Sanat Metinleri Ve Öğretici Metinler Arasındaki Farklar

1 MESUDE ARKIM RUS DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ OSİP İVANOVİÇ SENKOVSKİ'NİN ÖYKÜ SANATI MESUDE ARKIM ARALIK 2017 RUS DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI ARALIK 2017

2

3 OSİP İVANOVİÇ SENKOVSKİ NİN ÖYKÜ SANATI Mesude ARKIM YÜKSEK LİSANS TEZİ RUS DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI GAZİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ARALIK 2017

4

5

6 iv OSİP İVANOVİÇ SENKOVSKİ NİN ÖYKÜ SANATI (Yüksek Lisans Tezi) Mesude ARKIM GAZİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Aralık 2017 ÖZET Osip İvanoviç Senkovski, 19. yüzyılın ilk yarısında Rus edebiyatında uzun yıllar yer edinmiş ve eserlerini romantizm akımı doğrultusunda kaleme almış Leh bir yazardır. Henüz üniversite yıllarındayken edebiyat ve gazetecilik faaliyetleriyle uğraşmaya başlamış olan Senkovski, yazar kimliğinin yanı sıra akademisyen kimliği ile de ön plana çıkar. İki yıllık Doğu seyahati esnasında edindiği kültürel birikimi eserlerine yansıtarak Türkiye, Suriye ve Mısır seyahatlerine dair otobiyografik notlar içeren doğu öykülerini yazar. Gazetecilik faaliyetlerinde de bulunan Senkovski, aralarında yirmi yıla yakın çalıştığı Biblioteka Dlya Çteniya nın da bulunduğu pek çok derginin editörlüğünü yapar. Bunun bir sonucu olarak Senkovski, öykülerinin çoğunu bir gazeteci gözüyle, hiciv ve ironi unsurları içeren gazete metni olarak kaleme alır ve Rus edebiyatında fel yeton tarzının gelişimine katkıda bulunur. İroni ve hiciv unsurlarını kullanarak meydana getirdiği eserlerinde toplumda Batı bilimine duyulan hayranlığı ve Batı özentisini eleştirir, bunun yanı sıra dönem edebiyatına sıklıkla göndermelerde bulunur. Çok yönlü kişiliğinin ürünü olan öyküleriyle geniş kitlelerce beğeni kazanmasına karşın Senkovski, öykülerinde gazeteci üslubunun dışına çıkamamış olması ve çoğunlukla edebiyatçıları hedef alması sonucu zamanla unutulmuş, Rus edebiyatında ikinci dereceden bir yazar olarak yer kalmıştır. Ancak farklı alanlardaki birikimlerini kendine has üslubuyla bir araya getirerek kaleme aldığı öyküleriyle Rus edebiyatına kültürel bir katkı sağlaması açısından önemlidir. Bilim Kodu : Anahtar Kelimeler : Osip İvanoviç Senkovski, ironi, Doğu öyküleri, fantastik öyküler Sayfa Adedi : 161 Tez Danışmanı : Prof. Dr. E. Zeynep GÜNAL

7 v OSIP IVANOVICH SENKOVSKY S ART OF STORY (M.S. Thesis) Mesude ARKIM GAZI UNIVERSITY INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES December 2017 ABSTRACT Osip Ivanovich Senkovsky is a Polish writer, taking place for many years in 19 th century Russian literature within the frame of romantic movement. Involving in literary and journalistic activities in early university years, Senkovsky is famous not only for his author side both also for his academic works. He wrote his oriental stories, involving autobiographic notes regarding his travels to Turkey, Egypt and Syria and represented these obtained cultural accumulations during his two-year travel to the East in his works. Being engaged in journalistic activities, Senkovsky took on editorship of many journals including Biblioteka dlia chteniya, for which he worked nearly twenty years. As a result, he wrote most of his stories from a journalist s perspective, as a feuilleton, known as a part of newspaper including ironical and satirical factors, and he contributed into development of this literary genre. In most of his works containing ironical and satirical factors, he criticizes the admiration for Western science and admiration the West. Also, he frequently makes references to writers of that period. Even though he received appreciation of large masses through his stories, he became forgotten as time went on, because he couldn t go out of journal style and mostly aimed at belletrists. Thus, he stayed as second-degree writer in Russian literature. Nevertheless, he has an important place regarding his stories, formed by his cultural background with his original style. Science Code : Key Words : Osip Ivanovich Senkovsky, irony, oriental stories, fantastic stories Page Number : 161 Supervisor : Prof. Dr. E. Zeynep GÜNAL

8 vi TEŞEKKÜR Tez çalışmam boyunca değerli fikirleriyle beni yönlendiren ve zorlandığım noktalarda yardımlarını esirgemeyen saygıdeğer hocam Prof. Dr. E. Zeynep GÜNAL a; kıymetli bilgilerinden faydalandığım değerli hocalarım Prof. Dr. Ayla KAŞOĞLU na, Prof. Dr. Zeynep Bağlan ÖZER e ve Doç. Dr. Gamze ÖKSÜZ e; çalışmalarım sırasında manevi açıdan büyük desteği olan aileme, arkadaşım Alfııa IRMAK a ve tüm çalışma arkadaşlarıma teşekkürü bir borç bilirim.

9 vii İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET... iv ABSTRACT... v TEŞEKKÜR... vi İÇİNDEKİLER... vii 1. GİRİŞ OSİP İVANOVİÇ SENKOVSKİ NİN HAYATI VE ESERLERİ DOĞU KÜLTÜRÜ FANTASTİK ÖĞELER Hayali Yolculuklar Akıl Dışı Ögeler SOSYETE İNSANI ÜSLUP VE ANLATIM ÖZELLİKLERİ SONUÇ KAYNAKÇA ÖZGEÇMİŞ

10 1 1. GİRİŞ Tezimizde 19. yüzyılın ilk yarısında Rus edebiyatında aktif olarak yer alan Leh asıllı yazar Osip İvanoviç Senkovski nin öykülerini inceleyeceğiz. İncelemenin çıkış noktası, Rusya da Türkoloji nin kurucularından biri olan Osip İvanoviç in Doğu kültürünü yansıttığı, özellikle Osmanlı ya dair izlerin yer aldığı öyküleri olmuştur. Doğu öykülerinin yanı sıra yazarın farklı konuları ele aldığı öyküleri de mevcuttur ve bunlardan en sık işlenen konular doğrultusunda incelememiz beş bölümde yapılmıştır. Tezimizin ilk bölümünde eserlerinin daha iyi anlaşılması amacıyla yazarın yaşamı, çalışmaları ve diğer yazarların veya eleştirmenlerin Senkovski hakkındaki görüşleri ile ilgili bilgiler yer almaktadır. İkinci bölümde Senkovski nin iki yıl süren Doğu seyahati sonucu edindiği izlenimleriyle birlikte Doğu ile ilgili bilgilerini aktardığı Türk Çingene, Şiirsel Dünya Seyahati, Ebsambul, Suriye Anıları ve Antar adlı öyküleri incelenecektir. Bu öyküler Türk ve Arap kültürünü hem detaylı olarak hem de objektif bir biçimde aktarması açısından oldukça önemlidir. Üçüncü bölümde fantastik öyküler yer almaktadır. Yazarın, öykülerinde kullandığı fantastik ögeler, toplum ve edebiyat ile ilgili eleştirilerini barındırmaktadır. Bu eleştirilerine ait değerlendirmeler iki alt başlıkta toplanmıştır. Birinci alt başlık Hayali Yolculuklar da Batı bilimine duyulan hayranlığa ve dönem toplumuna dair ironik bir tutum çerçevesinde getirdiği eleştirilerine yer verilmiştir. İkinci alt başlık Akıl Dışı Ögeler de Senkovski nin akıl dışı ögeler doğrultusunda edebiyat dünyasına ve kendisine olumsuz bir tutum içerisinde olan yazarlara karşı bir sesleniş ya da cevap niteliğinde olan öyküleri incelenecektir. İncelenecek bu öyküler arasında Denetçi Bir Ruhun Serüvenleri, Medvejiy Adasına Bilimsel Bir Seyahat, Etna Dağı na Duygusal Bir Seyahat, Şeytanın Huzuruna Çıkış, Ev Cinin Notları ve Kitapların Kafaya, Kafaların Kitaba Dönüşmesi yer almaktadır. Dördüncü bölümde dönemin sosyete insanı ele alınacaktır. Sosyete toplumunda kadınların yeri, evlilik, manevi değerlerdeki kayıp gibi problemler

11 2 yazarın toplumla ilgili eleştirilerinin odak noktasını oluşturmaktadır. Bu başlık altında Birkaç Saat İçinde Bir Kadının Bütün Hayatı, Peterburg Adetleri, Eğitimli Konuşma Kuramı isimli öyküler ele alınacaktır. Son bölüm olan beşinci bölümde ise yazarın öykülerinde sıklıkla görülen üslup ve anlatım özelliklerine değinilecektir. Uzun ve karmaşık cümle yapıları, eş anlamlı sıfatlar kullanarak betimlemeler oluşturması gibi onun üslubunu yansıtan örnekler verilmeye çalışılmıştır. Hemen her öyküsünü hicivsel ve ironik bir tutumla kaleme alan yazarı çağdaşlarından farklı kılan ve yazarın çağdaşlarıyla benzerlik gösterdiği noktalar ele alınacaktır. Öykülerin Türkçe çevirileri bulunmadığından dolayı incelemelerde eserlerin orijinalleri kullanılmıştır. Ulaşılan çıkarımlara ya da varsayımlara destek olması amacıyla eserden alıntılar Türkçe çevirileriyle birlikte verilmiştir. Metin içerisinde ulaşılan sonuçlara destek olması açısından başka araştırmacıların ve eleştirmenlerin konu ile bütünlük sağlayan yorumları da kaynak olarak gösterilmiştir.

12 3 2. OSİP İVANOVİÇ SENKOVSKİ NİN HAYATI VE ESERLERİ ( ) Tarihimizde meydana gelmiş pek çok olay, Doğu nun incelenmesi ile aydınlığa kavuşacaktır. Osip İvanoviç Senkovski Osip İvanoviç Senkovski (İosif-Yulian Senkovski) 19 Mart 1800 tarihinde, Vilnius tan elli verst uzaklıktaki Antokolon malikânesinde dünyaya gelir. Svyatıy İosif (Aziz Yusuf) gününde dünyaya geldiği için, ona İosif-Yulian adı verilir 1. Aslen bir Leh olan Senkovski, Polonya da eskiden beri bilinen Sabrevski ailesine mensuptur. 2 Annesinin Belaruslu bir aileden geldiği bilinmektedir. 3 Senkovski nin ataları kendi dönemlerinin ünlü yazarları, askerleri ve diplomatlarıdır. Dedesi, Lehistan kralı Stanislav Ponyatovski ile yakın ilişkiler içinde bulunmuş ve Yekaterina döneminde ona Petersburg ta eşlik etmiştir 4. Oldukça zengin olan Senkovskiler, şatafatlı bir yaşamın ve dikkatsizce para harcamanın sonucu yoksul düşer. Babasının ölümü ile birlikte annesi iki küçük çocuğuyla dul ve neredeyse parasız kalır. Bilgisi ve elinde kalan az miktardaki parası, annesinin sahip olduğu tek şeydir ve bunları, geleceğinin parlak olacağı önceden belli olan küçük oğluna adar. Kızını da Vilnius taki Vizitantinok Manastırı nda okutur. Senkovski, döneminin diğer soylu çocukları gibi ilköğrenimini evde tamamlar ve annesi onun ilk öğretmeni olur. Daha sonra, ablasının eşi Profesör G. E. Groddeck onun eğitimi için yardımda bulunur ve sıra dışı gördüğü bu çocukla ilgilenmek profesörün hoşuna gider. Kıvrak zekâsı, profesörü adeta büyüler. Adelaida Senkovskaya biyografik notlarında eşinin, profesörün Osip İvanoviç i diğer çocukların onun yanında övülmesine izin vermeyecek kadar sevdiğini 1 Solovyev, Ye. A. (1892). O.İ. SENKOVSKİ. Ego jizn i literaturnaya deyatelnost. Peterburg: Tipografiya S. N. Hudekova, 31 2 Koşelev. V.A., Novikov A.E. (1989). Zakusivşaya udila nasmeşka. O. İ. Senkovski. Soçineniya Barona Brambeusa. Moskova: Sovetskaya Rossiya, 5 3 İnternet: Dudışkin, S.S. (1859). Senkovski diletant russkoy slovesnosti. adresinden tarihinde alınmıştır. 4 Solovyev, a.g.e., 31

13 4 anlattığından bahseder. 5 Profesör Groddeck, parlak bir gelecek vaat eden bu öğrencisi ile gurur duyar, onu Vilnius Üniversitesi ne hazırlar ve eğitim hayatı boyunca yanında olur. Senkovski bu üniversitede doğu bilimci Profesör İokim Lelevel ve fizyoloji alanında profesör olan Andrey Snyadetski ile tanışır. Küçük yaştan beri felsefe ile ilgilenen Osip İvanoviç, Lelevel ve Snyadetski sayesinde Doğu çalışmalarına merak duymaya başlar. Henüz 18 yaşında iken Lokman Hekim in fabllarını Arapçadan Lehçeye çevirerek, ilk çevirisini yapmış olur. 6 Daha sonraları Süryani hiciv yazarı Lukianos un hikâyelerini Arapçadan Lehçeye çevirir. 19 yaşında iken İranlı ünlü şair Hafız ın şiir kitabı üzerine Farsça bir eleştiri yazar. Bu çalışkanlığı ve üstün yetenekleri, Senkovski nin üniversiteyi yaşıtlarından önce bitirmesini sağlar. Osip İvanoniç in edebiyattaki ilk deneyimleri de öğrencilik yıllarına dayanır. Profesör Snyadetski nin başkanlığındaki bir edebiyat topluluğu olan Tovarişçestvo şçubravtsev (Çılgınlar Topluluğu) tarafından çıkarılan Uliçnıye vedomosti adlı Leh mizah dergisinde pek çok faaliyette bulunur. Vilnius Üniversitesi, doğu alanında çalışmalar yapacak bir öğrenci arayışına girer ve bir katılım ilanı yayınlar: Kadim Fars ve Türk filolojisi çalışan, Arapça, Farsça, Türkçe bilen ve bu alanda kısa sürede önemli başarılar elde edecek yeteneklere sahip bir öğrenci. 7 Senkovski, üniversitesi tarafından bu çalışmalara oldukça uygun bir öğrenci olarak seçilerek, Doğu seyahatine çıkma fırsatı yakalar. Doğu seyahatine gitmeden önce, yaşça kendinden büyük Vilniuslu bir bayan ile evlenir. Maddi durumu oldukça iyi olan bu bayan, Senkovski nin Doğu seyahati için maddi destek sağlar. 8 Bu seyahatten döndükten sonra 1829 da bir saray bankacısı olan Baron Rall in kızı Adel Aleksandrovna ile ikinci evliliğini yapar. Senkovski nin 1820 yılında başlayan Doğu seyahati iki yıl sürer ve bu iki yıl süresince Türkiye, Suriye ve Mısır da bulunur. Lübnan ve Suriye de yaşayan ve Katolik Kilisesine bağlı olan Marunîler ile birlikte Ayn Tur Manastırında kaldığı süre 5 Senkovskaya, A. A. (1858). Osip İvanoviç Senkovski (Baron Brambeus). Biografiçeskiye zapiski ego jenı. Sankt-Petersburg: Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk, Serikoff, N. (2009), Thinking in a different language: the Orientalist Senkovskii and Orientalism. Acta Orientalia Vilnensia, Sayı:10, 1-2, Koşelev, Novikov, a.g.e., 5 8 Solovyev, a.g.e., 35

14 5 zarfında, Arapça öğrenme merakı uyanır. 9 Buralarda geçirdiği vakit içerisinde Türkçe ve Arapçayı çok iyi derecede öğrenir. Öyle ki, düzgün aksanı ve dili hatasız bir şekilde konuşması sayesinde, kaldığı şehirlerdeki yerliler onun yabancı olduğunu anlamaz. Dilin konuşulduğu yerlerde yaşayarak, bu dile mensup ulusların kültürünü, geleneklerini, yaşam ve düşünce tarzları hakkında da derin bilgi sahibi olur. Türkçe ve Arapça dışında Süryanice, İtalyanca ve çağdaş Yunanca öğrenir. Daha sonra Uzak Doğu ya merak salarak Çince, Moğolca ve Tibetçe öğrenir. Bu seyahat, Senkovski nin üzerinde büyük bir etki bırakır. Onun bu seyahati sadece bilimsel bir amaç içermez. Doğu ya Polonya ve Türkiye arasındaki tarihi bağlar üzerine materyaller toplamak amacıyla gider. Seyahatinin bu yönünü de şu sözleriyle ifade eder: Tarihi ilişkileri, sadece Hıristiyan topluluklarla olan ilişkilere indirgememek gerekir, çünkü dünya sadece bu milletlerden ibaret değil. Doğu bilimleri sadece ticari, siyasi ve dini ilişkilerde önemli değil. Alışkanlıklarımız ve kurallarımızın bazılarına, hatta dilimize bir bakarsak atalarımızın Doğu halklarıyla sıkı sıkıya bağlı olduğu görülür. Tarihimizde yer alan pek çok olay, ancak Doğu nun incelenmesiyle aydınlığa kavuşacaktır. 10 Senkovski, Suriye de yaklaşık yedi ayını geçirir ve Kasım 1820 de İskenderiye ye geçer. Burada ve Kahire de yaklaşık üç ay kalarak yerel ağzı öğrenir. Şubat 1821 de Nil in yukarısına giderek, piramitleri ve kadim Mısır ın tarihi kalıntılarını görür. Afrika da yukarı Etiyopya ve Sudan ı gezer. Doğuluların adlandırdıkları üzere Yusuf Bey, Doğu kıyafetleri içinde başında çalması ve düzgün Suriye lehçesi ile Arapça konuşarak, güvenli bir şekilde Nil Ovası halkının yaşayışları ve kültürleri üzerine gözlemler yapar. Türkiye ye seyahati sırasında Senkovski, antik şehirlerde M.S.2. yüzyılda yaşamış bir gezgin ve coğrafyacı olan Pausanias ın Yunanistan Üzerine Notlar (Graeciat Descriptio) adlı eserindeki başlıklardan yola çıkarak gezer. Mektubundaki yer adlarını da Türkçeden ziyade Yunanca olarak verir: İzmir-Symrna, Çanakkale-Dardanelle. 11 Senkovski, İstanbul da bulunduğu süre zarfında Rus elçisi Kont Stroganov ile görüşür. Stroganov, Senkovski nin yeteneklerine hayran kalır ve diğer 9 Kaverin, V.A. (1966). Baron Brambeus: istoriya Osipa Senkovskogo, jurnalista, redaktora Biblioteka dlya çteniya, Moskova: Nauka, Kaverin V.A., a.g.e., Serikoff, a.g.y., 116

15 6 çalışmalarını da engellemeden, onun Dışişleri Bakanlığı nda elçilik tercümanı olarak çalışmasını teklif eder. Stroganov un bu teklifi Senkovski ye çalışmalarını yürütebilmesi açısından oldukça cazip gelir. Bilimler Akademisi öğretim üyesi H. D. Fren tarafından sınava tabi tutulur. Fren, Senkovski nin Arapça konuşup yazabilmesine hayran kalır 12. Sınavı başarıyla geçen Osip İvanoviç tercümanlık görevine atanır. Göreve başladıktan bir süre sonra Sudan a gönderilir. Müslüman Doğu nun ticaretini, coğrafyasını, tarihini ve siyasetini inceler ve bu bilgiler, Doğu nun genel bir dış politika sorunu olduğu 20 li yıllarda Rusya da kullanılır. Bu dönemde Yunan ayaklanması en kızgın dönemindedir ve Kahire de Hıristiyanlara karşı bir ayaklanma hazırlıkları baş gösterir. Bu yüzden de Senkovski nin acilen Avrupa ya dönmesi istenir ve 22 Temmuz 1821 de Avusturya ya ait bir ticaret gemisiyle Mısır dan ayrılır 13 ve Peterburg a gönderilir. Senkovski Peterburg a döndüğünde, Peterburg Üniversitesi ona Doğu dilleri bölümünde çalışması konusunda bir teklifte bulunur. Senkovski ilk başta bu teklifi kabul etmek istemez, çünkü sürekli yerinde oturması gereken bir iştir. Fakat kendini geliştirmesi açısından oldukça faydalı, ayrıca saygın bir meslek olduğu ve Dışişleri Bakanlığı nın üyesi de sayılacağı için bu teklifi reddetmez. Çünkü Polonya daki üniversiteler Senkovski ye araştırmalarında destek çıkmaz ve onu bir akademisyen olarak kabul etmez. Bu durumun nedeni, Senkovski nin Doğu üzerine çok fazla araştırma yapmasının Polonya da onunla ilgili iyi bir izlenim yaratmamasıdır. Kendi ülkesinin tarihine değil de Doğu ülkelerinin tarihleri ve kültürlerine bu kadar merak duyması Leh hükümetini rahatsız eder. Rusya da yaşamaya başladığı dönemde ise Rus hükümeti onun bir ajan olmasından şüphe duyar. 14 Ancak Senkovski ile ilgili bu şüphelerin dışında tutulması gereken bir gerçek vardır: onun, döneminin meslektaşları arasında Arap dünyasını gezip görmüş, oralarda yaşamış tek profesör olmasıdır. 15 Bu özelliği ona bir ayrıcalık kazandırır ve nihayetinde Peterburg Üniversitesi nin Türk ve Arap dili kürsülerinde göreve başlar. Burada birkaç yılını özellikle Çince, Tibetçe, Mançurca, Moğolca 12 İnternet: Savelyev, P. S. (1858), O jizni i trudah Senkovskogo, Sankt-Petersburg: Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk adresinden tarihinde alınmıştır 13 İnternet: Savelyev, P.S. (1858). O jizni i trudah Senkovskogo, Sankt-Petersburg: Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk adresinden da alınmıştır. 14 Kaverin, a.g.e., Serikoff, a.g.y., 115

16 7 gibi Doğu dillerini öğrenmekle geçirir. Yine bu dönemde, öğrenciyken yaptığı çalışmalarını Latince, Arapça, Farsça, Fransızca ve Lehçe olarak yayımlar. O dönemde Rusya, Türkiye ile savaş halinde olduğundan dolayı, Rus Askerleri İçin Türkçe Cep Kitabı (Karmannaya knijka dlya russkih voinov, ) adı altında Türkçe konuşma kılavuzu hazırlar. 16 Altın Orda tarihi üzerine çalışıp, yeni bir Arapça sözlüğü de hazırlar. Senkovski nin Doğu dilleri alanında diğer bir katkısı ise Rusya-İran Savaşı sırasında getirttiği Farsça kaynaklar olur Rusya-İran Savaşı Senkovski için Farsça kaynaklara ulaşmak açısından büyük bir fırsat olarak görülür. Bu doğrultuda, İran da görev yapmakta olan Rus subay İ. İ. Dibiç e Doğu ile ilgili pek çok kaynağın bulunduğu Erdebil kütüphanesinin Farslardan alınması gerektiğini ifade eden bir mektup gönderir. Hocası Profesör Lelevel e de 18 Nisan 1828 tarihli mektubunda Yakın zamanda bütün Avrupa nın bilim için oldukça önemli olan bu keşifle gümbürdeyeceğini umuyorum. diye yazar. Senkovski nin bu ricası kabul edilir ve Erdebil Kütüphanesi ile pek çok Arapça ve Farsça el yazmaları, İran ile yapılan barış anlaşması ile Rusya ya geçer. 17 Genç yaşta böylesine faydalı çalışmalar yapan Senkovski, pek çok üniversiteden teklifler almaya başlar. Vilnius ve Krakov Üniversiteleri, Fransa, İngiltere ve İrlanda daki eğitim toplulukları Senkovski yi üyeleri olması için davet ederler. Yabancı eğitim dergileri onun yazılarına ve seyahatleri esnasında elde ettiği bilgilere yer verirler. Bilimsel çalışmalardan biraz uzaklaşmak için Severnaya Pçela adlı dergide ve diğer bazı dergilerde makaleler yayımlar. Çalışmalarıyla ismini duyuran bu genç profesörün Rus edebiyatında yer alması, Doğu seyahatine çıkmadan önce, henüz üniversite öğrencisiyken tanıştığı Faddey Bulgarin ( ) sayesinde olur. Senkovski nin yazıları, Doğu edebiyatından yaptığı çevirileri Bulgarin in Severnıy Arhiv adlı edebiyat yıllığında yer almaya başlar yılında derginin ilk sayısında Sudan ve Yukarı Etiyopya ya Seyahatlerden Kısa Notlar (Kratkoye naçertaniye puteşestviya v 16 Senkovskaya, a.g.e., Kaverin, a.g.e., 37

17 8 Nubiyu i Verhnyuyu Efiopiyu) adlı gezi notu yayımlanır 18. F. V. Bulgarin, Senkovski nin bu seyahati boyunca elde ettiği değişik ve ilginç izlenimlerini oldukça faydalı bulduğu yorumunu yapar ve böylece Senkovski nin Rus edebiyatında adı ilk kez Bulgarin in bir yazısında geçmiş olur. Bulgarin, Senkovski için hem Polonya ile bağlantılarını sağlayacak hem de edebi kariyerinde ona yol gösterecek bir kişidir. Leh gazetecilik geleneğini Rus topraklarındaki ilk tecrübelerinde kullanmak için Bulgarin in yayınları ve bağlantıları oldukça uygundur. 19 Böylece genç profesör 1823 yılında Bulgarin sayesinde Rus Yazarlar Topluluğu (Obşçestvo russkih pisateley)na dâhil edilir. Bu toplulukta Senkovski pek çok yazarla ve özellikle o dönemde romantik akım çizgisinde yer alan ünlü yazarlardan A. A. Bestujev-Marlinski ile bir araya gelir. Sovyet dönemi modernist yazarlarından A. M. Remizov un bahsettiği üzere, Senkovski, Bestujev-Marlinski ye Lehçe öğretir, Marlinski de onun Rusçadaki hatalarını düzeltir. 20 Senkovski nin edebiyata girdiği 1820 li yıllar, Rus edebiyatında Romantizm akımının hâkim olduğu bir dönemdir. Bu dönemde yazarlar, eserlerinde toplumsal gerçekleri yansıtmaktan ziyade eserlerinin edebi açıdan keyif verici olmasına dikkat ederler. Sade bir dili tercih ederek halkın anlayabileceği bir üslup oluşturma amaçlarına karşın, eserleri yine eğitimli olan soylu kesim tarafından okunabilir. Senkovski sadece soylu kesime hitap eden edebiyata karşı çıkarak, yazdıklarının toplumun her kesimince okunması gerektiğini düşünür. 21 Ancak bu düşüncesi özellikle V. F. Odoyevski yi rahatsız eder. Gelenekçi ve soylu bir kişilik olarak Odoyevski, edebiyatın orta ya da alt sınıfa değil, yüksek zümredeki kişilere hitap etmesi gerektiğini savunarak bu görüşünü Senkovski yi hicvetme amacıyla yazdığı bir makalesinde dile getirir: Eğitim, toplumun en alt seviyesine kadar indi. Basit bir zanaatkâr bile olamayacak kişiler bilgin ve edebiyatçı olma iddiasında bulunuyor. Bu kişiler neredeyse her gün bizim akademilerimizin onlar için kapalı olan kapıları önünde toplanıyorlar ve bağırışlarıyla yoldan geçenlerin dikkatini çekmeye çalışıyorlar İnternet: Reytblat, A.İ. (2016). Faddey Bulgarin: İdeolog, jurnalist, konsultant. Moskova: Novoye literaturnoye obozreniye adresinden da alınmıştır. 19 Kaverin, a.g.e., Koşelev, Novikov, a.g.e., 7 21 Solovyev, a.g.e., Kaverin, a.g.e., 68

18 9 Senkovski nin Rus edebiyatına giriş yaptığı bu dönemde A. S. Puşkin, M. Yu. Lermontov, N. V. Gogol, V. F. Odoyevski, A. A. Bestujev-Marlinski, V. G. Belinski gibi güçlü isimler yer alır. Böyle güçlü isimlerin arasında edebiyatta yer alabilmek Senkovski için oldukça zordur, fakat Puşkin, A. V. Drujinin gibi pek çok çağdaşı onu sanata ve bilime olan merakı, donanımı ve bilgisiyle oldukça yetenekli biri olarak görür. Senkovski nin Rus edebiyatındaki ilk deneyimi Doğu Öyküleri (Vostoçnıye povesti) serisidir. Bu döneme kadar Senkovski, sadece Leh bir yazar olarak bilinmekte ve fazla tanınmamaktadır. A. A. Bestujev Marlinski ve K. F. Rıleyev tarafından Peterburg da çıkarılan Polyarnaya zvezda adlı Dekabrist edebiyat yıllığında 1823 yılında Bedevi (Beduin) adlı öyküsü yayımlanır yılında bir Dekabrist edebiyat yıllığında Kula Atın Yiğidi (Vityaz bulanogo kon ya) adlı öyküsü çıkar. Bu öykü Puşkin in dikkatini çeker ve Bestujev-Marlinski ye bir mektubunda şöyle yazar: Arap masalı bir harika; bu Senkovski ye sahip çıkmanı tavsiye ederim. 23 Doğu öyküleri bir seri olarak yayımlanmaya devam eder ve 1825 yılında Tahtadan Güzel (Derevyannaya krasavitsa), Gerçek Gönül Yüceliği (İstınnoye velikoduşiye), Nankörlere Bir Ders (Urok neblagodarnım) adlı doğu öyküleri yayımlanır. Bu öykülerin Rusçaya çevrilmesinde Senkovski ye A. A. Bestujev- Marlinski nin büyük yardımı dokunur. 24 Osip İvanoviç Rus edebiyatındaki en büyük çıkışını İngilizceden çeviri olarak yayımladığı Hacı Baba Londra da (Hadji-Baba v Londone) sayesinde yapar yılında Severnaya pçela adlı dergide çıkan bu öykü İran, Ermenistan ve Mısır seyahatleri ile ünlü İngiliz diplomat James Justinian Morier in The Adventures of Hajji Baba of Ispahan (1824) adlı eseridir. Elçilik göreviyle bulunduğu İran da Fars halkının gelenek ve göreneklerini anlattığı bu kitabın Rusça çevirisinin basımını Smirdin üstlenir. Kitap, 1830 yılında dört bölüm halinde yayımlanır. Kitap, çok büyük bir başarı getirir ve Smirdin bu çeviriyi rubleye satın alır 25. Bu çevirinin başarısından oldukça memnun olan Senkovski, kitabın ilk bölümü Hacı Baba Türkiye de ve İran da (Hadji-baba v Turtsii i Persii) yı da çevirmeye karar verir. 23 İnternet: Puşkin, A. S. (1979). Polnoye sobraniye soçineniy. Tom 10, Leningrad: Nauka, adresinden da alınmıştır. 24 Kaverin, a.g.e., Senkovskaya, a.g.e., 56

19 10 İran ve Türkiye seyahatlerini de içine katarak, 1831 yılında yayımlar. 26 Bu bölüm ilk çeviri kadar ses getirmez, ama Senkovski nin Smirdin tarafından fark edilmesini sağlar yılıyla birlikte Senkovski nin ünü doruğa ulaşır. Dekabrist şair V. K. Kühelbeker 9 Temmuz 1835 tarihli mektubunda Nikolay Glinka ya Senkovski nin eserleri hakkında şunları yazar: Senkovski toplumumuzda ümit verici bir olgudur. Yetenekli, tasviri zengin, ayrıca bilge kişiliğine diyecek yok. Fakat kuramları hiçbir işe yaramıyor. Rus diline dair ileri sürdüğü savlar hiç de yerinde değil. 27 Senkovski, farklı dillerden yaptığı edebi çeviri faaliyetlerinin yanı sıra akademik çalışmalarda da bulunur. Eski Rus elçisi Baron Meyendorf un Buhara da görev yaptığı esnada bulduğu Buhara Tarihi adlı Farsça kitap içerisindeki Fransızca tarihi belgelerden bir seçme oluşturarak, Genel Hun, Türk ve Moğol Tarihine Kısaltılmış Büyük Buhara ve Kısa Özbek Hükümdarlığı Tarihini İçeren Ek (Pribavleniye k vseobşçey istorii gunnov, turkov i mongolov, soderjaşçeye v sebe sokraşçennuyu istoriyu vladıçestva uzbekov i Velikoy Buharii, 1824) başlığıyla yayımlar. Bu kitaba Farsça bir önsöz ekleyerek, 1824 yılında üniversite programına dâhil eder. Çalışma, Avrupa bilim dergilerinde övgüyle karşılanır. Fransız bir dilbilimci ve doğubilimci olan Silvester de Sacy, Journal des Savants dergisinde çıkan bir makalesinde Senkovski ile ilgili şu yorumda bulunur: Bay Senkovski nin eseri, Çince dâhil pek çok Asya dillerinde mevcut çok sayıdaki belgeyi ortaya koymakla kalmıyor, aynı zamanda Doğu edebiyatı alanında daha güzel şeyler ortaya çıkarıyor. Böylece, yazardan pek çok şey beklemek mümkün oluyor. 28 Senkovski nin 1828 yılına kadar yazmış olduğu akademik eserler, bilim dünyasında ona ün kazandırır. Ağustos 1826 da Krakov Üniversitesi nden felsefe alanında doktora unvanı alır, Aralık 1821 de Petersburg Edebiyat Severler Topluluğu ndan (Volnoye obşçestvo lyubiteley slovesnosti) doktora alır te Varşova Bilim Severler Topluluğu (Obşçestvo lyubiteley nauk) na asil üye seçilir de Londra da bulunan Asyalılar Topluluğu (Aziatskoye obşçestvo) na, 26 İnternet: Savelyev, a.g.e. 27 Kaverin, a.g.e., İnternet: Savelyev, P. S. (1858). O jizni i trudah Senkovskogo, Sankt-Petersburg: Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk adresinden da alınmıştır

20 11 Aralık 1828 de ise Peterburg Bilimler Akademisi ne misafir öğretim üyesi seçilir. Yine 1828 yılında Peterburg Sansür Komitesi nde sansür üyesi olarak görev yapmaya başlar. Hoşuna giden eserleri bir sansür görevlisi olarak değil de bir bilim adamı olarak inceler ve kendi düşüncelerini ekler. Eklediği fikirlerin esere dâhil edilip edilmemesini de yazarın kendisine bırakır. Örneğin, Rus devlet adamı A. İ. Lyovşin in Kırgız-Kaysats Steplerinin Tasviri (Opisaniye Kirgiz-Kaysatskih stepey, 1832) adlı sansürlenmiş eserine Kırgızlar hakkında oldukça önemli notlar ekler. Senkovski edebiyat çalışmaları için Tyutyuncu-oglu, T.-O., O.O.O., Sel, B.B., Osip Morozov, A. Byelkin, Karlo Karlini, Jenihsberg, P. Snegin gibi takma adlar kullanır ve bunlardan en bilineni Baron Brambeus tur. Baron Brambeus takma adının ortaya çıkışında birkaç farklı hikâye mevcuttur. Eşi Adelaida Aleksandrovna Senkovskaya, bu ismin nasıl ortaya çıktığını şöyle anlatır: Yanımızda Grigoriy adında bir uşağımız yaşardı. Kitap okumayı çok severdi ve her boş anını okumaya ayırırdı. Çok sevdiği bir kitabı vardı ve kitabın başkahramanı İspanya kralı Brambeus idi. Grigoriy kitabı okumaya öyle dalardı ki, Osip İvanoviç in onu çağırdığını bazen duymazdı. Bu yüzden eşim ona Brambeus adı ile seslenmeye başladı. Brambeus ismini bu kadar çok tekrar ettiği için de takma ad olarak Senkovski nin aklına ilk gelen isim bu oldu. 29 Senkovski nin öğrencisi Pavel Savelyev ise bu takma adın başka bir şekilde ortaya çıktığını anlatır: Profesör, öğrencilerine Türkçe derslerinde Rusça-Türkçe çeviri yaptırıyordu. Bu çeviri dersinin metni bazen Cesur Şövalye Frantsıl Venetsian Hakkında Bir Hikâye (Skazka o hrabrom rıtsare Frantsıle Venetsiane) olurdu ve bu öykünün başkahramanı kral Brambeus idi. 30 Osip İvanoviç, Baron Brambeus takma adını ilk defa, Novosel ye adlı dergide Şeytanın Huzuruna Çıkış (Bol şoy vıhod u Satanı, 1833) ve Yabancı Kadın (Neznakomka, 1833) öykülerinde kullanır. 31 Tyutyuncu-oglu Mustafa Aga takma adını ise 1827 yılında Severnaya pçela nın yayımcılarından Bulgarin e, Avusturyalı ünlü doğu bilimci Hammer in ( ) Rusların Kökeni Üzerine (Sur les origines russes, 1827) adlı 29 Senkovskaya, a.g.e., İnternet: Savelyev, a.g.e. 31 Kaverin, a.g.e., 140

21 12 makalesini eleştirme amacıyla gönderdiği Gerçek Bir Türk Filozofu Tütüncüoğlu Mustafa Ağa nın Severnaya Pçela nın Editörü Faddey Bulgarin e Mektubu (Pis mo Tyutyundju-Oglu-Mustafa-Aga, nastoyaşçego turetskogo filosofa, k Faddeyu Bulgarinu, redaktoru Severnor pçelı ) nda kullanır. 32 A. Byellkin takma adını 1834 yılında Biblioteka dlya çteniya da yayımlanan Türk Çingene (Turetskaya tsıganka) adlı öyküsünde kullanır. Bu isimde A. S. Puşkin ( ) in Byelkin Öyküleri (Povesti Byelkina, 1830) ne bir gönderme vardır. Çünkü bu eser, V. G. Belinski ( ), M. P. Pogodin ( ) gibi eleştirmenlerce, Puşkin in yeteneğinin düşüşe uğradığının bir göstergesi olarak kabul edilir. 33 Bu dönemde de Senkovski dergicilik alanında çıkış yapar. Aynı takma adla 1835 yılında Sosyete İçin Kayıp Bir Öykü (Poteryannaya dlya sveta povest ) çıkar. Senkovski nin burada sosyete öyküleri üzerinden A. S. Puşkin ve M. P. Pogodin i eleştirdiği söylenmektedir. 34 Puşkin, öykü içerisindeki bu göndermeyi fark ederek, Mayıs 1835 tarihli mektubunda Pogodin e şunları yazar: Biblioteka dlya çteniya nın son sayısını şimdi aldım ve Byelkin takma adlı bir öykü gördüm, sizin adınıza rastladım. Bu öyküyü okuyup, bu Byelkin in benim Byelkin im olmadığını ve Senkovski nin saçmalığına cevap vermeyeceğimi size hemen açıklamak isterim. 35 Senkovski nin eserlerinde Polonya da aktif olarak yer aldığı Şubravstvo topluluğunun etkileri yer alır. 18.yy. aydınlanmacı edebiyat düşüncesini ve dilde sadeliği temel alan bu topluluğun görüşleri ile Senkovski nin edebi bakış açısı birbiriyle sıkı sıkıya bağlıdır. Bu ekol, onun edebi faaliyetlerinin ve Biblioteka dlya çteniya dergisinin oluşumunda önemli bir rol oynar. 36 Şubravstvo topluluğu toplumdaki kusurları hicivsel bir dille yansıtmayı amaçlar. Bu toplulukta yer alan yazarların takma isimlerini mitolojiden seçtikleri, eserlerinde fantastik öğelere yer verdikleri dile getirilir. 37 Bu doğrultuda Şubravstvo, Senkovski için gerçek bir edebi ekol haline gelir. Onun nüktedan takma isimleri, ironik tutumla kaleme aldığı 32 Kaverin, a.g.e., Fomiçyova, a.g.e., İnternet: O. İ. Senkovski: Bibliografiçeskaya spravka da alınmıştır. 35 Fomiçyova, a.g.e., Kaverin, a.g.e., Kaverin, a.g.e., 128

22 13 öğretici öyküleri, V. F. Odoyevski ( ) nin saçma saydığı 38 fantastik öyküleri bu ekolün izlerini taşır. Şubratstvo ekolü Senkovski nin sadece öykülerinde yer edinmez, aynı zamanda makalelerinde ve eleştirilerinde de yer alır. Senkovski, sentimentalizm ve romantizm akımları ile dalga geçerek, edebiyatta Fransız ekolü ve etkisine karşı çıkar. Bu nedenle, V. A. Kaverin, Senkovski nin kaleme aldığı metinlerin Şubravstvo ekolü çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiğini ifade eder. 39 Bu ekol doğrultusunda Senkovski, iyi bir edebiyatçının çok sayıda yeni ve güzel eser vermesi, güçlü ve güvenilir fikirler paylaşması, çağdaş edebiyatı en somut ve besleyici kavramlarla canlandırabilmesi gerektiği fikrindedir. Edebiyat alanında üretken olabilmenin, orijinal ve faydalı eserler ortaya koyabilmenin önemini vurgular. Onun edebiyata dair bu fikirleri oldukça önemlidir. Dönemin ünlü eleştirmenlerinden Drujinin de Senkovski nin bu düşüncesini tasvip ettiğini, Ye. A. Ahmatova ya yazdığı bir mektubunda şöyle anlatır: Senkovski nin eleştiriye dair görüşlerini tamamen paylaşıyor ve katılıyorum. Sadece eleştirileri değil, bilimsel makaleleri, seyahat notları, öyküleri, hatta İngiliz romancılarından aldığı noktalar da hoşuma gidiyor. Gogol den sonra, bütün edebiyatçılarımızın önünde Senkovski ye saygı duyuyorum. 40 Senkovski nin sarkastik ve şüpheci bir insan olarak hayata karşı ironik bakış açısını eserlerine yansıtması onu diğer yazarlardan farklı kılar. Ancak ironik ve satirik üslubundan ötürü A. S. Puşkin, N. V. Gogol, A. S. Griboyedov gibi pek çok isimle polemiğe girer ve neticede edebiyat dünyasında yalnız kalır. Belinski, onun bu yönünü şöyle eleştirir: Baron Brambeus bir insan düşmanı. Herkesle alay ediyor ve dalga geçiyor. İnsanlardan nefret eden kişiler ikiye ayrılır: insanlardan nefret ederler, çünkü onları çok fazla severler; diğerleri ise kendi hiçliklerini hissedip öç alıyormuşçasına hışımlarını kendilerinden daha yüksek konumda olan herkesten almaya çalışırlar. Şüphesiz Baron Brambeus insanlardan nefret eden kişilerin ikinci grubuna giriyor Kaverin, a.g.e., Kaverin, a.g.e., Kaverin, a.g.e., Belinski, V.G. (1834). Literaturnıye meçtaniya. adresinden da alınmıştır.

