Rus Alfabesi Karşılığı

Getty Images

Türkiye'nin başvurusu üzerine Birleşmiş Milletler (BM) ve diğer uluslararası kuruluşların "Turkey" yerine "Türkiye" ismini kullanmaya başlamasının üzerinden bir yıl geçti. Peki Türkiye'nin bu isim değiştirme girişimi diplomatik ve sosyal alanlarda ne kadar karşılık gördü?

Türkiye markasını güçlendirme çalışmaları kapsamında ilk olarak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Aralık 'deki genelgesiyle ihraç ürünlerde "Made in Turkey" yerine "Made in Türkiye" ibaresinin kullanılması kararlaştırılmış, ortasında da hükümet, uluslararası kuruluşlara yabancı dildeki yazışmalarda "Türkiye" isminin kullanılması için resmi talepte bulunmuştu.

Uluslarası kuruluşlar ve devletler, resmi ilişkilerde Türkiye'nin bu talebine olumlu karşılık verdi. Yabancı basın ve sosyal alanda ise Türkiye isminin kullanımının çok daha sınırlı olduğu görülüyor.

Bir yıl içinde Türkiye isminin dış dünyada ne kadar kullanıldığını araştırdık.

BM ve NATO'da 'Türkiye'

Getty Images

BM, Türkiye'nin talebi üzerine geçen yıl Haziran ayında yabancı dillerde ülke adı olarak 'Türkiye'nin kullanılacağını açıklamış ve bu değişiklik hemen hayata geçirilmişti.

Dönemin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu haberi 31 Mayıs 'de Twitter'dan yaptığı "BM Genel Sekreteri'ne bugün gönderdiğim mektupla ülkemizin BM nezdinde yabancı dillerdeki adını da "Türkiye" olarak tescil ediyoruz. Hayırlı olsun! " açıklamasıyla duyurmuştu.

Dışişleri Bakanlığı BM'nin ardından diğer uluslararası ittifak ve kurumlara, ve diplomatik temsilciliklere de aynı başvuruda bulundu.

NATO, Avrupa Birliği, Dünya Sağlık Örgütü, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve Dünya Ticaret Örgütü gibi uluslararası kuruluşlar da resmi temas ve yazışmalarda Türkiye'nin bu talebini geçen yıl hayata geçirdi.

Ancak BM'nin bu kararı, tüm üye ülkelerin de bunu takip edeceği anlamına gelmiyor.

ABD Dışişleri Bakanlığı bu yılın Ocak ayında, diplomatik ve resmi temaslarda Türkiye ismini kullanmaya başlayacağını duyurdu.

Ancak “ABD Coğrafi Adlar Kurulu”, Dışişleri Bakanlığı’na gerekli ve uygun yerlerde “Turkey” ve “Republic of Turkey” (Türkiye Cumhuriyeti) adlarını da kullanabileceği tavsiyesi verdi. Gerekçe olarak da “Amerikan toplumu için bu adların daha anlaşılır olması” sunuldu.

İngiltere Dışişleri Bakanlığı’nın internet sitesinde yayımladığı yazılı bilgilendirme notlarında, ilk kez 8 Haziran ’de Türkiye ismini kullandığı ve bu tarihten sonraki resmi duyuruları Türkiye adıyla yaptığı görülüyor.

İngiltere Dışişleri Bakanlığı resmi yazışmalar ve duyurularda Türkiye ismini kullansa da, örneğin vatandaşlarına gönderdiği “seyahat tavsiyeleri” notlarında Turkey ismini kullanıyor.

Türkiye'nin yakın ilişki içinde bulunduğu diğer ülkelere baktığımızda, örneğin Katar Dışişleri Bakanlığı’nın İngilizce internet sayfasındaki duyurularda yılı itibarıyla hem Turkey hem de Türkiye kullanılıyor.

Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın internet sitesinde de hem Turkey hem de Türkiye isimlerinin kullanıldığı görülüyor. Kremlin’in duyurularında ise Haziran ’den sonra ülke isminin Turkiye şeklinde yazıldığı görülüyor.

Türkiye Dışişleri Bakanlığı’ndan ülke adını Türkçe'deki haliyle kullanmaya başlayan ülkelerin tam listesini talep ettik ancak haberimizin yayımlandığı saate kadar bakanlıktan yanıt alamadık.

