Primer Progresif Afazi

Copy For Citation

Tepgeç F., Seckin M., Toksoy G., Bilgiç B., Hanağası H. A., Başaran S., ...More

56. Ulusal Nöroloji Kongresi , Ankara, Turkey, 28 November - 02 December 2020, pp.79

• Publication Type:Conference Paper / Summary Text
• City:Ankara
• Country:Turkey
• Page Numbers:pp.79
• Acibadem Mehmet Ali Aydinlar University Affiliated:Yes

Abstract

S-55 PRİMER PROGRESİF AFAZİDE NÖRODEJENERATİF İLİŞKİLİ GENLERDE SAPTANAN NADİR VARYANTLARIN İRDELENMESİ FATİH TEPGEÇ 1 , MUSTAFA SEÇKİN 2 , GÜVEN TOKSOY 4 , BAŞAR BİLGİÇ 3 , HAŞMET AYHAN HANAĞASI 3 , SEHER BAŞARAN 4 , ZEHRA OYA UYGUNER 4 , İBRAHİM HAKAN GÜRVİT 3 1 ALTINBAŞ ÜNİVERSİTESİ, SHMYO, AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI PROGRAMI 2 MEHMET ALİ AYDINLAR ACIBADEM ÜNİVERSİTESİ, TIP FAKÜLTESİ, NÖROLOJİ ANABİLİM DALI 3 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ, İSTANBUL TIP FAKÜLTESİ, NÖROLOJİ ANABİLİM DALI 4 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ, İSTANBUL TIP FAKÜLTESİ, TIBBİ GENETİK ANABİLİM DALI Amaç: Alzheimer hastalığının dil varyantı olarak veya frontotemporal lober dejenerasyon spektrumu içerisinde prezente olan primer progresif afazi (PPA) hastalarında nörodejeneratif yolak genlerindeki nadir varyantlar incelendi. Gereç ve Yöntem: 2015-2018 yılları arasında İstanbul Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalında PPA tanısı alan 15 olgu, İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Genetik Anabilim Dalında demans/nörodejenerasyon ilişkili 42 genin yer aldığı bir ’in-house’’ panelinde yeni nesil dizi teknolojisi ile incelendi. Bulgular: Olguların ikisinde PSEN1 geninde tanımlı patojenik varyant saptandı. Sekiz olguda çeşitli genlerde 10 farklı varyant ACMG kriterlerine göre ikisi benign, sekizi anlamı bilinmeyen (VUS) statüde değerlendirildi. APOE genotipleri açısından olguların üçü E2/E3, biri E3/E4, 11’i ise E3/E3 idi. Sonuç: PPA, Alzheimer hastalığının dil varyantı olarak görülebildiği halde APOE E4 genotipinin görülme sıklığı normal popülasyondan daha yüksek saptanmadı ve bu bulgular literatür ile uyumlu bulundu. Ayrıca VUS olarak değerlendirilen olgularda yapılacak segregasyon çalışmaları, genetik heterojenite gösteren PPA’da hastalık ilişkisinin yorumlanmasına, moleküler etyopatogenezin aydınlatılmasına ve genetik danışmaya katkı sağlaması beklendi.

Primer Progresif Afazi (PPA), dil yeteneklerinin yavaş ve aşamalı olarak bozulduğu nörolojik bir sendromdur. Felç veya beyin hasarından kaynaklanan diğer afazi formlarının aksine, PPA, Alzheimer Hastalığı veya Frontotemporal Lobar Dejenerasyonu gibi nörodejeneratif hastalıklardan kaynaklanır. PPA, konuşma ve dil için önemli olan beyin dokusunun bozulmasından kaynaklanır. İlk belirtiler konuşma ve dil ile ilgili sorunlar olsa da, hafıza kaybı gibi altta yatan hastalıkla ilişkili diğer sorunlar genellikle daha sonra ortaya çıkar.