23 14 Drujinin ise Senkovski nin edebiyat alanındaki yalnızlığının, onun üslubundan kaynaklanmasını şöyle değerlendirir: Rus edebiyatı Senkovski nin ironisini ve soğukkanlılığını oldukça uzak buldu. Senkovski, edebi topluluklara değil de sadece edebiyatçının kendisine değer verilmesi gerektiğini düşünerek hata yaptı. Edebiyattaki yalnızlığı, onun zayıf yönünü herkese gösterdi. 42 A. P. Milyukov da Senkovski nin eserlerinde yer alan güldürü unsurlarını eleştirir: Senkovski nin eserlerinin tümünde hüküm süren motif, güldürüdür. Fakat nasıl ve neye gülmüştür? 43 A. A. Grigoryev, Senkovski nin bu tarzıyla 19. yy. ikinci yarısının bayağı, küçük düşürücü ve iğneleyici yayımcılığının öncüsü sayılabileceği yorumunu yapar. 44 Senkovski nin edebiyattaki yalnızlığının diğer bir nedeni, onun kendine çok fazla güvenmesi, başında kendisinin olduğu bir edebiyat topluluğu oluşturarak bu topluluğu kendi yönlendirme isteğiyle açıklanır. Senkovski, halka hitap etmek ister. Okuyucu, eserlerde hiciv ve nükte unsurlarını görmek istediğinden, eserlerini bu doğrultuda yazarak, okuyucusunu eğlendirmeyi ve güldürmeyi başarır da. İğneleyici ve alaycı üslubuyla edebiyat çevrelerince dışlanmasına karşın Osip İvanoviç Rus okuyucusu tarafından sevilir, nüktedan ve okuyucusunu düşünmeye sevk eden öyküleri keyifle okunur. 45 Ancak eserlerinde toplumsal meselelere hiç değinmediği, daha ziyade edebiyat çevrelerine göndermelerde bulunduğu için halka hitap etme amacının büyük bir başarıyla sonuçlandığı söylenemez. Drujinin e göre, onun bu yazdıkları Rus edebiyatı için hiç faydalı değildir. 46 N. V. Gogol, 1834 ve 1835 Yıllarında Dergicilik Hareketine Dair (O dvijenii jurnal noy literaturı v 1834 i 1835 godu) adlı makalesinde Senkovski nin birer hiciv yazısı (fel yeton) niteliğindeki eserleri hakkında şu görüşlerini ifade eder: 42 Kaverin, a.g.e., Milyukov, A. P. (1880). Znakomstvo s Senkovskim. Otrıvok iz vospominaniy. İstoriçeskiy Vestnik, Tom 1, No.1, adresinden da alınmıştır. 44 Grigoryev, A.A. (2014). Vospominaniya. Moskova: Direkt Media, İnternet: Pisarev, D.İ. (1858). Oteçestvennıye zapiski 1859 goda, Senkovski diletant russkoy slovesnosti C. Dudışkina. adresinden da alınmıştır. 46 Solovyev, a.g.e., 58

24 15 Senkovski nin edebiyat hakkındaki düşüncelerine bir bakalım. Tek bir okuyucu bile Senkovski nin eserlerinin ruhunu sardığını söyleyemez herhalde. Eleştirilerinde ne olumlu ne de olumsuz bir görüş yer alıyor. Bugün bir şey hoşuna gidiyor, yarın onu güldürü aracı olarak kullanıyor. Niye yazdığı sorulduğunda ise o an öyle düşündüm diyor. Çünkü Senkovski söyleyeceği şeyler üzerine yeterince düşünmüyor. Bir önceki makalesinde ne yazdığını bile hatırlamıyor. 47 S. S. Dudışkin, Senkovski nin bu kadar donanımlı ve yetenekli biri olmasına rağmen edebiyat dünyasında tutunamadığına ve hızlı bir şekilde unutulduğuna değinir. Bunun nedeni olarak, Senkovski nin Rus edebiyatında Ruslar için değerli olan duygu ve düşünceleri reddetmesi ve eserlerinde yer vermemesini gösterir. 48 Senkovski nin Rus değerlerini benimsememesini ise A.V. Drujinin şöyle açıklar: Senkovski hiçbir zaman ne eski ne de çağdaş Rus edebiyatına özel bir bağlılık hissetmemiştir, çünkü Rusya da doğup büyümüş biri değildir. Gençliğini yabancı ülke ve şehirlerde geçirmiş, Peterburg ve Moskova da da çalışmalar içerisinde, ihtişamlı, sefihçe bir hayat yaşamıştır. 49 Senkovski nin kendi ülkesinin değerlerine sahip çıkan, Leh milliyetçisi bir yazar da olmadığı ileri sürülmektedir. Milli duygular beslememesi, Senkovski nin kozmopolit aile yapısına sahip olmasının bir sonucu olarak görülebilir lu yıllar itibarıyla Senkovski, üniversiteden, bilimsel ve edebi çalışmalardan sıkılmaya başlar yılı, Senkovski nin tek bir yazı kaleme almadan geçirdiği bir yıl olur. Bu dönem, onun edebi çalışmalarına devam etmeden önce geçirdiği bir hazırlık süreci olarak adlandırılabilir. Edebi çalışmalarını sürdürürken bir yandan dergicilik alanında faaliyette bulunma düşüncesine kapılır. Daha önce bu alana dair tecrübe sahibi olmasının dergicilik çalışmalarıyla ilgili düşüncesinde bir etkisi olduğunu söylemek mümkündür. Senkovski nin biyografisi incelendiğinde Polonya da bulunduğu dönemde Balamut dergisinde editörlük yaptığı ve yazılarını yayımladığı görülmektedir. Osip İvanoviç bu düşüncesi doğrultusunda 1833 yılında Smirdin in kitap dükkânının Nevski caddesine taşınması şerefine çıkan Novosel ye adlı derginin 47 Gilyajeva, G.Z. (2011). Osip İvanoviç Senkovski v otsenke kritikov i literaturovedov. Vestnik Magnitorskogo gosudarstvennogo tehniçeskogo universiteta imeni G.İ. Nosova, No.32, Dudışkin, S.S. (1859). Senkovski diletant russkoy slovesnosti. adresinden tarihinde alınmıştır. 49 Dudışkin, a.g.y.

25 16 editörlük görevini üstlenir. Bu yıl, Senkovski nin pek çok eser verdiği verimli bir dönem olur. Novosel ye de Baron Brambeus un Fantastik Öyküleri (Fantastiçeskiye puteşestviya Barona Brambeusa) çıkar. Aynı yıl Severnaya pçela adlı dergide Peterburg Adetleri (Peterburgskiye nravı) başlığı altında yedi öyküsü yayımlanır: Peterburglu Hanımefendi (Peterburgskaya barışnya), Kişiler (Liçnosti), İnsan (Çelovek), Eşim (Moya jena), Aritmetik (Arifmetika), Sihirli Gömü (Zakoldovannıy klad), Açık Artırma (Auktsion,1834). Yine aynı yıl Şeytanın Huzuruna Çıkış (Bol şoy vıhod u Satanı), Antar (Antar) ve Yabancı Kadın (Neznakomka) adlı öyküleri Novosel ye adlı dergide, İnsan Nedir (Şto takoye lyudi) adlı öyküsü de Kometa belı adlı dergide yayımlanır. Daha sonraları kendi dergisini çıkarma kararı alan Senkovski, 1 Ocak 1834 te Biblioteka dlya çteniya yı çıkarır. Bu dönemde F. V. Bulgarin in Severnaya Pçela, İ. A. Poleyoy un Moskovskiy Telegraf adlı dergisi ile A. A. Krayevski nin editörlüğünü yaptığı Oteçestvennıye Zapiski dergisi de faaliyet göstermektedir. V. G. Belinski de Biblioteka dlya çteniya nın çıkmasında önemli bir rol oynar. Derginin ilk sayısı yaklaşık yirmi sayfa olarak çıkar. Eşi Adelaida Senkovskaya, derginin çıktığı geceyi şöyle anlatır: Yeni yıl arifesiydi. Kız kardeşimin kocası mimar Bryullov un evinde toplanmıştık. Gece yarısında kapı çaldı. Herkes yeni gelen misafiri beklerken, uşak, elinde O. İ. Senkovski ye ait bir paketle içeri girdi. Osip İvanoviç paketi kaparak dergiyi Bryullov a hediye etti. Herkes merakla dergiye atılıp, Senkovski yi tebrik etti. 50 Derginin ilk sayısının başarısı, Smirdin in tahmin ettiğinden de fazla olur. Abone sayısı ilk yıl beş bin, ikinci yıl ise yedi bine ulaşır. 51 Biblioteka dlya çteniya nın yüzden fazla sayısı bulunmaktadır ve iki yüz elli bin baskı sayısı ile döneminin en yüksek tirajına sahip dergi olur. Ayrıca bu dergi, içerdiği konular açısından geniş çaplı ilk Rus dergisi olarak kabul edilir. Bir kitap kadar kalın olmasa da bir dergiye göre oldukça kalındır. Derginin içeriği yedi ayrı bölümden oluşur: Rus edebiyatı, yabancı edebiyat, bilim ve sanat, sanayi ve tarım, eleştiri ve edebiyat, diğer konular. Dergi, zamanında çıkan ilk Rus dergisi olarak 50 Senkovskaya, a.g.e., Senkovskaya, a.g.e., 80

26 17 bilinmektedir 52 ve ansiklopedik eğilim in öncüsü olur. Bu eğilim, dergi içinde yer alan makalelerin bir bütün oluşturması yerine, her makalenin kendi içerisinde bağımsız olması ve bir sonraki sayıda her makalenin devamı niteliğinde makalelerin olması gerektiğini savunur. Belinski ye göre bu dergi, Rus toplumunun okuması için ideal bir dergidir. Ancak başta Gogol olmak üzere, bazı yazarlar Senkovski nin dergi programına karşı çıkar. Onun programına karşı çıkanlar arasında dönemin ünlü şairlerinden A. S. Puşkin de yer alır. Senkovski nin dergisinden ayrılarak Sovremennik adıyla bir dergi çıkarmak ister. Puşkin in dergi çıkarmak istemesi Osip İvanoviç için büyük bir sorun teşkil eder. 53 Bunun nedeni, Puşkin in Senkovski nin önüne geçebilecek bir isim olmasıdır. Puşkin i dergi çıkarmaktan vazgeçirmek adına on beş bin ruble teklif eder, fakat Puşkin in bu teklifi reddetmesi üzerine aralarında yeni bir gerginlik başlar. Senkovski, bir yandan kendi dergisi için çalışmalarda bulunurken bir yandan da edebi çalışmalarını sürdürür yılında Novosel ye adlı dergide Arayış İçindeki Bir Ruhun Serüvenleri (Pohojdeniya odnoy revijskoy duşi) yayımlanır. Yine aynı yıl Biblioteka dlya çteniya da Birkaç Saat İçinde Bir Kadının Bütün Hayatı (Vsya jenskaya jizn v neskolkih çasah), Sosyete İçin Kayıp Bir Öykü, Türk Çingene (Turetskaya tsıganka), İpin Ucundaki Misafir (Visyaşçiy gost ), Eğitimli Bir Sohbetin Kuralları (Teoriya obrazovannıy besedı) ve eşinin kız kardeşinin ani vefatını konu edindiği 54 Aşk ve Ölüm (Lyubov i smert, 1834) yayımlanır yılında yine Biblioteka dlya çteniya da Ev Cininin Notları (Zapiski domovogo), Mısır ve Sudan ı konu edindiği Ebsambul (Ebsambul) çıkar yılında ise A. F. Smirdin in Sto russkih literatorov dergisinde edebiyat dünyasını eleştirdiği Kafaların Kitaba, Kitapların Kafaya Dönüşmesi (Prevraşçeniye golov v kngi i knig v golovı) adlı fantastik öyküsü yayımlanır. Kendi öykülerini de bu dergide yayımlayarak uzun yıllar başarılı olan Senkovski, dergisiyle aydın kesimin (intelijensiya) ve 20 li yılların sentimentalist dünya görüşü ile 40 lı yılların felsefi ve toplumsal dünya görüşü arasında bir geçiş süreci olan 30 lu yılların arz ve taleplerine artık hitap edemez ve yeni fikirlerin 52 Koşelev, Novikov, a.g.e., Koşelev, Novikov, a.g.e., Kaverin, a.g.e., 64-65

27 18 oluşumuna yön veremez. Milyukov a göre Senkovski kendisi ile birlikte dergisinin ününü kendini döneme hâkim fikirlerden soyutlayıp, dönemin yetenekli kişileriyle alay etmesi ve pek çok bilimsel ve siyasi meseleye düşüncesizce yaklaşımı neticesinde yok etmiştir. 55 Belirtilen bu nedenler doğrultusunda Moskovalı edebiyatçılar 1838 de S. G. Stroganov un eğitim topluluğuna, Biblioteka dlya çteniya nın kapanması talebiyle başvururlar. Stroganov, Senkovski nin bazı dergilerde, özellikle Biblioteka dlya Çteniya da Moskovalı edebiyatçıları, Moskova geleneklerini, sanayisini, toplumunu, bilim adamlarını, hatta yüksekokullarını şiddetle eleştirdiği hususunda dönemin Milli Eğitim Bakanı S. S. Uvarov a yazar. Uvarov, Petersburg edebiyat topluluğuna, Biblioteka dlya çteniya nın Sansür Komitesi ne götürülmesini teklif eder. Tarihçi A. V. Nikitenko ise Senkovski yi, edebiyatta yer almaktansa kâtiplik yapsın, diyerek eleştirir. Slavyanofil eleştirmen K. S. Aksakov, Senkovski ve dergisi hakkında şu yorumu yapar: Büyük bir başarıya sahip olan Biblioteka dlya çteniya, Rusya daki ilk oturaklı dergidir ve sıkı bir şekilde yerini korumaktadır. Bu dergi, halkın büyük bir çoğunluğunun nerede olduğunu göstermektedir: halkımız gezintide, şenliktedir. Peki, Biblioteka dlya çteniya ne düşünüyor? Hiçbir şey. Peki, amacı ne? Örneğin, Bulgarin in bütün Rusya nın bildiği bir amacı, öğretisi var. Biblioteka dlya çteniya nın hiçbir amacı yok. Tek amacı insanları güldürmek. 56 Senkovski nin edebiyat dünyasında o dönemde meydana gelen değişimlere fazla ayak uyduramaması ve Belinski gibi güçlü bir yazarın yer aldığı Oteçestvennıye zapiski adlı derginin çıkmasıyla Biblioteka dlya çteniya yavaş yavaş gözden düşer. Senkovski, çağdaşlarının bu eleştirileri üzerine dergiciliği de bırakıp, bazı iş adamlarıyla ortak olarak bir tütün fabrikası açmaya karar verir. Senkovski, sağlığının zamanla kötüye gitmesi üzerine 1846 yılında doktorların tavsiyesiyle dört ayını yurt dışında geçirir ve 1847 de Moskova daki yazlığına döner yılında Senkovski koleraya yakalanır ve zaten kötü olan sağlığı daha da kötüleşir ve dergiyi Ye. N. Ahmatova ya bırakarak dergiden elini ayağını çeker. 55 Milyukov, a.g.y., Koşelev, Novikov, a.g.e., 14

28 19 Senkovski nin Ye. N. Ahmatova ile tanışıklığı oldukça ilginçtir. Ye. N. Ahmatova, Astrahanlı bir taşra kızıdır. Senkovski ye, çeviri alanında birlikte çalışmak için daha önce çevirdiği öykülerden birini de iliştirerek bir mektup gönderir. Senkovski, mektubun bu bilinmedik yazarına neredeyse âşık olur. Bu tekdüze hayat süren, işleriyle meşgul insan, onda romantik bir hava, mektuplarında ise köy yaşamından bir esinti bulur. Birkaç sefer mektuplaşmanın sonucunda Yelena Ahmatova, Peterburg a gelir ve Senkovskiler ile birlikte zaman geçirmeye başlar. Onlarla birlikte o kadar çok zaman geçirir ki, Osip İvanoviç hakkında, eşinin dahi bilmediği sırları öğrenir. Örneğin, bu sırlarından biri, Osip İvanoviç in başka bir kadını sevmesine rağmen, Adel Aleksandrovna ile evlenmesidir. Fakat Osip İvanoviç eşini sevmemesine karşın, her zaman onun isteklerini yerine getirerek elinden geldiği kadar mutlu etmeye çalışır. 57 Eşini çok seven A. A. Senkovskaya, eşinin vefatı sonrası onunla ilgili biyografik notlar kaleme alır. Bu notlarında Senkovski nin işini ve çalışmayı ne kadar sevdiğini anlatır. Senkovskaya nın aktardığı üzere, Senkovski üniversiteden geldiğinde hızlı bir şekilde yemeğini yer, geç saatlere kadar çalışır ve sadece birkaç saat uyur. Eşi, sağlığının kötüye gitmesinden korktuğunu ifade ettiğinde ise bunun, onun yaşam tarzı olduğunu ve bu yaşam tarzını değiştiremeyeceğini ifade eder. Osip İvanoviç, çalışmalarını bitirdikten sonra, eşinden çalışmalarını eleştirmesini ve yorum yapmasını ister, eşi de bununla gurur duyar. Ayrıca Senkovkaya, eşinin, eserlerini Fransızca olarak yazdığını aktarır. 58 Yine Senkovskaya nın, biyografik notlarında anlattığı üzere, Osip İvanoviç iş yaptığı kişilerle görüşme yaparken, eşinin yanında bulunmasından rahatsızlık duyar. Endişelendirici bir durum varsa bunu eşinden saklar, sevindirici bir durum varsa da anında eşiyle paylaşır. Ayrıca gece gündüz durmadan çalışır, çoğu zaman üzerini bile değiştirmeden yatağa girer. Sadece birkaç saat uyuyarak üniversiteye gider ve tamamen bitkin bir halde gelir. Onun bu hallerine tanık olan öğrencisi A. P. Milyukov, Senkovski yi şöyle anlatır: Senkovski, ilk görüşte kuru, soğuk ve duygusuz biriymiş gibi geldi. Derslere özensizce girerdi ve hep esnerdi. 57 Solovyev, a.g.e., Senkovskaya, a.g.e., 51

29 20 Tamamen yorgun bir vaziyette, uykusuz bir gece geçirdiği belli oluyordu. 59 Çalışırken, uykusuzluğunu ve açlığını bastırdığını düşünerek, sürekli sigara içer. Çalışmalarına ara vermemek için kendine ayda en fazla iki gün ayırır, her ayın en az üç haftasını da derginin yeni sayısını hazırlamakla geçirir. 60 Senkovski nin zorluklarla mücadele etmeyi seven, mücadelesinden vazgeçmeyen bir yapısı vardır. Eşi, onun bir an bile meşgul olmadığı anı görmediğini ifade eder. Senkovskaya nın anlattığı üzere, Osip İvanoviç dinlenmek için bile eğlence peşinde koşmayan, her zaman bir şeyler öğrenme, faydalı şeyler üretme hedefine sahip biri olmuştur. 61 Senkovski nin müziğe de merakı vardır ve keman çalmayı öğrenir. Hatta Bolşoy Tiyatrosu nda iki kere sahne alır. 62 Eşinin de müziğe karşı ilgisinin olmasıyla, evlerinde müzik geceleri düzenlerler ve bu gecelere Karl Mayer, Pyatti, Balf, Genzeldt, Gerke gibi ünlü piyanistler, besteciler ve oyuncular da katılır. Müziğe olan bu sevgilerinden evlerini Bach, Mozart ve Beethoven heykelleriyle donatırlar. Düzenledikleri bu toplantılar sayesinde de Karl Bryulov, List, M. Glinka, Kukolnik gibi önemli isimlerle tanışırlar. Adel Aleksandrovna, Senkovski nin son nefesine kadar çalışma azmini kaybetmediğinden bahseder yılında Plyuşar, neşe verici anlamına gelen Veselçak adında yeni bir dergi çıkarma teklifiyle Senkovskilere gelir. Senkovski bu teklifi memnuniyetle kabul eder. İsminden de anlaşılacağı üzere bu dergi bir mizah dergisidir ve eğlenceli, komik yazılar yer alır. Senkovskaya ya göre, Veselçak ın alışılmadık bir başarısı vardır ve bu dergiyi sıradan, komik ve gereksiz bulan bazı eleştirmenlere ve dergi için yapılmış olumsuz eleştirilere karşın, Plyuşar neredeyse her gün, hasta olan yazara dergi ile ilgili sevindirici haberler vermeye gelir. Finansal kaynaklarının azalması üzerine, Senkovski tekrar kalemine sarılır yılında Sın oteçestvo dergisinde Baron Brambeus dan Yapraklar (Listki Barona Brambeusa) yayımlanır. Bu mektupların başarısı büyük 59 Milyukov, a.g.e., Milyukov, a.g.e., Senkovskaya, a.g.e., Milyukov, a.g.e., 216

30 21 olur ve derginin tirajı anında birkaç bin aboneye yükselir. Bu mektuplar daha sonra ayrı bir kitap olarak basılır ve Senkovski nin son eseri olur. 63 Dergi için yazı yazacak hali olmasa bile fikirlerini eşine söyler ve Adel Aleksandrovna onun söylediklerini yazar. Sağlığı daha kötüye gidince çalışmalarını tamamen bırakır. Ye. N. Ahmatova, Senkovski nin son zamanlarıyla ilgili şunları yazar: Osip İvanoviç hasta olduğu zamanda bile, A. A. Krayevski ye gidip, onunla birlikte büyük bir siyasi dergi çıkarma teklifinde bulunmamızı istedi. Kulaklarıma inanamadım. Hor görülerek reddedilmesini de istemediğimi söyledim. Bana bakıp gülmeye başladı. Merak etmeyin, reddedilmeyeceğim, cevabını verdi. Şaşkınlığım büyüktü. A. A. Krayevski büyük bir heyecanla geldi ve St. Peterbugskiye vedomosti nin basımından vazgeçerek, O. İ. Senkovski nin talep edeceği bütün şartları yerine getireceğini söyledi. Edebiyat alanındaki düşmanı ona bu kadar değer vermeye başlamış ve yeni çalışmalarının eşiğinde iken, Senkovski nin durumu daha da kötüye gitmeye başladı ve 4 Mart 1858 de hayata gözlerini yumdu. 64 Kolera gibi ölümcül bir hastalığa yakalanan Senkovski, son yıllarını köşesine çekilerek, münzevi bir biçimde geçirir. Yeni çıkardığı derginin sadece dört sayısında yazabilen ve son anına kadar bir şeyler yazma amacında olan Senkovski, 4 Mart 1858 sabahı hayata veda eder. 63 Koşelev, Novikov, a.g.e., Solovyev, a.g.e., 80

31 22

32 23 3. DOĞU KÜLTÜRÜ Batı, Doğu ya karşı her zaman merak içerisinde olmuştur. Bu merak, kendine benzemeyen Doğu ile kendi arasındaki farkı derinleştirme 65 ve Doğu üzerinde hâkimiyete sahip olma amacından doğar. Batı nın Doğu ya bu bakış açısından farklı olarak, Rusya nın Doğu ya olan ilgisi ise ülkenin coğrafi konumuyla alakalıdır. 66 Rusya, coğrafi konumunun bir sonucu olarak Doğu toplumlarıyla Kiev Rusyası döneminden beri ticari ve siyasi açıdan ilişki içerisindedir ve bulunduğu coğrafyada üstünlük sağlama amacı Kafkasya üzerinden sıcak denizlere inmek istemesinden kaynaklanır. Gizemli bir egzotik atmosfere ve farklı bir kültüre sahip olan Doğu, Rusların aklında her zaman yer edinir. Rusya nın Doğu toplumları ile tanışıklığı 998 yılında Hıristiyanlığın kabulüne dayanır. Hıristiyanlığın kabulüyle birlikte Hıristiyan edebiyatı ve hacılar sayesinde Yakın Doğu ve Güney Asya ülkeleri ile ilgili belgeler elde edilir. 67 Ayrıca kadim dönemde bazı Doğu ülkeleriyle meydana gelen ticari ilişkiler sonucunda Doğu üzerine çalışmalar ortaya çıkmaya başlar. Kadim dönemden itibaren özellikle Rus seyyahların büyük katkı sağladığı Doğu çalışmaları, 18. yüzyılda I. Petro nun reformları ve Rusya Bilimler Akademisinin kurulmasıyla birlikte hız kazanır. 19. yy. başlarında Romantizm doğrultusunda farklı ve egzotik kültürler tanıma, gerçeklerden uzaklaşma isteğinin etkisiyle Doğu ya olan ilgi artış gösterir. Romantiklerin Doğu ya karşı ilgisi doğu biliminin gelişmesini sağlar ve Batı da olduğu gibi Rusya da da bu alanda pek çok akademik çalışma yapılarak, eğitim verilen Doğu dilleri sayısı artar. Bu dönemde üniversitelerde doğu bilimi ile ilgili bölümler kurulur. Doğu biliminde yaşanan gelişmeler ve elde edilen bilgiler doğrultusunda Doğu kültürü, tarihi, coğrafyası ve ihtişamı pek çok eserde yer edinir. Bu gelişmelerin romantik akım sayesinde yaşandığını Edward Said, M. H. Abrams ın Doğal Doğaüstücülük: Romantik Edebiyatta Gelenek ve Devrim 65 İnanır, E. (2004). P. A. Tolstoy un Avrupa Gezi Notlarında ( ) Ben ve Öteki Konusu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 6 66 Alekseyeva, A. A. (2013). Vostokovedeniye i russkiy romantizm: fenomen O. İ. Senkovskogo, V. Mejdunarodnaya nauçno-praktiçeskaya konferentsiya İnformatsiya i obrazovaniye: granitsı kommunikatsiy Info'13 te sunuldu. Gorno-Altaysk: RİO Gorno-Altayskogo Universiteta, Alekseyeva, a.g.y., 312

33 24 (Natural Supernaturalism: Tradition and Revolution in Romantic Literature, 1971) adlı eserinden şöyle aktarır: Romantik yazarlar Aydınlanmadan sonra yaşadıkları için, bu kadim meseleleri bir farkla yeniden canlandırdılar: İnsanın tarihi ile yazgısına ilişkin genel bakışı, varoluş değerlerini, dini miraslarının belli başlı değerlerini hem duygusal açıdan hem de düşünsel açıdan kendi dönemlerinin kabul edebileceği bir biçimde yeniden kurarak koruma yoluna girişmişlerdi. 68 Batı edebiyatından pek çok hususta etkilenmiş olan Rus edebiyatında da bu doğrultuda gelişmeler meydana gelir. Doğu ya ve Doğu bilimine olan ilgi Rusya da 18. yüzyılın ikinci yarısı ile birlikte artış gösterir. Bu dönemde Rusya da yayımlanan Doğu temalı öykülerin çoğunluğunu Doğu edebiyatından çeviri öyküler ve bu öykülerin taklitleri oluşturur 69 ve bu öyküler okuyucular arasında büyük bir beğeni toplar. Doğuyu tanıma açısından Osmanlı-Rus Savaşı önemli bir rol oynar. 70 Bu savaşa katılan, Kafkasya ve Anadolu da yaşayan Türk halklarıyla tanışma fırsatını yakalayan A. S. Puşkin, V. İ. Dal, A. N. Muravyov gibi sanatçılar eserlerinde buradaki izlenimlerini yansıtmışlardır. A. A. Bestujev- Marlinski, D. P. Oznobişin, F. V. Bulgarin gibi isimler de Doğu temasını eserlerinde kullanan yazarlardandır. Araştırmacı İlsever Rami, Rus yazarların Doğu ya yaklaşım biçimlerinin kendilerine özgü olduğunu ifade eder. Bu ifadesini S. L. Koganoviç in Rus Romantizmi ve Doğu (Russkiy romantizm i Vostok, 1984) eserinden aldığı şu cümle üzerinden dile getirmektedir: Rus romantikleri için Doğu hakikatın üstün görüldüğü, özgürlüğün zincire vurulu olmadığı, özgür insanoğlunun yaşadığı büyüleyici bir diyar ve insanların kartallar kadar özgür olduğu muhteşem bir dünyadır. 71 Rusya da doğu biliminin kurucularından biri olan O. İ. Senkovski nin bu alana büyük bir katkısı bulunmaktadır. Döneminin Doğu yu gezip görmüş tek akademisyeni olan Senkovski, Rus edebiyatında gözlem ve gerçek bilgiler ışığında 68 Said E. (2016). Şarkiyatçılık. Batı nın Şark Anlayışları çev. Berna Yıldırım). İstanbul: Metis Yayınları. (Eserin orijinali 1978 de yayımlandı), Rahmanov, B. R. (2016). Evolyutsiya vostoçnoy povesti v russkoy literature XVIII naçala XIX vekov, Philology, No (2), Jukov, K. A., (2012), Formirovaniye predstavleniy ob Osmanskoy imperii v Rossii v XVIII naçale XIX v. Vestnik Moskovskogo universiteta. Vostokovedeniye. Seriya 13. No:1, Rami, İ. (2016). 19. Yüzyıl Rus Edebiyatında Türk İmgesi. İstanbul: Çeviribilim Yayınları, 80

34 25 oluşturulan Doğu hikâyeleri ne başlangıç vermesiyle bilinmektedir 72. Bununla birlikte, henüz üniversitede öğrenciyken Doğu edebiyatından çeviriler yapmaya başlayarak çeşitli eserleri Rus okuyucusuyla buluşmuştur. Bu çeviri öykülerinden en bilinenleri Bedevi (Beduin, 1823), Kula Atın Yiğidi (Vityaz bulanogo konya, 1824), Tahtadan Güzel (Derevyannaya krasavitsa,1825), Şükretmeyenlere Bir Ders (Urok neblagodarnım, 1825), Bedevi Kadın (Beduinka, 1825), Hırsız (Vor,1828), Şanfariya nın Ölümü (Smert Şanfariya,1828) dür. Senkovski nin bu öyküleri çevirmesinde sadece tercüme amacı yer almaz. Rus doğubilimci İ. Yu. Kraçkovski Senkovski nin, 17. yüzyılda yaşamış olan Muhammed Diyaba El-Itlidi adlı yazarın tarihi öykü ve fıkralarından oluşan antolojisinden esinlenerek bu öyküler aracılığıyla Arap edebiyatından seçmelerin bulunduğu bir okuma kitabı oluşturma isteğinin rol oynadığını ifade eder. 73 Osip İvanoviç, Doğu üzerine üniversite boyunca edindiği bu birikimlerini 1820 de çıktığı Türkiye, Mısır ve Suriye seyahatleri sırasında edindiği izlenimlerle birleştirerek gezi yazılarında ve Doğu öykülerinde kullanır. Bu öyküleri Osmanlı kültürünü ve İstanbul u konu edindiği Şiirsel Dünya Seyahati (Poetiçeskoye puteşestviye po belu-svetu, 1833) ve Türk Çingene (Turetskaya tsıganka, 1835); Mısır ve Suriye kültürünü yansıttığı Suriye Anıları (Vospominaniya o Sirii, 1834), Ebsambul (Ebsambul, 1835) ve Antar (Antar, 1832) dır. Öykülerindeki izlenimlerini ele almadan önce Senkovski nin, 1836 yılında Biblioteka Dlya Çteniya da yayımladığı Doğu ya Giden Son Seyyahların Becerileri ve Düşünceleri (Sposobnosti i meniya noveyşih puteşestvennikov po Vostoku) adlı makalesinde bir Avrupalı olarak Doğu seyahati sırasında hissettiği duygu ve düşüncelere yer vermek yerinde olacaktır: Bir gezgin Doğu nun herhangi bir limanına çıktığında bütün beklentilerine ve alışkanlıklarına ters düşen pek çok ahlaki değerle karşılaşır. Her şeyin şaşkınlığa uğrattığı ve aklını karıştırdığı yeni bir dünyaya girer. Etrafına görme duyusunu yeni kazanmış bir kör gibi bakar. Gördüğü her şey onun için bir kaostan ibarettir. Kurumlar, ahlaki değerler, gelenek ve görenekler, düşünce tarzı tek kelimeyle, kabul edilmiş en basit adetlerden toplumun dayandığı 72 Rami, a.g.e., Alekseyev P. V., (2012), İstoçniki vostoçnoy povesti Antar O. İ. Senkovskogo, Filologiya i çelovek, No.3, 7

35 26 temele kadar Avrupa da gördüklerinin sürekli bir antitezi olarak karşısına çıkar. 74 Senkovski nin bu sözlerinden Avrupa ve Türk kültürü arasında bir kıyaslama içerisinde olduğu anlaşılmaktadır ve bu kıyaslamayı eserlerinde açıkça görmek mümkündür. Bununla birlikte coğrafya ve yerel halkın düşünce yapısı ile ilgili de notlar göze çarpar. Bu doğrultuda, öncelikle 1833 yılında dört bölümden oluşan Baron Brambeus un Fantastik Seyahatleri adlı eserde yer alan Şiirsel Dünya Seyahati (Poetiçeskoye puteşestviye po belu-svetu) incelenecektir. Aynı zamanda öykünün kahramanı olan anlatıcı Andrey Andreyeviç, Türkiye ye gelmek üzere Odessa dan yola çıkar. Anlatıcı için Odessa onu Boğaziçi ne götürecek, seyahatinin gerçekleşmesini sağlayacak bir yoldur. Buradan sonra bir sonraki durağı İstanbul olacağından, Odessa yı İstanbul un bir kenar mahallesi gibi görür: Burası düşüncelerin bir sihirli ifadesi ve gelip geçici, fantastik değerleri ile büyülü bir ülke. Burası Konstantinapol ün Boğaziçi kıyılarından fırtınayla ve Osmanlı aklının yoluyla birlikte ayrılan dış mahallelerinden biri, Beyoğlu nda hâkim olan düşüncelerin ağız dalaşlarıyla ve dalgalarla Rus İmparatorluğu nun Pireli Bozkır ına atılan bir yer. 75 (Это страна заколдованная, с заколдованным образом мыслей и временными, фантастическими нравами. Это одно из предместий Константинаполя, сорванное бурею с берегов Босфора вместе с огромною полосою ума оттоманского и дрязгами господствующих в Пере мнений и выброшенное волнами на «Блошиную степь» Российской Империи.) Burada Odessa nın, Rus İmparatorluğu nun pireli bozkırı olarak betimlenmesinde, bir liman şehri olması sonucu farklı milletlerden gelen kişilerin dönemin salgın hastalıklarını ve bit, pire gibi haşereleri üzerlerinde getiriyor olmalarının neden olduğu düşünülebilir. Öyküde anlatıcının henüz Odessa dayken gemideki diğer kişilerden veba bulaşma tehlikesiyle karantina altına alınması ve bu durumdan hayıflanması, bu düşünceye yol açmaktadır. 74 İnternet: Senkovski, O.İ. Sposobnosti i mneniya noveyşih puteşestvennikov po Vostoku, adresinden tarihinde alınmıştır. 75 Senkovski, a.g.e., 46

36 27 Onuncu dereceden bir memur olan anlatıcının maceraları da henüz Odessa da iken başlar. Mesleği pasaportuna bir çeviri hatası sonucu on ikinci dereceden bir memur rütbesi olan vilayet sekreteri olarak geçer. Yolculuğu sırasında anlatıcının kimliğini merak eden iki Türk, bir Rum çevirmen aracılığıyla pasaportunu kontrol eder. Fakat İtalyancaya Segratario di governo (vilayet sekreteri) olarak geçen çeviride governo kelimesini Türkçeye vilayet değil de devlet diye tercüme edince, anlatıcının bir devlet sekreteri olduğu kanaatine varır. Devletin sırlarını bilen ve böylesine yetkili bir kişinin Türkiye yi ziyarete geliyor olması gemideki Türkleri heyecanlandırır. İki Türk memur pipolarını devlet sekreteri ne uzatır ve bu yoğun ilgi üzerine ne yapacağını bilemeyen Baron, iki pipoyu da içer. 76 Bu önemli kişinin gelişi için top atışları yapılır, çiçekler dağıtılır. Avrupalı Türkler ve Türk Avrupalılar onun kim olduğu hakkında tahminlerde bulunurlar. Avrupa heyetleri ve elçilikleri onun Bab-ı Ali ye önemli tekliflerle gelen gizli bir diplomatik ajan olduğunu düşünür, tercümanlar ise ona devletin sırlarını satmaya çalışırlar. Misyonerler onu Katolik yapmaya, yaşlı Beyoğlulular ise aile meslekleri olan tercümanlığı ele geçireceği korkusuyla anlatıcının gözünü Türkçedeki zarf fiillerin ve Arapçadaki gramer çekimlerinin zorluğu ile korkutmaya çalışır. Güzel kadınlar ise onunla evlenme peşindedirler. Anlatıcı bu durumdan oldukça keyif alır ve Bir vilayet sekreterinin Osmanlı İmparatorluğu na gelişi bütün Doğu yu temellerinden sarstı (Вторжение одного губернского секретаря в Оттоманскую империю потрясло Восток в его основаниях) 77, diyerek düşüncelerini alaylı bir şekilde dile getirir. Çeviri hatasına üzüldüğünde ona bu yanlışlığın belki de fayda getireceğini, Doğu da iyi şeylerin onda dokuzunun yanlışlıkla yapıldığını söyleyen arkadaşı Bolvanopulo ya hak verir ve Çevirilerin faydasına inanıyor ve ileride sadece çeviriden oluşan bir dünyada yaşamayı göze alıyorum. Bu da güzel bir şeydir. (Я убеждаюсь в пользе переводов и решаюсь вперед жить на свете только в переводе. Это тоже поэзия.) 78 diyerek bu durum karşısında duyduğu memnuniyetini dile getirir. 76 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 51

37 28 Anlatıcı, çeviri hatası ile Doğu milletlerinin bir özelliğini öğrenir, bu da her şeyi tersinden ve rastgele yapmalarıdır. Böylece ilk kez Türk topraklarına gelmiş olan anlatıcı, Doğu ve Batı nın mantık sistemi ve uygulamalar açısından birbirine zıt olduğu gerçeğiyle karşılaşmış olur: Bolvanopulo ( ), Türklerin akıllıca bir şey yapmak istediklerinde her zaman diğer ülkelerdeki düzenin tersine yaptıklarını ileri sürdü. Örneğin son sayfasından ilk sayfasına doğru kitabı sonundan okurlar ve bizim ilk sayfadan son sayfaya doğru okumamızdan daha fazla fikir bulurlar. Evi temelinden değil de çatısından başlayarak inşa ederler. Önce hükmü verirler sonra kanıt ararlar. 79 (он утверждал, ( ); что турки, когда хотят сделать что-нибудь умно, всегда делают наоборот принятому в других землях порядку, и дело выходит прекрасно. Например, они читают книги с конца, от последней страницы к первой, и находят в них более смысла, нежели мы, читая их с начала, от первой страницы к последней; дома строят они, начиная с крыши, а не с фундамента; решение произносят прежде, а доказательство ищут потом, и так далее.) Anlatıcının Türkler hakkında şaşkınlığını gizleyemediği diğer bir durum ise memurların Avrupa dakilerin aksine çok rahat olmalarıdır. Batı nın çalışma disiplini karşısında Türklerin tembel oluşu anlatıcı için Doğu ve Batı arasındaki diğer farklardan biri olur: Türk memurlara bakmak için güverteye çıkıyorum. Tuhaf iş! Uzun zamandır çalışmalarına ve muhtemelen de birkaç kere mahkemeye verilmiş olmalarına karşın yüzlerinde en ufak bir gayret izi yok. Bolvanopulo haklı. Doğu hiç de Batı gibi değil! 80 (Выхожу на палубу, чтоб полюбоваться на туецких чиновников. Странное дело! на них нет никакого отличительного знака усердия, хотя они давно служат и вероятно не раз были под судом. Болванопуло прав: Восток совсем не то, что Запад!..) Gemi yolculuğu sırasında farklı milletlere mensup kişilerin ortak sohbetini o dönem salgın bir hastalık olan veba, sultanın ülke ve halk üzerindeki otoritesi ve falaka cezaları oluşturur. Burada hükümdarın ve cezaların halk üzerinde büyük bir etkisi olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca yerel kıyafetlerin yanı sıra Batılılaşma hareketlerinin etkisiyle Osmanlı da resmî kurumlarda Avrupa tarzı kıyafetlerin de 79 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 49