BBC

Yabancı basında çoğunlukla 'Turkey'

Uluslararası kuruluşlarda ve diplomatik düzeyde Türkiye'nin bu çabası karşılık görmüş olsa da, Türkiye ile ilgili haberlerde ve sosyal paylaşımlarda hala Turkey yazımının baskın olduğu görülüyor.

Google'ın haber arama motoru GoogleNews'te Türkiye ile ilgili İngilizce haber araması yapıldığında çoğunlukla Turkey ismi karşımıza çıkıyor. İngilizce kaynaklarda Türkiye ise genellikle Türk basınının İngilizce sayfalarında ve birkaç uluslararası haber kurumunda kullanılıyor.

İngiltere'de BBC de dahil olmak üzere Financial Times, Guardian, Bloomberg, Economist, Reuters; Turkey ismini kullanıyor.

İngiltere merkezli, Orta Doğu ve Afrika haberlerini veren Middle East Eye da Turkey yazıyor.

ABD basınında da durum aynı. CNN, CNBC, Associated Press, Türkçe servisi de olan Voice of America; Turkey'i kullanıyor.

Rus devlet ajansı Interfax’ın İngilizce servisinde de Turkey'nin kullanıldığı görülüyor.

Çin'in resmi haber ajansı Xinhua'nın İngilizce servisi ise haberlerinde Turkey'nin yanında Türkiye'yi de kullanıyor.

Türkiye'nin talebi sadece İngilizce yazımıyla ilgili değil, diğer dillerdeki yazımların da Türkiye şeklinde değiştirilmesiydi. Ancak İngilizce dışı diller de, kendi dillerindeki karşılığını kullanmaya devam ediyor.

Ülke ismi Alman Bild ve Fransız Le Monde'de gazetelerinin İngilizce versiyonlarında da ülke ismi Turkey olarak geçiyor.

Türkçe servisi de bulunan Paris, Fransa merkezli Euronews ise haberlerinde 'Türkiye’ yazıyor.

seafoodplus.info sitesi de Türkiye adını kullanan ender haber kaynakları arasında.

Katar merkezli Al Jazeera ise daha çok Turkey olmak üzere Türkiye'yi de kullanıyor.

Medyada ve günlük dilde Türkiye isminin neden çok karşılık görmediğini sorduğumuz yazar-çevirmen Mahir Ünsal Eriş, bunun Tükiye ismindeki Türkçe "Ü" harfiyle de bağlantılı olduğunu söylüyor:

"Turkey yerine Türkiye adının önerilmesi bu bağlamda iyi niyetli ama yetersiz bir teşebbüs gibi görünüyor. Ü harfinin uluslarası geçerliliği maalesef çok düşük. Türkçe dışında Macar, Eston, Azerbaycan, Türkmen ve Kırım Tatar alfabelerinde var. Bu da adın zaten Turkiye yazılmasını zorunlu kılıyor. Bu nedenle teşebbüsün tam anlamıyla karşılık bulmasını bekleyemeyiz."

BBC

Erdoğan'ın genelgesi ne diyordu?

Türkiye isminin markalaştırılmasına yönelik ilk girişim, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın imzasıyla 4 Aralık 'de Resmi Gazete'de yayımlanan genelge.

"Marka olarak Türkiye ibaresinin kullanımı" başlıklı genelgede "Türkiye ibaresi Türk milletinin kültür, medeniyet ve değerlerini en iyi şekilde temsil ve ifade etmektedir" deniyor ve ihraç ürünlerinde "Made in Turkey" yerine "Made in Türkiye" yazılmaya başlanacağı belirtiliyor.

Genelge "Bu çerçevede 'Türkiye' markasını güçlendirme çalışmaları kapsamında; başta diğer devletler ve uluslararası kurum ve kuruluşlarla resmi ilişkilerde olmak üzere, her türlü faaliyet ve yazışmalarda 'Turkey', 'Turkei', 'Turquie' vb. ibareler yerine 'Türkiye' ibaresinin kullanımı konusunda gerekli hassasiyet gösterilecektir" ifadesiyle sonlanıyor.

