Psa Yüksekliği Ne Anlama Gelir

PROSTAT SPESİFİK ANTİJEN (PSA) NEDİR?

PSA, Prostat kanseri erken tanısı, evreleme ve izleminde önemli bir belirleyicidir. PSA, prostat kanserinin tanısı için yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra prostat kanseri riskini de göstermektedir. Ancak spesifikliği düşüktür. PSA, serin proteaz aktivitesinde olup, prostat duktal epitel ve asinilerinden salgılanır.

PSA'nın; iyi huylu prostat büyümesinde (BPH) geçiş bölgesinde, tümörler de ise; tümörün en fazla geliştiği çevresel bölgede göre daha fazla üretildiği gösterilmiştir. Kanser dokusunda daha az üretilmesine rağmen, anatomik yapı bozulduğu için, asinilerden kana daha kolay karıştığı ve bu nedenle de kandaki düzeyinin arttığı gösterilmiştir.

PSA DEĞERİ KAÇ OLMALIDIR?

PSA şu değerde ise kanser değildir denilebilecek bir değeri tanımlamak zordur. PSA değerinin 1 ng/ml nin altında olduğu çok düşük değerlerde bile % hastada prostat kanseri bulunabilmektedir.

Bununla birlikte PSA değeri arttıkça kansere yakalama şansı artmaktadır. PSA: 3,1 - 4 ng/ml arasına ulaştığında hastaların %26,9’sında prostat kanserine rastlanmaktadır.  

PSA YÜKSEKLİĞİ NEDİR? PSA YÜKSEKLİĞİ NE ANLAMA GELİR?

Prostat dokusu içerisinde ve menide çok yoğun miktarda bulunan Prostat Spesifik Antijen yani PSA, kana çok az salınmaktadır. BPH denilen iyi huylu prostat büyümesinde prostat büyüdükçe PSA'nın kan değeri ılımlı bir miktarda artar, anormal PSA artışları ise şu durumlarda görülür:

-Prostat kanseri
-Prostat iltihabı
-Prostat biyopsisi
-Prostat enfarktüsü
-İdrar yolu ameliyatları(TUR)
-İdrar retansiyonu(glob vezikal)
-Ejekülasyon
-Prostat masajı

PSA testi değerleri değerlendirilirken Total ve Serbest PSA değerleri göz önüne alınmalıdır.

Kanda dolaşan PSA’nın büyük bir çoğunluğu proteinlere bağlıdır. % arasındaki PSA ise herhangi bir proteine bağlı olmadan kanda dolaşır (serbest PSA). Prostat kanserini erken yakalamak için ilk yapılan test Total PSA değerinin belirlenmesidir.

Normal değerlerin daha üstünde ölçüldüğü durumlarda (total PSA: ng/ml arasında olduğunda) kanda proteinlere bağlı olmayan serbest PSA düzeyine ve serbest PSA’nın total PSA’ya oranına bakılır.

Serbest PSA’nın total PSA ya oranının %10 olduğu hastaların %56 sında prostat kanseri ihtimali varken oran %25 ise hastaların %8 inde prostat kanseri tespit edilir. Özetle prostat kanseri hastalarında daha düşük oranda serbest PSA bulunmaktadır.

Serbest PSA değerlerini tek başına değerlendirmek anlamlı sonuçlar vermez ve ilk PSA ölçümünde serbest PSA bakmak gerekmez.

Hastadan ilk kez istenen total PSA değeri normal sınırların üzerinde yüksekse (PSA: ng/ml)  total PSA düzeyine doğrulama için bakarken birlikte serbest PSA ölçümü faydalı olabilir. Yine de bu sonuçlar prostat kanseri teşhisi koymak için yeterli değildir.

Teşhis için PSA değerleri, oranları ve muayene bulgularına göre hastadan prostat biyopsisi istenir.

PSA DÜŞÜKLÜĞÜ NEDİR?