38 29 giyildiği bilgisi doğrultusunda Batılılaşma hareketlerinin Türklerin sahip olduğu vatanseverlik ve milliyetçilik duygularında herhangi bir azalma meydana getirmediği fikrinin yer aldığını, böylece anlatıcının, Batılılaşmanın etkisiyle milli değerlerine yeterince sahip çıkmayan Rus toplumuyla Türkler arasında bir karşılaştırma yaptığını düşünmek mümkündür: Türkçe, Yunanca ve İtalyancanın birbirine karışan sesleri havada sayısız piponun ağzından çıkarak yükselen tütün dumanına karışarak dönüyordu. Bütün sohbetlerde ise sultan, İstanbul, veba ve falakalar yer alıyordu. Bütün kavramlar çalma ve çarıklar içerisinde geziyor, bütün duygular yerde bağdaş kurarak oturuyordu. Kurumların köşelerinde ise çoğunlukla Avrupa kıyafeti içerisinde koyu ve sıkı Türk vatanseverliği var ve kibar bir şekilde yumuşak yastıkların üzerine oturarak, henüz gözleriyle görmediği Rus değerlerini peşinen karalıyor ve bütün Osmanlı değerlerini övüp, vebanın bulaşıcı olmadığı, II. Mahmut un en yüce kişi, karantinaların, polisin ve pasaportların ise en faydasız ve en rezil uydurma olduğu düşüncesini hisleriyle ispat ediyor. 81 (Смешанные звуки турецкого, греческого и итальянского языков клубятся в воздухе с облаком табачного дыму, поднимаются из бесчисленных стамбулок; чума, султан, Царьград и палки господствуют во всех разговорах; все понятия ходят в чалмах и желтых туфлях; все чувствовния сидят на полу с поджатыми под себя ногами; а в углу заведения жирный и тяжелый турецкий патриотизм, нередко одетый в европейское платье, нежно разлегшись на мягких подушках, заранее опорочивает русские нравы, которых он еще и в глаза не видал, с жаром превозносит все оттоманское и доказывает с чувством глубокого убеждения, что чума не заразительна, что Махмуд величайший человек в мире и что карантины, полиция и паспорты суть выдумка самая бесполезная и самая неблагородная) Anlatıcı, gemide Osmanlı üzerine konuşmalarını sürdüren farklı milletlere mensup kişilerin Türkler ve Osmanlı yönetimi hakkındaki görüşlerine yer verir. Bu görüşlerden yabancıların Türkler hakkında olumlu düşüncelere sahip olduğu anlaşılmaktadır. Türklerin özgürlüklerine ve bağımsızlıklarına ne kadar düşkün oldukları, bu doğrultuda Türkler için devletin refah anlamına geldiği ve devletin büyük bir anlam taşıdığı dile getirilmektedir: İngiliz baronu Türklerin dünya üzerindeki en özgür millet olduğuna ikna ediyor, Marsilyalı Mösyö Je ise Türklerin eski Paris markilerinden daha saygılı ve dost canlısı olduklarına inandırıyor ve özellikle halkın eğitimi ve dürüstlüğünde Yeniçeri falakasının etkisini övüyor. Fenerli bir soylu olan ( ) Yunan Nikolaki Bolvanopulo adında biri bana sabahtan akşama kadar paşanın 81 Senkovski, a.g.e., 46

39 30 ihtişamından, bostancı başının kudretinden ve doğu tarzı yönetimin üstünlüğünden bahsediyor. Dünya üzerinde Osmanlı dan daha iyi bir yönetimin olmadığını söylüyor ve düşüncelerinin kanıtı olarak da Osmanlı nın adını aktarıyor: Türkçede devlet, yani refah olarak adlandırılıyor; daha neye gerek var ki? 82 (Английский баронет уверяет меня, что турки самый либеральный народ в мире. Мусье Же, родом из Марсели, утверждает, что они вежливее и обходительнее старинных парижских маркизов, и хвалит в особенности влияние янычарской палки на честность и образованность народа. Некто Николаки Болванопуло, греческий дворянин из Фанара, (...), толкует мне с утра до вечера о великолепии пашей, о могуществе бостанджи-баши и о превосходстве восточного образа правления. Он говорит, что нет на свете правительства лучше оттоманского, и в доказательство своего мнения приводит и самое его название; оно потурецки именуется девлет, то есть "благополучие"; так что ж нужно более?) Ancak bu refah dolu devletin sokaklarının yabancılar için çok da tekin olmadığı anlaşılır. Anlatıcı, İstanbul a geldiğinde bir hana yerleştirilir ve burada güvenli bir şekilde gezebilmesi için de yanına Hırvat bir uşak verilir. Çünkü buralarda yerlilerin yabancılara karşı hileleri kol gezmektedir. Bu şairane İstanbul sokaklarında bir yabancı olarak serbestçe gezemeyecek olması onu hayal kırıklığına uğratır. Böylece anlatıcı, Türklerin yabancılara karşı büyük bir ilgiye sahip olmalarının yanı sıra, hilekâr düşüncelerinin olduğunu da dile getirir: Sonunda handan çıkmaya başladım. Kendini dil, kıyafet ve değerler açısından tamamen farklı bir toplumun içinde bulmak ne kadar tuhaf! Yunan asilzadesi Bolvanopulo nun önceden aksi yönde uyarmasına karşın buradaki bütün insanlar bana iyi, dürüst ve akıllı insanlar olarak göründü ve uzun süre iyiliği akılsızlıktan, duyguları hilekârlıktan, güzelliği tamahkârlıktan, bu kavramlar farklı bir üniforma giydiği, bizde olduğundan farklı bir şekilde selamlaştıkları ve el sıkıştıkları için ayırt edemedim. Fakat bu kavramlar üzerinde tartıştığım yeter. Hiçbir yerde görmediğim güçlü duyguları aramaya gitme zamanı. Yoksa Bolvanopulo beni kandırdı mı ki? 83 (Наконец, начал я выходить из трактира. Как странно вдруг очутиться посреди народа, совершенно различного с нами языком, одеждою и нравами! Здесь все люди кажутся мне добрыми, честными и умными, хотя греческий дворянин Болванопуло предварил меня о противном,-- и я долго не могу отличить добродетели от глупости, чувства от плутовства, красоты от корыстолюбия единственно потому, что эти понятия одеты в другое форменное платье, кланяются, кривляются и размахивают руками иначе, нежели у нас. Но 82 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 48

40 31 полно рассуждать о понятиях; пора идти искать сильных ощущений, которых тоже я нигде не вижу. Неужто Болванопуло обманул меня?) Andrey Andreyeviç, karşılaştığı bu olumsuzlukları bir kenara bırakarak, Rusya dakinin aksine entrikalar ve dedikodularla dolu olmayan İstanbul sosyete yaşamından sıkılıp Odessa ya gelen Bolvanopulo ya yeni ve güçlü duygular aradığını söyler. Burada tanıyacağı en güçlü duygunun falakaya çekilmek olduğu, daha yumuşak duygular için tandur 84 a gitmesi gerektiği cevabını alır. Tandur, kadınların ve erkeklerin mangal etrafında daire şeklinde oturdukları ve sabaha kadar sohbet ettikleri bir yerdir. Anlatıcı, Bolvanopulo nun görmek için can attığı dedikodularla dolu Rus toplumundan uzaklaşmak ister ve İstanbul a kendini mutlu edecek yeni duygularla tanışmak için gelmektedir: Bolvanopulo, İnsanlar mekanik ile uğraşmaya başladığından beri dedikoduların, entrikaların üretimi, iletişimin sevgi dolu yolları ve tandurdan daha sıcak duygular için hiçbir makine yapılmadı!, diye haykırdı. Pekâlâ! diye haykırdım. İstanbul a gidiyorum, insanların Yeniçerilerin refah sopası altında nasıl yaşadıklarını görmeye gidiyorum, sopanın ve tandırın şiirini öğrenmek istiyorum 85. (С тех пор, как люди занимаются механикою, -- воскликнул Болванопуло,-- нигде еще не изобретено машины для выделки сплетней, интриг, для нежных путей сообщения и теплых ощущений превосходнее тандура!" -- "Так и быть!-- воскликнул я,-- еду в Константинополь; еду посмотреть, как люди живут под сению янычарской дубины "благополучия", хочу узнать поэзию палки и тандура). Bolvanopulo nun iletişimin sevgi dolu yolları nı araması, tandurda bir araya gelen bayan ve erkekler arasında çok fazla konuşma ya da samimiyetin yer almadığını, evlilik dışı ilişkilere iyi gözle bakılmadığını ifade etmektedir. Bunun, devlet düzeni içerisinde yer alan kuralların bir sonucu olduğunu söylemek mümkündür. Çünkü toplumca kabul edilen kurallar dışında hareket etmenin sonucunda Yeniçeri sopasıyla falakaya çekilme korkusunun oluştuğu, düzenin bu şekilde sağlandığı anlaşılmaktadır ve bu korku, Bolvanopulo tarafından İstanbul da görülebilecek en güçlü duygu olarak tanımlanır. Yeniçeri falakasını niçin bu şekilde betimlediklerini kavrayamayan anlatıcı, falakaya çekilen birini gördüğünde bu durumu dehşet verici bir manzara olarak 84 Sosyete salonu 85 Senkovski, a.g.e., 48

41 32 tanımlar. Falakaya çekilen bu kişi, uşağı Hırvat Luka dır. Luka, İspanyol büyükelçisinin küçük düşürülmesi sonucu devletin gereken cezayı verecek ve diğer ülkelerle kurulan diplomatik ilişkilerin zarar görmemesini sağlayacak kadar yüce olduğunu göstermek için para karşılığı falakaya yatmayı kabul eder. Bu durumun, Türklerin devlete sorgusuz sualsiz bağlı olduklarını ve devletin yaptırımlarını itiraz etmeden kabul ettiklerini yansıttığını düşünmek mümkündür. Ayrıca, bu durum üzerinden Osmanlı da devlet, diplomasi ve tebaa ilişkisinin hicivsel bir şekilde aktarıldığı söylenebilir 86 : İspanya büyükelçiliğinin önünde yoldan geçenlerin de katıldığı büyük bir insan topluluğu duruyor. Oraya koşuyorum, kalabalığın içine giriyorum ve iki Türkün görüşe bakılırsa memur olan üçüncü bir kişinin başkanlığında benim Luka yı topuklarından sopaladıklarını görüyorum. Bana yabancı olan bu davranışı, acıyı ve öfkeyi görme merakı kalbimi sarsıyor. Koşuşturuyorum, bağırıyorum, küfrediyorum, hizmetçimi korumak istiyorum, fakat o ise korkunç, işkence çeken ekşimiş yüzüyle bana ellerini uzatıyor ve dudakları en uysal şekilde bu işlemi bölmemesini rica ediyor. Türk memur ise bunun refah dolu, yani refaha, tek kelimeyle devlete ait bir iş olduğundan dolayı olup bitenlere karışmamam hususunda beni uyarıyor. Duygularıma bir şaşkınlık daha eklemek zorunda kalıyorum. 87 (Но перед дворцом испанского посольства стоит огромная толпа народа, к которой пристают все прохожие. Я бегу туда, пробираюсь внутрь толпы и открываю, что два турка, под председательством третьего, по-видимому, чиновника, секут моего Луку палками по пятам. Любопытство видеть незнакомое мне действие, и сострадание, и гнев волнуют мое сердце. Я мечусь, кричу, ругаю, хочу защищать своего служителя; но он протягивает ко мне руку и с ужасным, пыточным кривлянием лица и губ покорнейше просит меня не прерывать операции. Турецкий чиновник, с своей стороны, важно представляет мне, чтоб я не вмешивался в происходящее, потому что это дело благополучное, то есть касающееся благополучия, одним словом, государственное. Я принужден к прочим моим чувствам прибавить еще недоумение.) Ancak, anlatıcının Türkiye de görmek istediği güçlü duygular arasında falaka yoktur. Onun aradığı duygu, aşktır. Beyoğlu nda pek çok aile ile tanışır, onların davetiyle tandura giderek eğlenir, fakat istediği duyguyu bulamaz. Rum bir tercüman olan Petraki ile tesadüfen tanışması sonucu kızı Dudu ya âşık olur. Baron a göre bu sevgi Rusya daki gibi rütbeye, makama ve dereceye göre belirlenmeyen gerçek sevgidir ve Doğu nun yakıcı sıcağına benzettiği bu sevgi 86 Günal, Z. (2014). Osip Senkowski ve Türk Kültürü. Türkoloji Tartışmaları Başarı ve Zaaflarıyla Türkoloji Sempozyumunda sunuldu, Varşova, Senkovski, a.g.e., 55-56

42 33 Türklerin çok değer verdiği devlet gibi refah getirmektedir. Yani, burada sevgi herhangi bir karşılık beklemeden ortaya çıkmakta ve devlet gibi önemli görülmektedir: İlahi bir güzelliğe sahip Dudu yu görünce, onuncu sınıf bir memurun tutkusuyla ona anında âşık oldum, o da bana bütün sıcaklığıyla, Doğu nun bütün yakıcılığıyla âşık oldu. Türkçedeki devlet, yani refah gibi mutluyduk. 88 (Увидев божественную коконицу Дуду, я тотчас влюбился в нее со всею пылкостью, со всем зноем Востока и мы были счастливы, как турецкий девлет, как благополучие.) İki genç âşık tandurda buluştuklarında nedeni bilinmeyen bir yangın çıkar, fakat yangını son anda farkeden anlatıcı, Güzel Dudu yla aramızdaki aşkla 9580 ev yaktık 89 diyerek yangının duyguların bu yakıcılığından çıktığı şeklinde nükteli bir açıklamada bulunur. Hissettiği güçlü duyguların başka bir ülkede Türkiye deki gibi ortaya çıkmayacağından oldukça emindir: Hangi ülkede aşk bu kadar yüksek ve güçlü şiirsel duygular sağlıyor? Kalbim burada aralıksız bir uyarım içerisinde bulunuyor. Burada hissediyorum, yaşıyorum. 90 (В какой стране любовь доставляет столько и таких высоких, сильных поэтических ощущений?.. Мое сердце находится здесь в беспрерывном раздражении. Я здесь чувствую; я живу.) Nitekim Baron un Doğu da ilk kez keşfettiği duygularla yaşadığı bu güzel aşk macerası Dudu nun vebaya kapılıp ölmesiyle son bulur. Anlatıcının Türkler hakkındaki izlenimleri ve maceralarının dışında öyküde dikkat çekebilecek bir diğer bilgi ise eski bir tercüman ailesinden gelen Rum Petraki nin, tercümanlığın onlar için baba mesleği olarak kabul edildiğini söylemesidir. Anlatıcının verdiği bu bilginin Osmanlı da tercümanlık mesleğinin 17. yy itibarıyla Rumların tekelinde olduğu 91 bilgisiyle örtüşmektedir: Dünyadaki eski bir tercüman ailesinden gelmeleriyle gurur duyarak, kendi soyundan kırk adet tercüman iki yüz kadar da mütercim ismi saydı. Soyu üç buçuk yüzyıldır sürekli olarak Türkçeden bir avuç tercümanı ellerinde tutan farklı Avrupa elçiliklerine çeviri yapmıştır. En uygun arama için daha çocuk yaştayken kalbine Meninski nin Doğu sözlüğünün alfabetik sıralamasına göre bütün duyguları ve vatanseverlikleri yer edinmişti ve hatta Fransızca, İngilizce, 88 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., Bilim, C. (1990). Tercüme Odası. OTAM, Sayı (1), 31

43 34 İtalyanca, İspanyolca, Portekizce, İsveççe ve Rusça düşünce tarzlarıyla birlikte çocukları ondan gerçek Türk ruhunu öğrenmişti. 92 (Гордясь своим происхождением от одного из древнейших драгоманов в мире, он считал в своей родословной сорок человек переводчиков и около двухсот толмачей. Его род в продолжение трех с половиною столетий беспрерывно переводил с турецкого на языки разных европейских посольств, которые держал в своей драгоманской горсти; в его голове понятия лежали уже переведенные на четыре руки; для удобнейшего приискания он, еще в детских летах, расположил в своем сердце все чувства и патриотизмы по алфавитному порядку восточного словаря Менинского, и даже его дети получили от него турецкие души в подлиннике, с готовыми переводами их на французский, английский, итальянский, испанский, португальский, шведский и русский образы мыслей.) Öyküde anlatıcının yaşadığı maceralar aracılığıyla Senkovski, Türk kültürünün ve mentalitesinin Batı kültüründen ne kadar farklı olduğunu göstermektedir. Türkiye onun gözüyle farklı ve egzotik duyguların başka hiçbir yerde yaşanamayacağı kadar harika bir ülke olarak yansıtılmaktadır. Senkovski nin Türk kültürünü ele aldığı bir diğer öyküsü Biblioteka dlya "Çteniya isimli dergide A. Byelkin takma adıyla yayımlanan Türk Çingene (Turetskaya tsıganka, 1835) dır. Anlatıcı, farklı milletlerden arkadaşları ve uşağı Yeremey ile İstanbul a gitmektedir ve yolculukları sırasında İzmir de mola verirler. Mola verdikleri yer antik dönem uygarlıklarından kalan heykellerin, taşların ve sarayların Asya doğasıyla birleştiği bir yerdir. Kadın bakışından ve toplum kurallarından, yani sosyete hayatından uzak bir şekilde en eğitimli insanların doğal duyguların hâkimiyetine girdiğini dile getiren anlatıcı, Paktolos çayının kenarında otururken seyrettiği deve kervanından oluşan manzarayı şöyle betimler: Küçük Asya nın güneyinden ve batısından buraya gelen büyük yol, büyük Sardis akropolü ve merhum krallarının mezarları arasındaki ova boyunca akıyor. Beş farklı milletin koruması altında taşın üzerine oturdum ve Hermos 93 vadisinde uçsuz bucaksız bir zincir gibi uzanan deve katarlarını saymaya başladım. İzmir e giden yolda bu kahverengi canavarlardan oluşan uzun kafilede renkli bağlarla sarılmış korkunç yükleri eğri yürüyüşleriyle birlikte bir ileri bir geri sallanıyordu. Başlarında çalma olan sahipleri ise her biri yirmişer tanesini vahşi doğada tutarak küçük eşeklerin üzerinde uyukluyorlardı Senkovski, a.g.e., Manisa ilinin Salihli ilçesinde bulunan Adala Vadisi 94 Senkovski, a.g.e., 380

44 35 (Большая дорога, ведущая сюда с юга и запада Малой Азии, идет по равнине между высоким акрополем Сардиса и кладбищем покойных царей его. Под хранением пяти разных наций сидел я на камне и считал верблюдов каравана, тянувшегося бесконечною цепью в долине Гермуса. В длинном шествии этих бурых чудовищ по дороге в Смирну страшные ноши, покрытие цветными вязями, колыхались взад и вперед вместе с неровной их походкою; чалманосные хозяева дремали на маленьких ослах, держа каждый по двадцати их на воле; брянчанье сотни колокольчиков жужжало в знойной атмосфере усыпительнейшим из однообразных звуков.) Avrupa daki hareketli hayatın yanında, betimlediği bu tembel Asya yaşamı anlatıcı için oldukça doğal, fakat bir parça sıkıcı gelir. Avrupa da neşeli bir yaşam sürdüğünü düşünürken, ona ilk başta oldukça tuhaf gelen bu sakinliğin aslında ona huzur verdiğini ve onu mutlu ettiğini fark eder. Böylece Avrupa nın aslında dışarıdan bakıldığında neşeli olarak görülen gürültülü ve koşturmalı yaşamının yanında Asya nın melankolik, ancak huzur dolu bir ruh hali taşıdığı düşüncesini yansıtır 95 : Çoğu zaman mutluluğun değerini onu kaybettikten sonra anlıyoruz. Ben de orada bulunduğum zaman hemencecik neşeli Avrupa ya gitmek istedim. Neşeli mi? O da ne demek? Neşeli kelimesini çizip üzerine gürültülü yazın! Avrupa da üzgün olmak için daha çok nedeni olanları, dünyanın unuttuğu ve unutulmuş olanların neşeli olduklarını gördüm. 96 (Но когда я там был- так редко узнаем счастье, пока оно не миновало, -я желал поскорее очутиться в веселой Европе. Веселой? Это что значит? Вычеркнуть веселой и написать шумной! Веселыми видел я в Европе только тех, которые имели всех больше причины быть печальными, -тех, которые забылись и были забыты светом.) Asya yaşamı ile ilgili izlenimlerini sürdüren anlatıcı bu coğrafyanın doğası kadar güzel ve peşinde maceraya sürükleneceği Meymene ile karşılaşır. On beş yaşlarında ve kusursuz bir güzelliğe sahip olan bu genç kızı İtalyan heykeltıraş Canova nın perisine benzeterek Meymene nin, kadın gibi mahzun Asya havasının 97 o melankolik huzurunu taşıdığını dile getirir. Böylece anlatıcının bir 95 Günal, (2014), a.g.y., Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 379

45 36 kadın kadar mahzun olarak betimlediği Asya, Meymene ile somut bir imaj kazanmış olur 98 : Evet! Ay onun yarı mat sırtını izlerken ve parlayan saçları bir bitki demeti gibi dökülürken Canova onu görmeliydi. Ve dizleri üzerinde birbirine geçmiş zarif parmaklarının ve konumunun soluduğu melankolik huzurun, kaygısız Asyalılardan hiç ayrılmadığı belli oluyordu!.. 99 (Да! он должен был ее видеть, когда месяц глядел на её полуиатовую спину и когда чуть не блестящие её волосы рассыпались по ней, как пук растений! И эти тонкие пальцы сплетенные на коленях, и этот меланхолический покой, которым дышит её положение и который, кажется, неразлучен с беспечными азияцами!..) İzmir den İstanbul a babasının borcu yüzünden esir pazarına satılmak için erkek kılığında getirilen Meymene ile birlikte gelen anlatıcı, Asya nın sınırı olarak betimlediği Boğaziçi nin kıyısından Galata ya kayıkla geçerken İstanbul ile ilgili ilk izlenimlerini yansıtır. Özellikle buradaki yerli halkın giyimine dikkat çekerken, ezanın okunması, Yahudi ve Ermenilerin toplumca hor görüldüğü gibi hususlara da değinir: Farklı renklerde çalmalar takan ve kolları omuzlarına kadar sıvanan ve böylece Herkül ünkine benzeyen kaslarını ortaya çıkaran ipek gömlekler giyen kürekçiler Venedikli gondolcuların çevikliğiyle kayık çekiyorlardı. Müezzinler inananları namaza çağırıyor, sesleri çınlayan bulut gibi su üzerinde yayılıyordu. Boğaziçi nin ağzında duran savaş gemileri kırmızı renkli bayraklarını indirmişlerdi. Yaklaştığımız kıyı kapalı kadınlar, sakallı erkekler ve kırımızı fes ve çarık giymiş delikanlılarla daraltılmıştı. Ötede ise alt sınıfa mensup oldukları anlamına gelen kıyafetler içerisindeki Yahudiler ve Ermeniler bizi bekleyerek duruyordu. 100 ( гребцы в разноцветных чалмах и шелковых рубахах, с засученными по плечо рукавами, которые таким образом открывают мышцы Геркулесовы, мчали их с проворством венецианских гондолеров; муэзины призывали правоверных к молитве, и голоса их звонким облаком расстилались над водою; военные корабли в устье Босфора спускали свои кровосветные флаги; берег, к которому мы приближались, был унизан женщинами в покрывалах, бородавыми мужчинвми и мальчиками в желтых туфлях и красных фесках; поодаль, ожидая нас, стояла купа жидов и армян в одежде, означавшей их низкую породу.) 98 Günal, Z. (1999). Senkovski nin Gözüyle Osmanlı Kültürü ve İstanbul. Littera Edebiyat Yazıları, Cilt:9, Aralık, Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 388

46 37 Öyküde Türklerin yabancılara karşı tutumuna örnek olabilecek diğer bir durum ise anlatıcıya İstanbul da kaldığı esnada yardımcı olan parfüm satıcısı Mustafa nın bir kitapçıda Ermeni ile birlikte pipo içerken, bir Ermeni ile birlikte sigara içtiği görülmesin diye de tezgâh altına saklanmasıdır. Zira bir Müslümanın bir Ermeni ile karşılıklı sigara içmesi ayıplanmaktadır ve şahsi itibarına gölge düşürecektir: Parfüm satıcısı birkaç dükkâna uğrayıp arkadaşlarıyla selamlaştı ve en sonunda da bir kitap pazarında durdu. Burada ayaklarını bağdaş kurarak, gırtlağına kadar malına gömülmüş bir şekilde tezgâhta oturan kibirli Ermeni yle karşılıklı olarak hoşgörüyle pipo içti. Galiba bir Ermeni ile birlikte sigara içtiğini görmelerini istemediği için Mustafa da aynı tezgahın altına büyük ve kalın kitaplardan oluşan yığının arkasına saklanmıştı. 101 (Продавец духов заходил в разные лавки здороваться с своими приятелями и, наконец остановился в книжном базаре: тут он поджал под себя ноги и снисходительно закурил трубку насупротив важного армянина, который сидел на прилавке по горло в своем товаре. Вероятно, не желая, чтоб его видели курящего с армянином, Мустафа скрылся на том же прилавке за грудою фолиантов...) Anlatıcı, Ermenilere ve Yahudilere karşı hoşgörüsüz bir yaklaşım içerisinde olan Türklerin sadece yabancılara değil, birbirlerine karşı da kaba bir tutum içerisinde olduğuna şahit olur. Yeremey ve anlatıcının, Meymene yi bıraktıktan sonra Galata dan dönerken bindikleri gemide ufak bir arıza meydana gelir. Bu arızanın nedeni gemideki insanlarmışçasına kayıkçı, gemidekilere köpek diye itham eder. Anlatıcı ve Yeremey bu kayıkçının daha da ileri giderek tanımadığı bu kişilerin anne babalarına dahi küfür etmesi karşısında hayrete düşer. Bu durumun Avrupalı bu iki gezginin tuhafına gittiği şu cümlelerden anlaşılır: Yahudi, Shylock döneminden beri sürdüğü üzere, zalimlerinin şanssızlığına gülüyor ve kendi görevini yerine getirme gayreti göstererek bize her yönüyle aktarıyordu. İçeriğinden, homurdanıp duran Türklerin annelerimiz hakkında hiç de hoş olmayan şeyler söylediklerini duyduk. Yeremey Türklerin bunu gerçekten boşu boşuna yaptıklarını, çünkü onları daha önce hiç görmediklerini fark etti. 102 (Жид смеялся, как это уже водится со времен Шейлока, несчастиям своих утеснителей и, усердствуя в исполнении своей обязанности, переводил нам всех сторон. Из содержания их мы усмотрели, что брюзгливые турки отзывались очень невыгодно о наших 101 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 390

47 38 родительницах, и Еремей заметил им весьма основательно, что они делают это напрасно, потому что даже никогда их не видели.) Andrey Andreyeviç ve Yeremey in karşılaştığı diğer olumsuz bir olay ise Boğaziçi nde kayıkla gezerken Türk bir kadın ve Yunan sevgilisinin öldürülerek evlerinin panjuruna asılmalarıdır. Çünkü evlilik dışı ilişkiler, hele yabancı biriyle gayrimeşru bir ilişki yaşamak toplumca kabul edilemeyecek bir durumdur ve zina, bu topraklarda mahkemeye gitmeden bile şahsen cezalandırılabilecek bir suç olarak görülmektedir: Daha bir gün önce, kayıkla Boğaziçi nde gezerken kendi adaletlerini icra eden çetelerin soğukkanlılıkla Türk bir kadını ve Yunan sevgilisini evin panjurlarına nasıl astıklarını gördük, çünkü bilgece bir yasamanın hüküm sürdüğü bu ülkede zina kadıya hüküm vermesi için rüşvet vermeden cezalandırılır. 103 (Еще накануне, едучи в лодке Босфором, видели мы, как шайка исполнителей собственного правосудия хладнокравно вешала на ставнях дома турчанку и грека, её любовника, потому что прелюбодеяние казнится в этой земле мудрого законодателбства даже без дачи кадию взятки за приговор.) İstanbul a geldikleri andan itibaren edindikleri bu olumsuz izlenimlerden sonra anlatıcı, uşağı Yeremey ile birlikte şans eseri girecekleri Kâğıthane Sarayı nı görür. Bu saray, sultanın sevgililerinin bulunduğu baharlık eğlence sarayı olarak bilinir 104, yani burada padişahın haremi bulunmaktadır. Sarayın mimarisinin ihtişamı ve bu ihtişama karşı hayranlık detaylı betimlemelerle yansıtılır: Kâğıthane Sarayı nın yarısı altından yarısı mermerden yapılmıştır. Geniş zümrüt ovaların ortasında oturmak için inşa edilmiş, gerçek, yağmurdan sığınılan, size eşiğini gümüşle gösterdikleri bir evden çok, çağırdıkları ve korumayı unuttukları kocaman bir hayalete benziyordu. Mermerden kesilmiş deniz kabuğunun ağzından düşen Varvis, köpükle birlikte ve sonsuz müzikle birlikte sultanların pencerelerinin altın parmaklıkları altında dönüyordu. Yeşil kadifenin gümüş ipliği gibi birkaç verst ince çimenlere uzanıyordu. Kıyılarında ne ağaçlar ne çalılıklar vardı. Sihirli vadide sanki dağlar tarafından kilitlenmiş gibiydi 105 (Дворец Кеат-Хане построен из золота пополам с мрамором, среди обширной изумрудной долины и более похож на волшобное видение, 103 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 392

48 39 которое вызвали и забыли зачурать, чем на дом для жительства, дом настоящий, дом, в котором укрываются от дождя, дом, который показывают вам полтину серебром. Варвис, падая с губы морской раковины, высеченной из мрамора, крутится с пеною и вечной музыкой под золочеными решетками окон султанши; как серебяная нить по зеленому бархату, тянется он несколько верст по самой нежной мураве; ни дерева, ни куста на берегах его; будто запертый горами в заколдованной долине...) Saray, konum olarak görünür bir yerde olmasına karşın dağların arasında, ovanın ortasında ulaşılması zor ve gizemli bir yer olarak tasvir edilmektedir. Zaten anlatıcı da bahar aylarında Kâğıthane tarafında kimsenin yaklaşmaya cesaret edemediğini, buraya girmeye cesaret edenlerin cezasının ölümle karşılık bulacağını dile getirir: Özellikle aşk ayı olan mayıs ayında Kâğıthane ye girmeye cesaret eden ölümle cezalandırılır. Kayığınız Altın Boynuz da durdurulur ve her tepede çıkardığı kılıcıyla baş haremağasını görürsünüz. Sultanın Arap kısrakları ovanın püsküllü çayırlarında otluyorlar. Yüzlerce Çerkez kızı sarayın mis kokulu odalarından Varvis in ipek kıyılarına çıkıyor ve tarif edilemeyen zarafetlerini Güneş e gösteriyorlar. Altın Boynuz dan Belgrad a yaklaşık on iki verst boyunca dolambaçlı nehre özenle bakan bu yeşil dar geçit bütün bir ay boyunca erkeklerin arkadaşlık etmesinden kurtuluyor. Sadece sultanın altın kafeste beslenen kuşları bu nehir boyunca sabahtan akşama kadar öküzlerle koşulan kırmızı kağnılarda gezebiliyorlar. 106 (В мае- месяце любви per excellentiam (особенно) смерть тому, кто дерзнет войти в Кеат-Хане. Каик ваш останавливают в Золотом Роге, и на каждом холме видите вы верхового эвнуха с обнаженною саблей. Арабские кобылицы султана пасутся на пушистой траве долины; сотня черкешенок выходит из пахучих комнат дворца на шелковые берега Варвиса и кажет солнцу свои невыразимые прелести. От Золотого Рога до Белграда, верст на двадцать, эта зеленая ложбина, лелеющая извилистую реку, свободна целый месяц от спутни мужчин: только вскормленные в золотой клетке птички султана разъезжают по ней с утра до ночи в своих алых арбах, запряженных быками.) Nitekim anlatıcı ve arkadaşı Yeremey, kimsenin yaklaşmaya dahi cesaret edemediği bu saraya girmeye karar vererek, amaçlarına ulaşmak için çeşitli yollar ararlar. Nihayetinde anahtarları nöbetçilerden birkaç kuruş karşılığında alarak, merak ettikleri saraya girerler ve saray hurilerinin odasını dolaşmaya başlarlar. Bu ihtişamlı sarayın odalarında mobilya olarak sadece aynalar, halılar, koltuklar ve 106 Senkovski, a.g.e., 392

49 40 odaların pencerelerinde ise demir parmaklıklar vardır. Bu demir parmaklıklardan hiç kimsenin içeri girmesi mümkün olmadığı gibi haremdeki kızların dışarıya çıkmaları da mümkün değildir. Haremde yaşayan sultan hanımların saray sınırları içerisinde pencereden dışarıya parmaklıklar arkasından bakarak adeta bir hapishane hayatı yaşadıklarını anlatıcı şu şekilde dile getirir: Saraya girdik ve Doğu nun fani hurilerinin odalarını dolaşmaya başladık, penceredeki parmaklıklardan baktık, ellerimizi uykulu üzerinde hurilerin ağızlarının gözle görülmeyen izlerinin kaldığı ipek yastıklara sürdük. Sönükleşen altına bakınca, sevimli sultan hanımların sık sık parmaklıklara yaslandıkları anlaşılıyordu. Aydınlık parmaklıkların üzerinde parmaklarının izleri hala fark ediliyordu ve hatta tasasızca vadiye bakarken mükemmel yüzlerini sürdükleri yerde ağızlarının izleri görünüyordu. 107 (Мы вошли в дворец и стали бродить по комнатам смертных гурий Востока; смотрели сквозь оконные решетки; клали руки на шелковые подушки, на которых остались неизгладимые следы их сонных ротиков; видно было по потускневшему золоту, что милые султанши часто прислонялись к решеткам; на светлых перилах еще заметны были следы их пальцев и, казалось, даже следы уст, в тех местах, куда приникали они своими прекрасными лицами, беспечно глазея на долину.) Kâğıthane Sarayı nda yaptığı bu küçük gezintinin ardından anlatıcı, Meymene yi bulabilme hayaline geri dönerek ona yardımcı olabileceğini düşündüğü, Odessa dan tanıdığı Türk tüccar Mustafa nın yanına gitmeye karar verir. Mustafa, anlatıcıya Meymene yi arayıp bulmasında da yardımcı olacaktır. Mustafa nın yanına gelmeden önce anlatıcı, Meymene yi Trabzon dan gelen, kadın esirlerin satıldığı bir gemide görmüştür ve yanına gitmek istediğinde yaka paça kovularak buradaki kadınların sadece bir Türk tarafından satın alınabileceğini bir Yahudi ile aralarında geçen konuşmada öğrenmiştir: -Eğer oraya gidersek ne yaparlar? -Esir kadınların hepsi Gürcü, diye biraz bekleyerek cevap verdi. Eğer Türk alıcılar yoksa sizi gemiden kovalarlar. -Eğer varsa? -Kadınları Hıristiyan gözüyle bozulmuş sayıyorlar ve kadın köle satıcısı ya sizi öldürür ya da gemiden atarlar Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 390

50 41 (-А что они сделают, если мы туда взойдем?.. -Невольницы все грузинки, -отвечал он, немного погодя, -если тут нет турецких покупщиков, вас только спровадят с судна. -А если есть? -Они почтут женщин испорченными христианским глазом, и продавец невольниц застрелит вас или так выбросит за борт.) Anlatıcı, yabancıları köle pazarının kıyısından dahi geçirmediklerini bildiğinden, yabancı olduğunun anlaşılmaması için kırmızı fesini ve çalmasını başına takıp, uzun gömleğini ve şalvarını giyerek tam bir Türk e benzer. 109 Ancak bu şekilde yabancı olduğu anlaşılmayacak olsa da Meymene yi bulduğunda bir Hıristiyan olduğundan ötürü onu satın alamayacağından Mustafa, anlatıcı adına Meymene yi satın alacaktır. Meymene yi bulmak için gittikleri gemideki kadın esirler oldukça kusursuz bir yüze ve sağlıklı bir vücuda sahip olmalarıyla dikkat çekerler: Hepsinin yüz hatları güzeldi, ciltlerinde tek bir leke yoktu, saçları gür ve yüzleri sağlıklıydı. Genel olarak, muhteşem doğulu gözleri hariç, uzun boylu, cüsseli ve somun ekmeği gibi dolgun Rus tüccar kadınlarının şişman ideallerini anımsatıyorlardı. 110 (У всех были хорошие черты, на коже ни пятнышка, волосы густые и лица здоровые: вообще, за исключением великолепных восточных глаз, они напоминали жирный идеал русской купчихи рослой, дородной и сдобной, как каравай.) Nihayetinde Mustafa bu kadar çok esir kadın arasında Meymene yi bularak alır, fakat anlatıcı ile tekrar kavuşmalarının sevinci çok uzun sürmez, Meymene vebaya yakalanarak bir hafta sonra ölür. Bir Türk ve Müslüman olarak anlatıcıya yardımı dokunan Mustafa, öyküde tam bir ticaret insanı olarak betimlenir. Felsefi bir yanı olan, dükkânına gelen Avrupalıları gözlemleyebilen ve gözlemleri doğrultusunda yaklaşımda bulunan Mustafa, İstanbul a gelen yabancıların ilgisini dükkânına çeker. Zamanında Odessa ve Kerçi de tütün, kehribar ve Yahudi şapkası ticareti yapmış ve iyi derecede Rusça ve İtalyanca biliyor olması onun yabancılarla olan iletişimini 109 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 391

51 42 kuvvetlendiren diğer artılarıdır. Anlatıcı, İstanbul a gelip de onun dükkânına uğramayan yabancının olmadığını ve gösterdiği ilgi ile müşterilerin hiçbir zaman alışveriş yapmadan ayrılmadığını dile getirir. 111 Dükkânı ise tam da müşterilerin ilgisini çekecek şekilde, Doğu zevkine göre dekore edilmiştir: Mustafa biraz filozoftu ve dükkânına gelen Avrupalıları gözlemleyebiliyordu. Bu odanın gözlerden uzak kalmış Doğu ihtişamı Mustafa nın her seyyahta fark ettiği güzel manzara tutkusu için hazırladığı tuzaklardan biriydi. Diğeri ise kafasında beyaz çalması, altın bileziği ve tozluklarıyla, çıplak elleri ve ayaklarıyla her zaman dükkânın kapısında durur ve yoldan geçenleri parfüm ve tütün almak için değil, sahibiyle şerbet içmeye çağırırdı. 112 (Мустафа был немножко философ и умел наблюдать европейцев, приходивших в лавку. Уединенная восточная роскошь этой комнаты была одною из приманок, подготовленных им для той страсти к живописному, которую замечал он в каждом путешественнике; а другою был его исполинский нубиец, которыц в белой чалме с золотыми запястьями и поножами, с голыми руками и ногами, всегда стоял у дверей лавки и зазывал прохожих не покупать духов и курений, а откушать шербету с его хозяином.) Dükkânı gibi dükkânın arka bölmesinde yer alan ve anlatıcının kaldığı küçük oda da Doğu tarzını ve gösterişini yansıtmaktadır. Anlatıcı, uzun süredir kaldığı bu odayı Avrupa dakiler ile kıyaslayarak şu şekilde tasvir eder: Kalın, fakat boyası çıkmış, bir o kadar da Batı daki demir sürgüler gibi Doğu da sizi sağlam bir şekilde koruyan perde, büyüklüğü ve kıyafetleri açısından diğer Avrupa saraylarında ev sahibesinin odasıyla birleştirilen Türk buduarlarına benzeyen sekiz köşeli küçük odayı dükkânın ön tarafından ayırıyordu. Ayaklar yerde serili duran zengin halılarda batıyordu. Koltuklar desenli ve parlak ipek kumaşla örtülüydü ve farklı renklerden yapılmış yastıklarla kaplıydı. Yorulmak bilmeyen tütsü kabı oyulmuş siyah tavana sinirleri hoş bir şekilde yatıştıran, fakat göz kapaklarını ağırlaştıran ve bütün vücudu hafifleten hoş bir koku dağıtarak, ince bir duman akışı gönderiyordu. 113 (Занавес из толстой, но полинявшей парчи, который так же ненарушимо охраняет вас на Востоке, как железные затворы на Западе, отделял от передней лавки маленькую восьмиугольную комнату, величиной и убранством похожую на турецкие будуары, которые в иных европейских чертогах примыкают к комнате хозяйки. Нога тонула в богатых коврах, лежавших на полу. Софы покрыты были узорной и глянцевитой шелковой тканью и обложены разноцветными подушками. Неутомимая курильница посылала к черному резному потолку тонкие 111 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 396

