıyor. Bunun en önemli örneği<br />
<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü’nün 25 Eylül’de New York’ta düzenlediği <strong>Hazar</strong> Forumu idi.<br />
Forum, seçkin katılımcı ve konuşmacılarının yanı sıra profesyonelce hazırlanmış organizasyonuyla<br />
uzun yıllardır düzenlenen toplantıları aratmadı. Bölgenin Davos’u diyebileceğimiz<br />
<strong>Hazar</strong> Forumu’nda Avrupa’nın enerji güvenliği açısından Güney Gaz Koridoru ve<br />
koridorun gerçekleşecek ilk adımı olan TANAP ve Avrupa’daki devamı TAP konuşuldu.<br />
Charlie Rose’un moderatörlüğünü yaptığı toplantıya aralarında Dışişleri Bakanı Ahmet<br />
Davutoğlu ve Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Mammadyarov’un bulunduğu dokuz<br />
dışişleri bakanı katıldı. Davutoğlu’nun barış koridoru olarak tarif ettiği Güney Gaz<br />
Koridoru’nun tartışıldığı <strong>Hazar</strong> Forumu bu sayımızın kapak konusuydu.<br />
Orta Asya ülkeleri arasında önemli sorunlardan biri sınır aşan sular ve enerji güvenliği.<br />
Bu sayıda Orta Asya Araştırmalar Merkezi Müdür Yardımcısı Dr. Zakir Chotaev, <strong>Hazar</strong><br />
<strong>World</strong> okuyucuları için sınır aşan sular konusunu derinlemesine inceledi. Azerbaycan’da<br />
bu ay seçim heyecanı yaşanırken HASEN Bilim ve Uzmanlar Kurulu Başkanı Prof. Dr.<br />
Bülent Aras, seçime ilişkin değerlendirmelerini hazırladığı bir raporla paylaştı. HASEN<br />
uzmanlarından Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın, Diplomasi Akademisi köşesinde Rusya’nın<br />
Suriye politikasını kaleme aldı. Bununla beraber Caşın, sizler için Rusya’daki Valdai<br />
Toplantısı’nı takip etti. HASEN uzmanlarından Dr. Cemil Ertem ise bu sayıda Doğu<br />
Akdeniz’deki enerji arayışlarını değerlendirdi.<br />
Güney Kafkasya’nın yükselen yıldızı Azerbaycan’ın Soyvetler sonrasındaki döneminin<br />
anlatıldığı “İlham Aliyev Döneminde Azerbaycan” kitabının tanıtım toplantısı, Türkiye<br />
ve Azerbaycan’daki devlet adamlarını, bürokratları, akademisyenleri ve birçok araştırmacıyı<br />
bir araya getirdi. Gecede Türk akademisyen ve araştırmacılara “Stratejik Vizyon”<br />
ödülleri takdim edildi. Bir diğer önemli etkinlik ise Azerbaycanlı gençlerin kariyerlerine<br />
destek olmak amacıyla İstanbul’da kurulan Azerbaycan Eğitim, Kültür ve Yardımlaşma<br />
Derneği’nin (AzeDer) açılış töreniydi. Son olarak bu sayıda yönümüzü ‘zamanın durduğu<br />
kent’ Buhara’ya çevirdik.<br />
Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle…<br />
haldun yavaş<br />
<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü<br />
Genel Sekreter<br />
YÖNETİM<br />
İmtiyaz Sahibi<br />
<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü Adına<br />
Haldun YAVAŞ<br />
Genel Yayın Yönetmeni<br />
Gökhan ÇAY<br />
haber müdürü<br />
Selin Şen Saltaş<br />
haber editörü<br />
Merve Damcı<br />
EDİTÖR<br />
Hande Yaşar ÜNSAL<br />
Yayın Kurulu<br />
Dr. Cemil ERTEM<br />
Efgan NİFTİYEV<br />
Prof.Dr. Mesut HAKKI CAŞIN<br />
Zeynep KAPTAN<br />
İLETİŞİM<br />
Veko Giz Plaza, Maslak Meydan Sok.<br />
No:3 Kat:4 Daire <strong>11</strong>-12 Maslak, 34298<br />
Şişli / İstanbul - TÜRKİYE<br />
Tel: +90 212 999 66 00<br />
Faks: +90 212 999 66 01<br />
www.hazarworld.com<br />
yayın YÖNETİM<br />
YAYIN GRUBU BAŞKANI<br />
Serkan ÜNAL<br />
GRUP KOORDİNATÖRÜ<br />
Mehmet Mücahid DEMİR<br />
FİNANS KOORDİNATÖRÜ<br />
Selim KARA<br />
genel yayın yönetmenİ<br />
Serdar TURAN<br />
ÖZEL PROJELER DİREKTÖRÜ<br />
Emin GÖRGÜN<br />
EDİTÖRLER<br />
Aynur ŞENOL ALTUN<br />
Can GÜRSU<br />
Nesrin KOÇASLAN<br />
E. Melek CEVAHİROĞLU<br />
SANAT YÖNETMENİ<br />
Özkan ORAL<br />
YARDIMCI SANAT YÖNETMENİ<br />
Pınar GÜVEN<br />
Ahmet ÇELİK<br />
FOTOĞRAF EDİTÖRÜ<br />
Şeref YILMAZ<br />
KATKIDA BULUNANLAR<br />
Cansu Ertosun<br />
Gizem GÜZEY<br />
Güzin GÜZEY<br />
Baran KARAKUZU<br />
Özbekistan Büyükelçiliği<br />
İnfomag Yayıncılık Bilişim Tanıtım ve<br />
Organizasyon Hizmetleri Ltd. Şti<br />
Ebulula Mardin Cad.<br />
4. Gazeteciler Sitesi A-8 /1<br />
Akatlar-Levent / İSTANBUL<br />
Tel: (0212) 324 55 15<br />
Faks: (0212) 324 55 05<br />
BASKI<br />
Bilnet Matbaacılık Biltur Basım Yay. ve<br />
Hiz. A.Ş. Dudulu Organize Sanayi Bölgesi<br />
1.Cadde No: 16 Esenkent – Ümraniye<br />
34476 İSTANBUL Tel: 444 44 03<br />
Yayın Türü<br />
Yaygın Yerel Süreli<br />
Yayın Süresi / Dili<br />
Aylık / Türkçe<br />
İLETİŞİM<br />
[email protected]<br />
www.infomagyayincilik.com<br />
www.hazarworld.com<br />
EKİM <strong>2013</strong> SAYI <strong>11</strong> 1
içindekiler<br />
BÖLGENİN DAVOS’U<br />
HAZAR FORUMU DÜNYA<br />
LİDERLERİNİ BULUŞTURDU<br />
KAPAK<br />
12 •<br />
Avrupa’nın enerji<br />
güvenliğini sağlayacak<br />
Güney Gaz Koridoru<br />
için ABD, Avrupa<br />
Birliği, Balkanlar<br />
ve Kafkas ülkelerini<br />
üst düzeyde bir<br />
araya getiren ve<br />
<strong>Hazar</strong> Strateji<br />
Enstitüsü (HASEN)<br />
tarafından ikincisi<br />
düzenlenen <strong>Hazar</strong><br />
Forumu, ABD’nin<br />
New York kentinde<br />
gerçekleştirildi.<br />
2<br />
KISA KISALAR 04<br />
• E.ON, Şah Deniz-2<br />
gazının yüzde 16’sını aldı<br />
• Gazprom’dan Tacikistan’a doğal gaz<br />
desteği<br />
• KARKİM, Kuzey Irak’ta petrolden<br />
kazanacak<br />
• OPEC’ten elektrik projesine mali<br />
destek<br />
• Türkmenistan’da 10 milyar dolarlık<br />
Türk-Japon ortaklığı<br />
• Artık ücretsiz gaz ve elektrik<br />
uygulaması yok<br />
AJANDA 06<br />
Uluslararası Enerji Güvenliği<br />
Konferansı<br />
• Dünya Ekonomik Forumu Moskova<br />
Toplantısı<br />
• ReEnergy Kazakistan <strong>2013</strong><br />
• Bakü Uluslararası İnsani Forumu<br />
HABER ANALİZ 08<br />
Güney Gaz<br />
Koridoru’nun<br />
Avrupa için önemi<br />
artacak<br />
Avrupa’daki alıcılardan Şah Deniz<br />
gazı için yıllık mevcut 10 milyar<br />
metreküplük kapasitenin iki katı<br />
talep gelmesi, Güney Gaz<br />
Koridoru’nun Avrupa için gittikçe<br />
daha kritik ve önemli bir kaynak<br />
haline geldiğini gösteriyor.
