Ritalin Ne Için Kullanılır

İlacın yan etkileri, hastalığın olumsuz etkilerinden fazla olduğu durumlarda birçok aile ilacı reddediyor. Tam aksi durum da söz konusu olabiliyor. Hastalığın getirdiği olumsuzluklar, ilacın sebep olabileceği olumsuzluklarla kıyaslandığında kat ve kat fazlaysa tüm yan etkilere rağmen metilfenidat içeren ilaçlar tercih edilebiliyor. En doğrusu, bu kararı duygusallık yapan anne-babaların değil; çocuğun tedavi sürecini takip eden psikiyatristin vermesidir. Yine de uzmanlar, ilacı reçete ederken ailenin fikrini alıyorlar.

Dikkat eksikliği tedavisine İLAÇSIZ DESTEK için MentalUP Dikkat Egzersizleri’ni kullanabilirsiniz. MentalUP’ı incelemek için TIKLAYIN

Peki, metilfenidat hangi durumlarda kullanılıyor ve yan etkileri neler? Sırasıyla bu başlıkları inceleyelim:

METİLFENİDAT HANGİ DURUMLARDA KULLANILIR?

Sadece doktorunuz tarafından, genellikle aşağıdaki durumlarda reçete edilmektedir.

• Konsantrasyon eksikliği
• Odaklanma sorunları
• Dikkat eksikliği
• Aşırı hareketlilik (hiperaktivite)
• Dürtüsellik, dürtü kontrol bozukluğu
• Günlük gerekli uykunun alınmış olmasına rağmen uykusuz hissetme (narkolepsi)
• Kronik yorgunluk sendromu

Bu şikayetler, metilfenidat içeren ilaçların başlıca kullanım alanlarını oluşturuyor. Yukarıdaki maddeleri incelediğinizde enteresan bir detay dikkatinizi çekmiş olmalı. Metilfenidat, şikayetin türüne göre tam tersi etki yapabiliyor. Hiperaktivitesi olan hastaların aşırı hareketliliğini azaltırken, kronik yorgunluk-halsizlik şikayeti olan hastaların hareketliliğini artırıyor. Bu yüzden, bir tür dengeleyici olduğu görüşü de yaygındır.

Peki, Ritalin, Conterta gibi metilfenidat içeren ilaçların yan etkileri nelerdir?

METİLFENİDAT İÇEREN İLAÇLAR

Aşağıdaki ilaçlar, metilfenidat hidroklorür etkin maddesini içeren ilaçların bir kısmıdır.

• Medikinet Retart
• Methylin
• Equasym XL
• Quillivant XR
• Ritalin
• Concerta

"NOT: Bu makale bilgilendirme amaçlı yazılmış araştırma yazısıdır. Makalede hiçbir kurum veya kişi hedef gösterilmemektedir. Kamunun yararına olabileceği düşünülen bilgiler, güvenilir kaynaklardan temin edilmiş ancak doğruluğu % taahhüt edilmemiştir. Makalede, önemli kararların doktorunuzla istişare ederek verilmesi gerektiği sık sık vurgulanmaktadır. Yanlış yorumlama ve yanlış davranma sonucu oluşabilecek problemler okurların sorumluluğundadır."

Büşra TAŞKESEN, Klinik Psikolog

Ritalin, kronik yorgunluk-halsizlik, dikkat eksikliği, hiperaktivite gibi psikolojik rahatsızlıkların tedavisinde kullanılan merkezi sinir sistemi uyarıcısıdır. Ritalin yetişkinlere ve gençlere de verilen bir ilaç olmasının yanı sıra en sık kullanıldığı grup hiperaktivite problemi olan çocuklardır.

Ritalin Reçeteli mi?

Ritalin, reçeteli bir ilaç olduğu için yalnızca eczanelerden temin edilmektedir.

İlaçların doz ve kullanma talimatı hastalık ve kişiye özel olarak değişiklik gösterebilir. Hem prospektüsünde hem de dijital ortamlarda bulacağınız tüm bilgiler tamamen genele hitap eder. Bu yüzden hangi ilaç olursa olsun, kullanmadan önce eczacınıza veya doktorunuza danışmanız tavsiye edilir.

Ritalin’in içerisinde bulunan etken madde metilfenidat, beyinde sinir sistemini uyarıcı bir etkiye sahiptir. Beyinde merkezi sinir sisteminin uyarılması ile sinir sitemindeki iletişimsizlik, bozulma nedeni ile ortaya çıkan psikolojik rahatsızlıkları ortadan kaldırabilmek mümkündür. Ritalin, beyinde normalden daha az çalışan bölgelerin çalışmasında da etkilidir.

Ritalin Ne İçin Kullanılır, Ritalin ilacı ne işe yarar?