52 43 струи дыма, разливая в комнате благовоние, которое приятно щекотало нервы, но вместе отягчало веки и расслабляло все тело.) Doğu ile Avrupa giyim tarzı, mobilyalar, davranışlar ve yaşam tarzı açısından oldukça farklıdır. Burada yaşadığı maceralar ve edindiği izlenimler doğrultusunda anlatıcı, Avrupa ve Rusya da insanların durmadan çalışmaya meyill olduğunu ve tembellik etmeye fırsat bulamadığını, fakat Türklerin ekonomik koşulları nasıl olursa olsun doğanın ve coğrafyanın sunduğu güzellikler sayesinde daha rahat bir şekilde, kendilerini yormadan çalıştıklarını ifade eder. Bu tembellik ve sahip oldukları Güneş, Türkler için ortak bir lükstür: Başka neresi bu kadar sıcak, bu kadar yeşil ve nerede halk bu kadar dürüst? Sizinle birlikte Almanya yı, İngiltere yi, Hollanda yı, İtalya yı, Sicilya yı, Yunanistan ı gezdik. Oralarda ardı arkası kesilmeyen endişelerden başka ne gördük? Mesela, bizim tarafımız diğer ülkelerden daha güzeldir ve bununla birlikte çalışkandır. Rusya da buradaki gibi tembellik edecek vaktimiz yoktur bizim. Açlıktan ölürsün, donarsın, yok olursun! Ekmeğini kan ter içerisinde yersin, ama aylaklık da fena iş değil! Size itiraf edeyim ki, bayım, ben bu tembel Müslümanları seviyorum! Ayakkabıları acele etmelerine engel oluyor. Kıyafetlerinin düğmeleri ilikli değil, bu kıyafetler harika bir şey! Nasıl yazlıkları olduğuna bir bakın! Hem zengininin hem fakirinin buradaki herkesin tek bir özgürlüğü var o da tembellik ve güneş! Renkli gökyüzü, canının istediği kadar gezinti, su üzerinde kayık, tepecik üzerinde sohbet... Onların bütün mutlulukları budur işte. Bu mutluluktan kim yararlanmıyor ki? 114 (Где еще так тепло, так зелено народ честный? Мы объездили с вами Немечину, Англию, Голландию, Италию, Сицилию, Грецию: что ж мы там видели, кроме труда и беспрерывных забот? Наша сторона, например, лучше других земель, а все-таки рабочая. У нас на Руси некогда полениться, как в здешнем краю: умрешь с голоду, замерзнешь, пропадешь! В поте лица ешь хлеб свой -а праздность ведь не худое дело! Признаться вам, сударь,по совести: я люблю этих ленивых бусурманов! Туфли мешают им торопиться: платья широкие нараспашку: чудо, а не платье! Посмотрите вы, какие у них дачи! И богатому, и бедному -всем здесь одно раздолье- лень и солнце. Пахучий воздух, гулянье вволю, каик на воде, беседка на пригорке -вот все их благополучие; а кто здесь этим не пользуется?) Senkovski, İzmir den başlayıp İstanbul da son bulan seyahatinde Anadolu nun farklı medeniyetlere ev sahipliği yaptığını aktarırken, Osmanlı Devleti nin Rumlar, Yahudiler, Ermeniler gibi farklı etnik ve dini grupları bünyesinde barındırdığını da öyküde yansıtmıştır. Pek çok Avrupalının merak 114 Senkovski, a.g.e., 405

53 44 konusunu oluşturan haremde cariyelerin sarayda kapalı bir hayat sürdüğü, kadınların köle pazarlarında satıldığı gibi hususlara değinirken, yabancı biriyle zina etmenin sonunun ölüm olduğu, her ne kadar hoşgörü ile karşılansalar da Türkiye de yabancılara şüphe ile bakıldığını dile getirmektedir. Fakat Asya kültürüyle birlikte, özgür ruhlu Türklerin sahip olduğu Güneş, soğuk ve duyguların mensup olunan sınıf doğrultusunda yaşandığı bir ülke olan Rusya da yetişmiş anlatıcı için oldukça ilgi çekici ve güzeldir. Türkiye seyahatini bu iki öyküsünde kullanan Senkovski, Doğu seyahatine devam ettiği Mısır ve Suriye yi de Suriye Anıları (Vospominaniya o Sirii, 1834) ve Ebsambul (Ebsambul, 1835) adlı öykülerinde yansıtmıştır. Bu öyküleri kurgudan oluşmamakta, daha ziyade gezi yazısı niteliği taşımaktadır. Senkovski nin Mısır ve Sudan a seyhati sırasındaki izlenimlerinden oluşan Ebsambul 115 da anlatıcı ve burayı ziyarete gelen diplomatik kimliği olan kişiler Mısır firavunu II. Ramses döneminde dağın üzerindeki kayalar oyularak yapılmış olan Ebu Simbel tapınağını görmek için Mısır dan Sudan a yola çıkarlar. Gezginlerin Gelişi (Priyezd puteştvennikov) ve Tapınağı Ziyaret. Piknik. Piyango (Poseşeniye hrama. Piknik. Lotereya) olmak üzere iki bölümden oluşan öykünün ilk bölümünde anlatıcının Mısır ve Sudan ile ilgili ilk izlenimleri yer alır. İkinci bölümde ise Ebsambul tapınağının açılışı sırasında yerli halkın gelenekleri ve tapınak ile ilgili bilgiler aktarılmaktadır. Anlatıcı, bilge ve aydın bir Avrupalı gözüyle insanların bunaltıcı sıcak yüzünden kıyafet dahi giyemediği Afrika coğrafyasını resmederken, bu tropik ve sıcak havanın, çöl ikliminin doğası gereği akşam olduğunda yerini birden soğuyan havaya bıraktığını şu şekilde betimler: Gece gerçekten de tropikti. Beyazlığa bu ülkede fevkalade doyan ay ışığı pürüzlü ve keskin şekilleriyle yuvarlaklaştırılmış bir tür kar örtüsünü, ölü ve hareketsiz duran bütün etrafı örtüyordu ve Sudan gecelerinin alacakaranlık olmadan, aydınlıktan karanlığa, yakıcı sıcaktan sönen ışığın vücudun hücrelerini açması için delici hareketine kademeli geçiş olmadan, aniden toprağa düşen soğuğunu daha da artırdığı görünüyordu. 116 (Ночь была истинно тропическая. Лунный свет, насыщенной в этой стране удивительно белостью, накидывал на всю окрестность, 115 Mısır da bulunan bir şehir olan Ebu Simbel den türetilmiştir 116 Senkovski, a.g.e.,

54 45 мертвую и неподвижную, род снегового покрова, мягко округлявнего её шероховатые и острые формы, и, казалось, ещё увеличивал холод нубийской ночи, падающей на землю вдруг, без сумерек, без постепенного перехода от блеска к мраку, от пожарной жары к пронзительному действию потухших лучей на раскрытые ею поры тела.) Buradaki doğal yapıyı ayrıntılı bir şekilde inceleyen anlatıcı, tarımın yapıldığı, üzerinde yaşayan canlılara hayat verdiği için doğanın buhar makinesi 117 olarak adlandırdığı Nil Nehri ni hem insanların hem de hayvanların ortak zenginliği ve varlığı olarak nitelendirir. Nil in kenarında bulunan Nil Vadisi nin dar yapısından dolayı nüfusun az olduğu, insanların hatta hayvanların yakıcı sıcak yüzünden öğle vakti dışarı çıkmadığı ve gölgenin kaybolduğu 118, anlatıcının bu coğrafya ile ilgili verdiği bilgiler arasındadır. Afrika nın sıcağıyla kavrulan yaklaşık on ülkeye can veren bu Nil Nehri nin insanı evrendeki düzeni sorgulamaya bu düzen içerisinde var olan herşeyin bir varoluş sebebi olduğunu düşünmeye ittiğini dile getirir. Bu düşüncesi doğrultusunda anlatıcının Nil i Afrika için ilahi bir lütuf olarak gördüğünü söylemek mümkündür: Hiçbir şey yerküremizin yüzeyinde tesadüfi hiçbir şeyin olmadığına, yeryüzündeki her şeyin büyük bir bilgelikle öngörülüp hesaplandığına, evrendeki nehirlerin kralı Nil in kıyılarında yer alan Mısır, Sudan, Dongola ve Senaar ve diğer toprakların manzarası gibi her tepenin, her çukurun aziz bir amaca hizmet ettiğine izleyicileri bu kadar ikna edemez. 119 (Ничто так не убеждает зрителя в том, что на поверхности нашего шара нет ничего случайного, что все на ней разсчитано и пердусмотрено высшею мудростью, что всякий холм, всякое углубление соответствуют какой-нибудь сокровенной цели, как вид Египта, Нубии, Донголы, Сенаара и прочих земель, расположенных по берегам Нила, царя рек вселенной.) Mısır ve Sudan coğrafyası hakkında bilgiler sunulmasının yanı sıra Sudan ın toplumsal ve ekonomik durumuna dair bilgiler de yer alır. Bir zamanlar zengin ve refahı yerinde olan, antik Mısır kültürü ve eğitiminin gelişimine öncülük eden, fakat sürekli fetihlere ve isyanlara maruz kaldığı için zamanla güçsüz hale gelen Sudan halkının ekonomik durumunun iyi olmadığı, ülkeyi yöneten kişilerin cehaleti, yani 117 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 111

55 46 yönetim anlayışına dair bilgilerinin ve vatanseverlik duygularının olmaması sonucu zamanla bir sömürge haline geldiği dile getirilir: Bu pılıpırtısız fakirlerin ülkesi, bu yüzü gülmez ülke, bir zamanlar güçlü, basiretli ve muhteşem iken şimdi bereketsiz ve solgun hale gelen yaşamın azap çektiği uzun ve dar bir hapishane, onu yöneten insanın cahilliği ve barbarlığı yüzünden ölmeye mahkûm edilmiş bir esir haline geldi. 120 (Это земля нищих без рубища угрюмая земля, -длинная и узкая тюрьма, где томится, жизнь, некогда сильная, прозорливая и блистательная, ныне тощая и изсохщая, узница, осужденная погибнуть в своем заключении за невежество и кровожадность начальствующего над ней человека.) Antik Roma döneminde sosyete hayatının hüküm sürdüğü anlaşılan bu dönemde kadınların, dönem Avrupa sının kadınları gibi giyime ve güzelliğe önem verdikleri, balo giysilerinin ise daha doğdukları zaman hazır edilecek kadar önem taşıdığı bilgisini aktaran anlatıcı, şimdi çarşaf giyen kadınları gördüğünde antik dönemdeki o ihtişamlı halleriyle bir kıyaslama yapar. Antik dönemdeki Sudan ı gözünde canlandırır ve bu ülkenin şu anki haliyle eski zamanlardaki hali arasında büyük bir kültürel farkın bulunuyor olması anlatıcıyı oldukça şaşırtır: Bu çıplak, güçlü adamların ve kaba çarşafa sarılı kadınların ve doğdukları zaman hediye edilen balo kıyafeti giymiş güzel genç kızların arasında gezer ve atalarının saraylarına bakarken, ister istemez aynı kıyıda güzel elbiseler içerisinde yaşarken Siena ya moda ve zevkin, kadın süsleri üretiminin başkenti, Eski Dünya nın Paris i, klasik dönem kadınlarının idolü Santorini den küpeler, zincirler, atkılar, kolyeler, sargılar, kurdeleler ve parlak eşyalarla dolu iki adet geminin geldiği haberiyle hoş bir şekilde kımıldayan kadim Sudanlı kadınlardan oluşan renkli kalabalığı kafanızda canlandırıyorsunuz. 121 (Странствуя между этими голыми, дюжими мужчинами, этими женщинами, закутанными в грубые простыни, и молодыми красавицами в бальном платье, подаренною при их рождении, и глядя на чертоги их предков, невольно воображаешь себе пестрые толпы древних Нубиянок, которые, стоя на том же берегу в красивых нарядах, сладостно трепетали при известии, что в Сиенну пришли из Тира два судна, нагруженные прелестными серьгами, цепочками, платочками, ожерельями, повязками, лентами и блестящими материями, -судна из Тира, столицы мод и вкуса, мануфактуры женских укращений, Парижа старого мира и идола классических женщин!) 120 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e.,

56 47 Öykünün ikinci bölümünde Ebsambul tapınağının açılışı esnasında yerli halkın kıyafetleriyle ilgili bilgiler yer almaya devam eder ve burada tuniğin Sudan halkının tören kıyafeti olduğu dile getirilir. Fakat tunik giymek genç kızalar için yasaktır, çünkü tunik giydikleri zaman genç kızların güzelliklerinin ortaya çıkacağı ve bu durumun hiç de hoş sayılmayacağı düşüncesi yer alır: Birincisi, tunik Sudan vatandaşının tören kıyafetidir ve astları toprağı kendi tören kıyafetleriyle kazmak istemiyorlar. (...) Bu arada da bütün yerli halk tunik giymiyor, genç kızların insan içine tunik giyerek çıkması sevimlilikleri görülmek zorunda kaldığı için uygun görülmüyor! 122 (Во- первых, рубаха есть парадный мундир нубийского гражданина, и его подчиненные не согласятся копать землю в праздничных своих нарядах ; а между тем не все жители имеют рубахи, -да девицам и неприлично являться перед людьми в рубашках, как то его милости должно быть известно!) Gezgin grubun yerlilerle tapınağın açılışı esnasında giyilmesi gereken kıyafetler üzerine yaptığı anlaşma doğrultusunda evli kadınların bekârlardan farklı olarak yün çarşaf giydiği bilgisini edinmek de mümkündür ve bu kadınların yüzlerinden ziyade vücutlarını, hatları belli olmayacak bir şekilde kalın kıyafetlerle örtmeleri gerektiği 123 yer alır. Mısır, Sudan ve Yukarı Etiyopya ya Seyahat Notları (Otrıvki iz puteşestviya po Yegiptu, Nubii i verhney Efiopii) nda da Senkovski, Sudanlı evli kadınların Mısır dakiler gibi çuhadan yapılmış kıyafetler giydiğini, Romalılar gibi omuzdan kol altına doğru vücutlarını sardıkları ve başlarını da örttüklerini dile getirir. 124 Burada yaşayan yerli halkın kıyafetleri üzerine yer alan betimlemelerin yanı sıra coğrafyanın bir sonucu olarak insanların dış görünüşleri ve yüz hatlarının da Avrupa insanınkinden farklı olduğu belirtilmektedir: Oval yüzleri bizimkinden, çirkin olmayan hafifçe kalın dudaklarıyla ayrılıyordu. Hatta betimlemesi oldukça zor olan, fakat kanımca Ptolemaios un 125 eşsiz bir şekilde ifade ederek üzere onu sessiz siyah olarak adlandırdığı özel 122 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., Eski Mısır hükümdarı

57 48 bir parıltı oluşturduğundan, bir zencinin göz alıcı bir biçimde parlayan siyahlığına benzemiyordu. 126 (Овальные их лица отличаются от наших только легкою толстотою губ, которая впрочем не имеет ничего неприятного, и даже цвет их кожи не похож на резкую, лоснящуюся черноту негра, образуя особенный отлив, который описать весьма трудно, но который, по мнению моему, неподражаемо выразил Птоломей, назвав его -ирема мелас, «тихо-черным».) Araştırmalarda bulunmak üzere Mısır a gelen gezgin topluluğunun, aralarında fiziksel ve kültürel açıdan pek çok farklılıkların bulunduğu yerel halk ile birlikte kültürel açıdan bir renklilik ortaya çıkardığı görülür. Anlatıcıya göre bu renklilik Avrupa medeniyetinin etkilediği eski ve sömürge haline gelen yeni Sudan ın bir araya gelişi gibidir: Bizim topluluğumuz buranın topluluğu ile bütün yönleriyle karışmıştı. Sadece gezginler kendi milli kıyafetlerini korumuş, diğerleri ise farklı doğu nesillerinin tarzına göre giyinmişler, kimisi ise ne Türk ne Memluklerin tarzında giyinmişti. Frak, bedevi kıyafetleri, Mısır kazakları, Arnavut ceketleri ve Avrupa redingotları yerli ev sahiplerinin derisiyle iç içe geçmişti. 127 (Наше общество было перемешано купами туземцев по всем направлениям; путешественники одни сохраняли свое народное платье, другие были одеты по образцу разных восточных поколений; иные ни по какому образцу: наряды турецкие и мамлюкские, фраки и бедуинские одеяла, египетские фуфайки, арнаутские куртки и европейские сюртуки переплетаются с кожею местных хозяев.) Süleyman Peygamber ve Büyük İskender döneminden kalma asırlık sedir ağaçlarının yer aldığı Sudan bir zamanlar zengin insanların şatafatlı elbiselerle dolaştığı bir yer iken, artık oldukça boş ve çıplak bir ülkedir ve Antik Roma nın hiçbir izini taşımamaktadır. Hâlbuki burası Sudan ın tenha köşesinde bulunan gerçek bir Avrupa dır. 128 Nitekim bu topraklar pek çok millet tarafından istilaya uğramış, bunun sonucu olarak da kültürel anlamda değişim yaşamıştır. Bu durumla bağlantılı olarak anlatıcı, pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Sudan ın Adde şehrinde yer alan hiyerogliflerin burada etkisini sürdürmüş olan kadim Mısır inancına, Hıristiyanlığa ve Müslümanlığa dair kültürel öğeler 126 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 156

58 49 barındırdığını, buraya her gelen topluluğun kendinden bir öncekine ait değerlerin izlerini yok etmeye çalıştığını dile getirir: Bakın! Sudan kadim Mısır inancının keskin figürleri ve hiyeroglifleriyle kaplıydı. Hıristiyanlar geldi ve bunları alçıyla kapattı ve yerine aziz Yahya yazdılar. Yeni gelenler, bu resmi biraz beyaza boyamaya başlayıp, üzerine Allah ve Muhammed isimlerini koydular. İşte size tek bir duvar üzerinde duran kırk yıllık tarih. 129 (Посмотрите! Она была покрыта иероглифами и резными фигурами древней египетской веры; пришли християне, затерли их штукатурой, и по ней написали св. Ионна Крестителя; новые прищельцы, слегка забелив эту живопись, выставили поверх её имена Аллаха и Магомета. Вот вам история сорока веков на одной стене.) Zengin bir tarihe ve değerli kültürel miraslara sahip olan bu ülkede yaşayan halkın, değerlerine sahip çıkmadığı bilgisi yer alır. Anlatıcı, bu şehirde antik dönemden kalan eserlerin herhangi bir işi olmayan kişiler tarafından bir ticaret aracı ve kazanç kaynağı olarak görüldüğünü ifade eder: Mısır da bir zanaatı olmayan, beceriksizliği yüzünden paşanın görevden aldığı, iflas eden herkes antikacılık yapıyor. Teb şehrine gidiyorlar ve Arap köylülerinden birkaç mumya, papirüs ve bokböceği satın alıyorlar ve Kahire ye geri dönerken Nil e giden bütün yol boyunca kadim Mısır hükümdarları, kahramanlıkları, sarayları, eşleri ve sevgilileri hakkında sunumlar yapıyorlardı. 130 (В Эгипте, тот, у которого нет ремесла, тот, кого паша исключил из своей службы за неспособность, тот, кому вздумалось обанкрутиться, -все делаются антиквариями: едут в Фивы, покупают у арабских мужиков несколько мумий, папирусов и скарабеев, и, возвращаясь назад в Каир, несут на пути диссертации во всю длину Нила о древних египетских владыках, об их подвигах, палатах, женах и любовницах...) Cahil olmalarına karşın bu insanların eğitimli bir Avrupalıyı kandıracak ve kendine hayran bıracak kadar iyi bir pazarlama taktiğine sahip oldukları görülmektedir. Fakat onların bu cehaleti sayesinde Avrupa nın bu önemli miraslara ve değerlere daha kolay bir şekilde ulaştığı düşüncesi ortaya çıkmaktadır: 129 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 121

59 50 Bu insanlar tamamen cahil ve kazanç düşkünü, fakat bilim Avrupası nın eski Mısır uygarlığı hakkındaki kavramlarına etkisi vardır. Kendi düzmece coşkularıyla eski püskü eşyaları ve mezarlardan topladıkları kalıpları sattıkları gezginleri o kadar usta bir şekilde sürüklüyorlar ki, Mısırlı bu dâhiye karşı bir önyargıya sahip olarak Kahire ye gelen biri, genellikle onun içten bir hayranı olarak Avrupa ya dönüyor. 131 (Эти люди, вообще невежественные и корыстолюбивые, имеют однако же влияние на понятия учёной Европы об египетских древностях: они так искусно накатывают своим подделным восторгом путешественников, которым продают старую рухлядь и болванчики, набранные в гробницах, что и тот, кто приехал в Каир с предубеждением против египетского гения, обыкновенно возвращается в Европу искренним его обожателем.) Yerliler etkili pazarlama taktiklerini bilmelerinin yanı sıra tapınaklarda yer alan hiyeroglifleri etkili bir şekilde anlatır ve dinleyenlerde daha fazla merak duygusu uyandırır. Bunun sonucunda gezginler şehri gezmek, anlatılanları yerinde görmek isterler ve umduklarını bulamadıklarında ise kandırıldıklarını fark ederek barbar diye tabir ettikleri, fakat gerçekten büyük bir uygarlık olan Mısır a amansızca hakaret ettiklerine anlatıcı şahit olur. 132 Kendi gezgin grubu da bu şekilde pek çok kez kandırıldığından dolayı bir türlü Ebsambul a ulaşamayan anlatıcı, bu şehri görebilmek adına tekrar yollara düşer. Anlatıcı, bu yolculuğu sırasında İngiliz diplomatları ve Napoleon un emri altında çalışmış Fransız bir komutan olan Sev ile tanışır. Burada ilginç olan, anlatıcının Sev haricinde gezi sırasında tanıştığı herkesi, muhtemelen diplomatik düzeyde önemli kişiler olması sebebiyle, sadece isimlerinin baş harfleriyle tanıtmasıdır. Hiçbir dine, Hıristiyanlığa dahi mensup olmamış bu kişinin Müslüman olmasının anlatıcıda ilgi uyandırmış olduğu düşünülebilir. Sev, Fransa nın Grenable şehriyle ilgili bir mesele dolayısıyla ölüm cezasına çarptırılması üzerine Fransa dan kaçıp Mısır a sığınmış, Mısır Paşası tarafından Süleyman Paşa adı verilmiş ve Müslüman olmuştur. Fransız devrim kamplarında ne yazık ki hiçbir dine mensup olmayarak eğitilmiş, her inançtan kendini çekmiş, en nihayetinde 131 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e.,

60 51 Müslüman olana kadar hiçbirini de kabul etmemiştir. Artık ona Süleyman Paşa denilmektedir. 133 Anlatıcı, Sev in Mısır a gelişi ve Osmanlı Devleti ne hizmeti ile ilgili bilgiler verirken, İbrahim Paşa komutasında Yunan isyanının bastırılmasında, Mısır valisi Mehmet Ali Paşa nın Sudan ın fethinde yer aldığı gibi Osmanlı tarihine ait bilgiler bulmak da mümkündür. Anlatıcının elinde kocaman sopasıyla Mısır paşasının fırçalanmış atı üzerinde bir ileri bir geri gezdiği ve seyyahlara Sudan ı yönettiğini söylediği bir ülke 134 olan Sudan da bulunduğu an, Mehmet Ali Paşa nın burayı ele geçirmek için ordu gönderdiği ve bu esnada karışıklıkların meydana geldiği zamanlara denk düşer ve bu karışıklığı anlatıcı şöyle anlatır: Gecenin karanlık uzaklığının çerçevesiyle kuşatılmış olan bu tablo içinde bir tören havası barındırıyordu, Türk kargaşası içinde büyük bir alana yerleşen kampımızın beyaz çadırları, bütün Afrika devletlerinin sükûnetle uyuduğu bir zamanda insanların çadırlar arasındaki hareketi ve kıyıya bağlanmış büyük sandalların uzun dizisi ise durumun kaygı verici ciddiyette olduğu mesajını veriyordu. Dahası düşman ordusunun Sudan ı fethetmek için geldiğini düşünmek mümkündü. 135 (Эта картина, окруженная рамою черной ночной дали, заключала в себе нечто торжественное, а белые палатки нашего лагеря, уставленные на большом пространстве в турецком беспорядке, движение народа между ними в такое время, когда все африканское государство преспокойно спало, и длинный ряд барок, причаленных к берегу, придавали ей выражение зловещей важности обстоятельств. Скорее можно было подумать, что неприятельская армия пришла покорять Нубию...) Bu öyküsünde Senkovski daha önceden sahip olduğu bilgiler ışığında, bir sömürge haline gelen Mısır ve Sudan ı antik dönemdeki haliyle kıyaslamaktadır. Senkovski nin, yerlilerin buradaki değerli mirasa cehaletleri ve kazanç düşkünlüklerinden dolayı sahip çıkmadıkları, bu yüzden Mısırlıların yapması gereken bilimsel incelemeleri Avrupalıların yaptığı düşüncesinde olduğu söylenebilir. 133 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 135

61 52 Senkovski nin doğu izlenimlerini aktardığı bir diğer öyküsü ise Suriye Anıları (Vospominaniya o Sirii,1828) dır. Yaklaşık sekiz ay kaldığı Suriye seyahatinden yola çıkarak kaleme aldığı bu iki bölümden oluşan öykünün ilk bölümü Güneş Tutulması (Zatmeniye solntsa) nda Arap halkının cehaleti yansıtılırken, Suçlu Sevgililer (Prestupnıye lyubovniki) adlı bölümde farklı mezheplere mensup birbirini seven iki gencin taşlanarak öldürülmesi yer almaktadır. Öykü, buraya bilim amacıyla gelmiş anlatıcının kendi duygu ve düşüncelerinin de yer aldığı Suriye yi tasviri ile başlar. Yakıcı sıcağın yanında gecelerin de bir o kadar soğuk olduğu çöl iklimi ve labirente benzettiği zor, aynı zamanda da karmaşık coğrafyasıyla birlikte resmettiği bir doğa karşımıza çıkmaktadır: Bulutların arkasında, yazın ortasında donmanın mümkün olduğu dorukların ve organik hayatın Güneş in ürettiği korkunç sıcakta kaynadığı kızgın sarp kayalıkların korkunç labirentinden çıkamama tehlikesini düşünmeyerek ilime karşı aynı hırsla, kendi güçlerime olan aynı güvenle, sağlığımı aynı şekilde hor görerek ve yirmi yaşlarında tecrübesiz bir insanda kolayca kendini gösteren, hayal edilen amaca ulaşmak için aynı inatla bir zamanlar herhangi bir yol gösterici ve maddi destek olmadan dünya üzerinde doğanın yükselttiği en görkemli saraylardan biri olan bu muazzam saraya atıldım. 136 (С тою же жадностью к науке, с тою доверенностью к своим силам, с тем презрением здоровья и упрямством в достижении возмечтанной цели, которые легко себе представит в неопытном человеке лет дватцати, я некогда бросился, без проводника и пособия, в этот неизмеримый чертог природы -один из великолепнейших чертогов, воздвигнутых ею на земле в ознаменование своего могущества -не разсуждая об опасности не выйти из страшного лабиринта заоблачных вершин, на которых можно замерзнуть среди лета, и раскаленных пропастей, где органическая жизнь жарится в самой страшной духоте, какую только солнце производит.) Anlatıcı Alp dağları gibi tepelerinde karın eksik olmadığı, yakıcı ve boğucu iklim içerisinde oldukça soğuk ve yağışlı olan Lübnan Dağı yla Suriye yi Doğu nun İsviçre si 137 olarak adlandırır. Bu dağların ve Suriye doğasının anlatıcı üzerinde ne kadar büyük bir etki bıraktığı şu cümlelerden anlaşılmaktadır: 136 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 193

62 53 Cansız doğanın güçlü etkileri ruhumuza daha da derin bir şekilde saplanıyor ve mutsuz kalbimizin tarihçileri ne söylerse söylesin, yaşamın diğer duygularından daha uzun süre kalıyor. Yüksek dağlara taşınan ova sakininin bir gün bu dağların suretini unutabileceğini düşünmüyorum, çünkü birbirini yiyip bitirerek, birbirini silerek ruh içerisinden on adet sevilen yüz sureti geçiyor, fakat bulutların arasında kaybolan ve ebedi kar ile beyazlaşan görkemli dağların resmi oradan hiçbir zaman silinmiyor Ve varlığımın en acı ve en değişik yıllarından birinin geçtiği kavrulmuş Suriye de artık önümde üçlü kaya zinciri halinde yayılan ihtişamlı yığıntıların devasa çizgilerini görüyorum. 138 (Сильные впечатления мертвой природы врезываются в душу нашу гораздо глубже и остаются в ней долее всех других ощущений жизни, что бы ни говорили историки нашего несчастного сердца. Я не думаю, чтобы житель равнины, перенесенный на высокие горы, мог когданибудь забыть их образ: десять образов обожаемых лиц пройдет через душу, пожирая, изглаживая друг друга, но картина великолепных гор, теряющихся в облаках и убеленных вечным снегом, не изгладится в ней никогда... Я и теперь вижу перед собою колоссальные очерки пышных громад, распространяющихся тройною каменною цепью вдоль обожженной Сирии, где протек один из мучительнейших и разнообразнейших годов моего бытия.) Senkovski, Doğu ya Giden Son Seyyahların Düşünceleri ve Yetenekleri (Sposobnosti i mneniya noveyşih puteşestvennkikov po Vostoku, 1836) adlı makalesinde Suriye nin etnik yapı, dini ve ahlaki değerler açısından karma bir sosyolojik yapıya sahip olduğunu ve toplumsal sınıflandırmanın yer aldığını ifade eder ve bu gözlemi öyküsünde de yer alır. Anlatıcı, İslam dininin hüküm sürdüğü bu topraklarda manastırların, kiliselerin de yer aldığını, hatta Arap kökenli olup da farklı dinlere mensup kişilerin olduğunu dile getirir: Atmosferin bulanık dibinde, deniz kıyısındaki ovada pis bir Müslümanın Tanrıya çaresizce karşı gelirken Hıristiyan çanının uzun gümüş yankısıyla tepelerin taştan ormanında, neredeyse gökyüzü kemerinin altında, atmosferin eter katmanlarında, tepede hâkim olan inancın tüm kutsallığıyla dağılan tatlı sesini duyuyorum. Hatta dünyanın yükü vurulmuş eşeklerin arkasından dik yokuş boyunca takip ederken Meryem Ana ve bir Müslüman ülkesinin ortasında çan sesinin arkasından yüksek sesle dindar marşlar tekrarlamak zorunda bırakan dağın şerefine oldukça ahenkli bir yığın şarkı söyleyen Arap ın çınlayan sesini duyuyorum. 139 (Слышу этот умильный звук христианского колокола, струящийся длинным серебяным эхом в каменном лесу вершин, уже почти под самым небесным сводом, и со всею святостью веры господствующий на высоте, в эфирных слоях атмосферы, тогда как на мутном дне её, на 138 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 195

63 54 приморском равнине, нечистый мусульманин извергает свои безсильные богохуления; слышу даже этот звонкий голос Аравитянина, поющего целым объемом благозвучной груди песень в честь Пречистой Девы, следуя по крутому скату за навьюченными землею ослами и заставляющего горы, среди мусульманской державы, громко повторять за ним его благочестивые гимны.) Lübnan da Arap kökenli olup Hrıstiyanlık dinini benimseyen bu kişiler Maronitlerdir. Müslüman din adamları dışında Maronit ve İslam dininin Şiilik mezhebinden doğan Dürzilik dinine mensup Dürzi din adamlarının toplum içerisinde soylu kesime mensup olduğu ve toplumun belirli sınıflara ayrıldığı şu alıntıda görülmektedir: Maronitlerin ve Dürzilerin şeyhleri (soylular) sıklıkla benim yanıma mezhep bilen ve papanın sağlıklı olup olmadığı, Çin imparatorunun ne yaptığı gibi Avrupa ile ilgili siyasi haberleri soran meraklı Frank ile Cübeyl piposu içmeye uğrarlardı. Şeyhler ve orta sınıfın önemli sakinleri beni dikme ve sökme sanatında yani devlet yönetiminde oldukça bilgili bulurlardı. 140 (Шейхи (дворяне) Маронитов и Друзов часто заезжали ко мне выкурить трубку джебели с любопытным Франком, который «знает толк», и осведомиться о политических новостях Европы -здоровь ли папа? Что он делает фагфур, китайский император? И проч...шейхи и значительные жители из среднего сословия находили меня очень знающим в искусстве «шить и пороть», то есть, государственного управления...) Bir Avrupalı olarak Suriye ye gelen anlatıcı, şeyhlerin ona karşı ilgisini oldukça politik bulur. Din adamlarıyla konuşması sırasında insanların dünyanın güneş etrafında döndüğüne inanmadıklarını, hatta bunu komik bulduklarını dile getirirken, rahipler onunla alay eder, hatta anlatıcıyı tanrıtanımaz biri olarak ilan etmeye çalışırlar. Fakat şeyh Beşar Yusuf Bey olarak adlandırdığı anlatıcıyı özgür düşünen bir kişi olarak görür ve takdir eder. Anlatıcının şeyhlerin ona karşı tutumu hakkındaki düşüncesi bir konuşma esnasında kesin hale gelir. Avrupalılar hakkında konuşurken Hıristiyan bir din adamı Avrupalı kadınları bir yılan olarak gördüğünü söyler, fakat Dürzi şeyhi böyle bir söz ettiği için anlatıcının yanında bu din adamına kızar. Farklı bir dine mensup olmasına rağmen bu şeyhin bir rahibe karşı Avrupalı Hıristiyan kadınları savunması, anlatıcıya temsil ettiği dini ılımlı olarak gösterme isteğinin bir sonucu olarak düşünülebilir: 140 Senkovski, a.g.e., 197

64 55 Şeyhin politikasının Avrupalı bayanlar hakkındaki duruma bağlı düşüncesiyle de bir bağlantısı olduğu anlaşıyordu. Avrupalı bayanlar hakkında oldukça hoş bir şekilde konuşurken, bu konuşma boyunca memnuniyetsizliğini dile getiren ve onların yılan olduğunu ileri süren genç bir rahibe ise hakaret etti. 141 (Само сабою разумеется, что политика шейха не обошлась без обстоятельного рассуждения об европейских женщинах: он распространился об них очень живописьно, и побранил одного малодого монаха, который отплевывался во все время этого разговора, и утверждал, что они «змеи».) Burada kaldığı dönemde anlatıcının Arapların tüm cehaletini görmesini sağlayacak olan bir olay meydana gelir: güneş tutulması. Bir bilim insanı olarak yerli halka bunun bir doğa olayı olduğunu mantıklı bir şekilde açıklamaya ve öğretmeye çalışmasına karşın, insanlar bu tutulmanın Doğu da savaşa, Lübnan da ise hiç görülmemiş bir acıya neden olacağı gibi korkunç felaketlere yol açacağı inancındadır. İnsanların fikirlerini değiştiremeyeceğini ve kimsenin batıl inançların sınırları dışına çıkamadığını anlatıcı şu sözlerle dile getirir: Öyle görünüyor ki, doğanın kendisi türümüzü kaderiyle birlikte batıl inançlara inandırmaya çalışıyor! Kendim de tecrübe edindiğim üzere, gözümün önünde gerçekleşen olaylardan, doğa ve kaderin bizim için yanılgılardan oluştuğu ve kabileleri cehalet içinde tutan sürecin görgü tanığı olmanın faydasını edindim. 142 (Кажется, как-будто сама природа за-одно с судьбами нашего рода старается утвердить человека в суеверии! Я, для своей опытности, извлек толко ту пользу из совершившегося передо мною события, что был очным свидетелем процесса, по которому природа и судьба составляются для нас заблуждения и удерживают племена в невежестве.) Burada kabul edilen dogmaları yıkmaya çalışması, insanları batıl inançlardan kurtarıp bilimsel gerçeklere ve bilgilere inanmaları gerektiğine ikna etmeye çalışması anlatıcıyı kâfir olarak adlandırılması tehlikesiyle karşı karşıya bırakır. Rus adı burada saygınlıkla karşılık bulduğundan, Rus olması kendini bu yaftadan bir nebze kurtarmıştır, fakat burada kâfir olarak görülenlere halkın nasıl davrandığı da aşikârdır: 141 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e.,

65 56 elbette Rus adı bu dağlarda oldukça saygındır ve beni hakaret işitmekten kurtarmıştır. Ancak Rus olmamın ilk ve en önemli sonucu, hiçbir köylülünün bana bir parça hayvan bile satmaması, üzerine farmason binmiş eşeğinin hemen ölmesinden korktuğundan hiçbir hayvan bakıcısının bana binmem için hayvanını vermemesi de olabilirdi. 143 ( конечно, звание Русского, весьма уважаемое в тех горах, обеспечивало меня от личной обиды, но первое и самое ощутительное следствие подобной репутатции могло быть то, что никто из поселян не продал бы мне ни глотка живности и ни один погонщик не отдал бы под меня своей скотины, боясь, чтоб осел, на котором ехал фармазун, не издох немедленно.) Arap halkının bu cehaletinden bahsederken anlatıcı, kanını donduran ve tamamen bir vahşet olarak adlandırdığı bir olaya tanıklık eder. Birbirini seven iki genç evlilik dışı çocuk sahibi olmaları yüzünden Maronitlerin tepkisini çeker. Bu iki sevgilinin bağlarını koparmak için yerel yönetim birkaç sene pek çok yol dener, ikisini de zindana atar, fakat serbest kaldıklarında tekrar biraraya gelirler. Zinayı kendi kurallarınca cezalandırmak isteyen Maronitler, Katolik cübbesi giymiş, elinde büyük bir haç taşıyan rahibin etrafında toplanarak günah çıkarma ayini yaparlar ve iki genci taşlayarak öldürüp, çukura gömerler. Bu korkunç olaya tanıklık eden anlatıcı derinden etkilenir ve bu cinayeti işleyenleri vahşi diye adlandırarak, duygularını şöyle dile getirir: yakın tepede böylesine korkunç bir ölümle öldürülen talihsizlerin kaderini düşünüyordum. Pipomu o tarafa yönelttim ve onların çektiği acı, onlara eziyet çektirenlerin acımasızlığı, iffetin kan aracılığıyla barbarca korunması hakkındaki tek bir düşünce bakışımı korkunç rezaletten uzaklaştırdı. Kalbim sıkışıyor, o tarafa bakamıyordum. 144 ( но я думал только о судьбе несчастных, погибавших на близкой горе такою ужасною смертью. Я направил туда трубку -и одна мысль об их страданиях, о бесчеловечии их гонителей, о варварском образе сохранения чистоты нравов посредством крови, оттолкнула мой взор от страшного позорща. Сердце мое сжималось; я немог смотреть в ту сторону...) Senkovski Suriye Anıları nda insanların batıl inançlar çerçevesinde ve cehalet içerisinde hayatlarını sürdürdüğünü gözler önüne sermektedir. Ayrıca, 143 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 215

66 57 Müslüman ülkesi olarak bilinen Suriye de farklı mezheplerin ve dini oluşumların yer aldığını yansıtmaktadır. Yazar, 1833 yılında Novosel ye isimli yıllıkta yayımlanan Antar adlı öyküsünü diğer Doğu öykülerinden farklı bir şekilde Doğu mitolojisi ile ilgili unsurları kullanarak kaleme alır. Öykü, Arap edebiyatında Antar Hakkında Bir Roman ismiyle bilinen ve Antar, A Bedoueen Romance ismiyle İngilizceye çevrilen eserden esinlenerek oluşturulmuştur ve bu eserle Senkovski nin öyküsünün büyük ölçüde benzerlik taşıdığı ifade edilir. 145 Ayrıca bu eser Rimskiy- Korsakov un Antar adlı eserine de ilham kaynağı olduğu söylenmektedir. 146 Konusunu bir aşk hikâyesinin oluştuduğu her iki eserin de başkahramanı Antar iken, Arapça Antar romanında kadın başkahraman Abla nın yerini Senkovski nin Antar öyküsünde ünlü Arap şair Lebid in torunu olarak okuyucuya sunulan peri Gül Nazar alır. Antar a âşık olan ve kör edici bir güzelliğe sahip bir peri olan Gül Nazar, Antar a farklı şekillerde görünmektedir ve nihayetinde bir ceylan olarak onun karşısına çıkar. Antar ilk başta onu öldürmek ister, fakat hayatına kastetmek yerine onu serbest bırakır. Onun güzel ahlakı ve iyi kalpliliği Gül Nazar ı derinden etkiler ve Antar ı sarayında ağırlamak üzere sihirli bir şekilde sarayına getirtir. Görkemi ve gösterişiyle doğu şatafatına sahip saraydaki hizmetçiler onu Gül Nazar ın karşısına çıkmadan önce emrine genç ve güzel köle kızların gönderildiği, beyaz mermerden ve altın kaplamalardan oluşan, doğu kültürünün bir parçası olan hamama götürürler. Bu öyküde betimlenen harem Türk Çingenede tasvir edilen hareme göre daha ihtişamlıdır ve buradan yola çıkarak Arap toplumunun gösterişe daha meraklı olduğu anlaşılmaktadır. Anlatıcı, Şam da yer alan bu sarayın her bir odasının şatafat ve şıklık içinde olduğunu hamamı şu sözlerle ifade eder: Haremağaları onu on iki tane güzel ve genç köle kızların hizmetine verildiği, beyaz mermerden yapılmış jasper taşından kolonların ve altın kümbetin olduğu hamama götürdüler. Oradan duvarları ve tavanı elmasların ateşiyle parlak bir şekilde aydınlatılmış ihtişamlı bir odaya geçti Aniden kapılar açıldı ve başları üzerinde pek çok yemeğin yer aldığı tepsiler ve 145 Alekseyev, P. V. (2014). Siriya v mifopoetike O. İ. Senkovskogo. Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo universiteta. Filologiya, No. 1 (27), Alekseyev, (2012). A.g.y., 7

67 58 şerbetlerin, yiyeceklerin ve tatlıların olduğu kapları taşıyan pek çok hizmetçi içeri girdi. 147 (Евнухи повели его в баню, построенную из белого мрамора, с яшмовыми колоннами и золотым куполом, где двенадцать молодых и прекрасных невольниц были назначены для его прислуги. Оттуда перешел он в богатую комнату, ярко освещенную огнем алмазов, покрывавшмх стены и потолок...вдруг отворились двери, и вошел длинный ряд служителей, несущих на голове золотые подносы, уставленные множеством блюд и сосудов с яствами, сластями и шербетами.) Anlatıcı, egzotik doğu kültürünün bir parçası olan çölü ve çöl sıcağını da resmetmeyi ihmal etmez. Öykünün başında Şam Çölü nün bunaltıcı ve yakıcı havasını, sıcaktan çöldeki kum taneciklerinin nasıl titrediğini anlatır: Güneşin yakıcılığıyla kavrulan hava, kızgın demir etrafında dönen aleve benzer şekilde rüzgârsızlığın ortasında ince bir alev gibi titriyor, sallanıyor, parlıyor ve alev rengindeki sık iğneler gibi görünen kızgın pırıltılar onun gözleri önünde havada hızlı bir şekilde dans ediyor. 148 (Зажженный палящим солнцем воздух, среди совершенного безветрия, дрожит, трясется, мелкает тонким пламенем, подобным тому, какое вьется по раскаленному железу, и знойные блестки, в виде частых огненных иголок, быстро пляшут в воздухе пред его глазами...) Güneş in kavurduğu Şam çölünde bulunan eski bir yerleşim yeri olan Tadmor şehrinin ve Şam çölünün güzelliği anlatıcıyı etkiler: Şam çölü muhteşem, büyük Tadmor un Şam çölündeki kalıntıları harika. Kim bu kocaman saraylarda yaşadı? Bu tapınaklar kimin için dikildi? Sütunların bulunduğu bu uzun sokağı kim inşa etti? 149 (Прекрасна Шамская пустыня; прекрасны в Шамской пустыне развалины волшебного Тедмора. Кто жил в этих огромных чертогах?.. Кому воздвигнуты эти храмы?..кем построены эти длинные улицы столбов?) Suriye de antik dönemin önemli kültür ve ticaret merkezlerinden biri olan Tadmor (Palmira) şehrinin Süleyman Peygamber tarafından inşa edildiğine dair bir inanış vardır. Araştırmacı P. V. Alekseyev İncil de antik Tadmor şehrinin kuruluşu hakkındaki mitin bu öyküde yer aldığını ifade eder ve bu mit İncil in 2. Tarihler bölümünün Süleyman ın Öbür Etkinlikleri başlığında şöyle ifade 147 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 321

68 59 edilmektedir: Çölde Tadmor Kenti ni onardı. Hama yöresinde yaptırdığı bütün ambarlı kentlerin yapımını bitirdi. 150 Öyküde de Tadmor un Süleyman peygamber tarafından kurulduğu ve cinlerin onun emri altında olduğu şu şekilde yer almaktadır: Kalıntıları güzelliği ve büyüklüğüyle sizi sabah sabah hayretlere düşüren Tadmor da bulunuyorsunuz. Çölün cesur bahadırı, bilin ki, Süleyman peygamberin Cebrail adlı meleğin hediye ettiği büyülü yüzük sayesinde hükmettiği bu şehir kötü kalpli ve biçimsiz ruhlar olan cinler tarafından inşa edildi. 151 (Вы находитесь в Тедморе, развалины коего поутру удивляли вас своею красатою и огромностью. Ведайте храбрый богатыр пустыни, что этот город построен джиннами, зловредными и безобразными духами, коими Соломон -да будет с ним мир! -повелевал посредством волшебного перстня, подаренного ему ангелом Джебраилом.) İncil in yanı sıra Kur an da da Süleyman peygamberle ilgili hususlar yer almaktadır. Öyküde bahsi geçtiği üzere Süleyman peygamberin hizmetinde cinlerin de olduğu Neml suresinin 17. ayetinde belirtilir: Süleyman ın, cinlerden, insanlardan ve kuşlardan meydana gelen orduları onun önünde toplandı. Hep birlikte düzenli olarak sevk ediliyorlardı. 152 Yine Alekseyev e göre, Senkovski nin öyküde Tadmor şehrini mekân olarak seçmesinde bu antik şehri Rusya ya benzetmesi rol oynar. Süleyman peygamber tarafından kurulan ve kraliçe Zenubiya ile döneminin önemli kültür ve ticaret merkezi haline gelen bu şehri I. Petro ile Avrupa kültür düzeyine çıkan ve II. Yekaterina ile eğitim ve sanat alanında büyük gelişmeler yaşayan Rusya yı bağdaştırdığını ileri sürer. Bu bağdaştırma F. V. Bulgarin in Kronştadt a 1 Mayıs 1826 tarihli Gezi: N. İ. Gnediç e Mektup (Poezdka v Kronştadt 1 maya 1826 goda: (Pis mo k N. İ. Gnediçu, 1830) adlı eserinde Binlerce gemi Kuzey in Palmira sına dünyanın her yerinden sanayi vergisi getiriyor (тысячи кораблей приносят 150 İnternet: Kutsal Kitap The Bible Society in Turkey (Kitabı Mukaddes Şirketi) & The Translation Trust / Yeni Yaşam Yayınları, 2001, de alınmıştır. 151 Senkovski, a.g.e., İnternet: Kur an-ı Kerim, Neml Suresi 17. Ayet adresinden de alınmıştır.