ETKİNLİK 10<br />
• “İlham Aliyev Döneminde<br />
Azerbaycan” kitabı tanıtıldı<br />
• Azerbaycanlı öğrenciler için<br />
İstanbul’da büyük girişim<br />
26<br />
ANALİZ<br />
ORTA ASYA<br />
POLİTİKALARINDA<br />
SINIR AŞAN SULAR:<br />
KIRGIZİSTAN’DAN<br />
GENEL BAKIŞ<br />
Sınır aşan sular ve enerji güvenliği,<br />
Orta Asya ülkeleri arasında ve bu<br />
ülkelerin büyük devletlerle<br />
ilişkilerinde önem teşkil eden<br />
sorunlardan biri haline geldi. Bu<br />
sorunun çözülememesi halinde<br />
gelecekte Orta Asya’da bir<br />
çatışmayla karşı karşıya kalabiliriz.<br />
DİPLOMASİ AKADEMİSİ 34<br />
SURİYE’DE KİMYASAL<br />
SİLAHLARIN İMHASINDA<br />
BAŞKAN PUTİN’İN<br />
DİPLOMATİK BAŞARISI<br />
BARIŞI SAĞLAR MI?<br />
Suriye iç savaşında, askeri müdahale<br />
seçeneğinin şimdilik ertelenmesinin,<br />
Rusya Devlet Başkanı Vladimir<br />
Putin’e büyük ölçüde diplomatik<br />
prestij kazandırdığı ileri sürüldü.<br />
gelecek notları<br />
38<br />
AB’nin yeni genişleme<br />
yolu ve enerjinin barış<br />
rotası<br />
Şah Deniz (Azerbaycan) dışındaki<br />
enerji kaynaklarının devreye<br />
girmesinde siyasi gelişmeler ve bu<br />
gelişmeler karşısında ülkelerin<br />
alacağı pozisyonlar oldukça<br />
belirleyici olacak.<br />
ANALİZ<br />
42<br />
HASEN’DEN RAPOR:<br />
AZERBAYCAN’DA<br />
CUMHURBAŞKANLIĞI<br />
SEÇİMLERİ<br />
HASEN Bilim ve Uzmanlar Kurulu<br />
Başkanı Prof. Dr. Bülent Aras,<br />
Azerbaycan’da 9 <strong>Ekim</strong>’de yapılacak<br />
olan Cumhurbaşkanlığı seçimleri<br />
öncesi ülkenin siyasi sistemini<br />
analiz etti.<br />
ANALİZ<br />
48<br />
BAŞKAN PUTİN’İN<br />
KÜRESEL DİPLOMASİ<br />
MİMARİSİNDE YENİ<br />
BARIŞÇI VİZYONU VALDAİ<br />
TOPLANTISI’NDA<br />
TARTIŞILDI<br />
Rusya’nın Valdai Club strateji<br />
enstitüsü tarafından organize edilen<br />
Valdai Toplantısı’nda Rusya ve dünyayı<br />
etkileyen siyasi, ekonomik ve askeri<br />
politikaların gelecekteki vizyonu<br />
tartışıldı.<br />
ROTA<br />
54<br />
ZAMANIN DURDUĞU<br />
KENT: buhara<br />
“Açık hava müzesi” olarak<br />
nitelendirilen Buhara; İbni Sina ve<br />
İmam Buhari gibi tıp ve İslam<br />
dünyasının ünlü isimlerinin de<br />
memleketi...<br />
KÜLTÜR SANAT<br />
58<br />
Son dönemde yayınlanan kitaplar,<br />
gösterime giren filmler ve bölgedeki<br />
sanatsal faaliyetlerden <strong>Hazar</strong> <strong>World</strong><br />
okuyucuları için seçtiklerimiz.<br />
www.hazarworld.com<br />
EKİM <strong>2013</strong> SAYI <strong>11</strong> 3
KISA KISALAR<br />
E.ON, ŞAH DENİZ-2<br />
GAZININ YÜZDE<br />
16’SINI ALDI<br />
Almanya’nın enerji devi E.ON, Şah Deniz<br />
Konsorsiyumu ile Azerbaycan’dan<br />
Avrupa’ya yaklaşık 40 milyar metreküp<br />
doğal gaz sevkiyatı için anlaşma imzaladı.<br />
E<br />
.ON ile birlikte Shell, BP ve Enel de anlaşmaya imza<br />
attı. Anlaşmanın süresi 25 yıl olarak belirlendi. Doğal<br />
gaz sevkiyatlarına 2019 yılında başlanması planlanıyor. Doğal<br />
gaz sevkiyatlarının Avrupa’ya Şah Deniz alanının ikinci<br />
kolundan, Trans Adriyatik Boru Hattı (TAP) üzerinden<br />
yapılacağı bekleniyor.<br />
<strong>2013</strong> yazında Azerbaycan gaz sevkiyatlarının yapılacağı<br />
güzergahı belirlemişti. Yakıt, Şah Deniz alanından Trans<br />
Adriyatik Boru Hattı’ndan Yunanistan, Arnavutluk ve Adriyatik<br />
Denizi dibi üzerinden İtalya’nın güneyine ve sonra<br />
Batı Avrupa’ya ulaşıyor olacak. TAP projesi Gazprom’un<br />
‘Güney Akım’ının rakibi olacak. Ancak Zurich Capital Management<br />
Yatırım Şirketi Analiz Bölümü Müdürü Nikolay<br />
Podlevskih’in sözlerine göre diğer ülkelerin Avrupa’ya<br />
yaptığı doğal gaz sevkiyat hacminin azalması sebebiyle bu<br />
pazarda herkes için yer olacak. Nikolay Podlevskih şunu<br />
söyledi: ‘Yunanistan, İtalya ve belki de Bulgaristan’a yönelik<br />
gaz sevkiyatlarında rekabet gözlenecek. Cezayir’den<br />
gaz sevkiyatları yakın zamanda azalsa da bunun sayesinde<br />
İtalya dahilinde birçok ülkenin pazarlarında büyük rekabet<br />
olmayacaktır.’<br />
GAZPROM’DAN<br />
TACİKİSTAN’A DOĞAL<br />
GAZ DESTEĞİ<br />
Tacikistan’da temaslarda bulunan Rusya’nın<br />
enerji şirketi Gazprom Başkanı Aleksey<br />
Miller, yakın gelecekte Tacikistan’ın kendi<br />
gazıyla ihtiyacını giderebileceğini açıkladı.<br />
Miller, Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahman tarafından<br />
kabul edildi. Görüşmeden sonra basına konuşan<br />
Miller, Gazprom’un Tacikistan’daki faaliyet alanlarını gözden<br />
geçirdiklerini kaydetti. Özellikle Sarıkamış sahasındaki çalışmalar<br />
doğrultusunda Rahman’a bilgi veren Miller, bölgede sondaj<br />
çalışmaların devam ettiğini ve 6 bin 450 metre derinliğe ulaştıklarını<br />
belirtti. Arama çalışmalarını sonlandırmak üzere olduklarını<br />
söyleyen Gazprom Başkanı, “Sarıkamış sahasından olumlu<br />
sonuç bekliyoruz. Ayrıca, başka sahalarda da arama çalışmalarına<br />
başlayacağız. Diğer sahalarda arama çalışmaları yapmak<br />
üzere devlet yönetiminden izin almak için görüşmelerde bulunuyoruz”<br />
dedi. Miller’e göre, Gazprom Tacikistan’daki arama çalışmaları<br />
için 150 milyon dolar harcadı.<br />
Gazprom şirketi, Tacikistan’ın Sarıkamış ve Batı Şohanberdi bölgelerinde<br />
doğal gaz ve petrol arama çalışmalarında bulunuyor.<br />
Tahmini bilgilere göre, Sarıkamış bölgesinin doğal gaz rezervinin<br />
18 milyar metreküp, petrol rezervinin 17 milyon ton olduğu<br />
açıklandı. Rus şirketi, Sarıkamış bölgesindeki Şahrinav kuyusunda<br />
sondaj çalışmalarına 2010 yılında başlamıştı.<br />
4
KARKİM, KUZEY<br />
IRAK’TA PETROLDEN<br />
KAZANACAK<br />
Holdingleştikten sonra ismini CLK<br />
olarak değiştiren Karkim, Kuzey<br />
Irak’ta dünyanın dev petrol<br />
şirketlerinin tedarikçisi oldu.<br />
yıllık kalkınma planı çerçevesinde 186 milyar dolarlık<br />
yatırım bütçesi ayırdığı Kuzey Irak’ta, petrol<br />
5<br />
üreticisi şirketlere üretim yapan Karkim, yağ benzeri<br />
malzemeyle kârını yüzde 265 artırdı. CLK Holding<br />
Başkanı Murat Çelik, “Karkim’in satın alınması sırasında<br />
Türkiye’de bir ilki gerçekleştirerek hisse değerinin<br />
yüzde 20 fazlasına çağrı yapmıştık. Şimdi geldiğimiz<br />
noktada bizlere güvenen ve hisseleri elinde tutan yatırımcılarımız<br />
4 kat daha kârlı bir şirketin ortağı haline<br />
gelmiş oldu” dedi.<br />
Çelik, 2012 yılının ilk 6 ayında 18 kuyuya hizmet veren<br />
şirketin işlerinin yüzde 67 arttığını ve kuyu sayısının<br />
30′a yükseldiğini söyledi. Şirketin bu yıl en büyük girişiminin<br />
ise yurt dışına açılmak olduğunu vurgulayan<br />
Çelik, şunları anlattı: “Karkim, Bölgesel Kürt Yönetimi<br />
Doğal Kaynaklar Bakanlığı’nın 27 Haziran <strong>2013</strong> tarihli<br />
onayı ile bu bölgede faaliyet gösterme yetkisi aldı. Bunun<br />
dışında 4 ülkede hazırlık çalışmalarını sürdürüyor.<br />
Çok yakında kârlı ve büyüme potansiyeli yüksek yeni<br />
yatırımlarımızı da ortaklarımızla paylaşarak bize duyulan<br />
güvene layık olmaya devam edeceğiz.” Tekstil<br />
sektöründeki 35 yıllık deneyiminin ardından enerji sektöründeki<br />
fırsatları değerlendiren Çelik, başarı grafiklerini<br />
daha da yükselterek sürdürmeyi hedeflediklerini<br />
söyledi.<br />
KUVEYT’TEN MISIR’A<br />
PETROL YARDIMI<br />
Kuveyt’in, askeri darbenin ardından Mısır’a<br />
vadettiği 1 milyar dolar değerindeki petrol<br />
ürünleri yardım paketi tamamlandı.<br />
Mısır Petrol Kurumu Genel Müdürü Tarık el-Mulla, yaptığı<br />
açıklamada, “Kuveyt, Mısır’a Temmuz ayından bu<br />
yana 300 milyon dolar değerinde 9 tanker motorin yakıt<br />
transfer ederken, Ağustos ayında 450 milyon dolar değerinde<br />
4 milyon varil ham petrol yardımı yaptı” dedi. Bu ülkenin<br />
Mısır’ın 250 milyon dolarlık motorin borcunu da taahhüt<br />
edilen 1 milyar dolarlık yardım paketinden düştüğünü<br />
ifade eden Mulla, bu çerçevede Kuveyt’in vadettiği 1 milyar<br />
dolar petrol ürünleri yardım paketini tamamladığını anlattı.<br />
Kuveyt, Mısır’daki askeri darbenin ardından ülkeye 2 milyarı<br />
hazine yardımı, 1 milyarı hibe ve 1 milyarı da petrol ürünleri<br />
olmak üzere 4 milyar dolarlık yardım vadetmişti.<br />
OPEC’TEN ELEKTRİK<br />
PROJESİNE MALİ DESTEK<br />
OPEC’e bağlı yardım kuruluşu OFID,<br />
Mısır’da üç elektrik projesine mali destek<br />
verecek.<br />
Mısır Elektrik Bakanı Ahmed<br />
İmam, Petrol İhraç Eden<br />
Ülkeler Organizasyonu’na (OPEC)<br />
bağlı Uluslararası Gelişim Fonu’nun<br />
(OFID) Mısır’da üç büyük elektrik<br />
projesine mali yardım yapmayı kabul<br />