Genelgenin ardından Ticaret Bakanlığı Ürün Güvenliği ve Denetimi Bölge Müdürlüğü tarafından Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlükleri'ne gönderilen yazıda, “Made in Türkiye” kullanımına geçiş için 1 Mart tarihine kadar süre verilmişti. Ancak daha sonra sektörel derneklerden ve ihracatçı firmalardan gelen talepler üzerine bu süre kaldırıldı.

'Turkey'le ilgili çekince neydi?

İngilizce'de Turkey, "Hindi" anlamına geliyor. Ayrıca Amerikan argosunda "ahmak" anlamında kullanımı da mevcut.

İngiliz Guardian gazetesi Türkiye'nin isim değişikliği talebine dair "Erdoğan'ın neo-İslamcı, milliyetçi-popülist politikasıyla çatışan Batılılaştırılmış, İngilizceleştirilmiş isimden kurtulmak istediği söyleniyordu" yorumunu yapmıştı.

Çevirmen-yazar Mahir Ünsal Eriş Türkiye'nin adının İngilizce'de "hindi" anlamına gelişinin tarihini "Ama burada aslında başka bir sorun var. Türkiye’ye hindi denmiyor, hindiye Türk/Türkiye deniyor. İngilizler hindiyle ilk karşılaştıklarında bunu daha önce Osmanlılardan aldıkları Beç tavuğuna benzetiyorlar. Bu tavuğa da İngilizcede “Turkey hen” (Türk tavuğu) deniyor. Zamanla hindi, Beç tavuğundan daha çok yaygınlaştığı için hindinin adı olarak kalıyor" diye anlatıyor.

Nasıl 'Türkiye' adını aldı?

Mahir Ünal Eriş, Türkiye adının Osmanlı İmparatorluğu'ndan bile önce kullanıldığını belirtiyor:

"Bilinen en eski örnek olarak, Türkiye adı ilk kez Bizans imparatoru VII. Konstantin’in 'İmparatorluğun İdaresi Üzerine' adlı eserinde geçiyor. Fakat burada kastedilen Türkler, çoğunlukla Macarlar. Fakat bu ad, benzer kökenden gelen tüm topluluklar için kullanılır oluyor.

"Araplar tarafından ilk kullanımı da Memlükler zamanında gerçekleşiyor. Marco Polo’nun da Anadolu’dan bahsederken Turchia sözcüğünü kullandığını biliyoruz. Türkiye, onun a rdılı olan seyyahlarca da yaygın kullanılan bir ad oldu.

"Bizdeki popülerliğini ağırlıklı olarak yüzyılda kazandı. Latince ve Yunancadaki 'Turkia' adlarıyla Arapça ve Farsça'daki 'Turkiya/Turkiye' adlarının bir ortalaması olarak Türkiye biçimini aldı ve Milliciler tarafından da benimsenerek yeni kurulan devletin adı oldu."

Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Dezenformasyonla Mücadele Merkezince Dezenformasyon Bülteni'nin sayısı yayımlandı.

Bültende, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığının hizmet ihalelerine yönelik iddialar, "YKS soruları sınavdan önce satıldı", "Hatay özerk yönetimi kuruldu ve başkanlığını Ebu Hassan Saidi devraldı", "Kulis Bilgisi" adı altında paylaşılan haberler, "Trabzon'da TOKİ inşaatında çalışan 6 Kürt işçi ırkçı saldırıya uğradı", "Tokat'ın Niksar ilçesinde kişi şebeke suyundan zehirlendi", üzerinde "Suriye Görev Gücü" yazan aracın fotoğrafları ile ilgili manipülasyonlar ile "Ankara-Sivas Hızlı Tren Hattı eksiklikler giderilmeden açıldı, Çorlu benzeri bir facianın eşiğinden dönüldü" iddialarına yer verildi.

Bazı basın yayın organlarında yer alan ve sosyal medya hesaplarından paylaşılan Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığının hizmet ihalelerine yönelik iddiaların gerçeği yansıtmadığı belirtilen bültende, bahse konu ulaştırma ihalesinin, iddia sahiplerinin de kolayca eriştiği gibi kamuoyuna açık ve şeffaf bir ihale olduğu bildirildi.