PSA'nın ölçümü kan testleriyle, uzmanların gerek görmesi halinde yapılır. Değerlerin düşük olarak çıkması, son derece sağlıklı bir durumdur. Değerlerin yüksek olması halinde, düşürmeye yönelik çeşitli tedavi yöntemleri uygulanmaya başlanır. Düşürülmesi ile ilgili tedavi işlemlerinin olumlu sonuç verip vermediği, ileri aşamalarda PSA testleri yapılarak öğrenilebilir.

PSA KAN TESTİ NASIL YAPILIR?

PSA testi koldan alınan kan ile yapılan bir testtir. PSA testi aç ya da tok karna ve günün herhangi bir saatinde yapılabilir.

NTV’yi sosyal medyadan takip edin

Prostat Kanserinin Tanısında Laboratuvar Tetkikleri Ne Ölçüde Yararlıdır?

Erkekler için önemlidir. Erkeklerde yaş ilerledikçe ortaya çıkan, yaygın görülen ve akciğer kanserinden sonra en ölümcül kanser türüdür. 50 yaşından sonra risk artmakta olup, yaş arasında oldukça yükselmektedir.

Prostat Kanserinin Belirtileri Nelerdir ?
Prostat kanserlerinin büyük çoğunluğu erken devrede belirti vermezler. Öyle ki, yaşlı erkeklerin % 30 civarı hiçbir klinik belirti vermeden prostat kanserli olarak ölmektedirler. Bazıları hızlı seyretmekle birlikte, çoğunluğu sinsi ve sessiz seyirlidir.

İleri evrede ortaya çıkan belirtilerin başlıcaları ise :
• İdrar akımının yavaşlaması ya da incelmesi
• Sık idrara çıkma isteği
• İdrarda kan görülmesi
• Bacaklarda şişlik
• Penisin sertleşmemesi
• Kemik ağrısı şeklinde bulgulardır.

Ancak, şunu özellikle belirtmek gerekir ki, bu belirtilerin bir kısmı iyi huylu prostat büyümesi (Benign Prostat Hipertrofisi=BPH), idrar yolu infeksiyonları, idrar yollarında taş bulunması gibi durumlarda da görülmektedir. Bunların ayrımını yapmak için, mutlaka hekim kontrolünde değerlendirme yapmak gereklidir.

Prostat Kanserinde Erken Tanının Yararı Nedir ?
Hastalıkların erken tanısı, genelde alınacak tedbirler yönünden yararlıdır. Ancak prostat kanserlerinde çok daha yararlıdır. Çünkü, uygulanacak tedavilerde hastalık erken tanınırsa 5 yıldan uzun yaşama oranı % üzerinde, geç dönemde tanınırsa % civarındadır. Erken tanı yaygınlaştıkça, prostat kanserli hastaların yaşama süresi sürekli olarak uzamaktadır.

Prostat Kanserinin Erken Tanısı Mümkün müdür ?
Mümkündür. Prostat Spesifik Antijen (PSA) isimli kan testinin bakılması ile, erken devrede tanı konulabilmektedir. Bu testin ölçülmesiyle, henüz tümör küçük olduğu dönemde ve prostat dışına yayılmadan tanı konulabilmektedir.

Hangi Yaştan İtibaren Tarama Testi Yapılmalıdır ?
Amerikan Kanser Cemiyeti (American Cancer Society) ve American Urological Association yaş ne olursa olsun yüksek riskli olan herkesin ve/veya 50 yaşına gelmiş her erkeğin yılda en az bir kez kanda PSA baktırmasını önermektedir. Eğer ailede, prostat kanseri olan varsa veya da vazektomi ameliyatı geçirilmişse, bu tarama 50 yaşından önce, örneğin 40 yaşından itibaren başlatılmalıdır. Prostat kanserinin erken tanısında tarama yöntemi olarak görüntüleme yöntemlerinin (MR, tomografi, ultrasonografi) kullanılması önerilmemektedir.