69 60 ежегодно в северную Пальмиру дань промышленности со всех концов земного мира) diyerek, Peterburg u Kuzey in Palmirası olarak adlandırır. 153 Hem Türkiye yi hem Ortadoğu yu gezerek burada yerli halkın kültür ve yaşamı ile ilgili birinci elden bilgi edinen Senkovski nin, incelediğimiz öykülerine bu tecrübelerini başarılı bir şekilde yansıttığı görülmektedir. Genel itibarıyla öykülerinde Batı ve alışkanlıklarına yabancı olduğu Doğu yu düşünce sistemi ve yaşam tarzı açısından sürekli bir karşılaştırma ve iki kültür arasındaki farkları kavramaya çalışma içerisindedir. Doğu insanının tembel ve bilime karşı kayıtsız oluşu, Doğu toplumlarında yargısız infazın ve yıkılması zor olan belli başlı kuralların yer aldığı gibi noktalara değinir. Ele alınan öyküler karşılaştırıldığında, Türk milletinin Arap halkına göre daha hoşgörülü ve yeniliklere açık olduğu görülmektedir. Böylece Türklerin bu olumlu özellikleriyle Senkovski nin gözünde daha fazla sempati kazanmış olduğunu düşünmek yanlış olmayacaktır. Türkiye ve Orta Doğu öyküleri arasındaki en belirgin fark, Türkiye öykülerinin bir kurguya dayalı olması, Orta Doğu öykülerinin ise birer gezi notu özelliğinde olmasıdır. Buradan yola çıkarak Türkiye nin Senkovski ye ilham kaynağı olacak ve edebiyatçı yönünü ortaya çıkaracak kadar derin bir etki bıraktığı söylenebilir. 153 Alekseyev, (2014), a.g.y., 72

70 61 4. FANTASTİK ÖĞELER Her baronun kendi hayal gücü vardır (У каждого барона есть своя фантазия) Baron Brambeus Fantastik edebiyat terimi bir edebiyat türünü belirtmek için kullanılmaktadır. Fantastik tür, hayal gücü aracılığıyla nesnel dünyada gerçekleşmesi imkânsız olanı mümkün kılan, bilinenin ötesine geçen bir türdür. Jean-Luc Steinmetz, fantastiği şöyle tanımlar: Fantastik, mantığın karşıtıdır. Bu anlamda hayal, yanılsama hatta delilikten sayılabilir. 154 Todorov a göre fantastik kavramı gerçek ve düşsel olana göre tanımlanır. 155 Fantastik bir yazının, uzun zamandan beri var olmayan, duyulmamış, görülmemiş, hayal ürünü veya var olanın karşıtı olduğu ifade edilir. Fantastik edebiyat hayata dair metafizik bilmeceleri ve sosyal kuralları kuralsız biçimde çözmeye çalışır. 156 Fethi Naci, Todorov a göre bir eserin fantastik sayılabilmesi için üç unsuru bünyesinde barındırması gerektiğini ileri sürer: 1. Okuyucu eserdeki kişilerin dünyasını canlı kişilerin yaşadığı bir dünya olarak görmeli, anlatılan olaylarla ilgili olarak doğal bir açıklama ile doğaüstü bir açıklama arasında kararsızlık duymalıdır. 2. Bu kararsızlıkta eserin kahramanı ile okuyucu özdeşleşmelidir. 3. Okuyucunun metin karşısında bir tavır takınması gerekmektedir. Alegorik, yani sembolik yorumlamaları reddetmelidir. 157 Fantastik türün temel özelliği nükteli ve gizemli öğeler içermesi, beklenmedik bir sonla bitmesidir. Genellikle yüzü geçmişe ya da şu ana dönüktür ve yazar, okuyucuyu tereddütte bırakma amacı güder. 158 Bu konuda Louis Vax, şu görüşü ifade eder: Fantastik anlatı bizim yaşadığımız gerçek dünyada yaşayan, bizler gibi ancak birdenbire kabul edilmesi olanaksız bir olay karşısında kalmış insanlar 154 Steinmetz, J. (2006). Fantastik Edebiyat (Çev. Hasan Fehmi Nemli). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. (Eserin orijinali 1990 da yayınlandı), Todorov, T. (2004). Fantastik Edebi Türe Yapısal Bir Yaklaşım (çev. Nedret Öztokat). İstanbul: Metis Yayınları. (Eserin orijinali 1975 te yayımlandı), Özlük, N. (2011). Türk Edebiyatında Fantastik Roman. İstanbul: Hiperlink Yayınları, Özlük, a.g.e., Özlük, a.g.e., 33

71 62 sunmayı sever. 159 Roger Caillois ise fantastiği bilinen düzenin bozulması, gündeliğin değişmez yasallığı içinden kabul edilemeyecek olanın fışkırması olarak tanımlar. 160 Çağdaş fantastik edebiyata folklorik eserler, özellikle masallar, mitler ve destanların öncülük etmiş olduğu görülür. Bu hususta Ursula K. Le Guin, Gerçek bir fantazinin halk hikâyesi, peri masalı ve efsanelerin modern uygulaması olduğunu ifade etmiştir. 161 Dünya edebiyatında fantastik tür, romantizmin ortaya çıkışı ile birlikte kendini göstermiştir. Bu türün oluşumunun temelinde ise egzotik yerleri, başka kültürleri keşfetmek, bilinmeyeni ortaya çıkarmak yatar. Fantastik eserlerde birlik kavramı ile zıtlık kavramını birleştirme amacı vardır. Ayrıca, Romantizm doğrultusunda eser veren yazarlar fantastik türün okuyucu kitlesini eğitici yönüne önem vermişlerdir. 162 Fransa da ortaya çıkan romantizmin Rus edebiyatında etkisini iyice göstermesiyle birlikte, fantastik tür Rus edebiyatında da popülerlik kazanır. Rus edebiyatında fantastik tür 18. yüzyıl ile birlikte görülmeye başlamıştır. 163 F. İ Dmitriyev-Mamonov un Soylu Filozof, Alegori (Dvoryanin-Filosof, Alegoriya, 1769) adlı alegorik eseri, Rus edebiyatında fantastik türde yazılmış ilk eser olarak kabul görür. Daha sonra Vasiliy Levşin in Ay a seyahati konu edindiği En Yeni Seyahat (Noveyşeye puteşestviye, 1784) yayımlanır ve büyük bir beğeni kazanır. 19. yüzyıl ile birlikte yaygınlaşan fantastik türe A. S. Puşkin, Maça Kızı (Pikovaya dama,1834); M. N. Zagoskin, Cinlerin Konseri (Kontsert besov, 1834); V. F. Odoyevski, İsimsiz Şehir (Gorod bez imeni,1834) gibi eserleriyle katkıda bulunmuşlardır. Fantastik eserlerde çoğunlukla rüya, ölüm gibi motifler 159 Todorov, a.g.e., Todorov, a.g.e., Özlük, a.g.e., Vinogradova, O. İ. (2009). Fantastika povestey XIX veka -janrovıy priznak ili literaturnıy priyom? Vestnik KGU imeni N.A. Nekrasova, No.3, İnternet: Fantastiçeskiye priyomı v russkoy literature. fantasticheskie-priemy-v-russkoj-literature de alınmıştır.

72 63 kullanılmış 164, hayali seyahatler, akıl dışı öğeler ya da efsanevi/mitolojik unsurlar yer almıştır. O. İ. Senkovski nin eserlerinde fantastik öğelerin, hicivsel öğeler ile bir araya getirilerek kullanıldığı görülür. Fantastik öykülerini eleştiri ve yergi amacıyla yazdığını kendisi de şu sözlerle dile getirir: Aslında, insanlar ve olaylar hakkında yargıda bulunmak zordur. Bu eylem akıl, bilgi ve deneyim gerektirse de farklı ama küçük bir vazifedir. Yine de oturup onları yargılamaya değer. Yargıç olsam nasıl da hoşuma giderdi! 165 Bu bilgiler doğrultusunda, Senkovski nin öykülerinde kullandığı fantastik öğeler aracılığıyla ele aldığı konular ve eleştiriler üzerine yorumlar getirilecek ve incelemeler yapılacaktır Hayali Yolculuklar Romantizm akımının bir etkisi olarak, görülmemiş ve keşfedilmemiş yerleri, egzotik olanı ortaya çıkarma amacı doğrultusunda, hayali yolculuklar fantastik edebiyatın içinde yer almıştır. 18. yüzyılda ve 19. yüzyılın başında Rus yazarların fantastik eserlerinde yer alan bu arayışlar ve keşiflerde, toplumun maddi ve manevi değerlerinin yansıtıldığı görülmektedir. 166 Senkovski nin de hayali yolculuklar üzerine kurulu öyküleri, toplumu sıkıcı olarak görmesinden kaynaklanır. Ona göre bu toplumdan kaçmak için hiç görülmemiş yerlere gidilmesi gerekir. Bu amacını, Fantastik Yolculuklar adlı eserinin önsöz niteliğindeki Sonbahar Sıkıntısı (Osenyaya skuka, 1833) bölümünde dile getirir ve okuyucusuna bu seyahatlerin gerçekleşmesinin olanaksız ve saçma olduğunu söyler: Fakat seyahat bitti, sizleri oldukça memnun edecek bir aptallık yapıldı. Ortak bir eğlencemiz olsun diye sizlerle bu aptallıklarımı üç parçada paylaşmaya hazırım Vinogradova, a.g.y., Senkovski, O. İ. (1989). Soçineniya Barona Brambeusa. Moskova: Sovetskaya Rossiya, Anonim, (1977). Vzglyad skvoz stoletiya. Russkaya fantastika XVIII i pervoy polovinı XIX veka. Moskova: Molodoya gvardiya, Senkovski, a.g.e., 36

73 64 Bu doğrultuda öncelikle Arayış İçindeki Bir Ruhun Serüvenleri (Pohojdeniya odnoy revijskoy duşi,1834) ni ele alacağız. Bu öyküsünde Senkovski bir doğubilimci olarak Doğu kültürünün bir parçası olan Hint mitolojisine ait ögeler kullanmıştır yılında Novosel ye adlı dergide yayımlanan Arayış İçindeki Bir Ruhun Serüvenleri (Pohojdeniya Odnoy Revijskoy Duşi), Önsöz (Predisloviye), Megedetay-Korçin-Ugelyukçi nin Ruhu Hakkında Çağrı (Şastra o Duşe Megedetay-Korçin-Ugelyukçi) ve Tehlikeli Bir Bilginin Yaftası (Yarlık Opasnogo Znaniya) adlı üç bölümden oluşmaktadır. Önsöz kısmında öykünün seyrini oluşturan Buda inancı hakkında bilgi verilir. İkinci bölümde Dalay lama Megedetay- Korçin-Ugelyukçi nin ruhunun Buda ile konuşmaları ve arayış içindeki ruhun günahlarından arınması amacıyla bu serüvene başladığı aktarılır. Üçüncü bölümde ruhun Elbruz Dağı nda başlayan ve reenkarnasyon inancı doğrultusunda farklı bedenler arasında gerçekleştirdiği serüvenleri yer almaktadır. Serüvenlerine başlamadan önce, aslında Baron Brambeus un ruhu olduğu eserin sonunda ifade edilen dalay lamanın arayış içindeki ruhu, Sakyamuni (Buda) tarafından Rusya da Budizm inancının yaygın olduğu tek yer olan Kalmukya dan Elbruz Dağı na gönderilir. Burada Kürmez Han hükümdarlığını sürdürmekte ve emrindeki ruhları yeryüzündeki farklı bedenlere göndermektedir. Moğol mitolojisinde Hormosta olarak adlandırılan Kürmez Han, Türk ve Altay mitolojisinde körmös olarak bilinen yer altındaki ruhların önderi olarak bilinmektedir. 168 Öyküde Kürmüz Han Kafkas mitolojisinde önemli bir yere sahip olan ve tepesinde ölümsüzlük suyu bulunan 169 Elbruz dağında yaşayan yüce bir Tanrı olarak betimlenir ve bu dağda yaşayan diğer tanrıların lideri konumundadır. Anlatıcının maceraları pek çok ruhun bir araya geldiği bu mitolojik Elbruz Dağı nda başlar. Burada Antik dönem filozoflarından Pisagor un ruhu karşısına çıkar. Pisagor un ruhu, bir dalay lamanın ruhu ile reenkarnasyon üzerine bir tartışma içerisindedir. Pisagor a göre bir ruh kendini bir filozofun ya da verimli bir hayvan olan ineğin bedeninde bulacaktır. Dalay lamaya göre ise ruh, kendini bir köpeğin bedeninde bulabilir. Dalay lamanın bu düşüncesinde reenkarnasyon doğrultusundaki derece sınıflandırmasına göre köpeklerin diğer hayvanlardan 168 Karakurt, D. (2011). Türk Söylence Sözlüğü, Açıklamalı Ansiklopedik Mitoloji Sözlüğü. e-kitap, Adiloğlu, A. (2007). Karaçay-Malkar Nart Destanı. Turkish Studies, Volume 2/1 Winter, 215

74 65 daha üstün 170 olması ve mitolojide köpeğin tanrıların elçisi, merhumların ruhunun önderi 171 olarak görülmesinin rol oynadığını düşünmek mümkündür. Ayrıca Pisagor ve Dalay lamanın reenkarnasyon üzerine konuşmaları, bu inancın sadece Budizm felsefesinde değil, Antik dönem felsefesinde de var olduğunu göstermektedir: Orada Buda doğmadan önce reenkarnasyon öğretisini yayan Pisagor un ünlü ruhunu ilk kez gördüm; benden kısa bir süre önce, galiba bir kediye hayat verdiği dünyadan buraya geldi. Pisagor un ruhu şu an anımsadığım kadarıyla, insanın en çok istediği yeniden doğuşun, ruhunun bir filozofun ya da ineğin vücuduna girmesi olduğunu kanıtlayarak, Moğol bir lamanın ruhuyla hararetli bir tartışma içindeydi. Lama ise iyi bir insanın köpeğin bedeninde yeniden doğmaktan daha iyi bir şey isteyemeyeceğini iddia ediyordu. 172 (Тут в первый раз увидела я знаменитую душу Пифагора, который еще до рождени Шеккямуни проповедовал учение о переселении душ; она незадолго до меня прибыла туда с земли, где, кажется, одушевляла кота. Дух Пифагоров, как тепер помню, жарко спорил с душою одного монголского ламы, доказывая, что для человека самым вожделенным перерождением должно почитаться перевод души его в тело философа или в корову, тогда как душа ламы утверждала, что добродетельный человек не может желать себе ничего лучше перерождения в собаку.) Bu nedenle anlatıcı ruh, Kürmez Han dan kendisini bir köpeğin bedenine göndermesini ister. Ancak bu isteği yerine getirilmeden önce farklı hayvanların bedenlerine de gönderilecektir. İlk önce Hindistan da bir meşe odununun ruhuna gönderilir. Anlatıcı, Slav inanışında gücü sembolize ettiğinden önemli bir yere sahip olan ve çar meşe olarak adlandırılan 173 meşe ağacına girerek o ülkede üstün bir mevkiye sahip olacağını düşünür. Ancak bu düşüncesi gerçekleşmeyen ruh, hayal kırıklığına uğrar, çünkü Ruslar için önemli bir yere sahip olan meşe ağacı Hindistan da herhangi bir anlam ya da önem ifade etmemektedir. Faydalı hiçbir şey yapmadan boş bir şekilde geçirdiği yaşamın sonucu olarak, yerinden kımıldamayacak bir cismin içerisinde kalakalacaktır: Bu, yeryüzü üzerindeki ilk meşe ağacı ormanıydı. Hindistan da bulunuyordu ve bu zamana kadar varlığını sürdürdü. Kader zavallı ruhlarla böyle oynuyor! İnternet: de alınmıştır. 171 İnternet: ie/ohotnik_ohrannik_i_mifologicheskiy_geroy_kakuyu_rol_igrala_sobaka_v_istorii/15/?wap da alınmıştır. 172 Senkovski, a.g.e., Uzelli, G. (2016). Slav Mitolojisi, İnanışlar ve Söylenceler. İstanbul: YKY, 92

75 66 Elli yıl bir aptalın bedeninde kabahatsiz bir şekilde oturduğum için odun olarak belki de bin sene ya da daha fazla kalmak gerekiyordu. 174 (То был первый дубовый лес на земле: он находился в Индии и существует по сю пору. Так судьба играет бедными душами!...за то, что я безвинно просидела пятьдесять лет в дураке, пришлось быть поленом, может статься, тысячу лет и более.) Meşe ağacından çıkan ruh, arayışlarını devam ettirerek Çin de bir pirenin bedenine, daha sonra da farklı hayvanların bedenlerine girer. Hiçbir bedende aradığını bulamayarak Elbruz Dağı na geri döner ve istediği üzere bir köpeğin bedenine gönderilmesine karar verilir. Ancak Kürmez Han anlatıcı ruhun girmeyi bu kadar çok istediği ve önemli gördüğü köpek bedenini, ismi köpek anlamına gelen Nogay Han ın bedeni olarak anlar ve yanlışlıkla onu ismi Moğolca Nogay- Han ve Tatarca Köpek-Han olarak bilinen 175, Altın Orda devletinin hükümdarı Nogay Han ın bedenine gönderir. Rusya nın yaklaşık üç yüzyıl hâkimiyeti altında yaşadığı Altın Orda hükümdarlığı altında yabancılık çekmeyeceğini, sakin bir hayat sürdüreceğini düşünür, fakat durum umduğu gibi olmaz. Nogay Han ın bedeninde olduğu için Altın Orda yı yönetmekle görevlidir ve hem kültürel açıdan hem de devlet yapısı itibarıyla yabancı olduğu bu yerde Türkler ona oldukça farklı gelir. Türkler hakkında olumsuz bir portre çizerek bu ülkede paranın manevi değerlerden üstün görüldüğü izlenimini edinir. Nirvana ya ulaşmak amacıyla kendini bütün yanlışlardan uzak tutmaya çalışan anlatıcı, erdem, dürüstlük, adalet gibi kavramlara para ile sahip olunmasını oldukça yadırgar. Yadırgadığı bu durum aslında Rus toplumundaki düzeni de yansıtmaktadır ve yazarın Türkler hakkındaki bu olumsuz ifadelerinin arkasında Rus toplumunu eleştirdiğini düşünmek mümkündür: getirirler. Erdem mi gerekli? 10 kapiğe, nereye koyacağımızı bilemeyeceğimiz kadar Gerçeğe mi ihtiyacımız var? Yüz kapiğe herkes size gerçeği, iki yüz kapik içinse, tüm gerçeğin yalan olduğuna yemin eder Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 375

76 67 (Нужна ли нам была добродетель? -за десять копеек приносили к нам столько, что мы не знали, куда девать ее. Требовалась ли нам истина? -за двести копеек все говорили правду, а за двести других клялись, что вся эта истина- ложь.) Burada da mutluluğa ulaşamayan ruh, nihayetinde Rusya da bir Rus köylüsünün bedenine girer. Burada Buda öğretisi doğrultusunda çalışkanlığa, ahlaka ve yoksul ama huzurlu bir hayata kavuşan anlatıcı, sonunda mutluluğu yakalamış olur: Başarımdan dolayı bir Rus köylüsünün bedenine yerleştirildim. Fakirlik içerisinde, fakat ihtiraslardan, sorunlardan uzak ve hep huzur içinde bir yaşam sürüyorduk. Hayatımda hiçbir zaman bu sağlıklı ve çalışkan bedende olduğum kadar neşeli ve mutlu olmamıştım. 177 (Я была, за отличие, переселена в русского мужика. Мы жили в бедности, но без хлопот, без страстей и всегда припеваючи. Никогда не была я так весела и счастлива, как в этом здоровом и трудолюбивом теле.) Arayışları sonunda kendini bir Rus köylüsünün bedeninde bulan anlatıcı ruhun, edebiyat dünyasına da değindiği ve bu doğrultudaki fikirlerini dile getirdiği görülür. Arayışını tamamlamadan önce ünlü bir yazarın bedenine girdiğinde, akıllı ve çalışkan birinin vücudunda yer aldığı için sevinç duyar. Ancak toplumun ona yaklaşımını gördüğünde hayal kırıklığına uğrar, çünkü insanlar akla, bilgiye ve deneyime önem vermemekte, farklı fikirlere karşı kapalı bir şekilde yaşamlarını sürdürmektedirler: Üne kavuşunca, geriye sadece ünlü olmanın tatlı meyvelerinin tadını çıkarmanın kalacağını, her şeyin bittiğini düşündüm: bu düşüncelerimde yanılmışım. Tam da bu andan itibaren ıstıraplarım başladı: ünümü korumak zorundaydım!.. İnsanlar ne akla ne deneyime ne de kendi gördüklerine inanıyordu ve ünümün onları kör bir çocuğu taşır gibi elinden tutup hayatın kıvrımlı yollarından taşımasını, onlardan yana görmemi, düşünmemi ve hareket etmemi istiyorlardı. 178 (Достигнув знаменитости, я полагала, что все кончено и что мне остается только вкушать сладкие плоды славы: я крепко ошибалась в 177 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 347

77 68 этом отношении. С того только времени и начались мои мучения: я должна была поддерживать свою знаменитость!.. Люди не верили ни уму, ни опытности, ни даже своим глазам и хотели, чтобы моя знаменитость вела их по излучистому пути жизни за руку, как слепого ребенка, чтоб я за них видела, думала решала и действовала.) Halkın eğitime, bilgiye ve akla karşı bu ilgisizliğini gören Buda, Hint mitolojisinde okuma-yazma tanrıçası olarak bilinen Manjuşri yi insanları eğitmesi ve aydınlanma dönemini başlatması için yeryüzüne gönderir. Onun görevi eserde şöyle tanımlanır: Okuma-yazma tanrıçası müthiş bir koşuşturma içindeydi: öteki uçtaki insanlara birdenbire Tibet alfabesini ve bilimi öğretmesi, akademiyi kurması, onlardan büyük yazarlar ortaya çıkarması ve ileride de insanlar için henüz var olmayan Sözlü Edebiyat Tarihi ni oluşturması gerekiyordu. 179 (Богиня грамоты была в ужасных хлопотах: она принуждена была в одно и то же время и учить людей того уголка тибецкой азбуке, водворять у них науки, заводить академии; делать из них чучелы великих писателей и наперед уже сочинять для них «История словесности», которой еще не было.) Manjuşri nin yeryüzüne gelmesi, yani Aydınlanma dönemine girilmesi ile birlikte toplumdaki okuma yazma oranı artmaya, edebiyat alanında gelişmeler yaşanmaya başlar. Sanat ve edebiyat alanında meydana gelen gelişmelerin beraberinde eserler üzerine tartışmalar ve eleştiriler ortaya çıkar. Nitekim bu tartışmalar edebi ve bilimsel çalışmaları ileriye taşıyacak nitelikte değildir ve daha ziyade, yazarların birbirleriyle çekişmelerinden oluşur. Yazarın burada edebiyat alanında sürekli bir rekabetin yer aldığını, dolayısıyla edebi açıdan değerli eserlerin az sayıda olduğunu söylemek istediği düşünülebilir: Toplumda iğneli ve zarif eleştiri üzerine hararetli tartışmalar, tumturaklı övgüler, edebiyat dedikoduları ve kulis entrikaları, tek kelimeyle, aceleye gelen aydınlanmanın bütün işaretleri belirdi. Fakat aydınlanma ileriye dönük küçük bir adım dahi sağlamadı ve ancak üç dört kitap okumaya değerdi. 180 (В обществе появились жаркие споры об изящном, колкие критики, напыщенные похвалы, литературные сплетни и заклусные интигрии: словом, все признаки суетящегося просвещения -но просвещение не делало ни малейшего шагу вперед, и всего едва три или четыре книги были достойны чтения.) 179 Senkovski, a.g.e., Senkovski, a.g.e., 351

78 69 Reenkarnasyon inancı doğrultusunda Moğolistan, Çin, Hindistan gibi çeşitli ülkelere giderek, farklı hayvanların ve insanların bedenlerine giren bu ruhun, kendini mutlu hissedeceği ve ait olabileceği bir beden aradığı görülmektedir. Çeşitli ülkelere ve bedenlere gerçekleştirdiği yolculuğu Rusya da son bulur. Mutluluğu Rusya da bir Rus köylüsünün ruhunda buluyor olması, anlatıcının kendini Rusya ya ve Rus ruhuna ait olarak gördüğünü düşündürmektedir. Ayrıca, Hint mitolojisinde okuma-yazma tanrıçası Manjuşri nin toplumda aydınlanma hareketini başlatmasına karşın edebiyat ve sanat ile ilgili sorunların bitmediğini dile getirerek eğitimin, edebiyat dünyasındaki sorunlara bir çözüm olmadığını vurgulamak istediği düşünülebilir yılında Peterburg ta basılan Medvejiy Adası na Bilimsel Bir Seyahat (Uçyonoye puteşestviye na Medvejiy ostrov) te ise Batı bilimine duyulan hayranlık ve ahlaki değerler üzerine eleştiriler yer alır. Anlatıcı Baron Brambeus, Göttingen Üniversitesi nde felsefe alanında doktor olan arkadaşı Şpurtsmann ile birlikte Sibirya bölgesinde tufan öncesi yaşayan insanlara ait izler bulmak için seyahate çıkar. Sibirya da onları yedinci dereceden bir memur olan İvan Antonoviç Strabinski karşılar. Lena Nehri nin kıyısında Strabinski rehberliğinde ilerlerken, anlatıcı buradaki izlenimlerini aktarır. Lena Nehri nin kenarında bulunan sarp kayalıklar şatoları, kiliseleri ve kuleleri andırmaktadır. Bu manzara, Baron Brambeus a göre, Nil Nehri nin manzarasını anımsatır ve Rusya nın en uzun nehri olan Lena yı Sibirya nın Nil i olarak adlandırır: Teselli edici bir hülyanın çekimine kapılarak, Lena da kadim Sibirya Nil ini ve tapınağı andıran kayalıklarında tufan öncesi ihtişamın yıkıntılarını ve kıyılarına yerleşmiş halkların ne kadar eğitimli olduklarını gördüm. 181 (Предаваясь влечению утешительной мечты, я видел в Лене древний сибирский Нил и в храмообразных ее утесах развалины предпотопной роскоши и образованности народов, населявших его берега.) Anlatıcı, bu benzetme ile olayların Mısır kültürüne ait unsurlar etrafında gelişeceği mesajını verir gibidir. Nitekim, Baron ve doktor Şpurtsmann, bu toprakların dünyanın varoluşundan beri Sibirya olmadığı düşüncesine varır. Burada Mısır hiyerogliflerinin bulunmasını, farklı ve uzak coğrafyalarda yer 181 Senkovski, a.g.e., 66

79 70 almalarına karşın kadim Mısır kültürünün ve biliminin Sibirya ya kadar yayılmasının bir sonucu olduğunu düşünürler. Lena Nehri nin yatağı dışında kalan Medvejiy Adası nda Yazılı Oda (Napisannaya Komnata) adında bir mağara olduğuna ve bu mağarada Mısır hiyerogliflerinin yer aldığına dair bilgi edinerek buraya gitmek üzere yola çıkarlar. Zorlu bir yolculuğun ardından adaya ulaştıktan sonra mağaraya girip, Baron ve arkadaşı yazıları incelemeye başlar. Buradaki yazıların tufana tanıklık eden ve tufan sonrası sağ kalan tek insan tarafından yazıldığını tespit edip, Tufan Öncesi Yaşayan Son İnsanın Notları başlığı altında bir derleme oluşturmaya karar verirler. Baron, Mısır hiyerogliflerine benzettikleri yazıları ünlü mısırbilimci Jean-François Champollion ( ) un hiyeroglif gramerine göre okumaya başlar. Duvardaki yazıların bu bölgede daha önce yer alan ülkenin hükümdarı Şabahubosaar tarafından yazıldığına dair bilgiler bulunmakta ve bu ülkenin ne kadar güçlü ve zengin bir ülke olduğundan bahsedilmektedir. Bahsedilen bu ülkede bir savaş sürmektedir, fakat ülkede insanlar kayıtsız ve kaygısız bir şekilde eğlenmektedir. Anlatıcının değindiği bu nokta, A. A. Bestujev-Marlinski nin Yedi Mektup Halinde Bir Roman (Roman v sem i pis mah, 1823) adlı eserinin konusunu çağrıştırmaktadır. Marlinski nin eserinde de ülkede savaş sürerken bu duruma kayıtsız kalan eğlence peşindeki sosyete toplumu eleştirilmektedir. Senkovski nin öyküsündeki anlatıcı, bu kayıtsız toplumu şöyle betimler: yılının 10. gününde gökyüzünün kuzeydoğusunda küçük bir kuyruklu yıldız belirdi. O zaman Huhurna daydım. Akşam eşsizdi; sayılamayacak kadar kalabalık insanlar neşeli ve endişesiz bir şekilde Lena nın mermer kenarında geziyorlardı ve insanlar varlıklarıyla Lena yı canlandırıyorlardı. 182 (В 10-й день сего года в северо-восточной стороне неба появилось небольшая комета. Я тогда находился в Хухурне. Вечер был бесподобный; несметное множество народа весело и беззаботно гуляло по мраморной набережной Лены, и лучшее общество столицы оживляло ее своим присутствием) İnsanların kayıtsızca yaşadığı ve eğlendiği başkent Huhurna da bayanların toplumda önemli bir yere sahip olduğu da bu yazılardan öğrenilir. Soylu kesime mensup bayanların giyim tarzı duvar yazılarında şu şekilde aktarılır: 182 Senkovski, a.g.e., 79

80

RUSYA я ь с у Р м е д н ю Г GÜNDEM

KASIM 2011 YIL 1 SAYI 00

GR

Rusya’nın kalbi:

Moskova Сердце России: МОСКВА Rusya deyince aklınıza ne geliyor: «

»

Büyükelçilerin anılarından

Rus-Türk tarihi -

RUSYA’NIN SEÇ MLE– MT HANI

Гюндем Русья İMTİYAZ SAHİBİ GURU MEDYA GENEL YAYIN YÖNETMENİ HAYREDDİN AYDINBAŞ

РЕД АКЦИОННЫЙ ДИРЕКТОР ХАЙРЕДДИН АЙДЫНБАШ

YAYIN KOORDİNATÖRÜ O. ATİLLA İLHAN

УПРАВЛЯЮЩИЙ РЕД АКТОР О. АТИЛЛА ИЛЬХАН

YAYIN KOORDİNATÖRÜ YEKATERİNA ŞATALOVA

ГЛАВНЫЙ РЕД АКТОР ЕКАТЕРИНА ШАТАЛОВА

SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ KADİR KÖKTEN EDİTÖRLER ASLI YİĞİT B. ALPER BÜYÜKARSLAN SELMAN AKSOY İSMET KONAK İNTERNET SAYFASI EDİTÖRÜ YEKATERİNA ŞATALOVA ÇEVİRİLER B. ALPER BÜYÜKARSLAN VİKTORİYA GÜNGÖR HUKUK DANIŞMANI KADİR KÖKTEN

УПРАВЛЯЮЩИЙ РЕД АКТОР КАДИР КЁКТЕН РЕД АКТОРЫ АСЛЫ ЙИГИТ Б. АЛЬПЕР БЮЙЮКАРСЛАН СЕЛЬМАН АКСОЙ ИСМЕТ КОНАК РЕД АКТОР САЙТА ЕКАТЕРИНА ШАТАЛОВА ПЕРЕВОД Б. АЛЬПЕР БЮЙЮКАРСЛАН ВИКТОРИЯ ГЮНГЁР ЮРИДИЧЕСКИЙ КОНСУЛЬТАНТ КАДИР КЁКТЕН

REKLAM / ABONE [email protected] [email protected]

ПО ВОПРОСАМ РЕКЛАМЫ [email protected] [email protected]

GÖRSEL YÖNETMEN AYKUT KOÇOĞLU

ГРАФИЧЕСКИЙ РЕД АКТОР АЙКУТ КОЧОГЛУ

FOTOĞRAFLAR MURAT KABAN O. ATİLLA İLHAN BOGDAN GADENNE_FEERTCHAK GÜNDEM RUSYA GURU MEDYA BASKI

Afşar Matbaacılık Ağaçişleri 21. Cad. 599. Sok. No:29 İvedik OSB Yenimahalle Ankara 0312 394 39 22

İLETİŞİM editö[email protected]

2

ВЛ А ДЕ ЛЕЦ ГУРУ МЕДЬЯ

GÜNDEMRUSYA

ФОТОГРАФИИ МУРАТ КАБАН О. АТИЛЛА ИЛЬХАН БОГДАН ГАДЕНН-ФЕЕРЧАК ГЮНДЕМ РУСЬЯ ГУРУ МЕДЬЯ ПЕЧАТЬ

Afşar Matbaacılık Ağaçişleri 21. Cad. 599. Sok. No:29 İvedik OSB Yenimahalle Ankara 0312 394 39 22

КОНТАКТНЫЙ АДРЕС editö[email protected]

KASIM 2011

2011

16

Rusya’nın kalbi:

MOSKOVA

Moskova, Rusya’nın Sovyet geçmişi ile kapitalist geleceğinin en fazla hissedildiği kent. Moskova sadece bir başkent değil, aynı zamanda sanatın, kültürün, ticaretin, ulaşımın ve eğlencenin de merkezi. Bu açıdan Rusya’nın kalbinin Moskova’da attığını söylemek hiç de yanlış olmaz.

Сердце России:

МОСКВА

В Москве больше, чем в любом другом российском городе ощущается советское прошлое и ее капиталистическое будущее России. Москва – не просто столица, это еще и центр культуры, искусства, торговли, развлечений, самый крупный транспортный узел. Поэтому верным можно считать утверждение о том, что сердце России бьется в Москве.

Bu sayıda... СОДЕРЖАНИЕ Kafkasya’da Dengeleri

Kortların Kral çes Mar a arapova

74

Kurmaya Doğru...

Rus tenisinin yıldızı Maria Yuryevna Şarapova 19 Nisan 1987’de Ural Federal Bölgesine bağlı Nyagan’da doğdu. Tenis oynamaya henüz 4 yaşındayken başladı.

Güvenlik ve enerji konularında gündemdeki yerini her daim koruyan Kafkasya, son 10 yılda dikkatleri üzerine daha da çekmiştir.

34

:

19

Dem r Leyd ç n

1987 .

zor günler!

«

»

10

К вопросу об установлении равновесия на Кавказе В последние десять лет мировыми политическими акторами все больше внимания уделяется Кавказу,

Rusya’nın Seçimle mtihanı

Boris Yeltsin sonrası siyaseti toparlayan ve Rusların özlemini çektiği siyasal ve ekonomik istikrarı yeniden sağlayarak hem tabanın, hem de Rus elitlerinin (en azından belirli bir kısmının) gönlünü kazanan Başbakan Vladimir Putin, şu sıralar tekrar Kremlin’e çıkmanın hesaplarını yapıyor.

Güzel Kızlar, Vodka, Soğuk?

Иностранцы ассоциируют Россию с радушными людьми и богатой культурой

22

– -

, .

:

40

-

ГЮНДЕМ РУСЬЯ

3

GR ED TÖRDEN

Gündem Rusya Okurlarına Merhaba!

S

evgili Gündem Rusya okurları,

İlk sayısı elinizde bulunan Gündem Rusya Dergisi, 2009 yılının sonlarında yayın hayatına başladığında, internet üzerinde yayın yapan bir haber sitesiydi. Günümüzde birçok insanın haber portalların günübirlik haber tüketmek üzere kullandığı bir ortamda, habere farklılık katmak ve ona belirli bir coğrafya ve kültürün rengini yansıtmak gibi bir amacımız vardı. Hemen hepsi Avrasya alanında uzman bir ekiple birlikte bu yola çıktığımızda, Türkiye’de önyargıların belki de en insafsızca savrulduğu bir coğrafyayı anlatmak gibi zor bir hevesin peşinde olduğumuzun farkındaydık. Neredeyse hepsi dünyanın farklı yerlerinde bulunan bu uzmanların, internet âleminde bir yerlerde, ortak bir alanda buluşmak ve farklı konumlardan aynı coğrafyayı ve kültürü anlatmanın heyecanını yaşamak apayrı bir deneyimdi. Devâsa önyargıların karşısına küçük ama samimi niyetlerle çıkarken, iki kültür arasındaki ortak noktaları bulup, iki halkın dostluğunu pekiştirmek gibi büyük bir hedefimiz vardı.