ettiğini açıkladı. Bakan İmam, OFID<br />
ile üç projeye yardım etmeleri için<br />
prensipte anlaştıklarını ve <strong>Ekim</strong><br />
ayında anlaşmayı imzalayacaklarını<br />
söyledi. İmam, yardımın miktarı<br />
konusundaki detayları vermekten kaçındı.<br />
OPEC üye ülkeleri tarafından<br />
1976 yılında kurulan OFID, gelişmekte<br />
olan ülkelere altyapı ve enerji çözümleri<br />
konusunda yardım sağlayan<br />
ortak bir girişim.<br />
www.hazarworld.com<br />
EKİM <strong>2013</strong> SAYI <strong>11</strong> 5
AJANDA<br />
TÜRKMENİSTAN’DA 10 MİLYAR<br />
DOLARLIK TÜRK-JAPON ORTAKLIĞI<br />
Türkmenistan ve Japonya, doğal gaz ve kimya sanayi<br />
tesislerinin inşaatına yönelik dev anlaşmalara imza<br />
attı. Yatırımlarda Türk şirketleri aktif rol alacak.<br />
Dünyanın doğal gaz zengini ülkesi<br />
Türkmenistan ile teknoloji<br />
ülkesi Japonya güçlerini birleştiriyor.<br />
Japonya’nın dev şirketleri,<br />
Türkmenistan’da doğal gaz ve kimya<br />
sanayi tesislerini inşa edecek.<br />
Türkmenistan Devlet Başkanı<br />
Gurbanguli Berdimuhamedov’un<br />
geçtiğimiz ay Japonya’ya gerçekleştirdiği<br />
3 günlük resmi ziyaret kapsamında<br />
doğal gaz ve kimya sanayi<br />
tesislerinin inşaatına yönelik dev<br />
anlaşmalara imza atıldı. Türk şirketlerinden<br />
Rönesans Holding ile Çalık<br />
Holding, dev yatırım pastasından<br />
payını aldı. Rönesans, Japonlar ile<br />
birlikte benzin, sülfürik asit, sodyum<br />
sülfat ve deterjan üretim tesislerini inşa edecek. Çalık Holding’in bünyesindeki<br />
GAP İnşaat ise amonyak ve üre üretim fabrikası kuracak.<br />
Japonya’nın önde gelen şirketleri tarafından Türkmenistan’da inşa edilmesi<br />
planlanan doğal gaz ve kimya tesislerinin maliyetinin 10 milyar doları<br />
bulması bekleniyor.<br />
ARTIK ÜCRETSİZ GAZ VE ELEKTRİK<br />
UYGULAMASI YOK<br />
Türkmenistan’da ücretsiz gaz ve elektrik uygulaması,<br />
ihracatın artırılması için sona erdi.<br />
Yeni uygulamaya göre daha önce elektrik sayaçlarında aylık 25 kilovata<br />
kadar enerji tüketimi ücretlendirilmezken tüketici şimdi kullandığı<br />
miktarın tamamını ödeyecek. Öte yandan doğal gaz tarifesinin de ücretsiz<br />
tüketimi kaldırıldı. Yönetimin kararının arkasında enerjinin dış ülkelere pazarlanması<br />
ve ihracatın arttırılması yatıyor.<br />
Türkmenistan’ın ilk Devlet Başkanı Saparmurat Niyazov döneminde halka<br />
sosyal yardım amacıyla ücretsiz enerji verilmişti.<br />
Mevcut Devlet Başkanı Gurbanguli<br />
Berdimuhamedov ise yönetime geldiğinde<br />
sosyal yardım paketine ücretsiz<br />
benzini de ekleyerek halkın takdirini toplamıştı.<br />
Ancak geçen yılın Mart ayında<br />
söz konusu 5 yıllık uygulama kaldırılarak,<br />
ücretsiz yakıt sınırlandırılmıştı. Türkmen<br />
yönetimi ücretsiz akaryakıt kullanımının<br />
da tamamen kaldırılması için çalışmaları<br />
sürdürüyor.<br />
DÜNYA EKONOMİK<br />
FORUMU MOSKOVA<br />
TOPLANTISI<br />
20 EKİM <strong>2013</strong><br />
MOSKOVA, RUSYA<br />
Rusya’nın başkenti Moskova,<br />
Dünya Ekonomik Forumu<br />
toplantısına ev sahipliği yapıyor.<br />
20 <strong>Ekim</strong>’de düzenlenmesi planlanan<br />
ve “Rusya’nın Bölgeleri”<br />
başlığı altında gerçekleşecek<br />
olan toplantıya üst düzey devlet<br />
adamı ve özel sektör temsilcilerinin<br />
yanı sıra akademik<br />
uzmanlar da katılacak. Toplantıda<br />
Rusya’da devam eden ekonomik<br />
dönüşümler incelenip masaya<br />
yatırılacak. Rusya’nın bölgelerinin<br />
konuşulacağı toplantı aynı zamanda<br />
ulusal ve bölgesel düzeyde,<br />
uluslararası ve yerel iş dünyası<br />
ile politikacılar arasında fikir<br />
alışverişi sağlanması için bir fırsat<br />
yaratacak.<br />
6
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
EKİM <strong>2013</strong><br />
ULUSLARARASI ENERJİ<br />
GÜVENLİĞİ KONFERANSI<br />
17-18 <strong>Ekim</strong> <strong>2013</strong><br />
AŞKABAT, TÜRKMENİSTAN<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
9<br />
10<br />
<strong>11</strong><br />
12<br />
13<br />
14<br />
15<br />
16<br />
17<br />
18<br />
19<br />
20<br />
21<br />
22<br />
23<br />
24<br />
25<br />
26<br />
27<br />
28<br />
29<br />
30<br />
31<br />
Türkmenistan, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı<br />
(AGİT) himayesinde uluslararası enerji konferansına<br />
ev sahipliği yapacak. İki gün sürecek olan konferans<br />
Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat’ta düzenlenecek.<br />
Konferansın ana konusunu enerji güvenliği ve sürdürülebilir<br />
kalkınma ile AGİT’in geleceği oluşturuyor.<br />
Konferansta Ukrayna Dışişleri Bakanlığı da eş organizatör<br />
olarak yer alıyor. Aşkabat’ta bu yıl içerisinde<br />
enerji güvenliği de dahil olmak üzere birkaç büyük<br />
uluslararası forum düzenlendi.<br />
Bakü Uluslararası<br />
İnsani Forumu<br />
31 <strong>Ekim</strong>-1 Kasım <strong>2013</strong><br />
BAKÜ, AZERBAYCAN<br />
İnsanlığın karşılaştığı küresel sorunlara cevap aramak,<br />
kültürel, sosyal, ekonomik ilişkileri geliştirmek ve<br />
işbirliğinin teşviki alanında fikir alışverişinde bulunmak<br />
amacıyla ilki 20<strong>11</strong> yılında düzenlenen Bakü Uluslararası<br />
İnsani Forumu’nun üçüncüsü 31 <strong>Ekim</strong>-1 Kasım <strong>2013</strong><br />
tarihleri arasında Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de gerçekleştirilecek.<br />
İki gün sürecek olan Forum çerçevesinde “Ekonomik<br />
kalkınma modellerinin insani yönleri”, “Modern yayınlar<br />
ve yeni çağrışımlar”, “Post-modern kültürde geleneksel<br />
değerler sistemi”, “Modern tıp ve moleküler biyolojiye<br />
bakışları değiştiren teknolojiler”, “Toplumda çok<br />
kültürlülük” gibi konularda yuvarlak masa toplantıları<br />
düzenlenecek. Foruma eski devlet başkanları, Nobel<br />
ödüllü kişiler ve uluslararası kuruluşları temsil eden<br />
yetkililer katılacak. Ayrıca tüm dünyadan foruma katılan<br />
misafirlerin başkent Bakü, ülkenin diğer bölgeleri ve<br />
Azerbaycan halkının kültürüyle ilgili bilgi sahibi olmaları<br />
için çeşitli programlar düzenlenecek.<br />
ReEnergy Kazakistan<br />
<strong>2013</strong><br />
29-31 EKİM <strong>2013</strong><br />
ALMATI, KAZAKİSTAN<br />
Kazakistan’ın Almatı kenti enerji konulu önemli bir<br />
toplantıya ev sahipliği yapıyor. 29-31 <strong>Ekim</strong> tarihleri<br />
arasında Atakent Sergi Merkezi’nde düzenlenecek<br />
olan etkinlikte Kazakistan’ın yenilebilir enerji kaynakları,<br />
enerji tasarrufu, enerji verimliliği ve kaynak<br />
tasarrufu konuları masaya yatırılacak. Üç gün sürecek<br />
olan etkinliğe rüzgar enerjisi endüstrisi, gıda işleme<br />
ve ambalaj sanayi, inşaat makineleri, baskı makineleri,<br />
kimya sanayi, plastik ve kauçuk makineleri<br />
taşıma malzemeleri, elektrik ve elektronik sanayi,<br />
gıda ve içecek sanayi, ağaç işleme makineleri alanlarında<br />
çalışanlar katılıyor.<br />
HAZAR TAKVİMİ<br />
VTB Yatırım Forumu<br />
1-3 <strong>Ekim</strong> <strong>2013</strong><br />
Moskova, Rusya<br />
EKİM<br />
21. Kazakistan Uluslararası Petrol<br />
ve Gaz Konferansı<br />
2-3 <strong>Ekim</strong> <strong>2013</strong><br />
Almatı, Kazakistan<br />
5. Türkmenistan Yatırım Forumu<br />
17-19 <strong>Ekim</strong> <strong>2013</strong><br />
<strong>2013</strong><br />
Aşkabat, Türkmenistan<br />
Finansal Tabana Yayılma için<br />
Küresel Ortaklık Forumu<br />
21-22 <strong>Ekim</strong> <strong>2013</strong><br />
St. Petersburg, Rusya<br />
www.hazarworld.com<br />
EKİM <strong>2013</strong> SAYI <strong>11</strong> 7
HABER ANALİZ<br />
Güney Gaz Koridoru’nun<br />
Avrupa için önemi<br />
artacak<br />
Şah Deniz Konsorsiyumu ile Avrupa’daki<br />
alıcı şirketler arasında 25 yıllık gaz<br />
tedarik anlaşması Bakü’de imzalandı.<br />
Yaklaşık 200 milyar dolarlık gelir<br />
sağlaması beklenen anlaşma ile Avrupa<br />
ülkeleri gazda kaynak çeşitlendirmesi ve<br />
arz güvenliği kadar maliyet avantajı da<br />
sağlamış oluyor. Avrupa’daki alıcılardan<br />
Şah Deniz gazı için yıllık mevcut 10<br />
milyar metreküplük kapasitenin iki katı<br />
talep gelmesi, Güney Gaz Koridoru’nun<br />
Avrupa için gittikçe daha kritik ve önemli<br />
bir kaynak haline geldiğini gösteriyor.<br />
Emin Emrah DANIŞ<br />
Avrupa’nın enerji arz güvenliği ve doğal gazda<br />
kaynak çeşitliliğinin sağlanması açısından kritik<br />
önemde olan Güney Gaz Koridoru’na yönelik<br />
Avrupalı alıcı şirketlerden gelen yüksek talep, projenin<br />
gelecekte Avrupa için çok daha önemli ve vazgeçilmez<br />