Ritalin, sinir sistemi iletişimi kaynaklı pek çok rahatsızlığı tedavisinde kullanılmaktadır. Ritalin’in kullanıldığı rahatsızlık türler şöyledir;

•    Narkolepsi: Narkolepsi, bireylerin gün içerisinde anormal bir şekilde uykulu olması ve sürekli olarak gün içerisinde uykuya dalması durumudur. Narkolepsi bir uyku bozukluğudur. Narkolepsisi olan bireyler, gün içerisinde uyanık kalmakta çok zorluk çekerler ve iş, okul gibi uyanık kalmaları gereken yerlerde uyuyabilirler.
•    Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite: Çocuklarda görülen psikolojik bir rahatsızlıktır. Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar,  dikkatlerini belirli bir şeye vermekte zorlanırlar. Bu rahatsızlığa sahip çocuklar belirli bir yerde uzun bir süre boyunca sabit durmakta zorlanırlar kendilerini kontrol edemezler.
•    Odaklanma problemleri: Odaklanma sorunu olan bireyler, yaptıkları işe, bulundukları ortama ve duruma odaklanmakta güçlük çekerler.
•    Dürtü bozukluğu: Dürtü bozukluğu, bireylerin kendileri veya çevrelerinde kişilere zarar verecek bir şey yapmasını engelleyememesidir. Bireyler, yaptıklarının kötü bir şey olduğunun farkındadır ancak bunu kontrol edemezler. Dürtü bozukluğu, sorunlu cinsel davranışlar, hırsızlık, kumar bağımlılığı, alışveriş bağımlılığı, saç ve kıl yolma, sürekli ateşle oynama gibi davranışlar olarak kendini gösterir.
•    Kronik yorgunluk: Kronik yorgunluk, bireylerin kendini sürekli yorgun ve bitkin hissetmesidir. Kronik yorgunluğa sahip kişiler uyandıklarında dahi kendilerini yorgun hissederler.

Kimler Ritalin Kullanabilir, Ritalin Kimlere Verilir?

Ritalin, sıklıkla yaş arasındaki çocuk ve ergenlerde kullanılmaktadır. Çocuklarda bulunan dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gibi rahatsızlıkların tedavisi Ritalin ile mümkündür. Ritalin, 6 yaş altı çocuklarda kullanılmamaktadır. Çocuklar ve ergenlerin yanı sıra Ritalin, uyku problemi, kronik yorgunluk veya dürtü kontrol problemi yaşayan yetişkinlerde de kullanılan bir ilaçtır.

Ritalin Nasıl Kullanılır?

Ritalin, sinir sistemini uyaran bir ilaçtır. Bu nedenle kullanılırken kullanım talimatlarına uyulması gerekmektedir. Ritalin kullanım şekli şöyledir;

•    Ritalin, ağız yoluyla su veya yemek ile birlikte alınmalıdır. Ritalin’in gün içerisinde kaç doz alınacağı doktorun kararına bağlıdır. Doktor, kişilerin rahatsızlıklarının ne boyutta olduğuna bakarak günde kaç doz alacaklarına karar vermektedir.
•    Ritalin, açken veya tokken alınabilir.
•    Günlük belirlenen doz kaçırıldıysa, telefi edilmek için gün içerisinde fazladan doz alınmamalıdır. Unutulan doz atlanmalı ve sonraki doz zamanında alınmalıdır.
•    Doktor, kişinin haftanın birkaç günü ilaca ara vermesini istiyorsa doktorun tavsiyelerine uyularak ilaca ara verilmelidir.
•    Doktorun belirlediği günlük dozdan daha az veya daha fazla dozda ilaç alınmamalıdır.

Ritalin Ne Kadar Süre Alınmalıdır?

Ritalin kullanımının ne kadar süreceği doktorlar belirlemektedir. Ritalin kullanımına ihtiyaç duyulan kişinin rahatsızlık durumuna göre doktor bir süre belirler. Ritalin kullanımı zaman zaman doktorun isteği ile kesilebilir. İlacın kesilmesi, hem bedenin dinlenmesi hem de kişilerde bulunana rahatsızlıkta ne tür bir iyileşme görüldüğünün daha net anlaşılabilmesidir.

Ritalin kullanımı doktor talimatı dışında kesilmemelidir. Ritalin kullanımı, kişilerin kendi isteklerine göre kesilirse yan etkiler ortaya çıkabilmektedir. Ritalin kullanımının doktor tavsiyesi olmadan aniden kesilmesinin neden olduğu durumlar şunlardır;

•    Depreston belirtileri (mutsuzluk, umutsuzluk, huzursuzluk, karamsarlık, hiçbir şey yapmak istememe gibi)
•    Yorgunluk
•    Sinirlilik
•    Taşkın bir ruh hali (fazla öfkeli, fazla neşeli)
•    Kabus görmek
•    Kalp atışının hızlanması
•    Bulantı
•    Bireylerin Ritalin kullanmasına neden olan rahatsızlığın belirtilerinin geri gelmesi

Ritalin’in Yan Etkileri Var Mıdır, Ritalin Zararlı mı?

Ritalin, merkezi sinir sistemini uyaran bir ilaçtır. Her ilaçta olduğu gibi Ritalin kullanırken de yan etkiler görülebilir. Yan etkilerin görülmesi halinde kişilerin doktorları ile iletişime geçmesi gerekmektedir. Ritalin, sinir sistemini, sindirimi, üreme sistemini, kas sistemini ve dolaşım sistemini etkileyebilmektedir.