Tarihin sonu gelmeyen sayfalarında yer alan her yeni gelişmeyle, onun bir türlü bitmeyen ve sürekli değişen içeriğine katkı sunmak, geçmişten bugüne kadar halen devam eden değişim ve dönüşümlere şahitlik etmek, ama daha önemlisi sizleri de bu gelişmelerden haberdar etmek istedik. Sadece Rusya’yı değil, Avrasya gibi geniş ve sıcak gelişmelerin gündemden hiç eksik olmadığı bir coğrafyaya ışık tutmak, sizlerin o dünyaya açılan penceresi olmak, elbette kolay değildi. Bu yüzden haber yelpazesiyle birlikte haber kaynaklarını da çok çeşitli tutmaya çalıştık. Bu şekilde paylaştığımız haberleri röportajlar ve onları da analizler, afiş yazıları takip etti. Tüm bu zorlu uğraşların sonunda bugün nihayet bir dergi çıkaracak kadar geniş bir içerik ve birikime ulaşmış bulunuyoruz. Türkiye ve Rusya, bölgenin stratejik öneme sahip iki ülkesi olarak kuşkusuz daha fazla yakınlaşmaya, diyalog kurmaya ve daha çok alanda işbirliği yapmaya ihtiyaç duyarken; Gündem Rusya olarak temel misyonumuzu bir köprü vazifesi görmek olarak belirledik. Türkiye’de büyük bir boşluk olarak ortada duran Avrasya gündemine ilgiyi 4

GÜNDEMRUSYA

Привет всем читателям «Гюндем Русья»! рузья, Вы держите в руках первый номер журнала «Гюндем Русья», проекта, который появился еще в 2009 году в виде одноименного новостного сайта. В наше время, когда люди привыкли за день прочитывать десятки новостей, мы постарались сделать наши новости особенными, рассказывая о конкретном географическом регионе с его особенной культурой и стилем жизни. Вместе с командой, которая отлично знает евразийский регион, мы знали, что будет непросто рассказывать об этом регионе, преодолевая все существующие в Турции предрассудки. Создание интернет-сайта «Гюндем Русья» для нас было очень волнительным шагом, ведь все мы находились в о время в разных уголках мира, и каждый из нас делился своим взглядом на вопросы, связанные с различными аспектами жизни в России. Нашей целью было укрепить дружественные отношения между Россией и Турцией. Мы также обозначили своей целью извещение читателей о самых последних событиях не только в России, но и на всем евразийском пространстве, стать, таким образом, для своих читателей своеобразным окном в этот регион. Для этого мы используем самые разные, но всегда достоверные источники информации. И сейчас наша команда имеет возможность поделиться с вами всем, тем, что мы знаем, на печатных страницах. В связи с тем, что Турция и Россия, которые являются стратегически важными игроками региона, нуждаются в более точной информации друг о друге для построения более конструктивного диалога, команда «Гюндем Русьи» обозначила своей миссией сближение двух стран. Мы поставили себе задачей более подробное освещение новостей из Евразии: России и окружающих ее государств – недостаток такой информации остро ощущается в Турции.

ОТ РЕД АКТОРА çekmeyi ve özellikle Rusya ve çevresi hakkında ihtiyacınız olan bilgiye en kısa sürede ve doğru yollardan ulaşmanızı sağlamayı bir görev kabul ettik. Bugün geldiğimiz noktaya baktığımda aradan geçen 2 yılın bize çok şey kattığını itiraf etmeliyim. Bu heyecanı ve sizinle paylaşmak istediklerimizi artık ‘Gündem Rusya’ dergisiyle de sürdürmek istiyoruz ve şu anda elinize aldığınız ‘ilk’ sayımızla siz dostlarımıza içten bir ‘merhaba’ diyoruz. Bu sayı ile birlikte yayın hayatına başlayacAK Gündem Rusya Dergisinin, iki dilli bir “Politika, Ekonomi ve Yaşam Dergisi” olarak alanındaki büyük bir boşluğu dolduracağına inanıyorum. Politika ve ekonomi gibi ağır konu başlıklarına rağmen dergimizi yaşam temasının yoğun olduğu bir yayın olarak tasarlamaya çalıştık. Temel hedefimiz, politika ve ekonomi gündemini okuyucuyu sıkmadan aktarırken, yaşam kategorisi altında bulunan kültür, sanat, turizm, eğitim, dil, tarih, edebiyat ve spor gibi başlıkları dergiye hâkim kılmaya çalışmak oldu. Bu uzun merhabadan sonra, ilk sayımızda sizleri nelerin beklediğini kısaca dikkatlerinize sunmak istiyorum. Politikanın en önemli gündemlerinden “Rusya’nın Seçim Gündemi”ni ve Türk-Rus ilişkilerinde yeni bir köşe taşı olan “Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün Rusya Ziyareti”ni bu başlık altında görecek ve “BDT’nin nabzı”nı da yine bu bölümde tutacaksınız. Ekonomi bölümünde “Enerji” konusu öne çıkarken, “Rusya’da Fuar Takvimi” köşemizle, yatırımcılara oldukça faydalı bir rehber sunuyoruz. Tabii ki kültürsanat bölümünde de sizleri eğlenceli ve bilgilendirici yazılar bekliyor; özellikle “Rusya deyince aklınıza ne geliyor?” adlı özel dosyamızda, Dünya’da ve Türkiye’de var olan Rusya algısı hakkında önemli ipuçları elde edeceksiniz. Bu başlık özelinde, önümüzdeki sayı için hazırlayacağımız “Türk-Rus Aileleri” dosyası ile farklı bir açılım yapmayı düşünüyoruz. Tarih ve Edebiyat başlıklarında hemen her sayımızda farklı bir portreyle karşınıza çıkarak bu alanlara tarihî ve edebî portrelerle ışık tutmayı tercih ediyoruz. Bu sayımızda Rusya’nın tarihî şahsiyeti “Aleksandr Nevskiy”nin yanı sıra, aynı dönemde iki ülkede görev yapan Rus Büyükelçi “Semyon Aralov” ve Türk Büyükelçi “Ali Fuat Cebesoy”un hatıraları ile bir dönemi sizlere yansıtmak istiyoruz. Edebiyat bölümünde ise en seçkin Rus edebi metin ve şiirlerini keyifle okuyacağınızı düşünüyorum.. Yalnızca yazılarıyla değil, görselliğiyle de sizi büyüleyecek bir dergiyle çıkıyoruz karşınıza.. Rusya’dan kareler, FilmMüzik-Kitap önerileri ve Rus mutfağından en seçkin tatları da sizlere tanıttığımız sayfalarımızda bunu çok iyi bir şekilde göreceğinize inanıyorum. İki kültürü yakınlaştıracak en önemli unsur olan dil konusunu, eğitim bölümünde yer alan pratik ifadelerle sizinle paylaşarak Rusya’yı ilk kez ziyaret eden veya Rusça’yı yeni öğrenenlerin yardımına koşuyoruz. Rusya’daki eğitim sistemi ve üniversiteler hususunda da öğrencilerin en çok ihtiyaç duyduğu bilgileri bu bölümde bulacaksınız. Kısaca, herkesin keyifle arkasına yaslanıp okuyabileceği bir dergi oluşturmaya çalıştık. Umuyorum ki, dergiyi okuduğunuzda siz de bana hak vereceksiniz. Gündem Rusya ekibi adına tekrar merhaba diyor ve keyifli okumalar diliyorum. Hayreddin Aydınba Genel Yayın Yönetmeni

Сегодня я должен признаться, что опыт предыдущих двух лет дал нашей команде очень много. Мы намерены продолжать делиться с вами всем интересным уже в печатном издании «Гюндем Русья», со страниц первого номера которого горячо приветствуем вас. Я верю в то, что наш журнал, который отныне будет выходить раз в два месяца, сможет заполнить все существующие пробелы и стать достойным изданием о жизни в России. Несмотря на наличие таких серьезных тем, как политика и экономика, мы постарались сделать акцент на темы повседневной жизни в России. Мы хотим держать наших читателей в курсе экономических и политических тем, в то же время не докучая, а также подробно рассказывать о культуре, искусстве, туризме, образовании, языке, истории, литературе, спорте и других областях жизни в России.

Гюндем Русья

Вслед за этим длинным приветствием хочу поделиться темами, которые ждут вас в первом номере нашего журнала. Главной политической новостью российской повестки дня являются выборы в Государственную Думу в начале декабря, большое внимание уделено также событиям на постсоветском пространстве, в странах СНГ. Что касается двусторонних отношений, нами был проанализирован сентябрьский визит президента Абдуллаха Гюля в Россию. Главные экономические темы – энергетика, а также гид для инвесторов – страница «Выставки-ярмарки в России». В рубрике «Культура и искусство» вас также ждет много интересного: в статье «Что приходит на ум иностранцам при слове «Россия»?» мы расскажем о том, с чем чаще всего ассоциируют Россию в Турции и других странах мира, из рубрики «Афиша» вы узнаете, какие выставки, концерты и фестивали состоятся в России в ближайшее время. Для следующего номера мы уже начали подготовку рубрики «Российско-турецкие семьи». На страницах рубрик «История» и «Портрет» мы будем рассказывать об известных исторических личностях, писателях и поэтах. В этом номере вы узнаете о спасителе России Александре Невском, а также о турецких воспоминаниях первого посла советской России в Турции Семена Аралова и московских заметках турецкого дипломата Али Фуата Джебесоя... В нашем журнале вы найдете не только интересные статьи, но и красивые и яркие фотографии.. «Кадры из России», «Идеи о том, что посмотреть, послушать, почитать», а также рецепты самых вкусных блюд русской кухни – все это и даже больше вы сможете увидеть в самых ярких красках в нашем журнале. Самым важным компонентом межкультурного общения является язык: наиболее употребляемые и практичные выражения на русском языке для тех, кто впервые собирается посетить Россию, можно узнать в разделе «Диалог». В рубрике «Образование» нынешние абитуриенты смогут найти много полезной информации об университетах российской столицы. Одним словом, мы попытались сделать журнал, который можно будет с удовольствием читать в любимом кресле. Я надеюсь, что прочитав журнал, вы отдадите нам должное. От команды «Гюндем Русья» я приветствую Вас еще раз и желаю Вам приятного чтения. Хайреддин Айдынбаш Генеральный директор ГЮНДЕМ РУСЬЯ

5

Gündem Rusya

Rusya yabancı yatırımcıların gözünde yüksel yor

.

“

”,

, . ,

– ,

-

, , 130 %.

-

Rusya’nın popülerliği yabancı yatırımcıların gözünde gün geçtikçe artıyor. Uluslararası “Ernst and Young” denetim şirketi uzmanları, Rusya ekonomisini ilk kez değerlendirdikleri raporda, Batılı yatırımların en büyük alıcıları arasında Rusya’yı dördüncü sıraya koydu. Rapora göre Rusya’nın yatırımla ilgili projeleri çekme oranı ise son 5 yılda yüzde 130 yükseldi.

Rusya’ya füze savunma s stem Rusya, 2015’te kendi füze savunma sistemine kavuşacak. Hava Kuvvetleri Komutanı Yardımcısı Sergey Popov’un önemli radyolardan birine yaptığı açıklamaya göre, kıtalararası balistik füzeleri engellemeyi sağlayan füze savunma sistemi 2015’te Rusya’da olacak.

2015

. -

Rus ekonom s n n büyüme oranı dü tü .

,

, -

2015 6

.

GÜNDEMRUSYA

Dünya Bankası, küresel durgunluk sebebiyle Rus ekonomisi üzerine yaptığı büyüme tahminlerinde indirime gitti. Böylelikle yüzde 4,4 olarak açıklanan Rus ekonomisinin 2011 büyüme tahmin oranı yüzde 4’e çekilmiş oldu. Yapılan açıklamaya göre dünya ekonomisinin yüzde 3,2’de kalması bekleniyor.

, .

, ,

4,4 %, 4% . , 3,2 %.

2011 ,

-

O. Atilla İlhan

Kültür Sanat

Dal ’n n or j nal res mler

Moskova’da!

Rusya’nın başkenti Moskova’da dünyaca ünlü sürrealist ressam Salvador Dali’nin 90 grafik çalışması ve 25 tablosu Moskovalıların beğenisine sunuldu. Rusya’da İspanya Kültür Yılı çerçevesinde ünlü ressamın memleketinden getirtilen tablolar 3 Eylül tarihinden itibaren Puşkin Devlet Güzel Sanatlar Müzesi’nde sergileniyor. Dali’nin eserleri Kasım ortasına kadar ziyaret edilebilecek.

Yaroslavl bölgesinin Moskova’ya 250 km mesafedeki Mışkin şehrinde ‘’Aile Bağları 6. Rusya Geleneksel Kültür Festivali’’ düzenlendi. Volga kıyısında bir hafta süren programa yaklaşık 300 kişi katıldı. Festivale katılım için aranan şartlar arasında bilgi ve becerelerini göstermek yer aldığı için, Rusya’nın dört bir yanından gelen aileler program boyunca hünerlerini sergiledi. Etkinlik sonrası şehirde yaşayan Rusların ekmek pişirmeyi, dikiş-nakış işlemeyi, dülgerlik yapmayı, tahtadan gemi ve uçak oymayı iyi bildikleri ortaya çıktı! Ayrıca iki yüz yıl önce Rus annelerin çocuklarıyla hangi oyun oynadığı, onlara hangi masalları anlattığı ve

О. Атилла Ильхан

hangi ninnileri söylediği de biliniyormuş. Festival süresince şehrin ana meydanına kurulan Mışkin panayırında yetişkin ve çocukalrın halka olup şarkılarla dans etmesi etkinliğe ayrı bir güzellik kattı. Semaverlerde hazırlanan ve isteyenin alabildiği çaylar ise programı renklendirdi. ‘Aile bağları’ festivalini başlatan Aleksandr ve Anna Smirnova, doğma büyüme Moskovalı Ressam ve dilbilimci olan çift sekiz yıl önce Moskova’dan ayrılıp metropolden uzaklaşmak için taşra şehri Mışkin’e yerleşmiş.

VI «

» -

6«

!

». ,

.

,

. ,

.

-

.

, ,

, ,

,

-

, ,

!

25

. ,

.

-

, ,

, . ,

. -

,

.

, ,

-

,

-

, ,

90 .

-

-

.

, —

.

,

-

-

,

,

.

-

-

,—

. . .

. .

,

,

. «

,

-

. .

» -

ГЮНДЕМ РУСЬЯ

7

Gündem Rusya

Medvedev’e göre Gürc stan sava ında ABD’n n parma ı var!

R

usya Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev RusyaGürcistan savaşının 3. yıldönümünde, ABD’li üst düzey yetkililerin savaşı tetikleyen olaylarda anahtar rol oynadığını söyledi. Gürcistan lehindeki son Senato önergesini utanç verici olarak yorumlayan Medvedev, bir Rus istihbarat görevlisinin Tiflis’teki ABD Elçiliğinin dışındaki patlamayla ilişkilendirilmesini ise “katıksız provokatif bir saçmalık” olarak değerlendirdi. ABD ve Rusya ilişkileri adeta pamuk ipliğine bağlı; iki ülke arasında “sıfırlama (reset)” olarak adlandırılan uzlaşmanın çözülmeye başladığını gösteren, Medvedev’in aylardır ABD’ye ilişkin yönelttiği bu en sert yorumlar ilişkilerin hangi yönde ilerlediğini tahmin etmeyi güçleştiriyor.

Gürcistan meselesi, ABD ve Rusya arasındaki ilişkilerin yönünü belirleyen ‘İran’ın silahlanma programı’, ‘Afganistan’daki savaş’ ve ‘nükleer azaltımı’ gibi konulardan sadece bir tanesini teşkil ediyor. Her iki ülkenin de seçim sezonuna girmesi ve Rusya’nın Dünya Ticaret Örgütüne (WTO) girmesi konusunun ‘reset’ gündemini bastıracak gibi görünmesiyle, bu gerilim yaz içerisinde yeniden ortaya çıktı. Rusya bir süredir Dünya Ticaret Örgütüne girme konusunda son derece hevesli ancak DTÖ üyesi olan Gürcistan’ın veto hakkının bulunması ve Gürcistan’ın bu hakkı aynı zamanda kendi politik ilişkileri yönünde de kullanmak istemesi Kremlin’deki harareti yükseltiyor..

8

GÜNDEMRUSYA

POL T KA политика

:« -

A»

-

, -

Füze kalkanı anla ması

М R .

едведев, назвал постыдной позицию Сената, который поддержал грузинскую сторону. Предположения американской стороны о том, что взрыв возле посольства США в Тбилиси связан с некоторыми лицами из российской разведки, Медведев назвал «несуразной провокацией».

Медведев, который вначале выступал за успехи в процессе по улучшению отношений между Соединенными Штатами и Россией, получившему название «перезагрузки», в течение нескольких месяцев сделал в адрес США несколько жестких заявлений, в связи с чем становится практически невозможно предсказать, в каком направлении все-таки развиваются российскоамериканские отношения. Грузинский вопрос является лишь одним из многочисленных проблемных тем российско-американских отношений, среди которых также иранская программа вооружения, война в Афганистане и снижение производства ядерного оружия. Вдобавок, в связи с приближающимся сезоном выборов в обеих странах и процессом по приему России во Всемирную Торговую Организацию (ВТО) этим летом очевидным стало напряжение между Россией и СШФ в вопросе «перезагрузки» двусторонних отношений.

Россия уже несколько лет заявляет о своем желании вступить во Всемирную торговую организацию (ВТО), однако Кремль недоволен тем фактом, что Грузия как один из членов ВТО, может наложить вето на вступление России в эту организацию, используя это свое право в своих политических целях.

“Rusya’ya ra men”

mzalandı

Rusya’nın karşı çıktığı NATO Füze kalkanı projesinde Romanya topraklarına füze-savar ve önleme uçakları yerleştirme projesi için imzalar atıldı. ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Romen meslektaşı Teodor Baconschi ile 13 Eylül 2011’de anlaşmaya imza atmasının ardından yaptığı açıklamada Amerika’nın yaklaşık 4 yıl içerisinde Romanya hava üssüne SM-2 tipi füze savunma sistemi yerleştireceğini söyledi. Clinton’a göre anlaşma, Romanya’ya NATO’nun gelişmekte olan füze kalkanı projesinde merkezi bir aktör konumu sağlayacak. Anlaşmanın önündeki tek görülen engel ise Senato onayı. Anlaşma çerçevesinde, ABD’nin Romanya’nın güneyindeki Deveselu Hava Üssü’nde bir tesis inşa etmesi

«

Н

есмотря на то, что Россия выступает против планов НАТО по размещению системы ПРО, предусматривающей противоракетные установки на земле и в воздухе, на территории Румынии, договор был подписан. Госсекретарь США Хиллари Клинтон 13 сентября после подписания договора по ПРО вместе со своим румынским коллегой, премьер-министром Теодором Баконски заявила, что в течение 4 лет на территории Румынии на специальной базе будут размещены элементы системы противоракетной обо-

ve tesisi idare etmesini öngörülüyor. Rusya Dışişleri Bakanlığı ise, imzaların Rusya ile ABD ve NATO arasında, füze kalkanı konusundaki görüşmelerin tıkanma noktasına geldiği bir zamanda gerçekleştiğini açıklayarak tepki gösterdi.

» роны типа СМ-2. По словам Клинтон, договор предоставит Румынии ведущее положение в проекте НАТО о противоракетном щите в Европе. Единственным препятствием является вопрос об одобрении данного Соглашения Сенатом. Договором предусмотрено строительство объектов ПРО на румынской авиабазе Девеселу на юге страны, а также их управление американской стороной. Министерство иностранных дел России заявило о том, что этот договор был подписан как раз в тот момент, когда переговоры между Россией, США и НАТО по вопросу о ПРО зашли в тупик. ГЮНДЕМ РУСЬЯ

9

»

GÜNDEM RUSYA

«

-

.

CNN, делая акцент на политической подоплеке дела Тимошенко, сравнил «железную леди» с Аун Сан Су Чжи, лидером мьянманской оппозиции.

10

GÜNDEMRUSYA

ГЮНДЕМ РУСЬЯ Тимошенко, обвиняемая в превышении служебных полномочий в 2009 году при подписании газового контракта с Россией, а также в проявлении неуважения к суду и нарушении судебной процедуры, содержалась под стражей. В репортаже издания «EU Оbserver» на вопрос корреспондента к Юлии Тимошенко, имеет ли она, находясь под арестом, опасения относительно своей личной безопасности, «железная леди» ответила, что безусловно, такие опасения у нее есть, и напомнила при этом о некоторых покушениях, которые она пережила ранее. Рассматривая последнее десятилетие политической жизни в Украине, напрашивается вопрос: «Совпадение или месть?» Виктор Янукович, несмотря на заслужен-

ную победу на президентских выборах в 2004 году, не смог занять президентское кресло, а во время выборов в 2010 году Тимошенко уже не смогла воспрепятствовать своему сопернику. CNN, делая акцент на политической подоплеке дела Тимошенко, сравнил «железную леди» с Аун Сан Су Чжи, лидером мьянманской оппозиции. США и ЕС осудили данный судебный процесс. Кроме того, от ЕС по-своему ответил на результаты этого судебного разбирательства. Сообщается, что в Европейском Союзе отложили запланированный визит Виктора Януковича в Брюссель «до тех пор, пока в Украине не будет установлено верховенство закона и независимость суда».

Turuncu Devrim’in başaktörlerinden ‘Demir Leydi’ Yulya Timoşenko 7 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Dem r Leyd ç n

T

zor günler!

uruncu Devrim’in ba aktörlerinden ‘Demir Leydi’ Yulya Timo enko 7 yıl hapis cezasına çarptırıldı. 2009’da Rusya’yla imzalanan do algaz anla masında yetkilerini kötüye kullanmakla suçlanan Timo enko, mahkemeye itaatsizlik ve prosedürleri ihlal etti i gerekçesiyle cezaevinde tutuluyordu. EUobserver’a röportaj veren Timo enko “Gözaltında can güvenli inize ili kin bir korkunuz var mı?’ sorusuna, “Tabi ki var” yanıtını vererek, daha önce ya anmı bazı suikastları hatırlattı. Esasen son 10 yıllık süreç incelendi inde olayın ‘te-

sadüf mü’ yoksa ‘öç alma mı’ oldu u akıllarda soru i areti bırakıyor. Zira imdiki Devlet Ba kanı Viktor Yanukoviç, 2004 yılında hak etti i halde devlet ba kanlı ı koltu una oturamamı tı. Timo enko, 2010 yılında yapılan devlet ba kanlı ı seçimlerinde rakibi olan Yanukoviç’e direnememi ti. Davanın tamamen politik oldu una dikkat çeken CNN ise Timo enko’yu Asyalı direni çi kadın lider Suu Kyi’ye benzetti ABD ve AB bu davayı kınadı. Üstelik AB’den Ukrayna’ya misilleme niteli inde bir hamle geldi. Birlik, Viktor Yanukoviç’in yapmayı planladı ı Brüksel ziyaretini, “Ukrayna’da hukukun üstünlü ü ve yargı ba ımsızlı ı konusunda somut ilerleme sa lanıncaya kadar” erteledi ini açıkladı. ГЮНДЕМ РУСЬЯ

11

политика POL T KA

-

İngiltere Başbakanı David Cameron -

!

Moskova’da 4 yıl sonra lk ng l z

Ba bakan! 2006 yılında , Rus muhalif Aleksandr Litvinenko’nun, İngiliz vatandaşı olmasının ardından kısa süre sonra Londra’da öldürülmesiyle gerilen İngiltere-Rusya ilişkileri normalleşmeye başlıyor. İngiltere Başbakanı David Cameron bu çerçevede ilişkileri geliştirmek üzere 12 Eylül’de Moskova’yı ziyaret etti.

20

07 yılından bu yana iki ülke arasında gerçekleşen ilk üst düzey temasta, Cameron, Kremlin Sarayı’nda Rusya Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev ile görüştü. İkili görüşmeler ardından Medvedev, yaptığı açıklamada “daha etkin ve yoğun” ilişkiler geliştireceklerini belirtti. İki ülke arasında buzların eridiğini gösterircesine ortak basın toplantısında bir gazetecinin “Cameron’dan ajan olur mu” sorusuna, Medvedev, “Bence David çok iyi bir KGB ajanı olabilirdi. Ama o zaman asla başbakan olamazdı” esprisiyle karşılık verdi. Cameron ise, görüşmenin “iki ülke arasındaki 12

GÜNDEMRUSYA

ilişkilerin daha sağlam bir temelde yeniden başlatılması için gerçek bir fırsat” olduğunu söyledi. Litvinenko olayının baş şüphelisi Eski KGB ajanı Andrey Lugovoy şu anda milletvekili olarak görevini sürdürüyor, ancak Rusya Lugoyov’u teslim etmek istemiyor. Esasen Rusya ve İngiltere ilişkilerindeki durgunluğun tek nedeni Litvinenko cinayeti değil; İngiltere 2008 yılında Rusya’nın Gürcistan’la olan savaşını kınaması ilişkilerdeki durgunluğu daha da derinleştirdi. İki ülke arasında her ne kadar siyasi bir gerginlik yaşansa da, İngiltere’nin 2011 yılı içerisinde Rusya’ya olan ihracatının yüzde 63 oranında yükselmesi, ticari ilişkilerin bundan çok etkilenmediğini gösteriyor.

После того, как в 2006 году российский оппозиционер Александр Литвиненко через некоторое время после получения британского гражданства был убит в Лондоне, а в двусторонних отношениях наметилась напряженность, начался процесс нормализации отношений между Британией и Россией. Именно с целью дальнейшего развития двусторонних отношений премьер-министр Великобритании Дэвид Кэмерон посетил Москву 12 сентября. С 2007 года это первая встреча на высоком уровне, которая состоялась в Кремлевском дворце между Камероном и президентом России Дмитрием Медведевым. После двусторонних переговоров с Кэмероном Медведев сделал заявление о том, что обе страны будут развивать «более активные и интенсивные» отношения. Во время пресс-конференции один из журналистов, будто показывая, что лед в отношениях между двумя государствами тает, спросил у Медведева, получится ли из Кэмерона хороший агент, на что Медведев ответил: «Я уверен, что Дэвид был бы очень хорошим агентом КГБ, но в этом случае он никогда бы не стал премьер-министром Великобритании». Камерон в свою очередь назвал встречу «отличной возможностью для того, чтобы заложить новую, более прочную основу отношений между двумя странами». Главный подозреваемый по делу Литвиненко, бывший агент КГБ Андрей Луговой в настоящее время является депутатом, и Россия не собирается передавать Лугового Британии. На самом деле, убийство Литвиненко является не единственной причиной застоя в отношениях между Россией и Великобританией. В 2008 году военный конфликт между Россией с Грузией усугубил наметившуюся стагнацию в отношениях. Несмотря на существующую политическую напряженность между двумя странами, в 2011 году английский экспорт в Россию вырос на 63 процента, что показывает тот факт, что на торговые отношения политика не влияет.

TUR ZM //

туризм -

-

Moskova’da ucuz hostel sayısı üç ayda k kat arttı! Moskova’da son üç ayda turistlerin ucuza konaklayabilildiği pansiyon olan hostellerin sayısı yaklaşık iki kat arttı. Yeterli konforun sağlandığı ucuz mini oteller, özellikle bütçeleri iki veya üç yıldızlı oteller için müsait olmayan gençler arasında büyük rağbet görüyor. Mutevazi mobilyalar ile döşenen temiz odalara sahip ve aynı zamanda kentin merkezinde bulunan hosteller, turistlerin şehri daha kolay gezmelerine yardımcı oluyor. Bu tip hostellerde günlük konaklama ücretleri ortalama olarak 1500 rubleden (75 TL) başlıyor.

-

За последние три месяца в Москве в два раза увеличилось количество хостелов, в которых туристам можно остановиться за небольшие деньги. В таких миниотелях есть все необходимые удобства, и пользуются популярностью они больше у молодежи, которая не может себе позволить остановиться в двух- или трехзвездочных гостиницах. Хостелы, находящихся в центре города, предлагают постояльцам чистые комнаты со скромной обстановкой, а также возможность добраться пешком до основных туристических достопримечательностей российской столицы. Цены в такого рода мини-отелях составляют в среднем 1500 рублей (75 турецких лир).

SPOR // СПОРТ Rus güre ç Türk ye ç n ter döktü Türk vatandaşlığına geçerek Jale Elif Yeşilırmak adını alan Rus asıllı Yulya Rekvava, dünya şampiyonasında Türk pasaportuyla güreşti. Rusya Serbest Güreş Kadın Milli Takımı’nda 63 kiloda ikinci olarak yarışan Yulya Rekvava, son anda Türk vatandaşı yapıldı ve Dünya Şampiyonası’nda ay yıldızlı mayoyu giydi. Turnuvadaki ilk maçında Kanadalı Bouchard’ı 2-1 yenen Rekvava, 2. karşılaşmasında Çek Spoustova’ya tuşla yenildi. Avrupa üçüncülüğü bulunan Rekvava, 2.5 yıl önce Türk Milli Takımı’nda yarışmak istediğini belirtmişti.

-

-

Россиянка Юлия Реквава, при переходе в турецкое гражданство получившая имя Жале Елиф Йешильырмак, уже успела выступить на соревнованиях Чемпионата мира за Турцию. Юлия Реквава, являвшаяся второй спортсменкой в весе 63 килограмма в женской сборной России по вольной борьбе, недавно получила турецкое гражданство, а вместе с ним и форму турецкой сборной по борьбе.

Rusya’ya yabancı akını:

Rekor Ukrayna’da!

R

usya Federasyonu’nu ziyaret eden yabancı turist sayısı geçen yıla oranla %7 arttı. Federal Göç Servisi Genel Müdür Yardımcısı Tatyana Yegorova tarafından yapılan açıklamaya göre 2011 yılının başlangıcından bu yana Rusya’ya giren yabancı uyruklu kişi sayısı 8,4 milyonu aşmış durumda. Yegorova, Ağustos ayında yaptığı açıklamada 2011 yılının bugüne kadarki döneminde 8,4 milyonu aşkın turist Rusya’yı ziyaret etti. Bu sayı geçen yıla oranla %7’lik bir artış anlamına geliyor” diye konuştu. Yegorova’ya göre Rusya’yı ziyarete gelen turistlerin büyük bölümünü BDT ülkelerinin vatandaşları

O

oluşturuyor. BDT ülkeleri içerisinde de en fazla Ukrayna’dan turist kabul eden Rusya’da, sürekli yaşayan ve çalışan yabancı uyruklu vatandaş sayısı ise 10 milyon. Yegorova, sadece bu sene Ukrayna’dan Rusya’ya gelen kişi sayısının 1,8 milyonun üzerinde olduğunu ifade etti.

Около 8,4 миллионов иностранцев приехали в Россию с начала 2011 года, сообщила на пресс-конференции в четверг замдиректора Федеральной миграционной службы России Татьяна Егорова. “За истекший период этого года почти 8,4 миллионов граждан приехали в Россию, что почти на 7% выше показателей прошлого года”, - сказала Егорова. По ее словам, большинство приехавших являются гражданами

стран СНГ. Стабильно трудятся и проживают в России 10 миллионов иностранных граждан, большинство из которых граждане Украины. В этом году из Украины в Россию приехали 1,8 миллиона человек. ГЮНДЕМ РУСЬЯ

13

GR

GÜNDEM GEZ > ГЮНДЕМ ПУТЕШЕСТИВИЕ

Fotoğraf / Фото: Bogdan Gadenne_Feertchak

Rusya’nın kalbi:

Moskova

Moskova, Rusya’nın Sovyet geçmi i ile kapitalist gelece inin en fazla hissedildi i kent. Moskova sadece bir ba kent de il, aynı zamanda sanatın, kültürün, ticaretin, ula ımın ve e lencenin de merkezi. Bu açıdan Rusya’nın kalbinin Moskova’da attı ını söylemek hiç de yanlı olmaz.

a

dını, şehrin içinden geçen Moskova Nehri’nden almış olan kentin, 1147 yılında kurulduğu kabul ediliyor. Kuruluşundan bugüne kadar, Moğolların, Tatarların, Toktamış Han liderliğindeki Altınorda devletinin, Kırım Tatarlarının, Polonya ve Litvanya’nın saldırılarına uğrayan, Napolyon’un ünlü seferine ve İkinci Dünya Savaşı sırasındaki Nazi kuşatmasına direnen Moskova, bugün artık mimari eserleriyle, müzeleriyle, parklarıyla, iş merkezleriyle, metrosuyla ve eğlence mekanlarıyla dünyanın en gözde megapollerinden biri.

M OSC O 14

GÜNDEMRUSYA

M OSC O W Yekaterina Şatalova

Екатерина Шаталова

Сердце России:

МОСКВА ,

. ,

И .

– , ,

.

,

,

, -

-

звестно, что Москва была основана в 1147 году, а свое имя город получил по названию протекающей через него реки. С момента основания и до сегодняшнего дня Москва пережила нашествия татаро-монгольских орд, хана Тохтамыша, крымских татар, походы поляков и литовцев, взятие города Наполеоном, а также фашисткую угрозу во время Великой Отечественной войны. Сегодня Москва со своими архитектурными шедеврами, музеями, парками, офисами, метро и развлекательными центрами является одним из самых привлекательных мегаполисов мира.

W

ГЮНДЕМ РУСЬЯ

15

GÜNDEM GEZ

Fotoğraf / Фото: Bogdan Gadenne_Feertchak

1 2

3

4

5

6

7

4 - Kuskova 5/8 - VDNH 2 / 6 - Novodeviciy Manastiri 6/10 - Serçe Tepelerinden bakış 10 - Arbat, Puşkin heykeli 9 - Arbat Arbat Soka ı: Moskova’nın ortasından geçen Arbat Sokağı, bu şehre yolu düşen herkesin en azından bir kere uğradığı, bir ucundan diğer ucuna kadar zevkle yürüdüğü trafiğe kapalı yoldur. Burada mağazaların rengarenk vitrinlerini gezebilir, Rus ve dünya mutfaklarının en güzel örneklerini tadabilir, Paris’i aratmayan şık kafelerde oturabilir ve en keyiflisi de bir banka oturup kendilerini hayatın akışına kaptırmış Rusları seyredebilirsiniz. Arbat’ı Arbat yapan özelliklerden birisi de sokağın ortasındaki hediyelik eşya standlarıdır. Bir Moskova hatırası edinmek istiyorsanız buralardan alabilirsiniz.

Nasıl gidilir? Türkiye’den Ankara, İstanbul ve Antalya gibi şehirlerden direkt uçuşlarla Moskova’ya ulaşabilirsiniz. Moskova’da Domodedovo, Şeremetyevo ve Vnukovo gibi 3 büyük havalimanı bulunuyor. Eğer Rusya geziniz 30 günden fazla sürmeyecekse vize de gerekmiyor. Nerede kalınır? Moskova’da bir çok hostel, üç, dört ve beş yıldızlı otel ve ayrıca Kempinski, Holiday Inn, Radisson gibi ünlü otel zincirlerini de bulabilirsiniz. Neler yapılmalı? Kızıl Meydan, Lenin Mozolesi ve Kremlin’i görün: Moskova gezinize tam buradan başlayın! 12. Yüzyıldan beri Moskova’nın 16

GÜNDEMRUSYA

kalbi burada atıyor. Bir zamanlar çarların halka seslendiği, işçi kanlarının döküldüğü, askerlerin savaşa gittiği, büyük gösterilerin düzenlendiği, son dönemlerde ise yabancı ünlülerin konser verdiği bir yerden bahsediyoruz. Burası Kızıl Meydan. Hiçbir yenilik ve gelişme, meydanın tarihi dokusunu ve büyüsünü bozamadı bugüne kadar. Yeryüzünün en ilginç mekanlarından birisi olan Kızıl Meydan’da mutlaka fotoğraf çektirin. Kızıl Meydan’ın yakınlarında uzun bir kuyruk görürseniz çekinmeden sıraya girin; bu kuyruğu Sovyet Rusya’nın kurucusu Vladimir Lenin’in mozolesine gitmek isteyenler oluşturuyor. Mozoleye giriş üzcretsiz ama içeriye ne bir fotoğraf makinesi ne de bir başka elektronik cihazla girilmiyor. Mozolenin içeri-

Как добраться? Прямыми авиарейсами до Москвы можно добраться из таких турецких городов, как Анкара, Стамбул и Анталья. Вы прибудете в один из трех крупных аэропортов мегаполиса: Домодедово, Шереметьево или Внуково. Если вы планируете находиться в России не более 30 дней, то виза вам не потребуется. Где остановиться? В Москве у туристов есть возможность остановиться в различных хостелах, трех-, четырех- или пятизвездочных гостиницах. Также в столице находятся отели таких крупных международных сетей, как Kempinski, Holiday Inn, Radisson и других. Чем заняться?

Посмотрите на Красную площадь, Мавзолей Ленина и Кремль: Итак, ваше путешествие по Москве должно начаться именно отсюда! С XII века именно это место считается сердцем Москвы. В разные периоды истории эта площадь была местом обращений царей к народу, кровопролитной борьбы рабочих за свои права, проводов солдат на войну, различных парадов. В последнее же время на этом месте выступают с яркими концертами иностранные исполнители. Место, о котором мы говорим, - Красная площадь. Никакие реставрационные работы или другие действии по обновлению площади до сегодняшнего дня не смогло разрушить эту атмосферу

ГЮНДЕМ ПУТЕШЕСТИВИЕ

10

8

9

8

sinde bulunan Lenin mumyasının etrafında birçok polis ve güvenlik görevlisinin durma nedeni ise burada yüksek sesle konuşmanın ve duraklama yapmanın yasak olması. Mekandan çıktışta Kremlin Duvarı Kabristanı’na varılıyor. Göreceğiniz bu alana Sovyet zamanlarında devletin ve Komünist Parti’nin efsanevi liderleri gömülüyordu. Tverskaya Caddesi’ni gezin: Moskova’nın en ünlü caddesi olan Tverskaya, Rusya’nın en pahalı caddelerinden biri, aynı zamanda gece hayatının da merkezidir. Eğer ilgi alanlarınız bu doğrultuda ise caddeyi gezmemek sizin için büyük bir kayıp olur! Moskova Metrosu’nda seyahat edin: Moskova’ya gelip de metro ile seyahat etmeyen çok şey kaybetmiş olur! Zira Moskova Metrosu kuşkusuz dünyanın en çok yolcu taşıyan metrosu. Her biri sanat harikası olarak kabul edilen 182 istasyonda her gün yaklaşık 9.2 milyon

kişi yolculuk ediyor. Metro devlet tarafından işletiliyor. Tek seferlik bilet ise 28 ruble yani 1,4 Türk lirası. Metronun taihi de ilgi çekici. İnşa işi 1930’lu yıllarda, devrin komünist işçileri ve komsomol denilen gençlik kolları tarafından yapılıyor. Tarihi dokusu ve sanat içerikli yapısı ile turistlerin ilgisini çeken metronun yeni yerleşim bölgeleri için ilave inşaatları ise halen devam ediyor. Müzeden çıkıp müzeye girin! Moskova’da sayılamayacak kadar çok meşhur ve tanınmayan, devlet ve özel, öğretici ve eğlendirici, ismini artık duymaya alıştığımız veya ilk defa duyduğumuzda ilgimizi çeken müzeler var. Benzersiz empresyonist ve modern tablo koleksyonlarıyla Devlet Puşkin Güzel Sanatlar Müzesi ve Rus sanatçılara ait eserleri barındıran Tretyakov Galerisi’ni bunların arasında sayabiliriz. Ayrıca ilk Sovyet bilgisayarlarını görebileceğiniz Politeknik Müzesi de mutlaka gezilmeli.

