Saç bakım rutininizde, saç derinize öncelik vermeniz saçlarınız için harikalar yaratabilir. Sağlıklı bir saç derisi aynı zamanda daha güçlü, daha pürüzsüz ve daha dolgun görünen saçlar demektir. Bununla birlikte, çevreniz ve genetiğiniz gibi çeşitli faktörlere bağlı birçok saç derisi sorunu yaşayabileceğinizi de göz önünde bulundurarak, sağlıklı bir saç derisine ulaşmak zor olabilir.
Bu yazımızda yaygın cilt sorunlarından biri olan saçkıranı ele alacağız. Saçkıran nedir, neden olur öğrenmek ve daha fazlası için okumaya devam edin.
Dermatofitoz, dermatofit enfeksiyonu veya tinea olarak da bilinen saçkıran, kısaca cildin mantar enfeksiyonu olarak tanımlanabilir. Bu cilt sorunu için “saçkıran” aslında yanlış bir isim, enfeksiyona neden olan şey bir solucan değil mantar. Enfeksiyonun bu ismi almasının nedeni, hastalığa bağlı gelişen lezyonun, halka şeklindeki bir solucanı andırması.
Saçkıran genellikle tinea corporis (vücudun saçkıranı) veya tinea capitis’i (saç derisinin saçkıranı) tanımlamak için kullanılır. Bazen tinea cruris (kasık saçkıranı) gibi diğer yerlerdeki tinea enfeksiyonunu tanımlamak için de kullanılabilir. Saçkıran enfeksiyonu hem insanları hem de hayvanları etkileyebilir. Enfeksiyon başlangıçta etkilenen bölgelerde rengi değişmiş, genellikle pullu yamalar olarak görünür. Bu yamalar tipik olarak daha açık ten üzerinde kırmızı veya daha koyu ten üzerinde kahverengi-gridir. Saçkıran, etkilenen bölgeden vücudun diğer bölgelerine yayılabilir.
Saçkıran nedir, artık biliyorsunuz. Saçkıran, vücudun hangi bölümünün etkilendiğine bağlı olarak farklı görünebilir. Bu nedenle doktorlar, vücudun neresinde göründüğüne bağlı olarak saçkırana farklı isimler verir.
"Saçkıran" terimi en yaygın olarak tinea corporis veya vücudun saçkıranını belirtmek için kullanılır. Bu form genellikle gövdenizde veya uzuvlarınızda karakteristik yuvarlak halka şeklinde yamalar olarak görünür.
Saç derisinin saçkıranı (alopesi areata) veya tinea capitis, genellikle saç derisinde kaşıntılı, pullu, kel lekelere dönüşen izole pullanma olarak başlar. Çocuklar arasındayaygın olarak görülür. Etkilenen bölgenin etrafındaki saçlar kırılabilir veya dökülebilir ve kel yamalar gelişebilir.
Sakal kıran veya tinea barbae yanaklarınızı, çenenizi ve boynunuzun üst kısmını etkiler ve kel lekelere neden olabilir. Bu, sivilce, folikülit veya başka bir cilt rahatsızlığı gibi görünebilir. Bazı insanlar yorgunluk veya şişmiş lenf düğümleri de yaşarlar.
El saçkıranı veya tinea manuum, genellikle kasık veya ayak gibi etkilenen bir bölgeye dokunmaktan kaynaklanır. Elin enfeksiyonu, avuç içinde derin çatlaklar bulunan çok kuru bir cilt gibi görünebilir. Enfeksiyon yayılırsa, elinizin arkasında halka şeklinde yamalar görebilirsiniz.
Kasık saçkıranı veya tinea cruris kasık, iç uyluk ve kalça çevresindeki derinin saçkıran enfeksiyonunu ifade eder. Erkeklerde ve ergen erkeklerde yaygın olarak görülür. Bu, genellikle bacağınızın ve vücudunuzun birleştiği yerde kaşıntılı kırmızı, kahverengi veya gri bir döküntü olarak başlar. Kaşıntı egzersizden sonra yoğunlaşabilir ve kaşıntı önleyici krem kullandıktan sonra düzelmeyebilir.
Sporcu ayağı veya tinea pedis, ayağın saçkıran enfeksiyonunun ortak adıdır. Soyunma odaları, duşlar ve yüzme havuzları gibi enfeksiyonun yayılabileceği halka açık yerlerde çıplak ayakla yürüyen kişilerde sıklıkla görülür. Bu, ayak parmaklarınızın arasına, tabanınıza ve topuğunuza yayılabilen kuru, pullu bir cilt olarak başlar. Diğer belirtiler şunları içerebilir: Kaşıntı, batma veya yanma hissi, kabarma, kötü koku.
Tinea unguium olarak da adlandırılan onikomikoz, tırnaklardaki saçkıran enfeksiyonudur. Ayakkabılar genellikle mantarların yaşayabileceği nemli ve sıcak ortamı sağladığından, ayak tırnaklarını el tırnaklarından daha fazla etkiler. Etkilenen tırnaklar kalınlaşabilir veya rengi bozulabilir. Tırnak yatağından çatlamaya veya kalkmaya bile başlayabilirler.