Merkezi sinir sistemi: Ritalin özellikle merkezi sinir sistemi üzerinde etkili olan bir ilaçtır. Ritalin kullanımı merkezi sinir sisteminde oluşabilecek yan etkiler şöyledir;

•    Baş ağrısı
•    Yüksek tansiyon
•    Görme ile ilgili sorunlar
•    Uyku sorunları
•    Huzursuzluk, huysuzluk, yerinde duramama
•    Sinirlilik
•    Bağımlılık olasılığında artış (Özellikle kullanılan ilacın bağımlılık yapması durumu ile karşılaşılabilir. Bağımlılığın ortaya çıkması psikolojik problemlerinde beraberinde getirmektedir.)
•    Çocuklarda büyümeye ve gelişmeye karşı olumsuz tepki (Büyümenin ve gelişmenin yavaşlaması gibi durumlar görülebilir. Bu durumda doktor, ilacı 2,3 hafta boyunca keserek bir tatil verebilir. Böylece büyümenin yavaşlaması ile ilgili yaşanan sorunlara nasıl çözüm getirileceği kestirilmiş olur.)
•    Duygu durum değişikliği
•    Halüsinasyonlar ve sanrılar

Dolaşım sistemi: Ritalin, dolaşım sisteminde yan etkilere neden olabilir. Ritalin’in dolaşım sisteminde sebep olduğu yan etkiler şöyledir;

•    Raynoud hastalığı belirtileri
•    Kalp ritim bozukluğu
•    Kan basıncı yüksekliği
•    Ellerin ve ayakların morarması
•    Fazla dozda alındığında kalp yetmezliği ve inme riski
•    Kapsüllerin ezilerek alınması durumunda damar yolunda tıkanıklık
•    Tansiyon hastası olan kişilerde kalp krizi riski

Sindirim sistemi: Ritalin’in sindirim sistemindeki yan etkileri iştah azalması ve buna bağlı olarak kilo kayıplarıdır. Vücut yetersiz beslendiğinde gerekli vitamin ve mineralleri alamaz ve vücutta buna bağlı olarak sorunlar çıkmaya başlar. Ritalin kullanımı sırasında iştah kesilmesi yaşayan kişiler, tüketecekleri besinler hakkında doktorlarına başvurmalıdır.

Üreme sistemi: Ritalin kullanımı üreme sisteminde ağrılı ve uzun süreli ereksiyona neden olabilmektedir. Ağrılı ereksiyon ve uzun süreli ereksiyon “priapizm” olarak adlandırılmaktadır. Böyle bir yan etkiyle karşılaşan kişilerin doktorlarına başvurması gerekmektedir.
Kas ve iskelet sistemi: Ritalin, bireylerin kendilerini daha enerjik ve iyi hissetmelerini sağlamaktadır. Bu nedenle, bireylerin gün içerisinde yaptıkları aktiviteler ve işler onlara daha kolay gelmektedir. Bu durum uzun süreli kullanımlarda kas kasılması, kas ağrısı gibi kas sorunlarına neden olabilmektedir. Ritalin kas problemlerinin yanı sıra, eklem ağrılarına da neden olmaktadır.

Ritalin Kullanmadan Önce Dikkate Alınması Gereken Durumlar

Ritalin, bireylerin daha önce veya şimdiki zamanda sahip oldukları fiziksel ve psikolojik sorunları tetikleyebilecek bir ilaçtır. Ritalin kullanmadan önce dikkate alınması gereken durumlar şöyledir;

•    Bireylerde karaciğer ve böbrek sorunlarının olması
•    Sara nöbeti, konvülsiyon gibi durumların yaşanmış olması
•    Bireyin alkole, uyuşturucuya veya herhangi bir reçeteli ilaca bağımlı olması
•    Yüksek kan basıncına sahip olmak
•    Kalple ilgili sorunlar yaşamış olmak  
•    Hamilelik ve emzirme döneminde olunması
•    Sınırda kişilik bozukluğu ve Manik-depresif bir kişilik yapısı gibi psikolojik rahatsızlıklar
•    Şizofreni (olmayan şeyleri görme, duyma, halüsinasyon görme)
•    Saldırgan ve düşmanca tavırlar sergilemek
•    Paranoyaya sahip olmak (Her şeye şüphe ile yaklaşmak)
•    Depresif bir ruh hali
•    Doğru olmayan veya doğruluğu kanıtlanmayan şeylere körü körüne inanma, kuruntu yapma

Ritalin kullanımı öncesinde bireylerde yukarıda belirtilmiş olan sorunlardan herhangi biri görülüyorsa doktora özellikle belirtilmesi gerekmektedir. Bu durumda doktor ya tedavi yöntemini değiştirir ya da tedaviye ek olarak farklı tedavi seçenekleri ekler. İlaç kullanımı öncesinde, bireylerin yaşadıkları fiziksel ve psikolojik sorunları doktoruna belirtmemesi hem fiziksel sağlık hem de ruh sağlığı açısından tehlikeli bir duruma düşmelerine neden olabilmektedir.