İhalede herhangi bir usulsüzlük veya şaibe tespit edemeyen iddia sahiplerinin, haberlerinde herhangi bir dayanak gösterememesinin de dezenformasyonu açıkça gözler önüne serdiği belirtilen bültende, "İhalenin Cumhurbaşkanlığı Tasarruf Genelgesi'ne aykırı olduğu iddiası da dezenformasyondur. İletişim Başkanlığı, Cumhurbaşkanlığı Tasarruf Genelgesi'nin gereklilikleriyle uyum içerisinde faaliyetlerini sürdürmektedir." ifadesine yer verildi.

- "Üst düzey güvenlik tedbirleri alınmıştır"

Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) sorularına ilişkin sosyal medya platformlarında ortaya atılan ve bazı basın yayın organlarında habere konu olan "YKS soruları sınavdan önce satıldı" iddiasının asılsız olduğu bildirilen bültende, "YKS sorularının hazırlanma ve matbaa sürecinde üst düzey güvenlik tedbirleri alınmış, kitapçıkların basıldığı kapalı matbaa merkezinde görev alan personelin 45 gün boyunca dış dünya ile iletişimi tamamen kesilmiştir. Sınav dönemlerinde öğrencilerin moral ve motivasyonunu olumsuz yönde etkileme amaçlı dolaşıma sokulan bu ve benzeri manipülasyonlara itibar etmeyiniz." açıklamasında bulunuldu.

- "Milletimizi provoke etmeye çalışan paylaşımlara itibar edilmemeli"

Bazı sosyal medya hesaplarından paylaşılan, "Hatay özerk yönetimi kuruldu ve başkanlığını Ebu Hassan Saidi devraldı" iddiasının doğru olmadığı belirtilen bültende, şunlar kaydedildi:

"Bahse konu sosyal medya hesabının tamamen kamuoyunu provoke etme amacıyla açılarak paylaşımda bulunduğu tespit edilmiştir. Sosyal medya hesabından, 'Başkanlık görevine Ebu Hassan Saidi getirildi' iddiasıyla paylaşılan fotoğraftaki kişi de Dubai'nin Veliaht Prensi Hamdan bin Muhammed'dir. Ayrıca FETÖ'nün sosyal medyadaki propaganda hesaplarının, 14 saat önce paylaşım yapmaya başlayan bahse konu sosyal medya hesabını hızla yaymaya çalıştığı belirlenmiştir.

Sosyal medya hesabı ve kullanıcısıyla ilgili gerekli işlemlerin yapılması için ilgili kurumlar bilgilendirilmiştir ve süreç takip edilmektedir. Ülkemizin bölünmez bütünlüğünü tartışmaya açmaya ve milletimizi provoke etmeye çalışan bu gibi sosyal medya hesaplarına ve paylaşımlarına itibar edilmemelidir."

- "Yüksek sesli müzik nedeniyle mahalle sakinleri ile tartışma yaşamıştır"

Bültende, bazı sosyal medya hesaplarından basına kapalı bir toplantıdan sızdığı iddia edilerek yapılan "Kulis Bilgisi" adı altındaki paylaşımların gerçeği yansıtmadığı belirtildi.

Bazı basın yayın organlarında yer alan ve sosyal medya hesaplarından paylaşılan, "Trabzon'da TOKİ inşaatında çalışan 6 Kürt işçi ırkçı saldırıya uğradı" iddiasının da doğru olmadığı bildirilerek, şu ifadelere yer verildi:

"18 Haziran Pazar günü akşam saatlerinde Trabzon'un Maçka ilçesi Esiroğlu mahallesindeki inşaatta çalışan bir grup işçi, araçla il merkezine seyir halindeyken araçtan yayılan yüksek sesli müzik nedeniyle mahalle sakinleri ile tartışma yaşamıştır. İhbar üzerine olay yerine sağlık ve güvenlik ekipleri intikal etmiş, yaşanan gerginlik sona erdirilmiştir. Meydana gelen tartışmanın kavgaya dönüşmesiyle iki taraftan hafif şekilde yaralanan 10 kişi, çeşitli hastanelere sevk edilmiş, yapılan tetkik ve tedavi neticesinde 8 kişi ayakta tedaviyle 2 kişi de yatılı tedavi sonrası taburcu edilmiştir. Kamuoyunu provoke etme amaçlı asılsız iddialara itibar etmeyiniz."