историчности этого места. Обязательно сфотографируйтесь на фоне Красной площади, одного из самых интересных и красивых мест на земле. Если недалеко от Красной площади вы увидите длинную очередь, не стесняясь занимайте место и себе: все эти люди ждут своей очереди, чтобы попасть в мавзолей основателя СССР Владимира Ленина. Вход в мавзолей бесплатный, однако внутрь вы не сможете пройти вместе с фотоаппаратом

или любым другим электронным прибором. Внутри мавзолея полицейские и охранники следят за порядком. Выйдя наружу, вы попадете к подножию кремлевской стены. Именно здесь в советское время было принято хоронить выдающихся людей страны. Прогуляйтесь по Тверской: Эта улица считается одной из самых известных и дорогих улиц России, центром ночной жизни столицы. Если вы хотите посмотреть на эту сторону московской жизни, то

ГЮНДЕМ РУСЬЯ

17

GÜNDEM GEZ

Arbat Caddesi’nden hediyelik eşya alın! Kentin en eski sokaklarından biri olan Arbat Caddesi adeta şehrin ruhunu yansıtan bir yaya alanı. Bu mekan birçok ünlü Rus sanatçıya da ev sahipliği ile meşhur. Örneğin, Aleksandr Puşkin; bugün müze olan 52 no’lu binada uzun süre ikamet ediyor. Şimdi ise evin önünde eşi Natalya Gonçarova ile birlikte heykeli var. Cadde, arnavut kaldırımları, süs lambaları, hediyelik eşyaları, sokak müzisyen ve ressamları ile her zaman cıvıl cıvıl. Sözün özü; Türkler tarafından Moskova’nın İstiklal Caddesi olarak adlandırılan Arbat Caddesi’ni bir ucudan diğer ucuna yürümeyi sakın ihmal etmeyin. Vorobyovı Gorı’dan (Serçe Tepeleri) şehri seyredin!: Burası Moskova’nın en yüksek noktası. Eğer başkentin kuş bakışı görünüşünü görmek isterseniz buraya gelin. Ünlü Lomonosov Moskova Devlet Üniversitesi de bu tepelerde bulunuyor. Ostankino Kulesi’ne çıkın! Top-

18

GÜNDEMRUSYA

M OSC O W lam yüksekliği 540 metre olan Ostankino televizyon ve radyo kulesi, neredeyse Moskova’nın her yanından gözüküyor. 1963-1967 yılları arasında inşa edilen kule, o yıllarda dünyanın en yüksek binasıydı. Zemin katında tarihine ait eşyaların da sergilendiği kule, Pazartesi hariç saat 10.00-19.00 arası ziyarete açık. Her tur 60 dakika sürüyor. Amatör fotoğraf ve video çekimlerinin serbest olduğu turların bilet fiyatları ise 550650 ruble arasında değişiyor. Tur programına, Kule’nin tarihi, mimari ve teknik özelliklerinin anlatılması, hızlı asansörlerle gözetleme alanına çıkış ve Moskova’nın panoramasını izlemek dahil. Moskova’yı kuleden görmeye varsanız, Ostankino’yu bir yerlere not etseniz iyi olur! Moskova’nın yeşil çifliklerini gezin: Dünya metropollerine oranla Moskova çok daha yeşil bir şehir. Zira Moskova, şehir dışında olan Rusya’nın soylularının büyük çift-

обязательно погуляйте по ней! Спуститесь в Московское метро: те, кто побывал в Москве, но не спустился в московское метро, потерял очень много! Так как московское метро вне всяких сомнений перевозит больше всего пассажиров в мире. Каждая из 182 станций московского метрополитена признана отдельным произведением искусства. Каждый день метро перевозит около 9.2 миллионов человек. Метро управляется государством, билет на одну поездку в этом виде подземного транспорта стоит 28 рублей, то есть 1,4 турецких лир. История метро не менее интересна: в 1930-х года к строительству метро были привлечены рабочие коммунисты и комсомольская молодежь. В настоящее время в метро, привлекающем туристом своими историческими и культурными ценностями, ведутся работы по строительству новых станций в спальных районах города. Из музея в музей!: Московские музеи не сосчитать: известные и не очень, государственные и частные, образовательные и развлекательные, названия которых мы раньше слышали и те, чьи названия нас заинтересовали, когда мы услышали о них впервые. Например, Государственный музей изобразительных искусств им. А.С. Пушкина, известный своими коллекциями импрессионизма, Третьяковская галерея, где собраны лучшие произведения русских живописцев. Обязательно посетите и Политехнический музей, где вы сможете посмотреть на первые советские компьютеры и другую технику. Купите сувениры и разные безделушки на Арбате! Одна из самых старых улиц города, Арбат наиболее ярко передает дух Москвы. В свое время именно здесь жили известные русские деятели искусства. Например, Александр Сергеевич Пушкин продолжительное время жил в доме №53. Сейчас это здание является музеем. А напротив этого дома сейчас стоят скульптуры Пушкина и его супруги Натальи Гончаровой. Арбат со своими булыжными мостовыми, фонарями, сувенирными

лавками, уличными музыкантами и художниками, никогда не спит. Не поленитесь и пройдитесь по Арбату, который часто сравнивают с Проспектом независимости в Стамбуле, от одного его конца до другого. Посмотрите на город с высоты Воробьевых гор!: Это самая высокая точка Москвы. Если хотите увидеть столицу с высоты птичьего полета, то вам сюда. Кстати, здесь находится и известный во всем мире Московский государственный университет им. М.В. Ломоносова. Поднимитесь на Останкинскую башню! Останкинская телебашня, высота которой составляет 540 метров, видна практически из любого района столицы. Башня была построена в 1963-1967 годы и считалась в то время самым высоким сооружением в мире. На цокольном этаже здания размещается выставка, посвященная истории башни. Попасть на экскурсию по башне можно каждый день, кроме понедельника, с 10.00 до 19.00. Каждая экскурсия длится около часа. За это время вы многое узнаете об истории, архитектурных и технических особенностях сооружения, поднимитесь на обзорную площадку на скоростном лифте. Любительская фото- и видеосъемка входит в стоимость билетов, цена которых составляет 550-650 рублей. Если вы намерены взглянуть на Москву с такой высоты, не забудьте посетить Останкинскую телебашню. Погуляйте по московским зеленым паркам и усадьбам: По сравнению со многими мегаполисами мира Москва – очень зеленый город. Дело в том, что Москва, разрастаясь, включала в себя земли находившихся за пределами города больших усадеб и имений русских аристократов. По этой причине сегодня в столице существует большое количество парков размером с настоящий лес и красивейших усадеб. Обязательно вдохните свежий воздух в парке Царицыно, резиденции императрицы Екатерины II; почувствуйте дух старой Москвы в Коломенском, вотчине царя Алексей Михайловича Рома-

ГЮНДЕМ ПУТЕШЕСТИВИЕ

MOSKOVA,

ŞEHİR DIŞINDA OLAN RUSYA’NIN SOYLULARININ BÜYÜK ÇİFTLİKLERİ VE TOPRAKLARINI KAPLAYARAK BÜYÜMÜŞ.

,

, .

ГЮНДЕМ РУСЬЯ

19

GÜNDEM GEZ

likleri ve topraklarını kaplayarak büyümüş. Bu sebeple megapolde ciddi sayıda orman kadar park ve çiftlik de var. Gezilmesi gereken yerler arasında Çariçe 2. Yekaterina’nın rezidansı olan Tsaritsıno Parkı, Çar Aleksey Romanov’un malikanesi Kolomenskoye Parkı ve Kont Şeremetevler’in yazlığı Kuskovo Çifliği var. Hepsinin çok güzel havasının yanı sıra çok ilgi çekici hikayeleri de var. Merak ediyorsanız çiftlikleri gezerek öğrenebilirsiniz! Diğer çekici mekanlar: Nazım Hikmet’in mezarının bulunduğu Novodeviçiy Manastırı UNESCO Dünya mirası listesinde yer alıyor ve önemli dini mekanlardan kabul ediliyor. Prens 3. Vasiliy tarafından Smolensk’in ele geçirilmesi anısına, bir kale tarzında inşa edilmiş bu manastırda 1980 yılından beri Patriğin evi bulunuyor. Manastırın mezarında ise kimler yok ki!: Yazarlar Anton Çehov ve Nikolay Gogol;

M OSC O W politikacılar Nikita Kruşçev ve Boris Yeltsin, şair Vladimir Mayakovskiy, uçak mühendisi Andrey Tupolev ve nice ünlü Ruslar... VDNH, ya da Rusya Fuar Merkezi Sovyet zamanlarından beri ülkenin en büyük fuar alanı. Bugünlerde 2 375 bin km2’lik fuar merkezinde bulunan 71 pavyonda Rusya’da her alanda gelişimini gösteren sergiler ve çeşitli kültürel etkinlikler düzenleniyor. VDNH’da lunapark, sergi, panayır ve ilginç müzeler her gün ziyarete açık. Neskuçnıy Sad veya Neşeli Bahçe, gezmek için en uygun, megapolün sessiz ve sakin yerlerinden biri. 1756 yılında bir Urallı bir sanayicinin oğlu Prokopiy Akinfeyeviç Demidov, şehrin dışında amfitiyatro şeklinde bir park kuruyor. Burada toplam 2000 tür meyve ağacı, çalı ve bitki dikiliyordu. Seralarda güney ülkelerinden getirilen ağaçlar ve bitkiler yer alıyor. Ayrıca Hollanda ve İngiltere’den nadir kuşlar ve hayvanlar getiriliyordu. Zamanla parkın bulunduğu topraklar Çar Hanedanı’na geçiyordu. Bugünlerde ise Bahçe’deki sarayda Rusya Bilimler Akademisi bulunuyor. Moskova’dan neler getirilir? Tabii ilk önce aklımıza matruşka geliyor. Ama bunun dışında dünyaca bilinen Rusya’ya özgü onlarca obje var: Minyatür resimlerle işli lake kutular, desenli broşlar, bogorodskaya denilen tahta oyuncaklar, çiçek ve meyve desenli Jostovo tepsileri, mavi-beyaz Gjel seramikler ve porselenler, kulaklığı olan kürk şapkalar, yünlü şallar ve tabii ki hakiki Rus semavereler! Kısaca, Moskova bir kere görülecek ve ardından unutulacak bir şehir değil.. Önce bir kere ziyaret edin. Belki kenti daha detaylı keşfetmek isteyecek ve tekar tekrar geleceksiniz. Kim bilir!

20

GÜNDEMRUSYA

нова; полюбуйтесь красивыми садами Кусково, летней усадьбы графа Шереметева. У каждого из этих мест своя особая атмосфера и не менее интересная история, узнать которую вы сможете, лично посетив эти красивейшие усадьбы! Другие интересные места: Новодевичий монастырь, на территории которого находится могила турецкого поэта Назыма Хикмета, входит в список Всемирного наследия ЮНЕСКО. Монастырь был построен по приказу князя Василия III в честь взятия Смоленска. А с 1980 года на территории монастыря располагается резиденция Патриарха. На монастырском кладбище похоронены известные деятели искусства, государственные чиновники и другие важные лица России: писатели Антон Чехов и Николай Гоголь, политики Никита Хрущев и Борис Ельцин, поэт Владимир Маяковский, инженер Андрей Туполев и многие другие... ВДНХ, сейчас Всероссийский выставочный центр (ВВЦ), с советских времен является самой большой выставочной площадкой Москвы. Сегодня на территории в 2 375 км2 находится более 70 павильонов, в которых демонстрируются достижения России в различных областях, проводятся различные выставки и культурные мероприятия. На ВДНХ также работает лунапарк, можно пройтись по выставкам-ярмаркам, заглянуть в довольно интересные музеи. Все это открыто для посещений ежедневно. Нескучный Сад самое подходящее место для неспешных прогулок по зеленому тихому парку в центре шумного мегаполиса. В 1756 году сын уральского про-

мышленника Прокопий Акинфеевич Демидов разбил за городом, в этом месте парк в форме амфитеатра. В общей сложности здесь было посажено около 2000 видов фруктовых деревьев, кустарников и растений. А в теплицах выращивались различные диковинные деревья и растения, привезенные из южных стран. Кроме тог, для этого сада из Голландии и Англии были привезены редкие птицы и животные. Со временем эти земли вместе с парком перешли во владения царской династии. Сегодня в этом месте располагается Президиум Российской Академии наук. Что привезти из Москвы? Конечно же, первым делом нам на ум приходят матрешки. Однако помимо них есть еще много предметов, которыми Россия славится в мире: палехские шкатулки, броши, богородские игрушки из дерева, жостовские подносы с цветочными или фруктовыми орнаментами, бело-синий фарфор из Гжели, меховые шапки-ушанки, шерстяные шали и, конечно, настоящие русские самовары! Одним словом, Москва – не из тех городов, после посещения которых сразу о них забываешь.. Для начала побывайте здесь. Может, вскоре вы захотите вернуться сюда вновь, чтобы поближе познакомиться с этим городом. Кто знает!

GR

GÜNDEM POL T KA >> ГЮНДЕМ ПОЛИТИКА

tikrarı mik is lünü o n o k e n ın) gö or. asal ve ti i siy rli bir kısmınlarını yapıy k e ç i min beli n hesap ından ın özle ı Ruslar rinin (en az ’e çıkman e v n a e n i y tl l li la m e r pa us Kre aseti to m de R ekrar rası siy tabanın, he u sıralar t n o s hem eltsin tin, Boris Y sa layarak ladimir Pu n V e n yenid Ba baka n kazana

E L M Ç E S N I N ’ A Y S U – R к поли о д я р о ивп их и ривест политическ п л е м ние й су оторы ачал проведе к , н и т Пу ин адимир ской России ся в Кремль. л В р т ин ис ть стельц ер-мин т верну Премь ю систему по м, планируе р у тическ ческих рефо и эконом

22

GÜNDEMRUSYA

I N A H T M

Hayreddin Aydınbaş

Boris Yeltsin sonrası siyaseti toparlayan ve Rusların özlemini çekti i siyasal ve ekonomik istikrarı yeniden sa layarak hem tabanın, hem de Rus elitlerin (en azından belirli bir kısmının) gönlünü kazanan Ba bakan Vladimir Putin, u sıralar tekrar Kremlin’e çıkmanın hesaplarını yapıyor.

T

ürkiye’de Haziran’da atlattığımız seçim atmosferi, Rusya’da henüz başlıyor. Önümüzdeki beş ay, Ruslar için tam bir maratona dönüşecek. Önce Aralık-2011’de parlamento, üç ay sonrasında ise Mart 2012’de başkanlık seçimleri bekliyor Rus seçmenleri... Zaten, siyasiler de daha şimdiden bu havaya girmiş durumda. Parlamentodan ayrı olarak, Rusya Federasyonu’nun başkanlık seçimleri, gündemde daha önemli bir yer işgal ediyor. Süreç ve olası sonuçlar, sadece Rusya’da değil, dünya çapında bir ilgi ve merak konusu. Rusya’nın başkanlık seçimi, sadece bölge ülkeler tarafından değil, aynı zamanda küresel aktörler tarafından da ilgiyle izlenecek. Nitekim daha şimdiden sürece ve muhtemel adaylara ilişkin spekülasyonlar, yeni Wikileaks belgeleri ortaya saçılmaya başladı bile. Hatta uluslararası piyango şirketleri de uzun süredir, sonuçlar için bahisleri açmış durumda. Ülke dışında gelişmeler böyleyken, içeride başkanlık için adayların belirlenmesi konusunda halen bazı muammalar varlığını koruyor. Önümüzdeki seçimler Putin-Medvedev tandeminin geleceğini de belirleyecek. Seçimler sonrası oluşacak siyasi hava hakkında bir öngörüde bulunabilmek için, muhtemel ve kesin adayların seçilme ihtimallerini ele alarak bir kıyaslama yapmak gerekiyor. Boris Yeltsin sonrası siyaseti toparlayan ve Rusların özlemini çektiği siyasal ve ekonomik istikrarı yeniden sağlayarak hem tabanın, hem de Rus elitlerin (en azından belirli bir kısmının) gönlünü kazanan Başbakan Vladimir Putin, şu sıralar tekrar Kremlin’e çıkmanın hesaplarını yapıyor. Malum, daha önce iki dönem üst üste başkanlık yapan Putin, önüne çıkan anayasal engelden dolayı bir dönemdir başkanlığı Medvedev’e bırakmak zorunda kalmıştı. Nihayet anayasal engelin de sona ermesiyle, şimdilik Kremlin için önümüzdeki dönemin en güçlü

adayları arasında gösteriliyor. Uluslararası Araştırma şirketlerinin geçtiğimiz Mart ayında yaptığı bir ankete göre, Ruslar önümüzdeki dönemde Kremlin‘de Putin’i görmek istiyor. Temayül yoklamasının sonuçlarına göre, Rusların %27’si Putin’in Başkanlık seçimlerinde aday olmasını isterken, Medvedev’i isteyenlerin oranı %18’de kalıyor. Bu arada her iki siyasetçiyi de isteyenlerin oranı %16 iken, ikisini de istemeyenlerin oranı da %25 gibi azımsanmayacak bir sevi-

yeye ulaşmış durumda. Hal böyleyken, Başbakan Vladimir Putin de parlamento seçimlerini, bir süredir başkanlık seçimlerinin altyapısını hazırlamaya yönelik bir kampanyaya dönüştürmeye başladı. PostSovyet ülkelerinde son yıllarda pek moda olan, blok ve cephe oluşumlarına paralel olarak, Putin de parlamento seçimlerine geniş halk kesimlerinin desteğini alabilecek bir “Halk Cephesi” (Obşerassiyskiy Narodniy Front) kurarak girme niyetinde. Putin’in kurduğu “Halk Cephesi”ne şimdiden ülke çapında 800’ü aşkın kurum ve kuruluş desteğini açıklamış durumda. Bu Putin için önemli bir artı, zira eski

Хайреддин Айдынбаш

Премьер-министр Владимир Путин, который сумел привести в порядок политическую систему постельцинской России и начал проведение политических и экономических реформ, планирует вернуться в Кремль.

П

редвыборная атмосфера в России только начинает накаляться, в то время как в Турции все предвыборные страсти уже улеглись. В предстоящие пять месяцев Россию ожидает предвыборный марафон. Российских избирателей ждут думские выборы в декабре 2011 года, а через три месяца, в марте 2012 года – выборы президентские. Хотя по сути предвыборная атмосфера в России царит уже

давно. В отличие от парламентских выборов, выборы Президента РФ занимают более значимое место в политической жизни страны. За самими выборами и тем более их результатами будут следить не только в России, но и во всем мире. К тому же, уже сейчас спекуляции и различные предположения относительно возможных кандидатов на президентский пост сопровождаются публикациями соответствующих документов на сайте организации Викиликс. Да и международные букмекеры не спят: уже продолжительное время открыты ставки на результаты президент-

ских выборов в России в 2012 году. В то время, как развитие событий за пределами России обстоит таким образом, в самой России еще есть некоторые вопросы относительно кандидатов на главный пост страны... Кроме того, в скором времени станет известно и будущее тандема Путин-Медведев. Чтобы сделать прогноз относительно политической ситуации, которая сложится в России после выборов, нам необходимо сравнить всех кандидатов: тех, кто определился со своей кандидатурой, и тех, кто возможно будет претендовать на президентский пост. Премьер-министр Владимир Путин, который сумел привести в порядок политическую систему постельцинской России и начал проведение политических и экономических реформ и получил, таким образом, одобрение как простых граждан, так и элиты России (по крайней мере, определенной ее части), планирует вернуться в Кремль . Как известно, ранее Путин уже занимал пост Президента России два срока подряд. Однако по причинам, указанным в законодательстве страны, Путин вынужден был временно передать бразды правления Дмитрию Медведеву. И теперь, в связи с истечением срока законодательных препятствий, Путин по всем определениям будет одним из наиболее вероятных претендентов на президентский пост. Согласно результатам опроса Международного исследовательского центра, проведенного в марте, россияне в следующие четыре года руководителем Кремля больше всего хотят видеть Владимира Путина. По результатам этого исследования предпочтений избирателей, 27% граждан России предпочитают видеть президентом Путина, за Дмитрия Медведева же готовы проголосовать 18% россиян. Между тем, обоих политиков вместе готовы ГЮНДЕМ РУСЬЯ

23

GÜNDEM RUSYA

başkanın seçimlerdeki iddiasını, biraz da parlamento seçimlerindeki başarısı belirleyecek. Tam burada mevcut Devlet Başkanı Dimitri Medvedev’in de konumunu irdelemek gerekiyor. Medvedev yaklaşık bir senedir, Kremlin için tekrar aday olacağının sinyallerini veriyordu. Zaten, dünyanın hangi ülkesine bakarsanız bakın, X+X tipi başkanlık modellerinde, görevdeki adaylar ikinci dönemde tekrar seçilmeyi adeta bir prestij meselesi olarak görürler. Zira, ikinci kez güven tazelemek, aynı zamanda bir önceki dönemdeki icraatların da halk tarafından onaylandığı şeklinde yorumlanır genelde. Hal böyleyken, Medvedev de doğal olarak bir dönem daha Kremlin’de görevine devam etmeyi kendisi için adeta kazanılmış bir hak olarak görüyordu. Gelin görün ki, Putin-Medvedev tandemi bağlamında yapılan görev paylaşımında, artık Medvedev’e verilen rolün sonuna gelindi. Bunu geçtiğimiz günlerde Medvedev tarafından yapılan ve Rus basınında büyük yankı bulan; “Putin’in karşısına aday olarak çıkmayacağım” açıklamasından artık iyice anlamış bulunuyoruz. Bir senedir sürekli adaylık sinyalleri veren başkanın adaylığına şimdiden ’Putin şerhi’ koymuş olmasını, sistemin ya da şartların “aktörleri bu duruma zorlamasıyla” açıklayabiliriz ancak. Rusya’yı iyi takip eden tüm gözlemcilerin üzerinde neredeyse hemfikir ol24

GÜNDEMRUSYA

duğu konulardan birisi de, Rus siyasi elitlerinin seçim öncesi ülkeyi bölecek ve belki de yeniden kaosa sürükleyebilecek böylesi bir siyasi ayrışmaya izin vermeyecekleri gerçeğidir. Tabii bütün bu etkenlerin dışında Rus halkı arasında karizmatik meşruiyetini her geçen gün giderek katlayan ‘Putin gerçeği’ni de gözardı etmemek gerekiyor. Hakkında şarkılar yazılan, uğruna enteresan projelere imza atılan bir siyasal aktörden, belki ondan da fazlası bir sosyal fenomenden bahsediyoruz. Elbette bu durum da Medvedev’in şansını azaltan faktörlerden birisi oldu. > >

принять 16% избирателей, а доля тех, кто не хочет видеть на политической сцене ни одного из членов тандема, прочно держится на уровне 25%. Учитывая такое положение дел, премьер-министр Владимир Путин уже начал готовить предвыборную кампанию своей партии с тем, чтобы подготовить фундамент для своего участия в выборах главы государства. Путин, следуя моде по созданию различных блоков и движений последних лет на постсоветском пространстве, создал так называемый «Общероссийский Народный фронт» для получения поддержки широких слоев населения на предстоящих парламентских выборах. На настоящий момент созданный Путиным «Народный фронт» поддерживают более 800 различных организаций и предприятий по всей России. Этот факт является для Путина серьезным плюсом, так как это определит успех не только путинской партии на парламентских выборах, но и шансы самого премьера на президентских выборах. И тут следует поближе изучить фигуру и положение нынешнего президента России Дмитрия Медведева. Медведев уже около года упоминает в своих речах о том, что собирается вновь выставлять свою кандидатуру на выборах Президента Российской Федерации. Вообще, в любой стране мира, где

есть модель управления типа X+X, участники считают вопросом престижа выставить свою кандидатуру на выборы второй раз. К тому же, для таких кандидатов избрание на второй срок будет означать одобрение народом реформ, проведенных в предыдущие годы правления. При таком положении дел Медведев вполне обоснованно считает своим законным правом остаться в Кремле еще на один срок. Но на самом деле, если посмотреть на разделение обязанностей в тандеме Путин-Медведев, очевидно, что отведенная Дмитрию Медведеву роль подходит к завершению. Это стало очевидным после того, как Медведев произнес свою фразу, долго обсуждавшуюся в прессе: «Я не буду выставлять свою кандидатуру против Путина». Тот факт, что Медведев в течение последнего года постоянно давал сигналы о том, что намерен баллотироваться на следующий срок, а теперь ставит перед собой жесткое условие «Если будет Путин, не будет меня», можно интерпретировать как «принуждение акторов к такому решению» системой или определенными условиями. Общим видением вопроса всеми, кто интересуется Россией и следит за развитием политических событий внутри нее, является то, что российская политическая элита не допустит перед выборами в стране политической дезинтегра-

ГЮНДЕМ ПОЛИТИКА

Medvedev: “Putin’in kar ısına aday olarak çıkmam” Komünist Parti’nin, Rus seçmeni nezdindeki bu kredisini, sıfırı tüketene kadar kullanacak gibi görünüyor. Şimdilik uluslararası bahis şirketleri Putin, Medvedev, Züganov, Jirinovskiy ve Prohorov gibi adaylar arasında bahis yarıştırırken, söylenebilecek en net gerçek, Rusya’da hem başkanlık,

ции или хаоса, способствующего разобщению граждан. Конечно, помимо всех этих факторов, не стоит забывать о так называемой «путинской реальности», его харизматической легитимности, которая с каждым днем получает все большее развитие среди населения страны. Мы говорим о социальном феномене, когда о политическом акторе написаны песни, от его имени реализуются раз-

>> Başkanlık seçimleri demişken, müzmin

aday Komünist Parti Lideri Gennadiy Züganov’a da biraz değinmekte fayda var. Züganov’un Komünizm sonrası boş geçtiği bir seçim henüz olmadı. Önce Yeltsin’le yarıştı, sonra Putin’le ve son olarak da Medvedev’le. Hepsine de yenildi ancak hala pes etmiş gibi görünmüyor. Zaten, önümüzdeki sandık için adaylığını aylar öncesinden açıklayan en iddialı siyasetçi de yine o. Züganov’un umutlarını sürekli diri tutan şey, sandıktan hiç birinci çıkmasa da, ikinciliği kimselere kaptırmamış olması sanırım. Hala canlı bir alternatif siyasi hareket olarak kalmayı başaran

hem de parlamento seçimlerini, istikrar ve belki artık bir parça da adalet gözeten-vadeden siyasi aktörlerin ve onların temsil ettikleri siyasal hareketlerin kazanacağı gerçeğidir.

Медведев: «Я не буду выставлять свою кандидатуру против Путина»

личные проекты. Конечно, с этой точки зрения шансы Медведева постепенно уменьшаются. Говоря о президентских выборах, стоит упомянуть и о постоянном кандидате на этот пост, лидере Коммунистической партии России Геннадии Зюганове. Еще не было в постсоветской России президентских выборов, в которых бы

не участвовал Зюганов. Сначала он боролся за президентский пост с Ельциным, потом с Путиным, а в последний раз с Медведевым. Нигде он не набрал нужного количества голосов, однако сдаваться этот лидер пока не собирается. Кроме того, о своем участии в президентских выборах Зюганов сообщил избирателем задолго до начала кампании, что лишний раз подтверждает его твердые намерения бороться за высший политический пост в стране. Мне кажется, единственным обнадеживающим фактором для Зюганова является то, что во всех выборах, где участвовал лидер КПРФ, он хоть и не побеждал, но прочно занимал второе место. Эти возможности Коммунистической партии, которой до сих пор удается оставаться живой политической альтернативой нынешнему режиму, при таком факторе, как российский избиратель, Зюганов намерен использовать до конца. А пока мировые букмекерские конторы делают ставки на таких кандидатов в президенты, как Путин, Медведев, Зюганов, Жириновский и Прохоров, стоит отметить , что неизменной правдой является то, что в России как парламентские, так и президентские выборы, могут выиграть те политические акторы и возглавляемые ими движения, которые защищают-обещают стабильность и справедливость. ГЮНДЕМ РУСЬЯ

25

GR

GÜNDEM RUSYA-TÜRKIYE >> РОССИЯ - ТУРЦИЯ

Abdullah Gül Yarsolavl Pol t k Forumu’nda eref konu u!

Cumhurba kanı Abdullah Gül,

Eylül ayında, Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev’in himayelerinde bu yıl üçüncüsü düzenlenen Küresel Politika Forumu’na şeref konuğu olarak davet edildi. 26

GÜNDEMRUSYA

Gül’ün Rusya ziyareti, aylar öncesinden beklenen bir geziydi ve gelişen Rus-Türk ilişkileri açısından yeni bir köşe taşı ve bir sıçrama tahtası olarak görülüyordu. Ancak Cumhurbaşkanı’nın temasları, geziye damgasını vuran iki tatsız haberle başladı diyebiliriz. Bunlardan birincisi; -her ne kadar spekülatif bir şekilde algılansa da- Rus petrol taşımacılık şirketi Transneft’in, Samsun-Ceyhan arasında inşa edilecek petrol boru hattı ile ilgili çalışmaların, ekonomik olmadığı gerekçesi ile dondurulduğuna ilişkin açıklamasıydı.

B

ir diğer acı haber ise ziyaretten bir gün önce tam da Gül’ün iniş yapacağı Yaroslavl Havaalanı’nda gerçekleşen uçak kazası (ve şimdi artık ölü sayısı 44’e çıkan elim bir facianın) haberiydi. Rusya, Belarus ve Çek Cumhuriyeti’nde büyük bir üzüntüye

yol açan elim kaza sonrası gerçekleşen temaslarda, taraflar her fırsatta olaydan duydukları üzüntüyü dile getirerek ilgili ülke halklarına taziyelerini sundular. (Yaroslavl Takımı, Minsk ile oynamak üzere Belarus’a gidiyordu ve uçakta ölen oyunculardan 3’ü Çek Cumhuriyeti vatandaşıydı).

АБДУЛЛАХ ГЮЛЬ – ПОЧЁТНЫЙ ГОСТЬ НА ПОЛИТИЧЕСКОМ ФОРУМЕ В ЯРОСЛАВЛЕ! Президент Турецкой Республики Абдуллах Гюль в июле этого года был приглашен российской стороной в качестве е гостя на III Мировой Политический Форум, проводимый под патронатом президента Российской Федерации Дмитрия Медведева.

В

изит Гюля в Россию был запланирован за несколько месяцев до самого события и рассматривался в качестве «вершины» и некого трамплина в свете развивающихся российско-турецких отношений. Однако переговоры президента Турецкой Республики начались с двух неприятных новостей, которые омрачили его визит в Россию. Одна из них – как бы спекулятивно ее ни воспринимали – о том, что российская компания «Транснефть», посчитав экономически невыгодной реализацию проекта строительства нефтепровода «Самсун-Джейхан», решила заморозить работы по осуществлению проекта. Другая горькая новость – авиакатастрофа, унесшая жизни 44 человек и произошедшая в том же аэропорту города Ярославль, где днем позже приземлился самолет президента Гюля. После этой страшной трагедии во время проведения Форума представители стран-участниц выражали искренние соболезнования России и Чехии. (Ярославская хоккейная команда направлялась в Беларусь на матч с командой Минска. В катастрофе, помимо членов экипажа и российских спортсменов, погибли 3 гражданина Чешской Республики).

Rogozin’den Сообщение Füze Kalkanı Рогозина по системе mesajı! ПРО! Öte yandan Rusya’nın NATO Büyükelçisi Dimitri Rogozin’in Gül’ün ziyareti öncesi verdiği ılımlı demeçlerin, ziyaret öncesi havayı yumuşatma adına önemli bir rol oynadığını ifade edebiliriz. Rusya, Rogozin marifetiyle, Türk Cumhurbaşkanı’nın ziyaretinden sadece 4 gün önce, Avrupa güvenliği için oluşturulması planlanan füze kalkanının bir parçası olacak radar üssünün Türkiye’de kurulmasına karşı olmadıklarını tekrar beyan etti. Rus Büyükelçi, Türkiye’de kurulacak erken uyarı sisteminin ülkesi açısından “ciddi tehdit” oluşturmadığını da söylerek adeta Gül’e imalı bir “hoş geldin mesajı” yolladı. Rusya Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev’in himayesinde gerçekleşen foruma; Abdullah Gül, şeref konuğu olarak davet edildi. Almanya Şansölyesi Angela Merkel ise, davet edilmesine rağmen, ülkesinde yaşanan siyasi sorunlar ve Avrupa’da görülen ekonomik durgunluğu gerekçe göstererek gelemeyeceğini açıklamıştı. Forum’da bir kapanış konuşması yapan Gül,

Мы можем признать, что Посол России в НАТО Дмитрий Рогозин своей деликатной речью, предшествующей визиту Гюля, сыграл важную роль в смягчении сложившейся обстановки. Россия, за 4 дня до приезда Абдуллаха Гюля, используя мастерство и красноречие Рогозина, ещё раз выразила мнение о том, что не имеет возражений против размещения радарной установки на территории Турции с целью обеспечения безопасности Европы, которая является частью системы ПРО. Российский посол, говоря о том, что не видит для своей страны угрозы в размещении в Турции системы раннего оповещения, практически отправил президенту Гюлю «пригласительную открытку». Абдуллах Гюль был приглашён в Россию на Политический Форум, проводимый под патронатом президента России Дмитрия Медведева. Тем не менее канцлер Германии Ангела Меркель, несмотря на приглашение, дала понять, что по причине некоторых внутриполитических проблем в Германии и экономического застоя в Европе, ГЮНДЕМ РУСЬЯ

27

GÜNDEM RUSYA-TÜRKIYE

Увеличится ли срок безвизового пребывания на территории страны до 90 дней? Если рассматривать российско-турецкие отношения в общем аспекте, то данный визит можно охарактеризовать, более детально рассмотрев такие темы, как экономика и политика. Одним из важных улучшений в двусторонних отношениях явилось очередное обсуждение безвизового въезда между двумя государствами. Турция предложила России увеличить существующий безвизовый срок в 30 дней до 90 дней. Как известно, двустороннее соглашение, в котором отражено положение о безвизовом пребывании в стране в течение 30 дней, распространяющееся как на граждан Турции, так и на граждан России, позднее было изменено в одностороннем порядке по инициативе Анкары: турецкая сторона увеличила безвизовый срок пребывания российских граждан на своей территории до 60 дней. Очевидно, что срок этот оказался недостаточным. В связи с этим Турция выступила с инициативой увеличить безвизовый срок до 90 дней. Подчеркнув понимание того, что россиян в Турции, как правило, интересует пляжный отдых, президент Гюль предложил российскому туристу обратить внимание и на другие виды отдыха, распространенные в Турции, сказав: «Наша страна является одним из уникальных мировых туристических центров, где активно развиваются такие сферы туризма, как оздоровительный, культурный, религиозный, природный, туризм, связанный с зимними видами спорта, гольфтуризм и многие другие. Особенно следует отметить уровень развития оздоровительного туризма. По Турции путешествуют не только местные жители, но также каждый год отмечается и большой поток туристов из развитых западных стран. Мы приглашаем также и наших российских друзей воспользоваться этой приятной возможностью».

ziyaret öncesi yaptığı açıklamalarla da vurgulayacağı mesajların sinyallerini vermişti zaten. Cumhurbaşkanı, Türk-Rus ilişkilerinden Arap Baharı’na kadar pek çok sosyal, siyasi ve ekonomik gelişmelere kadar pek çok konuda dünyaya mesaj verdi. Forum’daki konuşmasının ardından Medvedev’le de ikili bir görüşme gerçekleştiren Gül, Yaroslavl kenti havalimanında kalkış sırasında düşen uçakta yaşamını yitiren 44 kişi anısına oluşturulan standı ziyaret etti. İki lider, karanfil ve mumlarla süslenen platforma birlikte karanfil bırakıp, saygı duruşunda bulunarak temaslarını sona erdirmiş oldu.

Rus şadamlarına yatırım çağrısı: Hedef 100 mlyar dolar tcaret! Gül’ün gezi boyunca yaptığı önemli açıklamalardan bir diğe28

GÜNDEMRUSYA

Yaroslavl Forumu’ndan br gün önce,

tam da Gül’ün nş yapacağı Yaroslavl Havaalanı’nda gerçekleşen uçak kazası zrveye damgasını vurdu. Ayrıca Transneft’n Samsun-Ceyhan Boru Hattı le lgl açıklamalarını zrve öncesne denk getrmes dkkat çekt.

Ярославского Форума в том же аэропорту, в который прилетал Гюль, омрачила запланированный визит президента Турции. Кроме того, заявления «Транснефти», касающиеся трубопровода «СамсунДжейхан», сделанные накануне встречи, также остались без внимания.

может свой визит отменить. Гюль, выступая на Форуме с заключительной речью, подчеркнул свою позицию, высказанную им ещё до визита. Президент в своем выступлении, говоря о русско-турецких отношениях и Арабской Весне, попытался привлечь внимание всего мира к насущным проблемам в различных областях, в том числе в политической, экономической и социальной. После выступления на Форуме президент Медведев провёл двусторонние переговоры с Абдуллахом Гюлем. Встреча завершилась возложением венков и зажжением свечей у монумента, установленного в память о 44 погибших в авиакатастрофе 7 сентября. Призыв российских бизнесменов к инвестициям: Цель - торговый оборот в 100 миллиардов долларов! Другое важное заявление,

РОССИЯ-ТУРЦИЯ

V zes z z yaret süres 90 güne çıkacak mı? Rusya temasları genel bir çerçevede değerlendirildiğinde, ekonomik ve siyasi mesajların ağırlıkta olduğu bir ziyaret oldu. Yaşanan önemli gelişmelerden birisi de, iki ülke arasındaki vizesiz ziyaretler konusunun tekrar gündeme gelmesiydi. Türkiye, vizesiz ziyaretlerle ilgili başlatılan 30 günlük sürecin 90 güne çıkarılması ile ilgili Rusya’ya teklif sunuldu. Bilindiği üzere iki taraflı anlaşma ile 30 gün olarak belirlenen vizesiz Türkiye ve Rusya’da kalış süresi, Ankara tarafından daha sonra gerçekleştirilen tek taraflı bir inisiyatifle 60 güne çıkarılmıştı. Anlaşılan bu da yeterli görülmüyor ki, Türkiye şimdi bunu 90 güne çıkarmak için girişimlerini sürdürüyor. Ayrıca Ruslar’ın genellikle deniz turizmine ilgi gösterdiğinden bahsederek, Türkiye’de gelişen diğer Turizm alanlarına da işaret eden Gül, “Ülkemiz aynı zamanda sağlık, kültür ve inanç turizmi, kış sporları turizmi, golf turizmi ve doğa sporları turizmi gibi alanlarda da dünyada sayılı merkezlerden biri haline gelmeye başlamıştır. Bilhassa sağlık turizmi çerçevesinde Türkiye’ye sadece bölge ülkelerinden değil, gelişmiş Batılı ülkelerden de hatırı sayılı miktarda ziyaretçi akını olmaktadır. Rus dostlarımızı sunduğumuz bu imkanlardan da yararlanmaya davet ediyoruz.” önerisinde bulundu.

ri ise, ekonomi alanında Rusya Federasyonu’nun Türkiye’nin bölgedeki en önemli ekonomik ve ticari ortağı olduğunu söyleyerek, iki ülke arasındaki hedef ticaret hacminin 100 milyar dolara çekileceğini ifade etmesiydi. Gül, hemen hemen yaptığı tüm konuşmalarda özellikle değindiği ticari ilişkilere yönelik “İkili ticaret hacmimizi önümüzdeki beş yıl içerisinde 100 milyar dolara çıkartmak amacıyla Türkiye gerekli gayretleri göstermeye devam edecektir. Biz bu hedefin ulaşılabilir olduğu inancını taşıyoruz.” ifadelerini kullandı. Aynı zamanda Rus işadamlarına Türkiye’de yatırım yapmaları çağrısında bulunan Abdullah Gül, ekonomideki iyileşmenin, ulaştırma, enerji, tarım, bayındırlık, eğitim, sağlık gibi çeşitli alanlarda altyapıya da yansıdığını kaydederek şu şekilde konuştu: “Türkiye, son yıllarda alt yapıya giderek daha fazla yatırım yapan bir ülke olmuştur. 2009

yılında ülke içinde gerçekleştirilen toplam alt yapı yatırım miktarı 107 milyar doları bulmuştur. Gelişmiş alt yapısı Türkiye’yi yabancı müteşebbisler için bir çekim merkezi haline getirmektedir.” ifadelerini kullandı.

сделанное президентом Гюлем во время визита в Россию, касалось важности партнерских отношений в области торговли между Россией и Турцией. Цель этих партнерских отношений – достижение торгового оборота в 100 миллиардов долларов. Гюль почти во всех своих вы-

ступлениях делал акцент на важности торговых отношений. «Турция продолжит прилагать все возможные усилия, для того, чтобы наш торговый оборот в течение будущих пяти лет достигли цифры в 100 миллиардов долларов. Мы верим в то, что это осуществимо», сказал президент Гюль. В то же время, призывая российских бизнесменов делать инвестиции, Абдуллах Гюль, отметил улучшение экономической ситуации в Турции, развитие в сфере благоустройства, транспорта, энергетики, сельского хозяйства, образования, в сферах здравоохранения и инфраструктуры и заявил следующее: «Турция в последние годы, развивая свою инфраструктуру, совершила огромные вложения в эту сферу. В 2009 году сумма инвестиций в развитие инфраструктуры страны составила 107 миллиардов долларов. Развитая турецкая инфраструктура стала объектом интереса зарубежных инвесторов». ГЮНДЕМ РУСЬЯ

29

GR

GÜNDEM TAR H >> ГЮНДЕМ ИСТОРИЯ

Ve Aralov, Atatürk ile görü üyor “Mustafa Kemal Paşa şunları söyledi: ‘Ortaklaşa amacımız, emperyalizmle savaşmak ve doğu halklarını sömürgecilerin boyunduruğundan kurtarmaktır. Müşterek çabalarımızla başarıya ulaşacağımıza inanıyorum. Rusya’nın ve büyük lider Lenin’in Türkiye’ye yaptığı yardımlar için teşekkür ederim. Biz subaylar, hatta sadece subaylar da değil bütün ilerici aydınlarımız, Ekim inkılâbının ilk günlerinden beri Bolşeviklerin izledikleri politikaya büyük bir ilgi gösterdik. Biz Lenin’in Rusya’nın ezilmiş halklarının kurtuluşunu sağlayacak bir politika güttüğünü biliyorduk. Zaten onun gücü buradadır. Umutlarımız doğru çıktı. Beyaz orduların iç savaşta yenileceğine inanıyorduk. Buna neden inanıyorduk? Çünkü Bolşeviklerin derebeyi topraklarını köylülere verdiğini, bütün emekçi halkın Bolşeviklerden yana olduğunu, Lenin’in barış için savaştığını biliyorduk...”

30

GÜNDEMRUSYA

Ali Fuat Cebesoy

Hazırlayan: İsmek Konak

Подготовил: Исмет Конак

Büyükelçilerin anılarından

Rus-Türk tarihi

19

20’li yıllar.... Birinci Dünya Sava ı bitmesine ra men, dünya siyasi hayatı bir yörüngeye girmi de il. Do u Avrupa’nın dev ülkesi Rusya iç sava la çalkanlanıyor. mparatorluk mirasını yitirmek üzere olan Türkiye ise Kurtulu Mücadelesi veriyor. Tam bu sırada “ ki ülkenin kar ılıklı ili kileri acaba nasıldı?” diye merak ediyorsanız yazıyı okumaya devam edin. te o zamanlar aynı dönemde görev yapan Rusya’nın Türkiye Büyükelçisi Semiyon vanoviç Aralov (1880-1969) ve Türkiye’nin Rusya Büyükelçisi Ali Fuat Cebesoy’un (1882-1968) anıları:

Semiyon İvanoviç Aralov

«

-

:«

–

-

-

.

, .

. ,

,

.

. .

,

, ,

,

-

.

.

,

-

?

, ,

,

,

, -

, ...».

,

-

19

20-е годы… Несмотря на то, что уже закончилась Первая мировая война, политическая жизнь в мире еще не вошла в равновесие. Россию, огромное восточноевропейское государство сотрясают бои гражданской войны. В Турции же, которая потеряла свое имперское наследие, идет Освободительная война. Если вам интересно, какими же двусторонние отношения в это время, то здесь вы узнаете, что писали в своих воспоминаниях бывшие на службе в один и тот же период дипломаты Семен Иванович Аралов (1880-1969), Посол советской России в Турции, и Али Фуат Джебесой (1882-1968), Посол Турции в России. ГЮНДЕМ РУСЬЯ

31

GÜNDEM TAR H

1920’li yıllar.... Birinci Dünya Sava ı bitmesine ra men, dünya siyasi hayatı bir yörüngeye girmi de il. Do u Avrupa’nın dev ülkesi Rusya iç sava la çalkanlanıyor.