olacağını gösteriyor. Geçtiğimiz Haziran ayında Şah Deniz<br />
Konsorsiyumu tarafından Azerbaycan’ın Şah Deniz gazını<br />
Avrupa’ya taşıyacak boru hattı olarak TAP’ın seçilmesinin<br />
ardından Şah Deniz Konsorsiyumu ilk etapta yıllık 10<br />
milyar metreküp ile başlayacak gaz akışı için Avrupalı alıcılarla<br />
masaya oturdu. 15’ten fazla Avrupalı gaz operatörü<br />
şirket, satın alma için tekliflerini konsorsiyuma sundu.<br />
Şah Deniz gazı için Avrupalı alıcılardan yıllık 10 milyar<br />
metreküplük mevcut kapasitenin yaklaşık iki katı teklif<br />
geldi. 19 Eylül’de Bakü’de 9 Avrupalı alıcı şirket ile imzalanan<br />
anlaşmaların her biri 25’er yıllık dönemleri kapsayan<br />
uzun vadeli anlaşmalar. Söz konusu anlaşmalar Avrupalı<br />
alıcılar için kaynak çeşitliliği ve gelecek için arz garantisi<br />
sağladığı kadar, Şah Deniz Konsorsiyumu için de gelecek<br />
25 yıllık dönemde sabit talep garantisi sağlıyor.<br />
8
Söz konusu anlaşmalara imza atan şirketlerse:<br />
Shell (Büyük Britanya), Bulgargaz<br />
(Bulgaristan), Gaz Natural Fenosa (İspanya),<br />
E.ON (Almanya), GDF SUEZ (Fransa), Hera<br />
(İtalya), Enel (İtalya), Axpo (İsviçre), DEPA<br />
(Yunanistan).<br />
Şah Deniz gazının Türkiye’ye 2018 yılında,<br />
Avrupa’daki alıcılara ise 2019 yılında<br />
ulaşması planlanıyor. Şah Deniz’den yapılan<br />
ihracatın 2026 yılında 31 milyar metreküpe<br />
çıkarılması planlanıyor. Şah Deniz 2 gazının<br />
Avrupa’ya satışından yaklaşık 200 milyar dolarlık<br />
gelir elde edilmesi bekleniyor. E.ON 25<br />
yıl boyunca yıllık 1.6 milyar metreküp, GDF<br />
SUEZ 2.6 milyar metreküp, Fenosa 1 milyar<br />
metreküp, Hera 0.3 milyar metreküp alım<br />
yapmayı planladığını açkladı. Konsorsiyum<br />
ile anlaşma imzalayan diğer beş şirket Shell,<br />
Bulgargaz, Enel, Axpo ve DEPA ise henüz<br />
alım miktarlarını açıklamadı.<br />
Şah Deniz Gazı öne çıkıyor<br />
Avrupa’nın bugün en önemli gaz tedarikçisi<br />
konumunda olan Rusya’nın başta Çin olmak<br />
üzere Asya’yı yeni öncelikli piyasa olarak görmeye<br />
başlaması ve diğer ihracatçı ülkelerden<br />
yapılan ihracat miktarındaki düşüş Avrupalı<br />
alıcıların uzun dönemli ithalat projeksiyon<br />
ve planlamalarında Güney Gaz Koridoru’na<br />
daha fazla önem vermeleri sonucunu doğuruyor.<br />
Gerek maliyet gerekse arz güvenliği<br />
yönünden önemli avantajları da beraberinde<br />
getiren Şah Deniz gazına yönelik talebin<br />
ilerleyen yıllarda Avrupalı alıcılara sunulması<br />
planlanan miktarın da üzerinde olacağı<br />
görülüyor.<br />
Azerbaycan’ın bugün yaklaşık 2.6 trilyon<br />
metreküp olan doğal gaz rezervlerinin<br />
araştırma yapılan yeni sahalarla birlikte<br />
gelecekte 6 trilyon metreküpe çıkabileceği<br />
yönündeki beklentiler göz önüne alındığında,<br />
Avrupa’ya Azerbaycan gazını taşımak için<br />
ek boru hatlarına ihtiyacın ortaya çıkması<br />
öngörülüyor. Avrupa’nın ilerleyen süreçte<br />
kıta genelini etkileyen ekonomik krizden<br />
çıkarak toparlanmaya başlaması ile birlikte<br />
doğal gaz talebinin tekrar artış trendine<br />
girecek olması, artan talebin daha uygun<br />
piyasa fiyatlarıyla ve çeşitli kaynaklardan<br />
kesintisiz olarak sağlanmasını Avrupa için<br />
çok daha kritik bir konuma getirirken Güney<br />
Gaz Koridoru’nun Avrupa için önemi de aynı<br />
şekilde öneminin artması bekleniyor.<br />
Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun New<br />
York’ta düzenlenen <strong>Hazar</strong> Forumu’nda da<br />
Davutoğlu: “Güney Gaz<br />
Koridoru sadece bir enerji<br />
koridoru değil, aynı zamanda bir<br />
barış koridorudur.”<br />
Şah Deniz’den<br />
yapılan ihracatın<br />
2026 yılında 31 milyar<br />
metreküpe<br />
çıkarılması<br />
planlanıyor.<br />
ifade ettiği gibi “Güney Gaz Koridoru sadece<br />
bir enerji koridoru değil, aynı zamanda bir<br />
barış koridorudur.”<br />
Şah Deniz Konsorsiyumu ile alıcı şirketler<br />
arasında yapılan anlaşmanın imza töreninde<br />
konuşan SOCAR Başkanı Rövnag Abdullayev,<br />
söz konusu anlaşmanın Şah Deniz<br />
gazına ilişkin olduğunu, Azerbaycan’ın sahip<br />
olduğu Azeri-Çirag-Güneşli sahalarındaki<br />
derin gaz, Abşeron sahası ve önemli rezerv<br />
beklentilerinin olduğu Shafaq-Asiman<br />
sahalarının ilerleyen yıllarda İtalya, Bulgaristan<br />
ve Yunanistan piyasalarının ötesindeki<br />
piyasalara da gaz arzını sağlamaya imkan<br />
vereceğini ifade etti.<br />
İmzalanan anlaşmaları muazzam olarak<br />
nitelendiren BP Azerbaycan Başkanı Gordon<br />
Birrell konuşmasında şu ifadeleri kullandı:<br />
“Bugün tanık olduğumuz bu anlaşma petrol<br />
ve doğal gaz sektörünün en büyük anlaşmalarından<br />
birisi. Şah Deniz Konsorsiyumu<br />
olarak bu anlaşmanın yapılmasından dolayı<br />
gururluyuz. Azerbaycan, Avrupa için güvenilir<br />
bir gaz tedarikçisi olacak ve Şah Deniz<br />
bunu sağlayacak. Atılan ilk adımı gelecek<br />
fırsatlar takip edecektir.”<br />
<strong>Hazar</strong>’ı Balkanlar ve Avrupa’ya bağlayan<br />
Güney Gaz Koridoru, geçtiği coğrafyalara<br />
beraberinde getirdiği ekonomik ve enerji<br />
arz güvenliği avantajları kadar siyasi istikrar<br />
ve bölgesel barışı da destekleyen bir proje.<br />
Güney Gaz Koridoru, gelecek yıllarda olası<br />
ek kapasite artışları ve hatlarla tüm taraflar<br />
için artan önemiyle Avrupa’nın en kritik<br />
enerji arz kaynaklardan biri olmaya devam<br />
edecek.<br />
www.hazarworld.com EKİM <strong>2013</strong> SAYI <strong>11</strong> 9
ETKİNLİK<br />
“İlham Aliyev Döneminde<br />
Azerbaycan” kitabı tanıtıldı<br />
Prof. Dr. Çağrı Erhan’ın ‘Güney Kafkasya’nın Yükselen Yıldızı: İlham Aliyev<br />
Döneminde Azerbaycan’ adlı kitabının tanıtımı Türkiye ve Azerbaycan’dan devlet<br />
adamlarını, bürokratları, birçok akademisyen ve araştırmacıyı buluşturdu.<br />
MERVE DAMCI<br />
Ankara Sheraton Oteli’nde<br />
Ankara Üniversitesi Öğretim<br />
Üyesi Prof. Dr. Çağrı Erhan’ın<br />
Azerbaycan’ın Sovyetler sonrası<br />
dönemini anlatan kitabının tanıtım<br />
toplantısı gerçekleşti. Toplantıya çok<br />
sayıda akademisyen, araştırmacı, basın<br />
mensubu, Türkiye ve Azerbaycan’dan<br />
devlet adamları ve Türk Cumhuriyetlerinin<br />
Ankara büyükelçileri katıldı.<br />
Açılış konuşmaları öncesi konuklar<br />
Azerbaycan’ın tanıtım videosunu izledi.<br />
Tanıtım videosundan sonra kitabın<br />
yazarı Erhan, Azerbaycan anılarını,<br />
Karabağ sorunu ve Türkiye-Azerbaycan<br />
ilişkilerini anlattı. Azerbaycan’ın gelişiminin<br />
en bariz örneği olarak Bakü’yü<br />
gösteren Erhan, büyümede petrol ve<br />
doğal gaz kaynaklarının yanında liderliğin<br />
de çok önemli bir yerinin olduğunu<br />
vurguladı.<br />
Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Genel<br />
Sekreter Yardımcısı ve Dış İlişkiler Daire<br />
Başkanı Prof. Dr. Novruz Memmedov,<br />
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık<br />
Atatürk Dil, Tarih ve Kültür Merkezi<br />
Başkanı Prof. Dr. Derya Örs, Azerbaycan<br />
Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı<br />
Himayesindeki Stratejik Araştırmalar<br />
Merkezi Başkanı Ferhad Memmedov ve<br />
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı<br />
Genel Sekreteri Mustafa İsen’in konuşmacılar<br />
arasında olduğu programda,<br />
Türkiye ve Azerbaycan arasındaki<br />
birlikteliğin dünyada başka bir örneği<br />
olmadığını ifade eden Azerbaycan<br />
Cumhuriyeti’nin Ankara Büyükelçisi<br />
İlham Aliyev, 31 <strong>Ekim</strong><br />
2003’Ten bu yana<br />
azerbaycan<br />
cumhurbaşkanı olarak<br />
görevini sürdürüyor.<br />
Faig Bağırov, maalesef bu birlikteliği<br />
bozmaya çalışan provokatörlerin de<br />
olduğunu kaydetti.<br />
“Stratejik Vizyon”<br />
ödülleri sahiplerini<br />
buldu<br />
Açılış konuşmaları sonrası Novruz<br />
Memmedov, Faig Bağırov ve Ferhad<br />
Memmedov kitabın hazırlanışında<br />
emeği geçen herkese teşekkür ederek,<br />
Türk akademisyen ve araştırmacılara<br />
‘Stratejik Vizyon’ ödüllerini takdim etti.<br />
Törende, Dışişleri Bakanlığı Stratejik<br />
Araştırmalar Merkezi Başkanı Prof.<br />
Dr. Bülent Aras, ORSAM Ortadoğu<br />
Uzmanı Seval Kök, USAK Bilim Kurulu<br />
Başkanı İhsan Bal, Avrasya Çalışmalar<br />
Merkezi Başkanı Emekli Büyükelçi<br />
Alev Kılıç, Eski TBMM Başkanı<br />
Hikmet Çetin, Kadir Has Üniversitesi<br />
Rektörü Mustafa Aydın, Turkish Policy<br />
Quarterly dergisinin Genel Yayın<br />
Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Genel<br />
Sekreter Yardımcısı ve Dış İlişkiler Daire<br />