PSA Nedir ?
PSA (Prostat Spesifik Antijen) prostatın epitel hücreleri tarafından üretilen ve seminal sıvıda yüksek oranda bulunan protein yapısında bir enzimdir. Normal durumdaki prostattan seruma az miktarda karışmaktadır. Kandaki yükselme, prostat hastalığının göstergesidir. PSA normalde, 4 ng/ml’nin altında olmalıdır. 4 ng/ml altındaki değerler normal olarak kabul edilmektedir. ng/ml arasındaki değerler şüpheli sınır değerler olarak kabul edilmektedir. 10 ng/ml üzerinde elde edilen PSA değeri ise yüksek olarak değerlendirilmektedir.

PSA testi sonucu ne kadar yüksekse, prostat kanseri riski de o derecede yüksektir.

PSA Düzeyi Yalnızca Prostat Kanserinde mi Yükselir?
Hayır.
Başka bazı durumlar da PSA düzeyinde yükselmeye neden olmaktadırlar.
Bu durumlar şöylece sıralanabilir :
1- Benign prostat hipertrofisi (Prostatın iyi huylu büyümesi) durumunda ve prostat infeksiyonu (postatit) durumunda da PSA düzeyi sınırda veya yükselmiş olarak bulunabilir.

2- Makattan muayene (rektal tuşe) sonrasında PSA düzeyi yükseldiği için PSA ölçümü bu muayeneden önce yapılmalıdır.

3- Ejakulasyon (boşalma) da PSA düzeyini geçici olarak yükseltmektedir. Bu nedenli, PSA ölçümü öncesinde 2 gün boyunca cinsel ilişkiye girilmemelidir.

4- Prostat biyopsisi de PSA düzeyini yükseltmekte, bu nedenle biyopsiden en az 6 hafta sonra tekrardan PSA bakılabileceği bildirilmektedir.

İlaçların PSA Düzeyi Üzerine Etkileri Var mıdır ?
Özellikle androjen düzeyinde azalmaya neden olan ilaçlar (steroid antiandrojenler gibi) PSA düzeyinde de azalmaya neden olabilirler. Finasteride (5 mg/gün) kullanan hastaların PSA düzeyinin 12 ay sonunda % 50, 1 mg kullananlarda ise % 48 azaldığı görülmüştür.

PSA Düzeyine Bakılarak Hastanın Yaşam Süresi Tahmin Edilebilir mi?
Bir anlamda tahmin edilebilir. Çünkü, PSA düzeyi, tümörün büyüklüğü, yerleşimi, evresi ve yayılması ile yakından ilişkilidir. Prostat tümörü nedeniyle ameliyat edilmiş hastalarda PSA’nın 4 ng/ml’den düşük olması, hastaların % ’inde cerrahi ile hastalığın sınırlanmış olduğunu düşündürmektedir. 20 ng/ml üzerinde PSA değerleri, hastaların % lenf nodlarına ve % 10 civarında da kemiklere yayılımını (metastaz) düşündürmektedir. 50 ng/ml üzerinde PSA değerleri, hastaların çoğunda lenf nodlarına yayılımın olduğunu ve kemiklere yayılımın da % 30 üzerinde olduğu düşündürür. Kanserin henüz ilk başlangıç yerinde olduğu hastalarda 5 yıllık yaşam süresi % 65 civarındadır. Yayılım (metastaz) göstermiş hastalarda ise, hastaların yaklaşık yarısı tanıdan itibaren 2 yıl içinde kaybedilmektedir.

Benign Prostat Hipertrofisi (BPH) ile PSA Arasında Ne Tür Bir İlişki Vardır ?
BPH, iyi huylu prostat büyümesidir. Bu durumda da PSA değerinde yükselme görülmektedir. Ancak PSA değerleri genelde ng/ml arasında kalmakta ve çok yükselmemektedir.

