kaynağı değiştir]
Plüton'un atmosferi; yüzeyindeki buz kütlelerini oluşturan nitrojen, karbon monoksit ve metan gazlarıyla çevrilidir.[62] Plüton'un yüzey basıncı 6,5-24 μbar değerleri arasında değişmektedir.[63] Cismin yörüngesi; atmosferi üzerinde büyük bir etki yaratır. Bunun bir sonucu olarak, Plüton'un Güneş'e olan uzaklığı arttıkça, atmosferinde buz kütleleri oluşur; hatta oluşan bu kütleler yüzeye doğru düşer. Plüton Güneş'e yaklaştıkça, cismin katı yüzeyinin sıcaklığı artar. Böylece buzlar süblimleşmiş gazlar haline gelir. Yani sera etkisinin tersinde bir hareket oluşur ve yüzeydeki buharlaşma sonucu atmosferde yoğunluk meydana gelir. Oluşan süblimleşme sonucunda ise cismin yüzeyi soğur. Araştırmacılar, bu soğumayla Plüton'daki sıcaklığın 43 K (−230 °C) kadar olduğunu saptamıştır.[64]
Güçlü bir sera gazı olan metanın varlığıyla, Plüton atmosferinde oluşan sıcaklık terselmesi sonucunda; Plüton yüzeyinden 10 km yukarı çıkıldığında sıcaklık yaklaşık 36 K daha fazla ölçülür,[65] bununla birlikte cismin alt atmosferindeki metan yoğunluğu, üst atmosferinden daha fazladır.[65]
1930 yılında ClydeTombaugh tarafından keşfedilen, 24 Ağustos 2006 yılında Uluslararası Astronomi Birliği tarafından gezegenlikten çıkarılan Plüton gezegeni en çok araştırılan gezegenlerden biridir. Güneş sisteminde yer alan 9. Gezegen iken yapılan araştırma ve değerlendirmeler sonucunda gezegenden çıkarılmasına karar verilen Plüton hakkında merak edilen detayları yazımızda bulabilirsiniz.
Plüton 2006 yılına kadar, Güneş sisteminde yer alan 9. Gezegen olarak biliniyordu. 1930 yılında Clyde Tombaugh tarafından keşfedilmiştir. Plüton adını ise Roma tanrısı olarak bilinen Pluto'dan almıştır. Plüton ismini koyan kişi ise 11 yaşındaki Venetia isimli bir çocuktur. Güneşe 5.9 milyar uzaklıkta bulunan bu gezegen Kuiper kuşağında bulunmaktadır. Plüton gezegeni Kuiper kuşağındaki diğer gezegenlere göre oldukça büyük olsa da Ay ile karşılaştırıldığında küçük bir gezegendir. Cüce gezegen olarak tanımlanan Plüton 2006 yılına kadar güneş sisteminde yer alan 9. Gezegen olarak tanımlanırken, 24 Ağustos 2006 yılında Uluslararası Astronomi Birliği tarafından gezegenlikten çıkarılmıştır.
1930 yılında Clyde Tombaugh tarafından keşfedilen Plüton gezegeni 2006 yılında gezegen olmaktan çıkarılmıştır. Gezegenlikten çıkarılması için Uluslararası Astronomi Birliği tarafından pek çok neden ortaya sunulmuştur. Güneş sisteminde yer alan 8 gezegenden bazı noktalarda farklılaşan bu gezegen ilk olarak daha eliptik ve eğik bir yapıdadır. Plüto diğer gezegenlerin içerisinde uydu sayısı olarak da en son sıradadır.
Plüton gezegeninin sadece 1 uydusu bulunmaktadır. Adı Charon olan bu gezegenin diğer uydular ile bir benzerliği bulunmadığı için uydu olarak da kabul edilmemiştir. Charon, Platon'un uydusu olmaktan ziyade onunla çift gezegen gibi hareket etmiştir. Tüm bu incelemeler doğrultusunda Plüton gezegeni 2006 yılında Uluslararası Astronomi Birliği tarafından Güneş sistemindeki 9. Gezegen sınıfından çıkarılmıştır. Uzun süre güneş sisteminden dışlanan gezegen olarak adlandırılan Plüton gezegeni halen cüce gezegen sınıfında yer almaktadır.
Ana madde: Plüton'un jeolojik özellikleri listesi
Plüton'un yörünge hızı 4,666 km/s ve kütlesi 1,305×1022 kg'dır. Yüzey sıcaklığı yaklaşık -238 °C'dir.[46] Plüton'un yüzeyinin bu denli soğuk olmasının sonucunda; zaman zaman sahip olduğu ince atmosfer dahi buz tutar.[46]
Plüton'un görsel kadri ortalama 15,1 olup, günberide bu rakam 13,65 olur.[1][47] Plüton'u görüntülemek için yaklaşık 30 cm diyaframlı için teleskoplar kullanılır; çünkü açısal çapı yalnızca 0,11"'dir. Bugün bile, gelişkin teleskopların Plüton'un yüzey ayrıntılarını tam anlamıyla sunduğu söylenemez.
Plüton'dan alınan ilk görseller, 1980'li yıllardan sonra gerçekleşmiştir. Plüton'un büyük bir uydusu olan Charon'un keşfi, bu konudaki çalışmaların önünü açmıştır. Böylece Plüton-Charon sistemindeki tutulmalar sırasında, ortalama parlaklığın değişimi gözlenerek, analizler yapılmıştır. Plüton'da parlak bir ışın noktası yayılımı, tutulma sonrası oluşan karanlıktan daha büyük bir ışın farkı doğurur. Bilgisayarlarla yapılan gözlem işlemlerinin birçoğunda, ışın haritaları yaratılır ve bu yöntem sayesinde değişen parlaklık değerleri takip edilebilir.[48][49]
Günümüzde bilgisayar destekli uzay gözlemlerinin önemli bir bölümü, güncel olarak en yüksek görsel çözünürlük kalitesini sunan Hubble Uzay Teleskobu tarafından yapılmakta, bu sayede birçok ayrıntı önemli oranda görüntülenebilmektedir.[50] Bu haritalar, Hubble'nin çektiği görsellerden en uygun piksellerin seçilip, karmaşık bilgisayar işlemleriyle uyarlanmasıyla oluşturulmuştur. Plüton'un yüzeyi 1994 ve 2003-4 yılları arasında değişime uğramış; kuzey kutup bölgesi aydınlanıp, güney kutup bölgesi kararmıştır. Bunun yanında, Plüton'daki kırmızılık derecesi 2000-2002 arasında önemli ölçüde artmıştır. Bu değişimlerin kaynağının -bir yılı 248 Dünya yılına denk gelen bir cisimdeki- mevsimsel değişimlere bağlı olduğu düşünülmektedir.[51] Plüton'un yörünge eğikliğinin ve yörüngesindeki dış merkezliliğin fazla oluşu; bu mevsimsel değişimin hızlanmasını sağlamıştır.[51]
Plüton üzerinde yapılan çalışmalar, cisim yüzeyinin yaklaşık %98'ini karbon monoksit ve metanın da eklenmesiyle, nitrojen buzlarının oluşturduğunu ortaya koymuştur.[52] Plüton'un Charon'a bakan yüzeyi daha çok buz haline gelmiş metan içerirken; diğer yüzü daha çok nitrojen ve karbon monoksit buzlarıyla kaplıdır.[53]