PPA genellikle hafif bir dil bozukluğu olarak başlar ve en şiddetli aşamasında neredeyse tamamen konuşamama durumuna ilerler. Dil eksikliğinin türü veya örüntüsü hastadan hastaya farklılık gösterebilir. Başlangıçtaki dil rahatsızlığı akıcı afazi (yani, kişi normal veya yüksek kelime üretim oranına sahip olabilir) veya akıcı olmayan afazi (konuşma zahmetli hale gelir ve kişi daha az kelime üretir) olabilir. Daha az yaygın olan bir çeşitlilik, görece korunmuş eklemlenme ile, bozuk sözcük bulma ve adlandırma ve anlamanın giderek kötüleşmesiyle başlar.

Felç veya beyin travmasından kaynaklanan afazide olduğu gibi, PPA’nın belirtileri, hastalığın herhangi bir noktasında sol yarıkürenin hangi kısımlarının nispeten daha fazla hasar gördüğüne bağlıdır. Kişi konuşmayı anlamakta güçlük çekebilir veya çekmeyebilir. Sonunda, neredeyse tüm hastalar sessizleşir ve davranışları başka türlü normal görünse bile sözlü veya yazılı dili anlayamaz.

Diğer klinik sendromların belirti ve semptomları, diğer durumların varlığını belirlemek için kullanılan testlerle bulunmaz. PPA, Alzheimer hastalığı değildir. PPA’lı çoğu insan, kendi başının çaresine bakma, hobileri takip etme ve bazı durumlarda işe devam etme yeteneğini korur.

Konuşma klinisyenleri tarafından defalarca görülen yukarıdaki sendromlara ek olarak, bu kategorilere tam olarak uymayan birçok başka olası eksiklik kombinasyonu vardır. Bu, felçten sonra hem okuma hem de yazmayı etkileyen bozukluklar (aleksi ve agrafi) veya okuma bozuklukları (aleksi) için geçerli olabilir. Afaziye sıklıkla ciddi hesaplama bozuklukları eşlik eder, ancak bazı durumlarda hastalar dil kaybına rağmen mükemmel hesaplama yapma yeteneğini korur.

PPA Hastaları İçin Herhangi Bir Tedavi veya Yardım Var Mı?

Birincil ilerleyici afazili insanlar, konuşma, okuma, yazma ve / veya duyduklarını anlama yeteneklerini kaybetmeye devam edecekleri bir duruma karşı savaşıyorlar. Genellikle felç veya kafa travmasından kaynaklanan afazili kişiler, genellikle konuşma terapisinin de yardımıyla zamanla iyileşme yaşarlar. Bu, birincil ilerleyen afazili insanlar için geçerli değildir. Bununla birlikte, PPA’lı bireyler, hastalıklarının seyri boyunca dil ve konuşma terapistlerinden yeni iletişim stratejileri edinerek fayda sağlayabilir. Bazı aileler de Afazi Topluluk Gruplarına katılarak yeni stratejiler öğrendi.

Afazili birçok kişi, kişinin durumunu başkalarına açıklamaya yardımcı olabilecek kimlik kartları ve diğer malzemeleri taşımayı yararlı bulmaktadır. Bazı iletişime yardımcı cihazlar da yardımcı olabilir. Jest yapmak ve resimleri işaret etmek gibi sözlü olmayan iletişim teknikleri, PPA’lı kişilerin kendilerini ifade etmelerine yardımcı olabilir.

Primer progresif afazi, iletişim yeteneğini etkileyen nadir bir sinir sistemi (nörolojik) sendromudur. Buna sahip olan insanlar düşüncelerini ifade etme ve kelimeleri anlama veya bulma konusunda sorun yaşayabilirler.

Semptomlar yavaş yavaş, genellikle 65 yaşından önce başlar ve zamanla kötüleşir. Primer progresif afazi olan insanlar konuşma ve yazma ve nihayetinde yazılı veya sözlü dili anlama yeteneğini kaybedebilir.