Serbest (Free) PSA Ne Anlama Gelmektedir ?
Serbest PSA, PSA’nın kan dolaşımında proteinlere bağlanmadan, serbest olarak bulunan formudur. Normalde PSA’nın az bir kısmı Free PSA’dır.

Serbest PSA’nın Total PSA’ya oranı, prostat kanseri ve Benign Prostat Hipertrofisi ayrımında kullanılmaktadır :
Eğer Free PSA/Total PSA’ya oranı % 20’nin altındaysa ve Total PSA düzeyi de ng/ml düzeyindeyse, prostat kanseri olması güçlü olasılıktır.

Eğer Free PSA/Total PSA oranı % 20’nin üzerindeyse ve Total PSA da normal veya hafif-orta düzeyde yükselmişse, büyük olasılıkla iyi durumlar, örneğin Benign Prostat Hipertrofisi (BPH) söz konusudur. Ancak, prostat kanseri olasılığı bütünüyle yok sayılamaz.

Araştırmalarda Free PSA/Total PSA oranının prostat kanserinde genelde % 15’ten az, % arasında olduğu, BPH’da ise % arasında olduğu gözlenmektedir.

Prostatik Asit Fosfataz (PAP)’ın Klinik Anlamı Nedir?
PAP, Prostat bezi tarafından salgılanan bir proteindir. Ayrıca kemik, pankreas, karaciğer, böbrekler ve trombositler tarafından da salgılanmaktadır. Prostat kanserli hastaların tedavisinin izlenmesinde yararlıdır. Tanısal değeri PSA’dan düşüktür. PSA ile birlikte kanserin izlenmesinde yararlı olabilir. BPH, rektal muayene, biyopsi, prostatit gibi durumlarda da yükselebilir.

Prostat Kanserinin Tanısında Kullanılan Başlıca Yöntemler Nelerdir ?
a) Kanda PSA Düzeyi Bakılması :
Yukarıda bahsedilmiştir. Kanda Free PSA Düzeyi Bakılması : Yukarıda bahsedilmiştir.

b) Parmakla Rektal Muayene (Rektal Tuşe) : Doktor tarafından, eldiven giyilerek, parmakla makattan yapılır. Prostat kanserinin boyutu hakkında fikir verebilir.

c) Ultrasonografi : Prostat kanserinin lokalizasyonu ve nüks olup olmadığı konusunda fikir seafoodplus.info, tarama amaçlı kullanılmamaktadır.

d) Prostat Biyopsisi : Prostattan parça alınarak incelenmektedir. Genelde tanı için iğne biyopsisi alınır. 1’den 5’e kadar kanserin durumu hakkında derecelendirme yapılır.

Prostat Kanserinin Evrelemesinde Kullanılan Görüntüleme Yöntemleri Nelerdir?
a) Bilgisayarlı Tomografi
Genelde prostat kanserinin diğer organlara yayılımının değerlendirilmesinde yararlıdır. Kanserin yayıldığı büyümüş lenf nodları göseafoodplus.info amaçlı kullanılmamaktadır.

b) Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)
Özellikle bazı hastalarda cerrahi girişim öncesi prostat kanserinin bölgesel yayılımının daha iyi değerlendirilmesi amacıyla kullanılmaktadır.

c) Kemik Sintigrafisi
Prostat kanserinin kemiklere yayılıp yayılmadığını araştırmak amacıyla yapılmaktadır. d) Lenf Düğümü Biyopsisi
Kanserin lenf düğümlerine yayılıp yayılmadığını anlamak için yapılar. Biyopside lenf düğümlerinde kanser bulunursa, cerrahi dışındaki diğer tedavi yöntemlerinin uygulanması düşünülür.

Lenf düğümü biyopsisi :
•Ya lenf düğümlerini çıkararak,
•Ya USG eşliğinde ince iğne aspirasyon biyopsisi biçiminde,
•Ya da laporoskopik işlemle yapılır.