Başkanı Prof. Dr. Novruz Memmedov<br />
Yönetmeni Diba Nigar Göksel, Ankara<br />
Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr.<br />
Çağrı Erhan, Giresun Üniversitesi<br />
Rektörü Prof. Dr. Aygün Attar, Kadir<br />
Has Üniversitesi Öğretim Üyesi ve<br />
HASEN Uzmanı Doç. Dr. Mitat Çelikpala,<br />
Abant İzzet Baysal Üniversitesi<br />
İİBF Dekanı Prof. Dr. Kamer Kasım ve<br />
Balıkesir Üniversitesi Öğretim Üyesi<br />
Doç. Dr. Sebahattin Şimşir ödüle layık<br />
görüldü.<br />
Etkinliğe katılan Eski İçişleri Bakanı<br />
İdris Naim Şahin, Azerbaycan ve Türkiye<br />
arasındaki işbirliğini şu sözlerle<br />
değerlendirdi: “Kafkasya’nın yükselen<br />
yıldızı Azerbaycan’dır. Azerbaycan<br />
ekonomik, siyasi ve kültürel olarak hem<br />
Kafkaslar bölgesinde hem de dünyada<br />
kendini fark ettiren ve başarı değerlerini<br />
pozitif yönde yükselten bir ülke.<br />
Azerbaycan’ın her başarısı her bir Türk<br />
vatandaşını büyük ölçüde sevindiriyor<br />
ve gururlandırıyor.”<br />
10
Azerbaycanlı öğrenciler için<br />
İstanbul’da büyük girişim<br />
Azerbaycan Eğitim, Kültür ve Yardımlaşma Derneği’nin (AzeDer) açılış töreni<br />
21 Eylül’de İstanbul Grand Tarabya Hoteli’nde gerçekleşti.<br />
MERVE DAMCI<br />
Azerbaycanlı gençlerin kariyer gelişimine<br />
destek olmayı, bilimsel, sosyal<br />
ve kültürel hayatlarını zenginleştirmeyi<br />
amaçlayan Azerbaycan Eğitim, Kültür<br />
ve Yardımlaşma Derneği’nin (AzeDer) açılış<br />
töreni Türk ve Azerbaycanlı milletvekillerini,<br />
büyükelçileri, iş adamlarını, akademisyenleri,<br />
araştırmacıları, basın mensuplarını ve<br />
öğrencileri bir araya getirdi.<br />
Törende açılış konuşmasını gerçekleştiren<br />
AzeDer Başkanı Reşad Abdullayev, derneğin<br />
kuruluş amacını ve Azerbaycanlı gençlerin<br />
geleceğine olan katkılarını anlattı. Sadece<br />
Türkiye’de 7 bin 300 civarında ve yurt<br />
dışında da 25 binin üzerinde Azerbaycanlı<br />
öğrencinin okuduğunu söyleyen Abdullayev,<br />
15’e yakın stajyerin Avrupa Parlamentosu<br />
ve ABD Kongresi’nde staj yaptığını, maddi<br />
gücü olmayan öğrencilere burs vermeyi<br />
amaçladıklarını, bununla beraber Kasım<br />
ayında İstanbul’da düzenlenecek olan<br />
Kariyer Günleri’nde Azerbaycanlı öğrencilerin<br />
kariyer planlarına katkıda bulunmayı<br />
hedeflediklerini belirtti. Açılış konuşmaları<br />
sırasında konuklar derneğin tanıtım filmini<br />
izleme fırsatı buldu.<br />
Azerbaycan-Türkiye işbirliği<br />
ve Karabağ sorunu<br />
Törende konuşma yapanlardan biri de<br />
Azerbaycan’ın Ankara Büyükelçisi Faig<br />
Bağırov’du. Büyükelçi konuşmasında<br />
Azerbaycan ve Türkiye arasındaki dostluk<br />
ilişkilerinin önemine vurgu yaptı. Türkiye’de<br />
eğitim gören Azerbaycanlı gençlere seslenen<br />
Bağırov, “Azerbaycan ve Türkiye dost ve kardeş<br />
ülkelerdir. Bu ülkede her bir Azerbaycanlı<br />
kendini çok rahat hisseder” dedi.<br />
Türkiye sanayisine yatırım yapan en büyük<br />
şirket SOCAR’ın üst düzey yöneticileri<br />
Caspian TV’ye verdikleri özel röportajda<br />
iki ülke arasındaki ekonomik ve kültürel<br />
işbirliğinin önemine dikkati çekti. SOCAR<br />
Başkan Yardımcısı Khalik Mammadov, ,<br />
“Türkiye-Azerbaycan çok yakın ilişkiler<br />
1<br />
1. Açılış törenine Türk ve<br />
Azerbaycanlı milletvekilleri,<br />
büyükelçiler, iş adamları,<br />
akademisyenler,<br />
araştırmacılar, basın<br />
mensupları ve öğrenciler<br />
katıldı.<br />
2. AzeDer Başkanı Reşad<br />
Abdullayev: “Türkiye’de 7 bin<br />
300 civarında Azerbaycanlı<br />
öğrenci var.”<br />
2<br />
içinde. SOCAR, Türkiye’ye en büyük yatırım<br />
yapan şirkettir, Azerbaycan Türkiye birliği<br />
ebedidir” dedi. SOCAR Türkiye CEO’su Kenan<br />
Yavuz ise konuşmasında Azerbaycan’ın<br />
kanayan yarası Karabağ ve Hocalı katliamını<br />
hatırlattı. Yavuz, gerçek soykırımın Ermeniler<br />
tarafından yapıldığını, şu an Azerbaycan<br />
topraklarının işgal altında ve 1 milyon insanın<br />
kaçak durumda olduğunu ifade etti.<br />
Bir dernek çatısı altında toplanan Azerbaycanlı<br />
gençlerin girişimine Azerbaycan<br />
Parlamentosu’ndan da destek geldi.<br />
Azerbaycan milletvekilleri Ganire Paşayeva<br />
ve Ceyhun Osmanlı AzeDer’lileri yalnız<br />
bırakmadı. Derneğin iki ülke ilişkileri açısından<br />
önemine değinen milletvekili Paşayeva,<br />
Azerbaycanlı gençlerin bir millet iki devlet<br />
felsefesini taşıdığını, Azerbaycan ve Türkiye<br />
birlik ve beraberliği için gayret eden bir<br />
gençlik olduğunu ve bu derneğin Türkiye’de<br />
kurulmasının iki ülke için de çok önemli<br />
olduğunu ifade etti. Milletvekili Osmanlı ise<br />
iki ülkenin kültürel işbirliğinin önemine şu<br />
sözlerle vurgu yaptı: “AzeDer dedelerimizden<br />
bize miras kalan Türkiye-Azerbaycan<br />
birlikteliğine önemli bir katkı. Bu dernek iki<br />
ülkenin bize emanet olarak kalan gençleri<br />
tarafından birbirine daha sıkı bağlandığının<br />
bir simgesi.” Tören, Azerbaycanlı sanatçıların<br />
mini konseriyle son buldu.<br />
www.hazarworld.com<br />
EKİM <strong>2013</strong> SAYI <strong>11</strong> <strong>11</strong>
KAPAK<br />
<strong>Hazar</strong> Forumu<br />
KAFKASLAR VE<br />
BALKANLARI BİR<br />
ARAYA GETİRDİ<br />
12
Avrupa’nın enerji güvenliğini sağlayacak<br />
Güney Gaz Koridoru için ABD, Avrupa Birliği,<br />
Balkanlar ve Kafkas ülkelerini üst düzeyde<br />
bir araya getiren ve <strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü<br />
(HASEN) tarafından ikincisi düzenlenen<br />
<strong>Hazar</strong> Forumu, ABD’nin New York kentinde<br />
gerçekleştirildi.<br />
MERVE DAMCI<br />
www.hazarworld.com EKİM <strong>2013</strong> SAYI <strong>11</strong> 13
KAPAK<br />
1<br />
Enerji, ticaret, ulaşım ve güvenlik<br />
başta olmak üzere birçok<br />
alanda sayısız işbirliği olanakları<br />
sunan <strong>Hazar</strong> Bölgesi’nin<br />
her geçen sene yıldızı daha da<br />
parlıyor. Bu bağlamda bölgesel işbirliği ve<br />
yatırım fırsatları anlamında Batı’nın <strong>Hazar</strong><br />
ülkelerine olan ilgisi de artıyor.<br />
2<br />
1. Foruma çok sayıda diplomat,<br />
siyasetçi ve gazeteci katıldı.<br />
2. <strong>Hazar</strong> Forumu, BM Genel Kurulu<br />
haftasında gerçekleşti.<br />
3. Forum dünyanın en prestijli<br />
otellerinden Waldorf Astoria’da<br />
düzenlendi.<br />
<strong>Hazar</strong> Bölgesi ile ilgili özgün araştırmalar<br />
üreten ve bölgenin dünyada önemli bir<br />
merkeze dönüşme sürecinde aktif bir rol<br />
alan <strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü (HASEN),<br />
ilki geçtiğimiz yıl Aralık ayında İstanbul’da<br />
düzenlenen “<strong>Hazar</strong> Forumu”nun ikincisini<br />
25 Eylül’de ABD’nin New York kentinde<br />
gerçekleştirdi. BM Genel Kurulu haftasında,<br />
Dışişleri Bakanları düzeyinde düzenlenen<br />
Avrupa Enerji Güvenliği ve Güney Gaz<br />
Koridoru konulu etkinlik Azerbaycan’dan<br />
Gürcistan’a <strong>Hazar</strong> Bölgesi’ndeki tüm ülke liderlerinin<br />
yanı sıra ABD, AB ve Türkiye’den<br />
üst düzey yetkilileri, 600’e yakın enerji uzmanını,<br />
akademisyen, gazeteci ve işadamını<br />
bir araya getirdi.<br />
Forumda Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet<br />
Davutoğlu’nun yanı sıra Azerbaycan Dışişleri<br />
Bakanı Elmar Mammadyarov, Yunanistan<br />
14
Dışişleri Bakan Yardımcısı Dimitrios Kourkoulas,<br />
Gürcistan Dışişleri Bakanı Maia<br />
Panjikidze, Arnavutluk Dışişleri Bakanı Ditmir<br />
Bushati, Bosna-Hersek Dışişleri Bakanı<br />
Zlatko Lagumdzija, Hırvatistan Başbakan<br />
Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Vesna Pusic,<br />
Makedonya Dışişleri Bakanı Nikola Poposki,<br />
Karadağ Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri<br />
Bakanı Igor Luksic, Moldova Dışişleri<br />
Bakan Yardımcısı Valeriu Chiveri, Gürcistan<br />
Dışişleri Bakan Yardımcısı Davit Zalkaliani,<br />
SOCAR Başkan Yardımcısı Elşad Nasirov,<br />
<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü Genel Sekreteri<br />
Haldun Yavaş, ABD Dışişleri Bakanlığı<br />
Uluslararası Enerji İşleri Koordinatörü<br />
ve Özel Temsilcisi Carlos Pascual, Avrupa<br />
Birliği (AB) Orta Asya ve Avrupa Dış Eylem<br />
Servisi Özel Temsilcisi Patricia Flor hazır<br />
bulundu.<br />
New York’un en prestijli otellerinden<br />
biri olan Waldorf Astoria’da düzenlenen<br />
forumun moderatörlüğünü Amerikan CBS<br />
televizyonunun dünyaca ünlü ismi Charlie<br />
Rose, sunuculuğunu Bloomberg Türkiye<br />