Bu durum yavaş ilerler, bu nedenle bozukluğun başlamasından birkaç yıl sonra kendinize bakmaya ve günlük yaşam aktivitelerine katılmaya devam edebilirsiniz.

Primer progresif afazi, dil ve konuşma alanlarının olduğu beynin frontal veya temporal loblarının dejenerasyonundan kaynaklanan bir tür frontotemporal demans türüdür.

Belirtiler

PPA semptomları, beynin dil alanlarının hangi kısmının lezyona dâhil olduğuna bağlı olarak değişir. Durumun farklı semptomlara neden olan üç tipi vardır.

Anlamsal değişken primer progresif afazi

Belirtiler şunları içerir:

• Sözlü veya yazılı dili, özellikle de tek sözcükleri anlamada zorluk
• Sözcük anlamlarını anlamada sorun
• Nesneleri adlandırma konusunda zorluk yaşama

Sözlü değişken primer progresif afazi

Belirti ve semptomlar şunları içerir:

• Kelime bulma zorluğu
• Kelimeleri ararken sık sık konuşmayı duraklatma
• İfadeleri veya cümleleri tekrarlamada zorluk

Akıcı olmayan-agramatik değişken primer progresif afazi

Belirti ve semptomlar şunları içerir:

• Yazılı ve sözlü dilde zayıf dilbilgisi
• Karmaşık cümleleri anlamada sorun
• Dilbilgisini yanlış kullanma
• Konuşma seslerindeki hatalar (konuşma apraksisi) gibi konuşma problemleri de eşlik edebilir.

Nedenler

PPA, dil ve konuşmadan sorumlu beynin ilgili bölümlerinin küçülmesinden (atrofisi) kaynaklanır. Sonuç olarak da beynin sol tarafındaki frontal, temporal veya parietal loblar etkilenir.

Atrofi anormal proteinlerin varlığı ile ilişkilidir ve etkilenen bölgelerdeki beyin aktivitesi veya fonksiyonu azalabilir.

Risk Faktörleri

Risk faktörleri şunları içerir:

• Öğrenme güçlükleri – Çocukluk çağında öğrenme güçlüğü, özellikle de gelişimsel disleksi varsa, bu bireyler için birincil progresif afazi riski daha yüksek olabilir.
• Bazı gen mutasyonları – Nadir gen mutasyonları hastalıkla ilişkilendirilmektedir. Ailenizin diğer üyeleri primer progresif afaziye sahipse, bu bozukluğa sahip olma olasılığınız daha yüksek olabilir.

Komplikasyonlar

Bu duruma sahip olan insanlar konuşma ve yazma, yazılı ve sözlü dili anlama yeteneklerini kaybederler. Bazı insanlar, yazma ve anlama yetenekleri önemli ölçüde bozulmasa bile, konuşma seslerini (konuşma apraksisi) üretmede önemli zorluklar yaşarlar.

Hastalık ilerledikçe, hafıza gibi diğer zihinsel beceriler de bozulabilir. Bazı insanlar hareket problemleri gibi diğer nörolojik semptomlar geliştirir. Etkilenen kişi bu komplikasyonlardan dolayı zamanla günlük bakım konusunda yardıma ihtiyaç duyacaktır.

PPA olan insanlar hastalık ilerledikçe depresyon veya davranışsal veya sosyal problemler de geliştirebilirler. Diğer problemler, kayıtsızlık, zayıf yargılama becerileri veya uygunsuz sosyal davranış gibi sorunları içerebilir.

Kaynakça: Bu makale National Aphasia Association ve Mayo Clinic kaynak alınarak yazılmıştır.

