R6sa

Türkiye Araflt›rmalar› Merkezi  Takdim Mustafa Özel: Hay›rl› Akflamlar! Kurtuluflun iki yüzü: Hakikat ve siya- set. Kâtip Çelebi klasik bir düflünürümüz. Klasik -tan›mlam›flt›k daha önce- pabucu dama at›lamayan demek. Bir klasik düflünürü ister y›l›nda, ister y›l›nda olsun, niye anmak isteriz, niye hat›rlamak is- teriz? Kurtuluflumuza bir vesile olacaksa bunu yapmaya de¤er. Bize ya bir devri ya da bir toplumu çok iyi anlat›yordur. Ya dünyay› iyi anlat›yor- dur ya da hepsinden önemlisi bir insan› iyi anlat›yordur. Ben Kâtip Çe- lebi’ye doktora tezim üzerinde çal›fl›rken rastlam›flt›m. Benim doktora tezim Japonya’yla ilgili. Ama yüzy›l›n Japonya’s›. O dönemi en iyi anlatan Türk yazar kimdir diye bugün de sorsan›z, böyle bir ÖSS soru- su olsa ve cevaplarda Kâtip Çelebi olsa, o fl›kk› karalar›m. Mesela o dö- nemin Japonya’s›n› ve Çin’ini çok iyi anlat›yor. ’lerden sonra, hatta ’lar›n bafl›ndan itibaren, yani son 25 y›lda Çin üzerine yap›lm›fl ça- l›flmalar; daha önceki tarihçilerin “haraç sistem”i ad›n› verdikleri, “Çin’in haraç sistemi”, “Çin’in haraca ba¤lad›¤› ülkeler” diye tan›mlad›k- lar› fleyin asl›nda bir ticaret tarz› oldu¤unu, bir haraç gibi gözüken an- cak mükemmel bir hesab› kitab› olan bir ticaret sistemi oldu¤unu çöz- düler. Kâtip Çelebi’yi okuyun, bunun bir haraç de¤il bir ticaret sistemi oldu¤unu bütün ayr›nt›lar›yla anlat›yor. Nereden dinlemifl? O diyarlar- dan gelen tüccarlar› iyi dinlemifl. Dinlemek yetmez, soru sormas›n› bil- mek laz›m. Bir gün siz de Kâtip Çelebi gibi klasikleflmek istiyorsan›z bugün verdi¤iniz cevaplar›n ehemmiyeti yok, bugün sordu¤unuz soru- lar›n ehemmiyeti var. Soru sormay› iyi bilmek laz›m. Bir romanc›ya da- ir güzel bir anekdotla ben bu girifli, klasik bir girifl olmad› ama, ba¤la- yay›m. Gertrud Stein Amerikal› bir romanc›. Ölüm döfle¤inde. En yak›n arkadafllar› yan› bafl›nda. Gidiyor, geliyor, gidiyor, geliyor. Bu gidifl ge- lifllerden birinde gözünü açt›¤›nda, arkadafl› f›rsat› kaç›rmamak için: “Ne olursun Gertrud, lütfen dostlu¤umuzun hat›r› için söyler misin sen Kurtuluflun ‹ki Yüzü: Hakikat ve Siyaset 9 flimdi orada bir fleyler görüyorsun, söyler misin cevap ne?” Bir iki tek- rar ediyor. Bir daha gözlerini açt›¤›nda, “yaklafl” diyor. Adam yaklafl›n- ca, “Soru neydi?” diyor. Evet, sorular cevaplardan önemli. Bugün bu so- rular›n soruldu¤u bir vasattay›z. ‹nflallah hepimize hay›rl› olur. Gelen misafirlere de hofl geldiniz diyorum. Ve baflar›lar dileyerek bu güzel oturumu aç›yorum. 10 Notlar 12 Türkiye Araflt›rmalar› Merkezi  R Japonya R Haliç ve Bo¤aziçi Kurtuluflun ‹ki Yüzü: Hakikat ve Siyaset 33  Kâtip Çelebi’de Islahat Düflüncesi ‹hsan Fazl›o¤lu: Hocam›za sunumu için çok teflekkür ediyoruz. ‹kinci panelistimiz Eflref Altafl. Meslektafl›m›z bize Düstûrü’l-amel’i merkeze alarak ‹slam siyaset düflüncesi ve Kâtip Çelebi’nin ›slahat fi- kirleri hakk›nda 30 dakikaya s›¤d›raca¤› bir sunum yapacak. Eflref Altafl: Hocam teflekkür ediyorum. ‹stanbul Büyükflehir Bele- diyesi’nin önünden Vefa’ya gelirken bir soka¤a girdim. Soka¤›n ad› Is- lah Sokak. Devam ediyorsunuz Kâtip Çelebi Caddesi, sonra devam edi- yorsunuz Vefa Caddesi’nden buraya, Bilim ve Sanat Vakf›’na ulafl›yor- sunuz. Herhalde Kâtip Çelebi bunu görseydi hayretler içinde kal›rd›. Onun ad›n›n bugün bir soka¤a verilmifl oldu¤unu gören ulema da Kâtip Çelebi gibi fücceten giderdi. Art›k böyle bir giriflle bafllayay›m. Benim üzerinde duraca¤›m meseleler; Kâtip Çelebi’nin Düstûrü’l- amel, Mîzânü’l-hakk, Keflfü’z-zünûn ve di¤er eserleri ve bunlar ba¤la- m›nda Kâtip Çelebi’nin ›slahat düflüncesi. Keflfü’z-zünûn’da flöyle bir paragrafa rastl›yoruz. Kâtip Çelebi diyor ki; insan hali üzerinde düflünmek ve bütün insanlar›n dünya ve ahiret ifllerini ›slah etmek için dört tane ilim gerekir. Bunlar “ilm-i fleriat” ya da “fleriat ilimleri”, “el-ahkâmü’s-sultâniyye ya da es-siyâse” ve “tedbî- rü’l-menzil”. Bu isimlere bakt›¤›m›zda ‹slam dünyas›nda siyaset hak- k›nda yaz›lan dört temel gelene¤in bu paragrafta özetlendi¤ini söyleye- biliriz. Bunlardan birincisi; felsefe gelene¤idir. Kâtip Çelebi buna “tedbî- rü’l-menzil” diye at›fta bulunmaktad›r. ‹kinci gelenek; f›k›h gelene¤idir. Burada ‹bn Teymiye’nin eserinden mülhem olmak üzere “es-siyase ya 34 Notlar 12

Türkiye Araflt›rmalar› Merkezi