New York temsilcisi Melike Ayan üstlendi.<br />
Forum, <strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü Genel<br />
Sekreteri Haldun Yavaş, SOCAR Başkan<br />
Yardımcısı Elşad Nasirov, BP’nin Bölgeden<br />
3<br />
BM Genel Kurulu<br />
haftasında,<br />
Dışişleri Bakanları<br />
düzeyinde<br />
düzenlenen<br />
etkinlik <strong>Hazar</strong><br />
Bölgesi’ndeki tüm<br />
ülke liderlerinin<br />
yanı sıra ABD, AB ve<br />
Türkiye’den üst<br />
düzey yetkilileri<br />
ağırladı.<br />
Sorumlu Başkan Yardımcısı Alasdair Cook,<br />
Arnavutluk Dışişleri Bakanı Ditmir Bushati,<br />
Bosna-Hersek Dışişleri Bakanı Zlatko Lagumdzija,<br />
Hırvatistan Başbakan Yardımcısı<br />
ve Dışişleri Bakanı Vesna Pusic ve Makedonya<br />
Dışişleri Bakanı Nikola Poposki’nin<br />
açılış konuşmaları ile başladı. Güney Gaz<br />
Koridoru projesinin gerçekleşmesinin <strong>Hazar</strong><br />
Bölgesi’ni stratejik merkez olarak seçen<br />
HASEN için çok önemli olduğunu vurgulayan<br />
HASEN Genel Sekreteri Haldun Yavaş,<br />
“Hırvatistan, Bosna Hersek, Arnavutluk,<br />
Karadağ, Makedonya ve Yunanistan gibi<br />
Balkan ülkelerinin dışişleri bakanı seviyesinde<br />
katılımları, Azerbaycan ve Türkiye<br />
liderliğinde gerçekleşen TANAP’ın, enerji<br />
boru hattının çok ötesinde anlam ifade ettiğini<br />
ispat etmiş oldu. Güney Gaz Koridoru<br />
TANAP ve TAP ile gerçek oldu. TANAP<br />
Azerbaycan ve Türkiye’yi el ele Balkanlara<br />
ve Avrupa’ya bağlayan en güçlü barış hattı<br />
projesidir” dedi.<br />
<strong>Hazar</strong> Forumu’nda, Avrasya’nın enerji<br />
tarihinde bir devrim olarak nitelendirilen<br />
Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi<br />
ile Şah Deniz gazını Türkiye-Yunanistan<br />
sınırından alarak Avrupa’ya ulaştıracak bir<br />
kanal niteliğindeki Trans Adriyatik Boru<br />
Hattı Projesi masaya yatırıldı. Panelin konuşmacıları<br />
Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet<br />
Davutoğlu, Azerbaycan Dışişleri Bakanı<br />
Elmar Mammadyarov, Gürcistan Dışişleri<br />
Bakanı Maia Panjikidze, Yunanistan Dışişleri<br />
Bakan Yardımcısı Dimitrios Kourkoulas,<br />
ABD Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Enerji<br />
İşleri Koordinatörü ve Özel Temsilcisi Carlos<br />
Pascual ve Avrupa Birliği (AB) Orta Asya<br />
ve Avrupa Dış Eylem Servisi Özel Temsilcisi<br />
Patricia Flor’du. Kafkasya, Anadolu, Balkanlar<br />
ile Avrupa için Güney Gaz Koridoru<br />
projesinin ilgili ülkelere sağladığı fırsatlara<br />
dikkat çekildi. Projeyi destekleyen ABD’nin,<br />
Dışişleri Bakanlığı Enerji İşleri Koordinatörü<br />
ve Özel Temsilcisi Carlos Pascual<br />
tarafından forumda temsil edilmesi ise projenin<br />
tamamlanmasına verilen uluslararası<br />
desteğin kanıtı olarak algılandı.<br />
Panel bitiminde SOCAR Başkan Yardımcısı<br />
Elşad Nasirov, TANAP Yönetim Kurulu Üyesi<br />
Samir Kerimli, BP’nin Bölgeden Sorumlu<br />
Başkan Yardımcısı Alasdair Cook, TAP Dış<br />
İlişkiler Direktörü Michael Hoffman ve<br />
Statoil Temsilcisi Kevin Massy’e CR ödülleri<br />
takdim edildi. <strong>Hazar</strong> Forumu’na ayrıca,<br />
SOCAR, TANAP, BP, TAP, Statoil, Türkiye<br />
Petrolleri Anonim Ortaklığı ve EUCERS<br />
gibi kurum ve kuruluşlar da destek verdi.<br />
www.hazarworld.com<br />
EKİM <strong>2013</strong> SAYI <strong>11</strong> 15
KAPAK<br />
NE DEDİLER?<br />
İkincisi New York’ta düzenlenen <strong>Hazar</strong> Forumu’nun ana teması “Avrupa Enerji<br />
Güvenliği ve Güney Gaz Koridoru”ydu. Panelde, Güney Gaz Koridoru projesinin<br />
Kafkasya, Anadolu, Balkanlar ile Avrupa için sağladığı fırsatlara değinildi.<br />
MAIA PANJIKIDZE<br />
Gürcistan Dışişleri Bakanı<br />
Ahmet Davutoğlu<br />
Türkiye Dışişleri Bakanı<br />
“Enerji koridoru, bir ekonomi projesi olmasının yanı sıra<br />
siyasi sonuçları da olan bir projedir. Aynı zamanda bir barış<br />
projesidir. Ülkelerin enerji koridorları ile birbirlerine<br />
bağlanması, bu ülkeleri ortak bir kadere de bağlar. Söz<br />
konusu bölgeleri uluslararası politik ekonomi ve siyasi<br />
barış alanında ortak bir paydada buluşturur. Bu bağlamda<br />
Güney Gaz Koridoru sayesinde çok sayıda bölge ve<br />
ülke; güvenilir enerji elde etme ve barışı sağlama amacı<br />
çevresinde birleşir. Tıpkı İpek Yolu gibi, enerji koridorları<br />
da Avrasya’da siyasi barış ve düzen temelinde geliştirilmektedir.<br />
Bu bağlamda dört boyuttan bahsetmek isterim.<br />
İlk boyut Türkiye boyutu. Bizim için enerji güvenliği<br />
bir zorunluluktur. Türkiye’nin ekonomisi büyüyor ve on<br />
yıl içinde gayri safi milli hasılamız dört kat arttı. Önümüzdeki<br />
on yıl içinde de en büyük on ekonomi arasında<br />
yer almak istiyoruz. Şu anda karşı karşıya olduğumuz tek<br />
sorun enerjidir. Çünkü biz enerji tüketen ancak üretemeyen<br />
bir ülkeyiz. Bu yüzden, bu tür projeler sayesinde<br />
ülkemizdeki ekonomik büyümeyi destekleme fırsatı<br />
bulabiliriz. İkinci boyut bölgesel barış. Türkiye, birden<br />
fazla bölgeye ait olduğu için çok boyutlu bir ülkedir. Biz<br />
hem Balkan hem Kafkas hem <strong>Hazar</strong> hem de Akdeniz<br />
ülkesiyiz. Bu tür projeler sayesinde bölgesel bir sinerji<br />
yakalayabiliriz. Bu projelerle Kafkasya’dan Balkanlar’a,<br />
<strong>Hazar</strong>’dan Akdeniz’e kadar barış ve istikrarı temin edebiliriz.<br />
Üçüncü boyut Avrupa enerji güvenliği. Avrupa’nın<br />
güvenliğe ihtiyacı var ve bu koridor, Avrupa için en iyi<br />
alternatiftir. Bu sayede enerji güvenliğini sağlayabilir.<br />
Son olarak, bu koridor küresel enerji piyasalarını ve üretici-tüketici<br />
ilişkilerini de etkileyecektir, çünkü küresel<br />
enerji piyasasında bir sinerji ve alternatif oluşturacaktır.<br />
Bu koridordan tüm ilgili ülkeler fayda sağlayacaktır ve<br />
umuyoruz ki bu koridor yalnızca bir enerji koridoru değil<br />
aynı zamanda bir barış koridoru olacaktır. “<br />
“Avrupa, Orta Asya<br />
ve Orta Doğu’nun<br />
kesişim noktasında<br />
bulunan Gürcistan,<br />
Batı Avrupa ve Orta<br />
Asya arasındaki en<br />
kısa transit ulaşım<br />
noktasıdır. Gürcistan,<br />
Avrupa enerji güvenliği,<br />
kaynakların<br />
çeşitlendirilmesi, ulaşım,<br />
enerji kaynakları<br />
ve tedarik güzergahları<br />
bakımından çok<br />
önemli bir konumdadır. Gürcistan, Bakü-Tiflis-Ceyhan ve<br />
Bakü-Supsa petrol boru hatları ve Bakü-Tiflis-Erzurum<br />
doğal gaz boru hattının başarılı bir şekilde işlemesini<br />
sağlayarak, güvenilir bir transit partneri olduğunu kanıtlamıştır.<br />
Gürcistan, Avrupa enerji çeşitliliğini sağlama<br />
amacıyla yeni geliştirilecek alternatif enerji projelerine<br />
katılmaya hazırdır. Avrupa piyasasına doğal gaz tedarik<br />
eden dördüncü ülke olarak Güney Gaz Koridoru, Güney<br />
Kafkasya’yı Avrupa Birliği’ne yakınlaştıran bir proje<br />
olarak görülmektedir. Partnerlerimiz Türkmenistan ve<br />
Kazakistan’ın da bu sürecin başarılı bir şekilde üstesinden<br />
geleceğinden eminiz. Bu sayede koridorun daha<br />
güvenli ve istikrarlı olması sağlanacaktır.<br />
Avrupa’nın enerji talebi artmaktadır. Enerji üreten<br />
ülkelerden nihai tüketicilere petrol ve gazın ulaştırılması<br />
büyük ölçüde enerji piyasasının çeşitlendirilmesine<br />
bağlıdır. Bugün enerji kaynaklarının Batı’ya ulaştırılması<br />
konusunda birçok proje ortaya atılmaktadır. Transit ülke<br />
olarak Gürcistan, entegrasyon süreçlerini kolaylaştıran,<br />
istikrar ve refah sağlayacak olan her projeye destek<br />
verecektir. Bu tür projeler, karşılıklı güven, saygı, işbirliği<br />
ruhu ve yapıcı diyalog temelinde ve tek bir tedarikçiye<br />
bağımlılığı azaltma amacıyla geliştirilmektedir.”<br />
davutoğlu: “Güney Gaz Koridoru<br />
sayesinde çok sayıda bölge ve ülke;<br />
güvenilir enerji elde etme ve barışı<br />
sağlama amacı çevresinde birleşir. “<br />
16
ELMAR MAMMADYAROV<br />
Azerbaycan Dışişleri Bakanı<br />
“Azerbaycan bu yıl<br />
bağımsızlığının 21. yıl<br />
dönümünü kutluyor.<br />
Stratejik açıdan<br />
önemli olan bu projeler,<br />
Azerbaycan’ın yalnızca<br />
bağımsızlığını<br />
ve egemenliğini güçlendirme<br />
konusunda<br />
değil, aynı zamanda<br />
ekonomisinin en hızlı<br />
büyüyen ekonomiler<br />
arasında yer almasını<br />
sağlama konusunda<br />
da fırsat tanımıştır. 2006 yılında açılışı yapılan Bakü-<br />
Tiflis-Ceyhan boru hattı projesi sayesinde Azerbaycan,<br />
ülkenin genel görünümünü büyük ölçüde değiştirmiştir.<br />
Washington’daki büyükelçilikte görev yaptığım dönemde<br />