Saçkıran belirtileri, enfeksiyonun nerede meydana geldiğine bağlı olarak değişir. Bir cilt enfeksiyonu ile aşağıdakileri yaşayabilirsiniz:
Saçkıranın vücudun hangi bölümünün etkilendiğine bağlı olarak farklı görünebileceğini yukarıda zaten detaylıca açıklamıştık.
Saçkıran nedeni olarak mantarları suçlayabiliriz. Yaklaşık 40 farklı mantar türü saçkırana neden olabilir. Bunlar tipik olarak Trichophyton, Microsporum ve Epidermophyton tiplerindendir. Bu mantarlar cildinizde ve diğer yüzeylerde, özellikle nemli alanlarda yaşayabilir. Ayrıca toprakta spor olarak da uzun süre hayatta kalabilirler. Mantarlar insanlara dört şekilde yayılabilir:
İnsandan insana: Saçkıran olan biriyle temasa geçerseniz veya tarak, havlu gibi kişisel eşyalarınızı paylaşırsanız enfeksiyon kapabilirsiniz. Enfeksiyon genellikle çocuklar arasında ve mantarı barındıran eşyaların paylaşılmasıyla yayılır.
Hayvandan insana: Etkilenen bir hayvana veya hayvanın temas ettiği nesnelere dokunduktan sonra saçkıran kapabilirsiniz. Kediler ve köpekler yaygın kaynaklardır, ancak çiftlik hayvanları gibi diğer hayvanlar da mantarları yayabilir.
Nesneden insana: Telefon veya umumi duş zemini gibi bir nesne veya yüzeyle temas ederseniz enfeksiyon kapabilirsiniz. Bu mantarlar nemli ortamlarda gelişirler.
Topraktan insana: Mantarları taşıyan toprakla doğrudan temastan sonra insanlar ve hayvanlar saçkıran kapabilir.
Saçkıran nedir neden olur, artık biliyorsunuz. Peki saçkıran nasıl geçer? Eğer vücudunuzun herhangi bir bölgesinde saçkıran yaşadığınızı düşünüyorsanız mutlaka doktorunuza başvurun. Doktorunuz saçkıran tedavisi için hem ilaçlar hem de yaşam tarzı düzenlemeleri önerebilir.
Saçkıran enfeksiyonunuzun ciddiyetine bağlı olarak doktorunuz çeşitli ilaçlar reçete edebilir. Sporcu kaşıntısı, atlet ayağı ve vücudun saçkıranları tipik olarak antifungal gibi topikal ilaçlarla tedavi edilebilir: Kremler, merhemler, jeller, spreyler. Bazı ciddi vakalar oral ilaçlarla tedavi edilebilir.
Saç derisindeki veya tırnaklardaki saçkıran, griseofulvin (Gris-PEG) veya terbinafin gibi reçeteyle satılan oral ilaçlar gerektirebilir. Doktorunuz reçetesiz (OTC) ilaçlar ve mantar önleyici cilt kremleri de önerebilir. Bu ürünler klotrimazol, mikonazol, terbinafin veya diğer ilgili bileşenleri içerebilir.
Reçeteli ve reçetesiz ilaçlara ek olarak, doktorunuz enfeksiyona karşı şu önlemleri almanızı isteyebilir:
Saçkıranı ancak doktorunuz tedavi edebilir. Bununla birlikte çoğu durumda, saçkırana neden olan mantarın yok olduğundan emin olmak için doktorunuz ilaçlarınızı 2- 4 hafta boyunca kullanmanızı isteyecektir. Bu tedavi, saçkıranın tekrarlama riskini de azaltır. Saç derinizde veya vücudunuzun birçok farklı yerinde saçkıran varsa, muhtemelen OTC tedavileri yeterli olmayacaktır. Doktorunuz size bir reçete yazabilir. Kötüleşen veya 2 hafta sonra düzelmeyen semptomlara dikkat edin. Eğer hiçbir düzelme görmüyorsanız mutlaka doktorunuza danışın.
Ayrıca aşağıdaki yazılarımız da ilginizi çekebilir:
Eğer saçkıran hastasıysanız, ilk duyduğunuz geleneksel tıbbi tedavi yöntemleri olan sarımsak ve sirke ruhudur, sonrasında doktora giderseniz size kortizonlu losyon veya iğne yazarlar, yanına mantar ilacı verebilirler o da olmadı eczaneden majistral ilaç yaptırırsınız. Geleneksel yöntemlerden modern tıbba kadar saçkıran ilaçlı tedavisindeki genel yaklaşım kısaca böyle özetlenir. Bende size bu yazımda saçkıran ilaçlarını anlatacağım.
