Orta Asya Mutfağı

Orta Asya mutfağı dendiğinde Kazakistan mutfağı, Özbekistan mutfağı, Kırgızistan mutfağı, Tacikistan mutfağı, Türkmenistan mutfağı düşünebilirsiniz. Göçebe kültürüne bağlı olarak tarıma değil, hayvancılığa dayanan Orta Asya yemeklerinin temelini et ve hamur işi oluşturuyor. Kuzu, koyun, sığır, deve ve at eti çok tüketiliyor. Milli içecekleri ise kımız (at sütü) ve subat (deve sütü).

Orta Asya mutfağı hakkında bilgiler

Orta Asya’da göçebe hayatı yaşayan Türkler’in yiyecek ve yemek kültürleri hakkındaki bilgiler kısıtlı olsa da göçebe yaşamına uygun olarak koyun eti, at eti; buğday ve mamullerinden yapılan açma börek ya da diğer hamur işleri; süt, yoğurt gibi süt mamulleri kullandıkları biliniyor. Bize farklı gelebilecek en önemli detay ise asil ve sevimli gördüğümüz atların buradaki mutfak kültürünün içinde önemli yere sahip olması. Atın mide zarının içine koydukları et ve yağ, daha sonra zar soyularak afiyetle yeniyor.

Beshbarmak

Altında hamur, üzerinde bol et var.

Beshbarmak

Narın

Bu bir Özbek yemeği. At etli, bol yağlı bir çorba.

Narın

Şaşlık

Bizim kuzu şiş kebapın aynısı.

Şaşlık

Lagman

Uzun eriştenin üzerinde sulu kuzu eti ve sebze var.

Lagman

Özbek pilavı – Orta Asya mutfağı incisi!

İşte en favori yemeğim! MÖ 4. yüzyıldan beri yapılan pilavın tarifi, ünlü filozof ve tıp bilgini İbn-i Sina’nın kitaplarına bile girmiş. Her yöreye göre farklı şekillerde yapılabilen pilavın ’den fazla çeşidi var. Değişmeyen tek şey ise bol yağlı, bol etli, bol sebzeli oluşu. Ben bu yemeği tek pirinç tanesi kalmayana kadar yedim. Sizi bilmem :-) .

Özbek pilavı

Samsa

Bizim poğaçaya benziyor. İçinde bol soğanla kavrulmuş dana eti var.

Samsa

Borsch çorba

Bir Rus yemeği. Kırmızı lahana çorbası.

Borsch çorba

Olivie

Rus salatası.

Olivie

Özbek mantısı – Orta Asya mutfağı gözdesi

Bizim bildiğimiz mantılardan epeyce iri olan mantının içinde ince kıyılmış kuzu eti var.

Özbek mantısı

Kurt – Orta Asya mutfağı önemli lezzeti

Göçebe hayatında soğuk iklimde geçirilecek kış mevsimine hazırlık olarak yoğurdu suyunu çektirerek kurutmuşlar. İçine tuz, yağ, reyhan ilave etmişler. Bize de bunu kıtır kıtır yemek düşüyor.

Kurt

Taşkent çayı

Yeşil çay, kırmızı çay, şeker ve limon karışımı olan Taşkent çayı en çok tüketilen çaylar arasında.

Taşkent çayı

Pelmeni

Mantıya benziyor. Sulu hamurun içinde dana eti var.

Pelmeni

Naan ve külça

Naan bizim tandır ekmeğine benziyor. Üzerine desenler yapılıyor. Külça ise bunun küçük versiyonu.

Naan

Aman dikkat! Orta Asya yemekleri fazlasıyla lezzetli ama biraz fazla yedik mi kilo alma açısından tehlike zilleri çalıyor! Benden söylemesi.

Yıllardır Türkiye'nin ve dünyanın her yerini keşfetmek, değişik kültürlerden insanlarla tanışmak, her şehrin, her ülkenin kendine has mutfağını tatmak için yollardayım. Gezilerimde edindiğim tecrübelerimi eksiksiz bir hâlde gezi blog sayfamdaki yazılarıma aktarıyor, hem bir gezi rehberi olmayı hem de anılarımı aktararak heyecanımı paylaşmayı hedefliyorum. Yazılarımın hepsini tutku ve samimiyetle kaleme aldım. Umarım okuyarak sizler de bana katılır, yolculuklarım sırasında yalnız olmadığımı da bana hissettirirsiniz. ❤️

Orta Asya mutfağı ve yemek kültürleri hakkındaki bilgiler maalesef kısıtlıdır. Orta Asya mutfağında tarıma değil, hayvancılığa dayanır. Önem sırasına göre at, koyun, keçi ve diğer büyükbaş hayvan etlerini tercih etmişler.