tartışmaların ne kadar ateşli olduğunu hatırlıyorum.<br />
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, projelerin<br />
bölgeyi ne kadar değiştirebileceğini gayet açık bir şekilde<br />
öngörmüştür. Tek bir proje, tüm bölge üzerinde önemli<br />
etkilere sahip olmaktadır. Bakü-Tiflis-Ceyhan hattının<br />
açıldığı dönemde, ana petrol tedarikçisi olan Azerbaycan,<br />
şu anda yalnızca bir tedarikçi değil aynı zamanda enerji<br />
güvenliğinin sağlanması konusunda önemli bir aktördür.<br />
Genel çerçeveden bakacak olursak, Nabucco gibi dev bir<br />
projeyi tartıştık. Dışişleri Bakanı olarak ben de bu tartışmalarda<br />
yer aldım diyebilirim. Yalnızca para kazanmak<br />
isteyen petrol ve gaz şirketleri değil aynı zamanda siyaset<br />
adamları da bu tartışmalarda yer aldı. Çünkü <strong>Sayı</strong>n<br />
Ahmet Davutoğlu’nun da söylediği gibi, bu projeler bölge<br />
açısından stratejik öneme sahiptir. Bakü-Tiflis-Ceyhan<br />
hattına ABD’nin yaptığı katkılar gerçekten takdire şayandır.<br />
Proje çok büyük bir projedir ancak yalnızca parasal<br />
açıdan değil stratejik önem bakımından da büyük değere<br />
sahiptir. Hepimizin doğru yönde ilerlediğini düşünüyorum,<br />
bence bu tam bir kazan-kazan projesidir. <strong>Sayı</strong>n<br />
Davutoğlu’nun da belirttiği gibi, bu proje bölgeye daha<br />
fazla güvenlik, istikrar ve refah getirecektir.”<br />
DIMITRIS KOURKOULAS<br />
Yunanistan Dışişleri Bakan Yardımcısı<br />
“Her ülke bu projenin parçası olmaktan mutlu olmalı.<br />
Ancak Yunanistan, içinde bulunduğu bu ekonomik kriz<br />
sebebiyle böyle bir projenin parçası olmaktan çok daha<br />
fazla mutluluk duymaktadır. Şu anda çok ciddi bir krizin<br />
ortasındayız. Tekrar sürdürülebilir büyüme sağlayabilmemiz<br />
için iki önemli sorunu aşmamız gerekiyor. Bu<br />
sorunlardan ilki paranın yüksek maliyetidir. Eurozone’da<br />
bulunan ülkeler arasında Yunanistan ve diğer Avrupa<br />
ülkeleri en yüksek maliyetli parayı kullanılıyor. İkinci<br />
sorun ise yüksek enerji maliyetleridir. Bu açıdan bakıldığında<br />
TAP bizim için büyük önem taşımaktadır. Bu<br />
projenin yalnızca enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi<br />
bakımından değil, aynı zamanda fiyatların da aşağı<br />
çekilmesi bakımından bize katkı sağlayacağını düşünüyoruz.<br />
Bu girişim, yaşanan krizin ardından Yunanistan’ın<br />
ekonomisini yeniden canlandırabilir, on bine yakın yeni iş<br />
fırsatı yaratabilir ve bize özgüven sağlayabilir. Boru hattının<br />
toplam uzunluğunun 2/3’ü kuzey Yunanistan’dan<br />
geçerek Arnavutluk’a ulaşacaktır. Projenin ikinci önemi<br />
de Yunanistan’da veya Avrupa Birliği’nde ödenen<br />
vergilere hiçbir yansımasının olmamasıdır. Projenin<br />
tamamı özel fonlarla finanse edilecektir. Bu projenin<br />
stratejik ve siyasi önemini ben de vurgulamak isterim.<br />
TAP’tan Bulgaristan’a gaz ulaştıracak olan projede aktif<br />
bir şekilde yer almaya hazırız. Yunanistan-Bulgaristan<br />
enterkonnektör projesi şu anda hazırlanmaktadır ve<br />
yakın bir zamanda hayata geçirilecektir. Rusya-Ukrayna<br />
anlaşmazlığı sebebiyle<br />
yarım saat içinde<br />
gazın kesildiğini<br />
hatırlarım. Bu tarihte<br />
Sarajevo’da dereceler<br />
-15’i gösteriyordu.<br />
Elektrik ve ısıtma<br />
olmaması bir felaket<br />
olacaktır, bu yüzden<br />
AB’nin acil durum<br />
önlemleri alması gerekir.<br />
Çeşitlendirme<br />
bu bağlamda hayati<br />
önem taşır.”<br />
CARLOS PASCUAL<br />
ABD Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Enerji<br />
İşleri Koordinatörü ve Özel Temsilcisi<br />
“Burada üreticiler ve<br />
tüketiciler arasında<br />
bir bağ kurmaya<br />
çalışıyoruz. Bu<br />
sayede gelirin tekrar<br />
üreticilere dönmesini,<br />
tüketicilerin kaynaklara<br />
ulaşmasını<br />
sağlamaya çalışıyoruz.<br />
Bu projenin bir<br />
parçası olan ülkeleri<br />
tebrik etmemiz<br />
gerek. Öncelikle<br />
Azerbaycan’dan başlamak<br />
istiyorum. <strong>Sayı</strong>n Mammadyarov’un da söylediği<br />
gibi, Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı yalnızca ekonomik<br />
amaçlı bir boru hattı olmakla kalmadı, aynı zamanda<br />
Azerbaycan’ın bağımsızlığını pekiştiren bir proje olarak<br />
da önem kazandı. Çok sayıda boru hattı ve çok sayıda<br />
kaynak siyasi bir araç olarak kullanılabilir ve siz ticari<br />
EKİM <strong>2013</strong> SAYI <strong>11</strong> 17
KAPAK<br />
<strong>Hazar</strong> Forumu New<br />
York’un teması Avrupa<br />
Enerji Güvenliği<br />
ve Güney Gaz<br />
Koridoru’ydu.<br />
ilişkileri de hesaba katarak bu projeyi gerçekleştirdiniz.<br />
Bu noktada ticari ilişkilerin nasıl geliştirildiği konusunda<br />
sizden öğrenmemiz gereken çok şey var. Ayrıca Türkiye’yi<br />
de tebrik etmeliyiz çünkü Türkiye, bölge için bir enerji merkezi<br />
haline geldi. Enerji kaynakları bakımından son derece<br />
zayıf olan bu ülke, stratejik konumunu kullanarak <strong>Hazar</strong> ve<br />
Rus kaynaklarının güvence altına alınmasını sağladı, aynı<br />
zamanda Irak ve Doğu Akdeniz’deki kaynaklar için de bir<br />
platform oluşturdu. Burada önemli olan nokta, projenin<br />
bölgede barış ve istikrar tesis etmek için kullanılmış olmasıdır.<br />
Avrupa’ya dönecek olursak, Avrupa on yıl öncesine göre<br />
enerji güvenliği anlayışını tamamen değiştirmiştir. Üçüncü<br />
enerji paketiyle birlikte gelen altyapı, yatırımlar, regazifikasyon<br />
(yeniden gazlaştırma) tesisleri ve boru hatları<br />
sayesinde yalnızca Doğu-Batı yönlü değil, aynı zamanda<br />
Kuzey-Güney yönlü olarak da tüm kıtada enerji ticareti gerçekleştirilebilmektedir.<br />
Avrupa, Gazprom ile sözleşmelerini<br />
tekrar gözden geçirerek fiyatların düşürülmesi konusunda<br />
görüşmeler gerçekleştirmeye başlamıştır.<br />
Güney Gaz Koridoru’nda yer alan şirketleri ve ülkeleri<br />
ortak paydada tutmak zorundasınız, bireysel girişimlerin<br />
kendi çıkarlarına göre hareket etmelerine izin veremezsiniz.<br />
Bu şirketleri bir arada tutmak ve yatırım yapmalarını sağlamak<br />
için ticari bir gerçek sunmanız gerekir. Aynı zamanda<br />
elle tutulur bir ticari sonuç almanız gerekir.”<br />
Avrupa, Gazprom ile sözleşmelerini<br />
tekrar gözden geçirerek fiyatların<br />
düşürülmesi konusunda görüşmeler<br />
gerçekleştirmeye başlamıştır.<br />
Haldun Yavaş<br />
HASEN Genel Sekreteri<br />
“<strong>Hazar</strong> Forumu, <strong>Hazar</strong> Bölgesi’ne ait en önemli konuları,<br />
dünyanın en önemli şehirlerinde, bölgenin önemli<br />
uzmanlarıyla masaya yatırmayı planlıyor. New York’ta<br />
yaptığımız forumda Güney Gaz Koridoru ve <strong>Hazar</strong><br />
Bölgesi’ni masaya yatırdık. 9 ülkenin Dışişleri Bakanı<br />
seviyesinde katıldığı toplantıyı bölgenin Davos’u olarak<br />
niteleyebiliriz. <strong>Hazar</strong> Forumu Türkiye merkezli olarak<br />
<strong>Hazar</strong> Bölgesi’nin en önemli konularının dünyanın en<br />
etkin isimleri tarafından Devlet Başkanları, Başbakanlar,<br />
Dışişleri Bakanları tarafından tartışıldığı bir platform.<br />
İstanbul çıkışlı bir forum çünkü İstanbul merkezli<br />
bir düşünce kuruluşu olan <strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü<br />
tarafından organize edildi. İlerleyen zamanda forumu<br />
Bakü, Astana, Brüksel, Londra, Moskova, Roma, Atina<br />
gibi önemli başkentlerde de yapacağız. Geçtiğimiz yıl<br />
İstanbul’da yapılan forum ve son New York forumunda<br />
enerji en önemli başlık olarak öne çıkmış durumda.<br />
<strong>Hazar</strong> Forumu<br />
toplantıları ilerleyen<br />
zamanda ve<br />
gelecek toplantılarda<br />
enerjiye<br />
ek olarak<br />
güvenlik, sınır<br />
aşan sular gibi<br />
bölge ülkelerini<br />
ilgilendiren ve<br />
<strong>Hazar</strong> Bölgesi’nin<br />
öne çıkan diğer<br />
konularını da ele<br />
alacak.”<br />
18
Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Mammadyarov<br />
ve Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu<br />
gelecekte yeni fırsatlar yaratabilecek durumda olması<br />
önemlidir. Daha fazla güzergah ve daha fazla çeşitliliğin<br />
sağlanması, aynı zamanda daha fazla pazarın yaratılması<br />
ihtiyacına dikkat çekmek isterim.”<br />
ZLATKO LAGUMDZIJA<br />
Bosna-Hersek Dışişleri Bakanı<br />
PATRICIA FLOR<br />
Avrupa Birliği (AB) Orta Asya ve Avrupa Dış Eylem<br />
Servisi Özel Temsilcisİ<br />
“Sonunda <strong>Hazar</strong> Denizi’ndeki kaynaklar ile Avrupa<br />
Birliği arasında bir bağ kurulmasını sağlayan bu projenin<br />
hayata geçirilmesine yönelik esas kararların verilmiş<br />
