Sagu

Sagu Nedir?

İslamiyet öncesi Türk edebiyatında, ölen bir kimsenin arkasından söylenen şiirlere sagu adı verilmiştir. Sagular, ozanlar tarafından &#;yuğ&#; adı verilen cenaze törenlerinde söylenir ve vefat eden kimsenin kahramanlıkları, yaptığı iyilikler, cömertlik ve faziletleri dile getirilir.

Sagular genellikle milli nazım şeklimiz olan dörtlükler ile meydana getirilmiştir.

Eski Türklerin sagu adını verdikleri bu tür, daha sonraki dönemlerde divan edebiyatında &#;mersiye&#;; günümüzde ise &#;ağıt&#; adını almıştır. Ancak ağıt daha çok halk tarafından ve basit bir biçimde söylenirken; mersiyede daha yoğun bir dil ve üslup kullanılmaktadır.
 

Sagunun Özellikleri

• Çok sevilen bir kişinin ölümünden duyulan üzüntünün dile getirildiği şiirlerdir.
• Yuğ törenlerinde, ölen kişinin ardından söylenen ölüm konulu şiirlerdir.
• Ölenin dürüstlüğü, faziletleri anlatılır.
• Sagular, sözlü edebiyat döneminin ürünlerindendir.
• Sagular da koşuklar gibi “kopuz” eşliğinde söylenmiştir.
• 7&#;li hece ölçüsüyle söylenir; kafiye şeması aaab&#;dir.
• Nazım birimi dörtlüktür
• Biçim bakımından koşuk gibidir.
• Sagular, sanat kaygısından uzaktır. Samimi bir dille söylenmiştir.
• Bilinen en eski sagu örneği Saka Türklerinden Alp Er Tunga adına söylenmiştir.
• Sagu, geçmişte yalnızca topluma mal olmuş, tanınan, bilinen devlet büyükleri veya kahramanlar için söylenirdi. Günümüzde ise halk edebiyatı ve kültürü içinde &#;ağıt&#; olarak yaygınlaşmış ve herkesin ölümünden sonra söylenebilen bir şiir geleneği haline gelmiştir. Anadolu’da &#;ağıtçı&#; ya da &#;sagucu&#; adıyla bilinen kadınlar tarafından ölen kişilere para karşılığında ağıt yakma geleneği halen devam etmektedir.

Sagu Örnekleri

Eski Türklerde sevilen, sayılan bir kişinin ölümünden sonra düzenlenen cenaze törenine “yuğ töreni”, bu törenlerde söylenen şiirlere “sagu” adı verilir.

Ölen kişinin yiğitliğini, yaptığı işleri, değerini anlatan, ölümünden doğan acıyı dile getiren bu şiirler bir tür ağıttır. Destan özelliği de gösteren sagularda geniş doğa tasvirlerine rastlanır.

Aşağıda Alp Er Tunga'nın ölümü üzerine duyulan acıyı dile getiren "Alp Er TungaSagusu"nu okuyacaksınız. Alp Er Tunga Sagusu XI. yüzyılda Kaşgarlı Mahmud tarafından halk ağzından derlenmiştir. Sagular hece vezniyle söylenir, nazım birimi dörtlüktür. Her dörtlüğün ilk üç mısrası birbiri ile kafiyeli, dördüncü mısralar ise kendi aralarında kafiyelidir.

Dörtlüklerin son mısralarının birbiri ile kafiyeli oluşu ayni zamanda dörtlükler arası bir bağ görevi görmektedir. Türk Aşık Edebiyatında yaygın olarak kullanılan koşma, destan, semai gibi nazım şekilleri, sagunun yüzyıllar içinde işlenerek geliştirilmiş şeklinden başka bir şey değildir.

• 7’li hece ölçüsü ile söylenip kafiye şeması aaab şeklindedir.
• Nazım birimi dörtlüktür.
• Sagular da koşuklar gibi “kopuz” eşliğinde söylenmiştir.
• Ölen kişinin yiğitliğini, yaptığı işleri, değerini anlatan, ölümünden doğan acıyı dile getiren sagular, bir tür “ağıt”tır.
• Sagular, sanat kaygısından uzaktır. Samimi bir dille söylenmiştir.
• Sagular, koşuk nazım şekliyle söylenir. Divan-ı Lugati’t Türk’te yer alan Alp Er Tunga sagusu, bu türün önemli bir örneğidir. Bu sagunun tamamı on iki dörtlüktür.
• Sagular, sözlü edebiyat döneminin ürünlerindendir.
• Sagunun Halk edebiyatındaki karşılığına ağıt; Divan edebiyatındaki karşılığına ise mersiye adı verilir.
• Geçmişte bu şiirlerde, ölen bir devlet adamının, bir kahramanın veya sevilen herhangi bir kimsenin ölümünden duyulan bir üzüntü dile getirilirken, günümüzde ise her insan için söylenebilmektedir.

Alp Er Tunga öldi mü
Isız ajun kaldı mu
Özlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtılur

Özlek yarağ közetti
Ogrı tuzak uzattı
Beglerbegin azıttı
Kaçsa kah kurtulur

Ögreyüki mundağ ok
Munda adın tigdağ ok
Atsa ajun uğrap ok
Tağlar başı kertilür

Begler atın argurup
Kagdu anı turgurup
Menğzi yüzü sargarup
Körküm anğar türtülür

Ulşıp eren börleyü
Yırtıp yaka urlayu
Sıkrıp üni yurlayu
Sıgtap közi örtülür

Könğlüm için örtedi
Yitmiş yaşığ kartadı
Keçmiş özüg irtedi
Tün kün keçüp irtelür

1. Kimi hurma ağaçlarının özünden çıkarılan ve pirinç gibi kullanılan nişastalı bir madde, hintirmiği.

[Sauvo] n. sago, starch derived from the trunk of some varieties of palm tree (used to make pudding)
n. sago, starch derived from the trunk of some varieties of palm tree (used to make pudding)
n. sago, starch derived from the trunk of some varieties of palm tree