Bazı basın yayın organlarında yer alan, "Tokat'ın Niksar ilçesinde kişi şebeke suyundan zehirlendi" iddiasının gerçeği yansıtmadığı belirtilen bültende, 21 Haziran'da Niksar Devlet Hastanesi'ne toplam hastanın başvurduğu ve bunlardan 'sinin bulantı, ishal gibi şikayetlerde bulunduğu bildirildi.

Vaka artışının mevsimsel ve il dışından bayram tatili nedeniyle gelen vatandaşlardan dolayı olduğunun belirlendiği kaydedilen bültende, "Şikayetlerde zehirlenme belirtisi görülmemiş, ayrıca vaka öykülerinden bir odak noktasının bulunmadığı ve adresler incelendiğinde kümelenme olmadığı anlaşılmıştır. Niksar Devlet Hastanesi'ne yapılan başvurular incelendiğinde, il ve ilçe dışı vaka oranlarının fazla olduğu tespit edilmiştir. Hastanede yatan vaka bulunmadığı gibi, ilk yapılan tetkiklerde gaitada da mikrop tespit edilmemiştir." ifadelerine yer verildi.

- "Şanlıurfa İl Sağlık Müdürlüğüne bağlı resmi araç"

Üzerinde, "Suriye Görev Gücü" yazan Şanlıurfa plakalı (63) aracın fotoğrafları paylaşılarak asılsız iddiaların ortaya atıldığının tespit edildiği bildirilen bültende, Türk Silahlı Kuvvetlerinin başarılı harekatlarla terörden arındırdığı Suriye'nin kuzeyinde, sivilleşme sürecine katkı sunmak amacıyla 'da "Suriye Görev Gücü" kurulduğu hatırlatıldı.

Suriye Görev Gücü'nde, Milli Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, Sağlık Bakanlığı, AFAD, İçişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve TİKA gibi kurum ve kuruluşların birlikte çalıştığı belirtilen bültende, iddiaya konu fotoğraflardaki aracın, üzerindeki logodan da anlaşılacağı üzere Sağlık Bakanlığı Şanlıurfa İl Sağlık Müdürlüğüne bağlı resmi sağlık hizmet araçlarından biri olduğu ve Suriye Görev Gücü'nün faaliyetleri kapsamında kullanıldığı bildirildi.

- "Trenlerin seyrine herhangi bir engel bulunmamaktadır"

Ankara-Sivas Hızlı Tren Hattı'nda kılavuz trenin raydan çıkmasıyla ilgili bazı basın yayın organlarında yer alan, "Hat eksiklikler giderilmeden açıldı, Çorlu benzeri bir facianın eşiğinden dönüldü" iddiasının da doğru olmadığı belirtilen bültende, şunlar kaydedildi:

"Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları işletmesindeki 2 bin 32 kilometre uzunluğundaki demir yolu hattında, tüm emniyet tedbirlerine ek olarak uygulanan en önemli tedbirlerden birisi de tarifeli ilk trenden önce hattın kontrolü için kılavuz trenlerin hat üzerine gönderilmesi uygulamasıdır. 18 Haziran'da da Ankara-Sivas Hızlı Tren Hattı'nda her zamanki uygulama yapılmış ve tarifeli trenden önce kılavuz tren hatta gönderilmiştir. Son dönemde ülkemizi etkisi altına alan bölgesel ve ani yağmur geçişlerinden, demiryolu hatları da etkilenmektedir.

Sivas-Yozgat arasında yoğun yağmur yağışı nedeniyle söz konusu kılavuz tren, bölgesel ve etkili yağışa bağlı olarak kısmi bir alanda demir yolu altyapısının etkilenmesi nedeni ile saat 'ta deray etmiştir. Selden etkilenen bölgenin bakım onarımlarının yapılabilmesi için hızlı tren hattı belirli bir süre tren trafiğine kapatılmıştır. Saat 'ta yürütülen çalışmalar tamamlanarak normal tren işletmeciliğine geçilmiştir. Trenlerin seyrine herhangi bir engel bulunmamaktadır. Olay saatinden sonraki tüm YHT trenleri, Ankara-Sivas-Ankara arasında normal saatlerinde seyretmişlerdir."