olmasını bugün burada kutlayabiliriz. Avrupa piyasası,<br />
dünyadaki en büyük entegre enerji piyasasıdır, aynı<br />
zamanda tüm tedarikçiler için de son derece güvenilir<br />
bir piyasadır. AB ve <strong>Hazar</strong> arasında kurulacak bağa<br />
ilişkin nihai adımlar atılmıştır. Şah Deniz Konsorsiyumu<br />
ile Avrupa’daki alıcılar arasında da gereken anlaşmalar<br />
geçtiğimiz hafta Bakü’de tamamlanmıştır. Artık hem<br />
satıcılar hem de alıcılar hazır durumda. TANAP ve<br />
TAP da bu bağlamda çok büyük önem arz etmektedir,<br />
söz konusu altyapıların inşa edilmesi gerekir. Bu yılın<br />
sonuna yaklaşırken hala Şah Deniz yatırımları gibi çok<br />
önemli bazı kararların verilmemiş olduğunu vurgulamak<br />
isterim. Bu konuda büyük gelişme kaydettik ve nihai hale<br />
getirilmesini dört gözle bekliyoruz. AB açısından bu boru<br />
hattında tedarik düzeyinin yeterli miktarda olması ve<br />
“Hepimiz burada TAP<br />
projesini desteklemek<br />
için toplandık<br />
ancak bence burada<br />
IAP hakkında birkaç<br />
cümle kuracak kişiler<br />
de vardır. Bence TAP<br />
ve IAP’ın bir araya<br />
getirilmesi sürecinin<br />
başlatılması gerekir.<br />
Bu iki projenin birleştirilmesi<br />
bizim için<br />
son derece verimli bir<br />
karar olabilir. Bizim<br />
gibi ülkelerde bu tür projeler sayesinde kaynak çeşitliliği<br />
konusunda çok önemli stratejik adımlar atılabilir. Bosna<br />
Hersek şu anda enerji için Sırbistan ve Hırvatistan’dan<br />
yaklaşık yüzde 50 daha yüksek fiyatlar ödüyor. Bu proje<br />
ile ilgili olarak, ne yapıldığı ve nasıl yapıldığından çok,<br />
neden yapıldığına bakılmalıdır. Bu teknoloji veya ekonomi<br />
ile ilgili bir durum değil, bölgenin geleceğiyle, bölgede<br />
ekonomik, teknolojik ve sosyal birlik ile ilgilidir. Bölgenin<br />
doğru yönde ilerlemeye ihtiyacı var ve TAP bu yönde<br />
atılan önemli bir adımdır.”<br />
www.hazarworld.com<br />
EKİM <strong>2013</strong> SAYI <strong>11</strong> 19
KAPAK<br />
1<br />
2<br />
1. SOCAR Türkiye CEO’su Kenan Yavuz, Hırvatistan<br />
Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Vesna<br />
Pusic, CHP İstanbul Milletvekili Faik Tunay<br />
(soldan sağa)<br />
2. SOCAR Başkan Yardımcısı Elşad Nasirov forumda<br />
hazır bulundu.<br />
Pusıc “TAP kararı hem ticari hem de siyasi<br />
yönü olan bir karardır ve bu karar<br />
sayesinde Avrupa daha istikrarlı ve uzun<br />
vadede daha güvenli bir kıta haline<br />
gelecektir. “<br />
NIKOLA POPOSKI<br />
Makedonya Dışişleri Bakanı<br />
VESNA PUSIC<br />
Hırvatistan Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı<br />
“Dünya küçülüyor ve biz her geçen gün birbirimize daha<br />
fazla bağımlı hale geliyoruz, TAP ise bunun göstergelerinden<br />
biridir. Enerji güvenliği bugün uluslararası ilişkiler ve dış<br />
politika alanında çok önemli bir yere sahiptir. Avrupa’nın<br />
geleceği, istikrarı ve bağımsızlığı için daha fazla kaynağa,<br />
güzergaha ve tedarikçiye ihtiyaç duyulmaktadır. Çok sayıda<br />
kaynak, güzergah ve tedarikçi, dünyayı daha güvenli bir yer<br />
haline getirecektir. TAP kararı hem ticari hem de siyasi yönü<br />
olan bir karardır ve bu karar sayesinde Avrupa daha istikrarlı<br />
ve uzun vadede daha güvenli bir kıta haline gelecektir.<br />
Arnavutluk’tan başlayarak Karadağ ve Bosna Hersek’ten<br />
geçen ve Hırvatistan’a ulaşan İyonya Adriyatik Boru Hattı<br />
(IAP) açısından TAP kararı büyük önem taşımaktadır.”<br />
“Güneydoğu Avrupa, Avrasya enerji tablosunda önemli<br />
bir konuma sahiptir. Güney Gaz Koridoru ve Avrupa<br />
enerji güvenliği, son on yılda önemi giderek artan<br />
bir gündem konusu haline gelmiştir. En büyük enerji<br />
piyasalarından biri olan ABD; enerji tedarik güvenliğini<br />
sağlamaya yönelik çalışmalar yürütmektedir. Büyük<br />
enerji kaynaklarına sahip olan <strong>Hazar</strong> Bölgesi’ndeki ülkeler<br />
ise enerji ihracat kaynaklarının güvenliğini sağlamaya<br />
çalışmaktadır. Bu<br />
durum, enerji işbirliği<br />
alanında doğru<br />
adımların atıldığını<br />
göstermektedir. Bölgesel<br />
perspektiften<br />
bakıldığında, Balkanlarda<br />
hepimizin amacı<br />
ekonomik büyüme,<br />
istikrar ve sosyal<br />
refah sağlamaktır;<br />
ancak istikrarlı ve<br />
kesintisiz enerji tedariki<br />
bu amacın bir ön<br />
koşuludur.”<br />
20
<strong>Hazar</strong> Forumu New York, dışişleri<br />
bakanları düzeyinde yapıldı.<br />
Prof. Dr. Bülent<br />
Aras<br />
HASEN Bilim ve<br />
Uzmanlar Kurulu<br />
Başkanı<br />
“New York’ta BM<br />
Genel Kurulu görüşmelerinin<br />
olduğu hafta<br />
forumun düzenlenmesi<br />
enerji, diplomasi,<br />
akademi ve devletler<br />
düzeyinde önemli bir<br />
katılımın olmasını<br />
sağladı. Foruma gösterilen ilgi konuya verilen önemin<br />
de önemli bir göstergesiydi. Forumun verdiği en önemli<br />
mesaj Güney Gaz Koridoru’nun beraberinde getirmiş<br />
olduğu “Barış ve bölgesel entegrasyon”un lanse edilmesiydi.<br />
Projeye karşı çıkan yok. AB ve ABD projenin<br />
arkasında durdu ve destek verdi. Güney Gaz Koridoru<br />
aynı zamanda Balkan ülkelerinin kendilerine güvenlerini<br />
artıran bir proje.”<br />
yavuz: “hem Avrupa’nın ve Türkiye’nin<br />
enerji arz güvenliğine katkı vermesi hem<br />
de Azerbaycan’ın talep güvenliği<br />
noktasında önemli hizmetler görecek,<br />
bölge barışına ve siyasi istikrarına katkı<br />
verecek çok büyük bir proje.”<br />
Kenan Yavuz<br />
SOCAR Türkiye<br />
CEO’su<br />
“Güney Gaz Koridoru,<br />
<strong>Hazar</strong> Denizi ile<br />
Avrupa’yı birbirine<br />
kavuşturan gerek<br />
ekonomik gerek siyasi<br />
açıdan son derece<br />
önemli bir entegrasyon<br />
projesi. Kendi içinde<br />
ekonomik fizibilitesi<br />
de olan bir proje. Dolayısıyla hem Avrupa’nın ve<br />
Türkiye’nin enerji arz güvenliğine katkı vermesi hem de<br />
Azerbaycan’ın talep güvenliği noktasında önemli hizmetler<br />
görecek, bölge barışına ve siyasi istikrarına katkı<br />
verecek çok büyük bir proje. Şu anda dünyada yürüyen<br />
en önemli projelerin başında geliyor. Toplamda 50 milyar<br />
doları aşan bir proje. Güney Gaz Koridoru’nun faydası<br />
ise öncelikle bu projedeki ortaklara. Başta Azerbaycan,<br />
Türkiye ve Avrupa Birliği ilgili ülkeleri Yunanistan,<br />
Arnavutluk, İtalya’ya kadar uzanan bir bölgede. Ama<br />
bunun sadece doğal gaz boru hattının geçeceği ülkelerle<br />
sınırlı olduğunu söylemek mümkün değil. Tüm Avrupa’yı<br />
ilgilendiren bir proje. Çünkü toplamda Avrupa’nın doğal<br />
gaz ihtiyacını sadece Rusya ve diğer kaynakların yanında<br />
çeşitlendirmesine faydası oluyor. Aynı zamanda tüm<br />
bölgedeki ülkelerin faydalanabileceği siyasi istikrar adına<br />
ve önümüzdeki bölgedeki yeni projelerin önünü açacak<br />
bu projelerle buluştuğunda çok daha etkin entegrasyon<br />
projelerine yardımcı olacak.”<br />
www.hazarworld.com<br />
EKİM <strong>2013</strong> SAYI <strong>11</strong> 21
KAPAK<br />
Bud Fackrell<br />
BP Türkiye Başkanı<br />
“<strong>Hazar</strong> Bölgesi’ndeki<br />
doğal gaz Doğu’dan<br />
Batı’ya taşınması<br />
çok büyük bir<br />
öneme sahip. Çünkü<br />
bölgedeki bu doğal<br />
gaz Avrupa’nın arzına<br />
cevap verecek. Çok<br />
eski zamanlarda bir<br />
İpek Yolumuz vardı.<br />
Doğu’dan Batı’ya ipek<br />
ve çok değerli maddelerin<br />
ticareti yapılıyordu.<br />
Güney Gaz Koridoru da İpek Yolu’na çok benziyor.<br />
<strong>Hazar</strong> Bölgesi’ndeki doğal gaz Türkiye pazarına ve<br />
buradan da Avrupa’ya ulaşacak. Bununla beraber Güney<br />
Gaz Koridoru projesi bölge barışına da katlı sağlayacak.<br />
İnsanlar politik meseleleri unutup işbirliklerine gidiyorlar.<br />
Güney Gaz Koridoru 6 ülkeden geçen ve 4 bin kilometre<br />
uzunluğunda bir hat. Bu projede bütün insanlar<br />
bir arada çalışacaklar. Güney Gaz Koridoru Türkiye için<br />
de çok önemli. Milyonlarca dolarlık bir yatırım. Türkiye<br />
bu boru hattından vergi geliri elde edecek. Ayrıca bir çok<br />
sorunu olan bir bölgeden bahsediyoruz. Suriye sorunları<br />
bir tarafta, Azerbaycan’ın sorunları diğer tarafta. Ama<br />
aslında burada olan şey, insanların bir arada çalışabiliyor<br />
olması. Ben yıllardır enerji sektöründe çalışıyorum ve insanların<br />
yaşam standartlarını yükseltmelerine yardımcı<br />
olmak için onlara enerji sağlıyoruz.”<br />
Elin Süleymanov<br />
Azerbaycan Washıngton Büyükelçisi<br />
“Avrupa Enerji<br />
güvenliği için Güney<br />
Gaz Koridoru çok<br />
önemli bir proje.<br />
Çünkü Avrupa dünya<br />