Orta Asya Mutfağından Kısa Kısa Bilgiler

• Devlet kurdukları bu dönem boyunca çevrelerindeki 3 büyük yerleşik kültürle, batıda İran, güneyde Hint, doğuda Çin’le sürekli etkileşim içinde bulunmuşlar.
• Yemeklerde en çok buğday ve buğday unu ile yapılan yağlı hamur işleri karşımıza çıkmıştır.
• Tarihi devirlerde önce geyik, sonra da at eti sonraki zamanlarda koyun eti kullanılmaya başlanmıştır. Keçi eti de olağandır.
• Uygur çağında, zenginlerin at eti fakirlerin ise koyun eti yediği anlaşılmaktadır.
• Darıdan yapılan boza, Orta Asya Türklerinin ilk gıdalarıdır.
• Günlük yemeklerde en çok kebap tüketilmiştir. Şiş kebabı en çok karşımıza çıkmaktadır.
• Kuzu ateş üstünde çevriliyor yahut tencere buğusunda da kızartılıyordu.
• Kağıt kebabının bir benzeri de XI. yüzyılda seafoodplus.infoğlı etin yağının dışarı sızmaması için bez olarak açılan hamur sarılarak kızartılır.
• Bumbar dolmasını da biliyorlar.
• En geniş bilgilere Türk yazarı Yusuf Has Hacip’in Kutadgu Bilig ve Kaşgarlı Mahmud’un Divan-ı Lügati’t Türk adlı eserlerinde rastlıyoruz.
• Kaşgarlı Mahmud; XI. yy’daki Türk mutfağının hem mekânını hem içteki kültür eşyası ile tanıtıp yiyecek ve içeceklerin nasıl yapıldığını anlatmıştır.
• Yusuf Has Hacip; ziyafet sofraları ve bunlardan hangi yemeklerin, nasıl ikram edileceği, sofra düzenini ortaya koymuştur.

Türkler kurutulmuş ete kak et, bazı baharat ile kurutularak pastırma yapılan ete yazok et denir.

Karekod Blog

• Tereyağı sütten ziyade yoğurttan elde edilirdi.  Tereyağından başka iç ve don yağı da kullanılmaktaydı.
• Orta Asya Türklerinin yetiştirdiği başlıca ürünler, buğday, çavdar, arpa ve darıdır.
• Genellikle ekmeklerini buğdaydan yapmaktaydılar.
• Türklerin sebzelere ilgisi oldukça azdır.
• Biber anayurdu Hindistan’dan Orta Asya’ya geçmiştir. Pul bibere yy’da «ıssı-od» (sıcak ateş ya da ateş gibi sıcak) denmesi bugün Güneydoğu Anadolu’daki «isot» sözcüğünün kökenini açıklar.
• Türklerin meyva kurusuna da kak veya gak dedikleri anlaşılmaktadır. En çok üzüm,erik,kayısı tüketilirmiş.
•  Üzümden pekmez, sirke ve şarap yaparlardı.
• Pekmezin bilhassa kavrulmuş arpa ve buğday unundan elde edilen talkan ile karıştırılmak suretiyle yenildiği anlaşılıyor.Günümüz tahin-pekmez benzerisidir.
• Hayvanın ilk sütüne aguz (ağız) diyorlar ve bunu seviyorlardı.
• Etten sonra sirkeli ve yoğurtlu hamur işlerine rağbet ederlerdi. Hoşaf içerlerdi.
• Kaşgarlı Mahmud’un Divanü Lugat’it Türk adlı eserinde mutfak eşyaları; bardak, selçi biçek (aşçı bıçağı), etlik (et çengeli), ıwrık (ibrik), tewsi (tepsi), kova, saç, şiş, soku (havan) ve susgak (susak) bulunurken; küp, çanak, çömçe, kaşuk, tekne, tuzluk, yasgaç (yasdıgaç) gibi toprak ve ahşap eşyalar; sanaç (dağarcık), sarnıç (su tulumu), tagar (dağarcık), tulkuk (tuluk) gibi deriden yapılan
• İslamiyetten önce şarap hatta at kanı kullanıldığı Marco Polo örnek vermiştir.

İslamiyet Etkisi

•Ancak İslam etkisiyle at kanı haram sayıldığı için vazgeçilmiş olup bazı içkilerin içilmesine (kımız ve şarap) devam edilmiştir.

•İslam dini ile birlikte Arap mutfağı da Türk mutfağını etkilemiştir.  Özellikle Güneydoğu yöremizin yemeklerinde Arap beslenme kültürünün etkisi fazladır.

•Kuran’da tek yasaklanmış hayvan domuzdu. Sonradan tek tırnaklı hayvanların eti ve sütü ,kertenkele vs yasaklandı.

Orta Asya Mutfağından Bazı Yemekler

Yörgemeç

İşkembe ve bağırsak incecik kıyılır. Bir bağırsağın içine doldurulur. Daha sonra kızartılarak veya pişirilerek yenir.

Soktu

Karaciğer ile etin, baharat karıştırılmak suretiyle bağırsağa doldurulmasıdır.

Çukmın

Su buharında pişirdikleri kurabiyedir. Sindirimi oldukça kolay olduğundan sıklıkla yenir.

Kömeç

Kızgın küle gömülerek pişirilen kül çöreğidir. Günümüzde &#;Gömmeç&#; olarak adlandırılır.

Uwa

Bir çeşit suyla yapılan sütlaçtır. Buz konularak soğutulur.

İrmik Helvası

Daha çok lohusa kadınlara verilir darı unundan yapılır.

– Kımızın hazırlanışı; taze kısrak sütü ve bu sütün üçte biri
oranında önceden hazırlanmış mayalık kımız deri torbaya doldurulur. Deri torba
içinde ılık bir yerde saklanan bu kımız, torbanın ağzından bir sopa ile sık sık
dövülür, 12 veya 24 saat sonra kımız içilecek hale gelmektedir.

Kurut

Koyun sütünden yapılan yoğurdun kurutulmasıyla oluşan bir çeşit peynirdi. Savaşlara giderken erzak olarak alınırdı.

Tutmaç

Yapılması güç, katıkları besleyici, sindirimi güç, tok tutucu, şiş denilen çatal ile yenilirdi. Tutmacın taneleri yenildikten sonra suyu da
içilirdi.

Orta Asya mutfağı hakkında düşüncelerinizi yorumlar bölümünden paylaşabilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular

İlgili Bağlantılar

QR Menü

Menülerin Tarihsel Gelişimi

QR Menü Nasıl Okutulur?

Rakı Mezeleri