Bu arada önemli bir not olarak belirteytim ki, çocuklarda görülen ve saç kıran denilen "tinea kapitis" direk bir mantar hastalığıdır ve bölgede yara yapar, ayrıca özellikle evcil hayvanlardan bulaşan bir cins mantar olan özellikle sakal kıran da görülen "tinea barbae" de bir mantar hastalığıdır, saçta da görülebilir ve bu mantar hastalıklarında kortizon kullanılmaz. Bu mantara bağlı hastalıklara da saçkıran denmektedir ama bizim kastettiğimiz, alopesi areata hastalığında ciltte kızarıklık ve yara olmaz, cilt kaymak gibi pürüzsüzleşir.
Alopesi areata için genelde strese bağlı bir bağışıklık sistemi (immun) kökenli bir hastalık dense de bazı yerlerde bunun bir mantar olduğu tahmini yürütülüyor, gerekçe olarak halkasal genişleme ve çeşitli bölgelere yayılması gösteriliyor. Tahmini yürütülüyor diyorum çünkü saçkıran dediğimiz alopesi areata için günümüzde dahi hala tam teşhis konulmuş değil. Bende bu görüşe katılarak ileride size anlatacağım kürü geliştirdim. Soru soran arkadaşlar oldu, onlara da dediğim gibi kendi üzerimde deniyorum yakın bir zamanda resimler ve videolarla anlatacağım. Ayrıca bilmenizi isterim ki, ben ne şifalı bilmem ne satıcısıyım, ne de size bir şey satacağım. Kürde kullandığım malzemeleri yazacağım siz dilediğiniz yerden temin edebilirsiniz.
Saçkıran sorunu için ülkemizde hemen akla ilk gelen bitkisel metodlar, sarımsak, sirke ruhu, tentürdiyot, ardıç katranı gibi metodlardır. Bu bitkilerin yada maddelerin ortak noktası mantara karşı etkili olmalarıdır. Zaten kendi tedavim için geliştirdiğim kürden saçkıranın bir mantar hastalığı olduğu teşhisinden yola çıkarak buldum.
Saçkıran veya sakal kıran için kullanılan bitkileri araştırmak için internette çok fazla okuma yaptım. Hasta olanlar bilir, en ufak bir bilgi ve umut bile çok önemli. Zaten moralle alakalı bir hastalık olduğu için saçın veya sakalın o durumu insan moralini tamamen çökertiyor.
Saçkıranda yabancı kaynaklarda tavsiye edilen bitkisel ilaçlar şunlar, soğan suyu, hibiskus, pelin otu, lavanta yağı, çay ağacı yağı, tarçın yağı, hint yağı biberiye yağı, iyot. Bizdeki sirke ruhunu pek bilen yok, sarımsağı ise yeni yeni keşfetmişler.
Burada yerli ve yabancı kaynaklarda adı geçen bitkilerin çoğu anti mantarik ve anti bakteriyel bitkilerdi araştırmalarım bunu gösterdi.
Dokotrlar saçkranda kortizon dediğimiz kortikosteroidleri yazarlar genelde, bunlar saç derisine sürülen pomat, losyon krem olabildiği gibi kortizon iğnesi de olabiliyor. Saçkıran için majistral ilaçlarda hazırlatılabiliyor. Ayrıca tedavinin yanıt vermediği durumda puva tedavisi, sadbe, diphencyprone (dpcp), ditranol, minoxidil gibi yöntemlere başvururlar.
Doktorlar tarafından reçete edilen eczanelerde hazırlanan majistral saçkıran ilaç tarifleri ise şunlar.
Bu majistral formüldeki galasiyal acetic acid bildiğimiz asetik asitin saf hali, ama %3 kullanılmış, yani sirkeden bile daha az, kloral hidrat kuvvetli bir madde aslında bir uyutucu ilaçmış, ama mukoza üzerinde etkiliymiş, bu da esasen dış deriyi inceltmek için kullanılmış olabilir. Eter %37kullanılmış, eter uyuşturucu anestezik bir madde. Saçkıran araştırmalarım sonucu oluşan kişisel kanaatim bunun saçkıranda kuvvetli bir etkisi olmayacağı yönünde.
Bu majistral formül ciddi anlamda mantar kırıcı etkiye sahip bir ilaç. Kafur ve amonya ciddi anlamda antifungal maddelerdir ve cildi tahriş ederler.
Bu majistral formülde, salisilik asit soyucu potasyum nitrat mantar ve bakteri kırıcı özelliktedir. Oranlara bakınca çok kuvvetli durmasa da günlük kullanımda uzun vadede işe yarama ihtimali var. Bu majistral formüllerden başka kınakına tentürü, kükürt, glikolik asit, katranla yapılmış başka majistral tarifler daha vardı yabancı kaynaklarda ama konuyu daha fazla uzatmak istemedim.
Bu majistral ilaçlarda düşüncemde haklı olduğumu aslında alopesi areata yani saçkıranın bir çeşit mantar olduğu görüşümü perçinledi. Kür tarifine oldukça az kaldı, ilk denememin üzerinden 1 hafta daha geçti ve sonuçlar yüzümü güldürüyor, bir sonraki yazıya kadar sağlıcakla kalın.