Nöroloji Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Mustafa Seçkin, “En sık demansa yol açan hastalık Alzheimer hastalığı olduğundan ve Alzheimer hastalığının en sık görülen belirtisi de unutkanlık olduğundan dolayı demans eşittir unutkanlık tarzında genel bir algı söz konusudur. Oysa ki demansın tek belirtisi unutkanlık olmadığı gibi bazı demans hastalarında belirgin unutkanlık olmaksızın bilişsel etkilenme görülebiliyor. Dil bozuklukları yani afazi de bu belirtilerden biri" diyerek Primer Progresif Afazi (PPA) hastalığının 3 önemli belirtisini açıkladı:

1- Dil ve iletişim becerilerinde bozulma

Demans, bilişsel fonksiyonlarda ilerleyici bozulma ile karakterize bir hastalıktır. Bilişsel fonksiyonlar deyince kast edilen bellek, dikkat, yürütücü işlevler (hesaplama, karar verme, muhakeme vb), görsel-mekansal işlevler (obje ve yüz tanıma, yön bulma vb) ve dil fonksiyonlarıdır. En sık demansa yol açan hastalık Alzheimer hastalığı olduğundan ve Alzheimer hastalığının en sık görülen belirtisi de unutkanlık olduğundan dolayı ‘demans eşittir unutkanlık’ tarzında genel bir algı söz konusudur. Oysa ki demansın tek belirtisi unutkanlık olmadığı gibi bazı demans hastalarında belirgin unutkanlık olmaksızın bilişsel etkilenme görülebilir. Dil bozuklukları yani “afazi” de bu belirtilerden biri olabilir. Dil bozukluğunun ön planda olduğu demans tipine Primer Progresif Afazi (PPA) adı verilir. PPA hastalarında dil ve iletişim becerilerinde bozulma ön plandadır.

2- 'Tam da dilimin ucunda' ve 'şey' kelimelerinı sık kullanmaya başlama

Bazı hastalarda konuşma akıcı gibi görünse de anlamsız kelimeler kullandıkları için söyledikleri anlaşılmaz. Bu hastalar duydukları veya okudukları kelimeleri de anlamakta zorlanırlar. Örneğin; yemekte “ekmek ister misin” diye sorulduğunda “ekmek ne?” diye yanıt verebilirler. Bir grup hastada ise belirgin anlama bozukluğu olmayabilir ama bu hastalarda konuşma akıcılığı bozulmaya başlar, hatta dilbilgisi hataları görülebilir. Adeta Türkçe’yi yeni öğrenen bir yabancı gibi konuşmaya başlayabilirler. Son yıllarda tanımlanan yeni bir hasta grubunda ise anlama da dilbilgisi de korunduğu halde kelime-bulma güçlüğünün ön planda olduğu gösterilmiştir. Bu hastalar özellikle hastalığın erken dönemlerinde söyleyecekleri kelimeler akıllarına gelmediğinde “tam da dilimin ucunda” diyebilirler veya “şey” kelimesini eskiye oranla daha sık kullanmaya başlayabilirler. 

3- Anksiyete ve duygudurum bozuklukları artıyor

PPA hastalarında en çok dil fonksiyonları etkilenir ancak hastalık ilerledikçe diğer bilişsel fonksiyonları da etkilemeye başlar. Yakın zamanda Cognitive and Behavioral Neurology Dergisi’nde yayınlanan bir çalışmamızda PPA hastalarındaki sözel bellek bozukluklarını gösterdik. Ancak aynı hasta grubunda görsel bellek fonksiyonları korunmuştu. Bu da tipik Alzheimer hastalığı ile PPA’nın ayrıldığı konulardan birisi. Hastalık ilerlese de PPA hastalarında görsel bellek fonksiyonları geç döneme kadar korunabiliyor. Bazı hastalarda özellikle dikkat ve yürütücü işlev bozuklukları gelişebiliyor. Bir başka çalışmamızda ise; PPA hastalarında ciddi düzeyde anksiyete, ilgisizlik, kayıtsızlık ve sinirlilik ile karakterize duygudurum bozuklukları olabileceğini gösterdik” diyor. Dil ve iletişim problemlerinin yanı sıra, hastalığın neden olduğu nöropsikiyatrik bozukluklar da afazi hastasına bakımveren aile bireyleri için ciddi sıkıntılar oluşturabiliyor.