1920-е годы… Несмотря на то, что уже закончилась Первая мировая война, политическая жизнь в мире еще не вошла в равновесие. Büyükelçi Aralov Ankara’ya geliyor Ekim devrimini yaşayan yeni Rusya, Anadolu ihtilâlini gerçekleştiren Türkiye ile dostluğunu geliştirmek için Litvanya’dan deneyimli bir elçiyi Moskova’ya çağırır. Semiyon İvanoviç Aralov, 1921’de Ankara’ya yola koyulmak için son direktifleri alır. Bilir ki 622 yıllık bir mirası taşıyan Türkiye’nin ağırlığını taşımak zordur. Sözü bu noktada Aralov’a bırakalım: “Moskova’ya geldim. Dış İşleri Komiseri G. V. Çiçerin elçi olarak Türkiye’ye gitmemi teklif etti. ‘Ciddi bir iş, büyük bir sorumluluk!’ diye aklımdan geçirdim. Acaba üstesinden gelebilecek miyim? Türkiye... Kısa bir süre önce Küçük Asya’yı, Balkanları, Mısır’ı elinde bulunduran büyük bir devletti...Gerçi şimdi ikinci sınıf bir devlet haline getirilmiş bulunuyor ama yine de dünya diplomasisinde büyük bir rol oynamaktadır. Çanakkale Boğazı, Karadeniz’in anahtarı sayılan İstanbul Boğazı Türkiye’nin elinde...” Ve Aralov, Atatürk ile görüşüyor Ankara hükümetinin en üst yetkilisi Mustafa Kemal Atatürk, 30 Ocak 1922’de Aralov’la ilk görüşmesini yapar. İşçi-Köylü Sovyet hükümeti lideri Vladimir Lenin’in selamlarını ileten Aralov’un bu görüşmesinden işte bazı noktalar: “Mustafa Kemal Paşa şunları söyledi: ‘Ortaklaşa amacımız, emperyalizmle savaşmak ve doğu halklarını sömürgecilerin boyunduruğundan kurtarmaktır. Müşterek çabalarımızla başarıya ulaşacağımıza inanıyorum. Rusya’nın ve büyük lider Lenin’in Türkiye’ye yaptığı yardımlar için teşekkür ederim. Biz subaylar, hatta sadece subaylar 32

GÜNDEMRUSYA

da değil bütün ilerici aydınlarımız, Ekim inkılâbının ilk günlerinden beri Bolşeviklerin izledikleri politikaya büyük bir ilgi gösterdik. Biz Lenin’in Rusya’nın ezilmiş halklarının kurtuluşunu sağlayacak bir politika güttüğünü biliyorduk. Zaten onun gücü buradadır. Umutlarımız doğru çıktı. Beyaz orduların iç savaşta yenileceğine inanıyorduk. Buna neden inanıyorduk? Çünkü Bolşeviklerin derebeyi topraklarını köylülere verdiğini, bütün emekçi halkın Bolşeviklerden yana olduğunu, Lenin’in barış için savaştığını biliyorduk...” Aralov, Rauf Orbay’a öfkeli Anılarında Rauf Orbay’ın Sovyet hükümetine yaklaşımını anlatan Semiyon İvanoviç Aralov, anlaşılan pek memnun değil. Orbay’ın İstanbul hükümetine bağlı olduğunu ve İngilizlerle ilişki içinde olduğunu anlatan deneyimli diplomat, Atatürk’ün kendisine Orbay’la ilgili yaptığı konuşmaları şöyle anlatıyor:

Посол Аралов едет в Анкару Руководство Советской России, пережившей Октябрьскую Революцию, в целях установления дружеских отношений с новым правительством Турции, где в 1921 году завершилась Освободительная война, вызвала из Литвы одного из опытнейших своих дипломатов. Перед поездкой в Анкару Семеном Ивановичем Араловым

были получены все необходимые директивы. Он знал, что будет нелегко нести службу в Турции с ее более чем шестисотлетней историей. Вот что говорит по этому поводу Аралов: «Я прибыл в Москву. Народный комиссар иностранных дел Георгий Васильевич Чичерин предложил мне поехать в Турцию в качестве посла. Я все думал о том, что это очень серьёзное дело и большая ответственность. Смогу ли я справиться с такой важной задачей?» «Турция… недавно это некогда империя потеряла свои территории на Балканах, Ближнем Востоке и Египте. Хоть сейчас это государство и отошло на второй план, тем не менее Турция играет большую роль в мировой дипломатии. Проливы Босфор и Дарданеллы, которые являются ключом к Чёрному морю, находятся в руках Турции…». Встреча Аралова с Ататюрком Ататюрк в качестве первого лица Великого Народного Собрания Турции

30 января 1922 года впервые встретился с Араловым. Вот некоторые пункты из той встречи, отмеченные Араловым после того, как Посол передал турецкому правителю в привет от лидера советского рабочего-крестьянского правительства В. И. Ленина: «Мустафа Кемаль Паша ответил следующим образом: «Наша общая цель – это борьба с империализмом и избавление восточных народов от ига империалистов. Я уверен в том , что мы сможем добиться успеха с помощью нащих общих усилий. Я сердечно благодарю Россию и великого вождя Ленина за оказание помощи Турции. Мы, офицеры, да и не только мы, но и все прогресивные люди, с первых дней великой Октябрьской революции внимательно следим за политикой, которую проводят большевики. Мы знали, что Ленин проводил политику, которая поможет делу освобождения угнетённых народов России. И его сила сейчас перед нами. Наши надежды были оправданы. Мы верили в то, что Белая армия проиграет гражданскую войну. Почему мы верили? Потому, что мы знали, что большевики передают земли феодалов крестьянам, знали, что все трудящеся на стороне большевиков, и то, что Ленин борется за мир...». Аралов недоволен позицией Рауфа Бея По воспоминаниям Семена Ивановича можно отметить, что он, рассказывая в своей книге об отношении Рауфа Орбая к советскому правительству, испытывает недовольство. Аралов пишет о том, что Рауф Орбай зависит от стамбульского правительства и имеет отношение к англичанам. Кроме того, в своих воспоминаниях Аралов передает и мнение Ататюрка об Орбае следующим образом: «Оппозиционная группа в парламенте оказала сопротивление. Ее члены попросили Рауфа бея стать президентом. И это им удалось. Я знаю об всех их тайных замыслах». Мустафа Кемаль Паша в своей «Речи» так пишет о Рауфе Орбае и всех оппонентах: «Как может быть серёзным и искренним название партии «Передовая Республика» (Terakkiperver Cumhuriyet), ведь ее создали люди, которые боятся произносить само слово ‘республика’.» ***

ГЮНДЕМ ИСТОРИЯ “Meclisteki muhalefet grubu saldırıya geçti. Başbakanlık için Rauf Bey’i ileri sürdü. Nitekim bunda başarı da sağlandı. Muhalefetin gizli niyetlerinin farkındaydım. Mustafa Kemal Paşa, Nutuk’un bir yerinde Rauf Bey ve bütün muhaliflerden şöyle söz etmişti: ‘Cumhuriyet sözcüğünü söylemekten bile çekinenlerin kurdukları partiye Cumhuriyet ve hem de “Terakkiperver Cumhuriyet” adını vermeleri nasıl ciddi ve ne dereceye kadar samimi sayılabilir?’ *** Rusya diplomatik ilişkilerini geliştirirken, Türkiye de yeni durumuna göre tavır almaya başlar. Birinci Dünya Harbi’nde Rusya’ya karşı savaşan Osmanlı İmparatorluğu’nun aksine Ankara hükümeti, ilişkileri sıcak tutmak için 1920’de Batı Cephesi Komutanlığını yapan Ali Fuat Cebesoy’u Moskova’ya gönderir... Ali Fuat Paşa cepheden Moskova’ya Batı Cephesi Komutanlığını yürüten Ali Fuat Cebesoy, sınıf arkadaşı Mustafa Kemal’in isteği üzerine Kasım 1920’de Moskova’ya yeni Türkiye’nin büyükelçisi olmak için yola çıkar. Ali Fuat Cebesoy’un Sovyet Rusya yolculuğu öncesi heyecanını Moskova Hatıraları’ndan takip edelim: “Garp cephesi kumandanlığından ayrılmış, 21 Kasım 1920’de Moskova Büyükelçiliği’ne atanmıştım. Benim için artık cepheden, silah seslerinden ve top gürültülerinden uzakta yeni ve siyasi hayat başlıyordu. İster istemez bu hayata intibak edecek, yüklendiğim ağır ve mesuliyetli vazifeyi başarmaya çalışacaktım. Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal Paşa’ya; ‘Madem ki bu da bir vatan vazifesidir, hiçbir fedakârlıktan kaçınmayacağıma emin olabilirsiniz!’ demiştim.” Stalinle ilk görüşme: ittifak yok ama yardım var Ali Fuat Paşa, ilk ciddi görüşmelerinden birini o dönem Milletler Halk Komiseri olan Josef Stalin’le yapar. Zira ittifak ve dayanışma konusunda onun fikirlerini merak eder. İşte Stalin’in bu konudaki tarihî sözleri: “İttifak akdedemeyiz. Çünkü İngiliz-

Kaynaklar / Источники:

http://to-name.ru/biography/aleksandr-nevskij.htm http://www.abc-people.com/data/nevskiy/index.htm

lerle ticaret anlaşmamız var. Bundan maksat, ticaret anlaşması aleyhinde bulunan Fransa ile bu anlaşmanın taraftarı İngiltere’nin ve netice itibariyle Amerika’nın rekabetini yaratmak ve bunların bizlere karşı olan ittifakını parçalamaktır. Fakat asıl amacımız olan mücadeleye kapalı veya açık olarak devam edeceğiz. Biz muhtaç bulunduğumuz maddeleri İngiltere’den alacağız ve antantın ittifakını parçalayarak önemli bir zafer kazanmış olacağız. İttifaktan maksadınız para, silah ve insanca yardım ise bunu derhal yapacağız. Kardeşlik anlaşmasını imzalarız. Çünkü onda ticaret anlaşmasına zarar verecek bir şey yoktur.” Ali Fuat Paşa Çiçerin’e kızgın... Hatıralarında Sovyet Dışişleri Halk Komiseri Georgiy Çiçerin’in sınırlar konusundaki görüşlerini değerlendiren ve eleştiren Cebesoy, Ermenistan sınırıyla ilgili taleplerini ve bu taleplere Türk tarafının cevabını şöyle aktarıyor: “Çiçerin ‘Türklere yardım, Ermenistan hudutlarının belirlenmesi meselesi ve Türkiye’nin kendi toprakları dahilinde bulunan diğer milletlerin hukuklarına riayet edilmesi’ diye söze girmiş eski Ermeni vilayetlerinden Bitlis, Van ve Muş’tan birtakım yerlerin ifrazı ile devam eden sözlerine Türk heyeti reisi: ‘Türkiye’de hiçbir zaman bir Ermeni vilayeti bulunmamıştır. Ermenilerin Müslümanlarla birlikte yaşadıkları Türk vilayetlerinin hiçbirinde çoğunlukta olmadıklarını, bu yüzden Ermenistan’a yer ifrazının asla konu olamayacağını kati bir şekilde izah etmişti.’”

В то время, как Россия была нацелена на развитие дипломатическх отношений, Турция заняла позицию, соответствующую новому положению. Анкарское правительство, в противовес Османскому руководству, которое воевало в годы Первой мировой войны против России, в целях улучшения двусторонних отношений отправляет в 1920 году послом в Москву Али Фуата Джебесоя, командовавшего Западным фронтом в Первую мировую войну… Али Фуат Паша: с линии фронта в Москву Командующий Западным фронтом Али Фуат Джебесой, в ноябре 1920 года по просьбе своего однокашника Мустафы Кемаля отправился в Москву в качестве Посла Турецкой Республики. Мы чувствуем то восторженное настроение Али Фуата Джебесоя перед поездкой в Советскую Россию по его московским воспоминаниям: «Я был снят с поста генерала Западного фронта и назначен в Московское Посольство 21 ноября 1920 года. Для меня начиналась новая, политическая жизнь далеко от фронта, звука выстрелов и артиллерийских залпов. Я должен был привыкнуть к такой жизни, постараться выполнить тяжёлую и важную задачу, которую мне поручили. Председателю Великого народного собрания Мустафе Кемалю Паше я сказал: «Если это тоже задача Родины, то можете быть совершенно точно уверенным в том, что для ее исполнения я сделаю все возможное!»»

Первая встреча со Сталиным: нет альянса, но есть помощь Али Фуат Паша впервые встретился со Сталиным, в то время, тогда тот был Комиссаром по делам национальностей. Джебесой поинтересовался мнением Сталина по поводу более тесного сотрудничества и создания альянса. В ответ Сталин произнес свою известную фразу : «Мы не можем заключить пакт. Потому, что мы подписали торговое соглашение с англичанами. Наша цель – это создание конкуренции между Англией и Францией, которая стоит против этого торгового соглашения, и США, и воспрепятствовать, таким образом, их союзу против нас. Мы будем продолжать нашу борьбу всеми методами . Мы купим нужные продукты из Англии и, разрушив союз Антанты, сможем одержать победу. Если вы подразумеваете под альянсом материальную, человеческую или помощь оружием, то мы окажем вам эту помощь немедленно. Мы подпишем соглашение о дружбе. Потому что в нём нет ничего, что может нанести вред нашему торговому соглашению». Обида Али Фуат Паша на Чичерина... Али Фуат Джебесой, который в своих воспоминаниях оценивает и критикует мнение советского народного комиссара по иностранным делам Георгия Чичерина о границах, раскрывает предложения советского наркома о границе с Арменией, а также говорит о реакции турецкой стороны на эти предложения следующим образом: «Г.В. Чичерин начал говорить о помощи туркам, о вопросе определения границ Армении, об уважении государства к правам на самоопределение других национальностей, проживающих на территории Турции. В качестве примера Чичерин привел области Битлис, Ван и Муш». На это глава турецкой делегации ответил: «В Турции никогда не существовало полностью армянского города. Армяне никогда не составляли большинство в турецких городах, где жили вместе с мусульманами, поэтому об отделении этих земель и присоединении их к Армении не может быть и речи».

Büyükelçilerin anıları Kaynaklar

S. . Aralov, Bir Sovyet Diploma nın Türkiye Anıları, Çev: Hasan Ali Ediz, stanbul, 1967. Ali Fuat Cebesoy, Moskova Ha raları Milli Mücadele ve Bol evik Rusya, 2002.

. .

. .

: 1922-1923. , 2002

., 1960.

ГЮНДЕМ РУСЬЯ

33

.

GR

GÜNDEM KAFKASYA >> ГЮНДЕМ КАВКАЗ

Kafkasya’da Dengeleri Kurmaya Doğru…

G

üvenlik ve enerji konularında gündemdeki yerini her daim koruyan Kafkasya, son 10 yılda dikkatleri üzerine daha da çekti. Gerek Güney gerekse Kuzey Kafkasya; etnik, tarihsel ve altyapısal mirasın yansımalarını Rusya, Türkiye ve İran gibi çevre ülkelerde aktif olarak hissettiriyor. Bunun yanında Batı ülkelerinin bölgeye olan ilgisi her geçen gün ivmesini artırıyor. 34

GÜNDEMRUSYA

Kafkasya’da sıcak gelişmelerin merkeze oturduğu dönemlerde Türkiye’nin rolü gündemde yerini almaktadır. Fakat hem uluslararası bir aktör hem de bir bölge gücü olarak Türkiye, Kafkasya’nın istikrarı için daha aktif bir rol üstlenmelidir. Türkiye ve Rusya’nın son dönemdeki ekonomik ve diplomatik ilişkilerinin artması bir fırsat olarak görülmeli ve yeni bir Ağustos 2008 krizi yaşanmadan Moskova ile Ankara bölge sorunlarının çözümü için bugünden başlayarak ortak adımlar atmaya başlamalıdır.

Soğuk Savaşın sonu ve Putin’in sahneye çıkışı Soğuk Savaş dönemi sonrasında Kafkasya, yeni devletleri ve bölgedeki enerji kaynaklarıyla dünya siyasetinde yerini almıştır. Ortaya çıkan bu yeni düzen, Balkanlarda olduğu gibi Kafkasya’da da bölgesel çatışmalar ve durumun yarattığı istikrarsızlıkla dünya gündeminin bir parçası olmaya devam ediyor. 1991-92 yılları Yeltsin’le birlikte Batıcılık akımının etkisini gösterdiği bir dönem olmuştu. Putin’in iktidara gelmesinin ardından merkezi devleti güçlendirme politikası ön plana çıktı.

Aslı Yiğit

К вопросу об установлении равновесия на Кавказе

Рассматривая последние события, направленные на развитие экономических и дипломатических отношений между двумя государствами в качестве необходимой платформы, Турция и Россия могут предпринять совместные шаги по разрешению конфликтных ситуаций и других вопросов в регионе, не допустив возникновения кризисов, подобных военному кризису августа 2008 года. Конец холодной войны и приход на политическую сцену Путина

Аслы Йигит

После холодной войны новые государства кавказского региона, в чьих руках оказались важные энергетические ресурсы, заняли свое место в мировой политике. Тем не менее, в мировой повестке дня регион Кавказа обсуждается в рамках региональных конфликтов, как на Балканах, и ситуаций нестабильности. 1991-92 годы стали периодом влияния Запада на политику, проводимую первым президентом России Борисом Ельциным. А с приходом к власти Владимира Путина курс был взят на

, . , , ,

.

,

,

. .

,

, -

, .

ГЮНДЕМ РУСЬЯ

35

GÜNDEM KAFKASYA

Batı ile ilişkilerinde temkinli, ama dünya sisteminin bir parçası olduğunu her adımda hissettiren Moskova, yakın çevre politikasını ise Putin’le birlikte odak noktasına taşıdı. Gerek BDT ülkeleri, gerekse İran ve Suriye, hatta son zamanlarda Türkiye olmak üzere yakın çevresi ile ikili ilişkileri geliştirmede ve dengeyi muhafaza etmeyi öncelik haline getirdi. Batı-Orta Doğu-Rusya üçgeninde Kafkasya Kafkasya ise Rusya’da dış politika meselesinden çok bir iç politik olgu olarak algılanmaya devam etti. Dağlık Karabağ, Gürcistan’ın toprak bütünlüğü ve Çeçenistan sorunlarında Moskova’nın bölgeyi bir bütün olarak algılama ve iç politika bağlamında çözüm bulma refleksi bugün de devam ediyor. Bölgedeki gelişmeler sadece Rusya’nın değil Türkiye, İran ve –gerek Orta Doğu gerekse Eski Sovyet coğrafyasını yakinen takip eden– Batı dünyasının dikkatini üze-

rine çekmektedir. Bu noktada gerginliklerin bölgenin de dışına çıkıp üçüncü aktörleri etkilediği senaryoları anımsıyoruz. ABD-İran-Rusya üçgeninde gelişen Kafkasya odaklı politikalar ise hem enerji hem de bölgesel güvenlik konularında son 10 yılın en çok konuşulan konularından olmuştur. Rusya’nın Dağlık Karabağ meselesinde Ermenistan’a destek vermesi ve Türkiye’nin de Azerbaycan’ın toprak bütünlüğü için endişe etmesi, zaman zaman Rusya-Türkiye ilişkilerinde de gerilim yaratmaktadır. Kuzey Kafkasya’da neler oluyor? Soğuk savaş sonrası uluslararası politikada önemi artan Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan gibi bölgesel aktörlerin yanı sıra, Kuzey Kafkasya da hem Rusya’nın iç meseleleri bağlamında hem de uluslararası alanda birçok tartışmaya konu oldu. Çeçenistan başta olmak üzere etnik sorunlar bölge istikrarını temelden etkilerken, Moskova’nın sorunları yönetmede karşılaştığı güçlükler zaman zaman tansiyonu daha da artırdı. Bu durumu körükleyen bir başka

36

GÜNDEMRUSYA

укрепление центральной власти в стране. Москва, будучи осторожной в отношениях с Западом, но давая понять, что является важной частью мировой политической системы, в период путинского правления стала проводить политику добрососедства. В качестве приоритета Россия обозначила развитие двусторонних отношений и поддержание баланса со странами СНГ, Ираном и Сирией, а в последнее время и с Турцией. Кавказ в треугольнике Запад – Ближний Восток – Россия Кавказский вопрос в России и в 90-е годы продолжал восприниматься по-прежнему как явление больше внутренней политики, чем внешней. Со времени возникновения проблемы Нагорного Карабаха в конце 1980-х годов до вопроса о территориальной целостности Грузии и чеченского вопроса Москва воспринимает этот регион как единое целое и старается найти, таким образом, пути решения этих проблем в

контексте внутренней политики. За развитием событий в данном регионе следит не только Россия, но и Турция, Иран и западный мир, внимательно наблюдающий за странами Ближнего Востока и постсоветского пространства. Стоит вспомнить о тех сценариях развития региональных конфликтов, когда ситуация выходила за рамки внутреннего конфликта, и тогда в конфликт втягивались третьи стороны. Кавказская политика, проводимая государствами треугольника США – Иран – Россия, стала одной из наиболее обсуждаемых тем последних десяти лет. Поддержка Россией Армении в карабахском вопросе с одной стороны и озабоченность Турции проблемой территориальной целостности Азербайджана с другой стороны время от времени способствуют росту напряженности в российско-турецких отношениях. Что происходит на Северном Кавказе?

ГЮНДЕМ КАВКАЗ

faktör ise mikro aktörlerin de devreye girip radikal unsurları kullanarak dikkat çekmeye çalışmaları ya da var olan çatışmanın ‘Radikal İslam’ gibi kamuoyuna yansıtılmasıydı. Bölgenin enerji kaynakları için bir koridor niteliğinde olması da özellikle güvenlik konularında endişelerin uluslararası boyutlara taşınmasına sebep oldu. Aslında tüm bu çatışma ve ondan kaynaklanan istikrarsızlık ortamının temellerinin daha Stalin döneminde atıldığını söylemek yanlış olmaz. İmparatorluk dönemindeki savaşlar ve zorunlu göçlere bir de Stalin’in sürgünleri eklenince bölge etnik nüfusunun çoğunu kaybetmişti. Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra hem Güney hem Kuzey Kafkasya’da etnik temelli sorunlar yeni boyutlarda kendini göstermeye başlamıştır. Moskova’nın denge politikası Tüm bu çatışmalara taraf olan devletlerle ya da gruplarla Rusya Federasyonu’nun arası belli dönemlerde bozulmuştur. Gürcistan ve Azerbaycan örneğinde görüleceği gibi bazı devletlerin Batı ile yakınlaş-

ma eğilimleri, Rusya’nın bu coğrafyasındaki devletlerin üzerindeki etkisini artırmak için ek tedbirlere başvurmasına da yol açmaktadır. Bunun yanında ABD’nin bölgedeki hem ekonomik hem de siyasal girişimleri Rusya’nın bölgede atacağı adımlarını zaman zaman sertleştirmesine ve durumun muğlâklaşmasına mahal

После окончания холодной войны, наряду с возрастающим влиянием на международную политику таких региональных игроков, как Армения, Азербайджан и Грузия, регион Северного Кавказа стал темой многих обсуждений не только в контексте внутренних дел России, но и на международном уровне. Этнические проблемы, главным образом в Чечне, принципиально повлияли на стабильность в регионе, а трудности, связанные с разрешением этих проблем, иногда держали Москву в напряжении. Еще одним фактором напряженности является участие в конфликтах так называемых микро-субъектов, которые используют, как правило, радикально настроенные элемен-

ты для привлечения внимания, или же интерпретация в общественном мнении существующих конфликтов как «радикально-исламских». Так как этот регион является своеобразным «коридором» для транспортировки энергетических ресурсов, проблема безопасности региона является вопросом международного масштаба. На самом деле, было бы правильно сказать, что фундамент для подобных конфликтов и нестабильности был заложен ещё в период пребывания у власти И.В. Сталина. В дополнение к войнам эпохи Российской империи, национальная политика Сталина привела к потере большой части этнического населения региона. После распада Советского Союза, как на Северном, так и на Южном Кавказе этнические вопросы начали проявляться в совершенно новых масштабах. ГЮНДЕМ РУСЬЯ

37

GÜNDEM KAFKASYA >> ГЮНДЕМ КАВКАЗ

Türkiye Kafkasya’ya odaklanamıyor! Sovyetler Birliği’nin yıkılmasından bu yana bölgedeki işbirliğine ortak olmak ve geliştirmek için girişimlerde bulunan Türkiye, bir Türk Cumhuriyeti olan Azerbaycan ile yakın temasını sürdürmüştür. Ermenistan ve Rusya’nın Azerbaycan politikası yüzünden bölgesel işbirliğinde hareket sahası daralan Türkiye, Rusya’nın bölgedeki üstünlüğünden dolayı, Kafkasya’daki diğer çatışmaların çözülmesinde de uzak bir aktör olarak kalmıştır 38

GÜNDEMRUSYA

Турция не может сосредоточиться на кавказском регионе После распада Советского Союза Турция, которая пытается найти способы сотрудничества и развития совместных проектов в кавказском регионе, продолжает вести тесное сотрудничество с тюркской республикой Азербайджан. Действия Турции в области регионального сотрудничества на Кавказе имеют четкие рамки в связи с политикой Армении и России по отношению к Азербайджану, в результате чего вследствие российского влияния в регионе Турция все больше отдаляется от Кавказа.

ГЮНДЕМ КАВКАЗ vermektedir. Örneğin 2008 yılının Ağustos ayında Güney Osetya ve Abhazya’nın bağımsızlığını tanıyarak Gürcistan’a cephe alan Rusya, Dağlık Karabağ sorununda da Ermenistan’a destek olarak Azerbaycan’a gözdağı vermiştir. Fakat her şeye rağmen, ortak tarihsel, kültürel ve altyapısal mirasın da yardımıyla Moskova bu ülkeleri kendine yakın tutmak için elinden geleni yapmaktadır. Türkiye Kafkasya’ya odaklanamıyor! Sovyetler Birliği’nin yıkılmasından bu yana bölgedeki işbirliğine ortak olmak ve geliştirmek için girişimlerde bulunan Türkiye, bir Türk Cumhuriyeti olan Azerbaycan ile yakın temasını sürdürmüştür. Ermenistan ve Rusya’nın Azerbaycan politikası yüzünden bölgesel işbirliğinde hareket sahası daralan Türkiye, Rusya’nın bölgedeki üstünlüğünden dolayı, Kafkasya’daki diğer çatışmaların çözülmesinde de uzak bir aktör olarak kalmıştır. Hem 11 Eylül hem de Ağustos 2008 krizi Türkiye’nin Kafkasya genelinde rolünün artacağı gibi bir izlenim yaratsa da Ankara’nın bölgeye yönelik politikası maalesef tam odaklanamamışlık hissi vermektedir.

Kafkasya son 10 yılda dikkatleri daha da üzerine çekmiştir. Gerek Güney gerekse Kuzey Kafkasya etnik, tarihsel ve altyapısal mirasın yansımalarını Rusya, Türkiye ve İran gibi çevre ülkelerde aktif olarak hissettirmektedir. Bunun yanında Batı ülkelerinin bölgeye olan ilgisi her geçen gün ivmesini artırmaktadır. Kafkasya da sıcak gelişmelerin merkeze oturduğu dönemlerde Türkiye’nin rolü gündemlerde yerini almaktadır. Fakat hem uluslararası bir aktör hem de bir bölge gücü olarak Türkiye Kafkasya’nın istikrarı için daha aktif bir rol üstlenmelidir. Türkiye ve Rusya’nın son dönemdeki ekonomik ve diplomatik ilişkilerinin artması bir fırsat olarak görülmeli ve yeni bir Ağustos 2008 krizi yaşanmadan Moskova ile Ankara bugünden başlayarak bölge istikrarı için ortak stratejik adımlar atmaya başlamalıdır.

Московская политика равновесия В определенный период времени, отношения Российской Федерации со всеми участниками этнических конфликтов ухудшились. Тенденции к сближению с Западом у таких государств, как Грузия и Азербайджан, привели к принятию дополнительных мер Россией для увеличения своего влияния в этих странах. Кроме того, экономические и политические инициативы Соединенных Штатов Америки в регионе время от времени вызывают усиление неопределенности в инициативах России на этом пространстве. Например, в августе 2008 года Россия, признав независимость Южной Осетии и Абхазии, выступила против Грузии, а, поддерживая Армению в карабахском конфликте, ставит под угрозу, таким образом, безопасность Азербайджана.

Güvenlik ve enerji konularında gündemdeki yerini her daim koruyan

Kaynaklar

Турция не может сосредоточиться на кавказском регионе После распада Советского Союза Турция, которая пытается найти способы сотрудничества и развития совместных проектов в кавказском регионе, продолжает свои тесные контакты с тюркской республикой Азербайджан. Действия Турции в области регионального сотрудничества на Кавказе имеют четкие рамки в связи с политикой Армении и России по отношению к Азербайджану, в результате чего вследствие российского влияния в регионе Турция все больше отдаляется от Кавказа. Несмотря на то, что события 11 сентября и кризис августа 2008 года создают впечатление того, что значение Турции на Кавказе возрастает, к сожалению, политика Анкары в этом регионе не имеет четкого направления. Рассматривая последние события, направленные на развитие экономических и дипломатических отношений между Россией и Турцией в качестве необходимой платформы, Турция может предпринять шаги, позволяющие ей занять более прочную позицию в регионе Южного и Северного Кавказа. Пришло время для Москвы и Анкары принять совместные меры по разрешению напряженности в отношениях между Арменией и Турцией на Кавказе и обеспечению безопасности и стабильности в регионе. Очевидно, что для этого не нужно ждать очередного конфликта или дестабилизации обстановки в регионе, как в августе 2008 года.

Türkiye ve Rusya’nın son dönemdeki ekonomik ve diplomatik ilişkilerinin artması bu noktada bir fırsat olarak görülerek, Güney ve Kuzey Kafkasya genelinde Ankara çözümün bir parçası olmak için adımlar atabilir. Ermenistan’la Türkiye arasında gerginliğin bölgede etkin olmak için engel teşkil etmemesi ve Kafkasya’da istikrarın sağlanması konusunda Rusya ve Türkiye’nin ortak adımlar atma zamanı gelmiştir. Böyle bir girişimde bulunmak için bölgenin daha da istikrarsızlaşması ya da Ağustos 2008’deki gibi yeni bir çatışmanın yaşanmasını beklemeye gerek olmadığı da çok açıktır.

1. “Illusion of Power: Russia after the South Caucasus Battle”. Stanislav Secrieru 2. “The Caucasus Under Soviet Rule”. Alex Marshall 3. “Turkey in world politics: an emerging multiregional power”. Barry M. Rubin, Kemal Kirişçi 4. “Imagining Circassia: David Urquhart and the Making of North Caucasus Nationalism”. Charles King 5. “Kafkasya’da Neler Oluyor?” Mitat Çelikpala 6. “Soğuk Savaş Sonrası Kafkasya”. Kamer Kasım 7. “Beş deniz Havzasında Türkiye”. Çağrı Erhan, Mustafa Aydın

Но, несмотря на все эти факторы, используя общее историческое, культурное и инфраструктурное наследие, Москва делает все возможное, чтобы держать эти страны близко к себе.

Источники

1. Станислав Секриеру.»Иллюзия власти: Россия после битвы на Южном Кавказе» Алекс Маршалл. «Кавказ под управлением Советов» 2. Барри М. Рубин, Кемаль Кирришчи. «Турция в мировой политике: новая межрегиональная сила» 3. Чарльз Кинг. «Воображая Черкесию: Дэвид Уркварт и становление Северокавказского национализма» 4. Митат Челикпала. «Что происходит на Кавказе?» 5. Камер Касым. «Кавказ после холодной войны» 6. Чагры Эрхан, Мустафа Айдын. «Турция на бассейне пяти морей»

ГЮНДЕМ РУСЬЯ

39

GR

GÜNDEM TOPLUM >>ГЮНДЕМ ОБЩЕСТВО

40

GÜNDEMRUSYA

Иностранцы ассоциируют Россию с радушными людьми и богатой культурой

“R

Ч

usya” veya “Rus Kültürü” deyince aklımıza ne geliyor? Rusya’da yıllarca yaşayan ya da en azından turistik bir seyahatle dahi olsa bu ülkede bulunmuş ya da tam aksine bu ülkeye daha önce hiç gitmemiş insanların bu soruya vereceği cevaplar elbette farklı olabiliyor. Geçtiğimiz günlerde Rusya merkezli ünlü bir internet sitesi tarafından, dünyanın değişik ülkelerinde yaşayan birçok internet kullanıcısı arasında yapılan bir anketle, insanların, Rusya’ya bakışı ve Rusya algısı test edilmeye çalışıldı. Uluslararası Seyahatler için bilet satışları yapan Rus seyahat arama motoru momondo.ru’nun gerçekleştirdiği ankette, Rusların yabancılar tarafından nasıl algılandığını gözler önüne seren ilginç ayrıntılar ortaya çıktı. Binlerce kullanıcı tarafından ziyaret edilen sitenin yaptığı anketin sonuçlarına göre, ankete katılanlar; “Rusya’nın ve Rus Halkının Sovyet zamanlarından bu yana çok küçük değişimler yaşadığı, ancak hala eski Sovyet kültürünü koruduğu” kanaatinde. Çoğunluğu (%77) Rusya’yı daha önce hiç ziyaret etmemiş olan kullanıcıların verdiği cevaplar ise ilginç klişeler etrafında toplanıyor. Dünyanın değişik ülkelerinden ankete katılan kullanıcıların verdikleri cevaplara göre “Rusya” deyince insanların aklına ilk üç sırada sırasıyla; “Soğuk İklim ve Kar” (%34,3), “Vodka” (%28,6) ve “Güzel Rus Kadınları” (%17) geliyor.

то приходит к вам в голову при словах «Россия» или «русская культура»? Иностранные граждане, уже побывавшие в России в туристической поездке или живущие в этой стране продолжительное время или, что также может быть, только слышавшие что-то о России, конечно, по-разному отвечают на этот вопрос. Недавно международная поисковая система авиабилетов Momondo.ru. провела опрос иностранцев, проживающих в разных уголках планеты, в котором любителям путешествовать предлагалось рассказать о своем видении России. В ходе опроса, проведенного среди тысячи иностранных пользователей сайта, выяснилось, что представления о России мало изменились со времен Советского Союза. Большинство участников опроса, среди которых преобладали те, кто еще не посещал Россию, указали на холодный климат - 34,3%, 28,6% вспомнили про русскую водку, 17% отметили красоту русских женщин. По 11% набрали русский снег и знаменитый балет, 8,5% достались куполам православных церквей, а 4% респондентов проголосовали за спортсменов. В опросе встречаются и интересные ответы. Например, «Я ассоциирую Россию с теплыми меховыми шапками, которые закрывают уши», - написал в опроснике ре-

Katılımcıların %11’i, “Rusya” deyince akıllarına, Rusların dünyaca ünlü “Kar ve buz balesi”nin geldiğini, %8,5’i “Ortodoks Kiliseleri”nin, %4’ü ise “Atletizm Sporcuları”nın çağrışım yaptığını ifade etti. Ankette yer yer ilginç cevaplara da rastlanıyor. Örneğin Birleşik Krallık’tan ankete katılan birisi Rusya’yı, “Kulakları örten kar kalpağı” ile hatırladığını anlatırken, Rusya’yı “Kalaşnikof Silahları” ve “KGB Ajanları” ile bütünleştirenlerin sayısı da az değil. Katılımcıların %23’ünün Rusya’da daha önce bulunduğu ifade edilen ankette, bu katılımcıların görece daha gerçekçi cevaplar verdikleri gözlemleniyor. Bu katılımcıların cevaplarına bakılırsa Rusya kendisini ziyaret eden kitleler için; “Babuşka”lardan (Rus Nineleri), “Borş

спондент из Великобритании. Среди посетителей портала нашлись такие, которые при слове Россия вспомнили автомат Калашникова и КГБ. Примерно 23% опрошенных уже побывали в России, поэтому в их ответах присутствуют более реальные понятия, такие как «бабушки, борщ, икра и очень дорогие гостиницы», а также радушие россиян. Более подробное описание России дал Нуно Мануэль из Дании: «Маленькие деревни и огромные города, Красная площадь, валенки, кириллический алфавит, невероятно большое расстояние от Калининграда до Японского моря. Очень много загадок». Интересно, что порядка 77% респондентов никогда не посещали Россию, но большинство указывали на то, что ГЮНДЕМ РУСЬЯ

41

%25 Çorbası”ndan, “Havyar”dan, ‘’Rusların misafirperverliği’’nden ve “Çok Pahalı Oteller”den ibaret.. Danimarka’dan ankete katılan Nuno Manuel adlı katılımcı Rusya hakkında biraz daha ayrıntılı bilgiler veriyor. Nuno’ya göre Rusya; “Bir ucu Kaliningrad, öbür ucu Japon Denizi’ne dayanan ve küçük köylerden, büyük şehirlerden oluşan” bir ülke.. Ayrıca “Kızıl Meydan”ıyla ünlü olan bu ülke, “İçinde kalın botlarla gezen insanların yaşadığı, her tarafı kiril harfleriyle ve türlü gizemlerle dolu uçsuz bucaksız bir dünya..” Ankette ilginç olan bir diğer konu ise ankete katılanlar içerisinde %77’lik bir çoğunluğu oluşturan ve Rusya’ya daha önce hiç gitmemiş olan katılımcıların, “Rusya’yı en kısa zamanda görmek istediklerini” vurgulamaları.. Yine bu kitlelerin ifadelerine göre; Rusya’yı bugüne kadar ziyaret edememiş olmalarındaki en büyük etken; “Rusya’ya vize almanın zor olması ve biraz da uzun sürmesi” ve dolayısıyla bu durumun; “Rusya’ya kısa zamanlı ve spontane bir geziyi imkansız kılması” olarak ifade ediliyor. Gündem Rusya Ekibi olarak olarak bizler de değerli okuyucularımızın kafasındaki “Rusya” algısını merak ederek www.GundemRusya.com adlı internet sitemizde bir anket oluşturduk. Büyük çoğunluğu Türkiye ve Rusya’da yaşayan vatandaşlarımızdan oluşan takipçilerimizin cevaplarının, Türkiye’de yaşayan insanların, Rusya hakkındaki algılarını ölçebilme 42

GÜNDEMRUSYA

adına bir fikir verebileceğini düşünerek hazırladığımız ankette, küresel algıya paralel sonuçlara ulaştık. Bu sonucun ortaya çıkmasında elbette yukarıda adı geçen ankette en çok cevaplanan şıkları kullanmamızın da payı yüksek. Gündem Rusya takipçilerinin katıldığı anket sonuçlarına göre ankete katılan her yüz kişiden 25’inin Rusya deyince ilk olarak aklına “Güzel Rus Kadınları” geliyor. “Rus Güzelliği”ni, %15 oy oranı ile “Kızıl Meydan” ve %14 oy oranıyla “Vodka” takip ediyor. Katılımcıların %12’si “Soğuk İklim ve Kar” cevabını tercih ederken, “Rus Edebiyatı”nı tercih edenlerin oranı da %11 seviyesinde kaldı. Diğer cevaplar ise; “Kalaşnikof ” %6, “Matruşka” %6, “KGB” %4, “Ortodoks Kilisesi” %3, “Borş Çorbası” %2 ve “Babuşkalar” %2 şeklinde sıralandı. *Momondo.ru seyahat arama motoru

GündemRusya takipçilerinin katıldı ı anket sonuçlarına göre ankete katılan her yüz ki iden 50’sinin Rusya deyince ilk olarak aklına “Güzel Rus Kadınları” geliyor. Итак, по результатам опроса, проведенного сайтом www. GundemRusya.com, выяснилось, что каждый второй опрошенный при слове «Россия» вспоминает о красивых русских женщинах.

хотели бы это сделать. Основная причина их «нерасторопности» состоит в трудностях с оформлением визы РФ в короткие сроки, что мешает спонтанно организовать поездку. Команда портала www.Gundem Rusya.com тоже решила спросить своих читателей о том, что приходит им в голову при слове «Россия». Мы подготовили анкету, в которой предложили нашим читателям, живущим в России и Турции, выбрать варианты ответов, которые наиболее верно отображают их восприятие России. Результаты

мы получили похожие на результаты опроса портала Momondo. ru: ведь мы использовали те же самые варианты ответов. Итак, по результатам опроса, проведенного сайтом www.GundemRusya. com, выяснилось, что каждый четвертый опрошенный при слове «Россия» вспоминает о красивых русских женщинах. Русскую красоту и Красную площадь выделили по 15% пользователей. У 14% читателей Россия ассоциируется с водкой. 12% отметили холодный климат и снег, чуть меньшее количество респондентов, 11% сказали, что первым им в голову при слове «Россия» приходит великая русская литература. По 6% опрошенных не представляют себе Россию без автоматов Калашникова и матрешек. 6% считают символом России КГБ. По 3% читателей ассоциируют Россию с борщом и куполами православных церквей и 2% отметили русских бабушек. Momondo.ru - туристический сайт, осуществляющий поиск авиабилетов, отелей и компаний по прокату автомобилей.

23X28_PRESTIGE_ILAN_021111.pdf

1

11/2/11

12:07 PM

A R A CI N IZ D A

F A R KI...

C

ARA Ç VE AKÜNÜN

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

“ALO AKÜ” HATTI: 444 1 457

O.S.B Oğuz Caddesi No:2 Sincan-ANKARA / TÜRKİYE [email protected]

GR GÜNDEM E

T M >>ГЮНДЕМ ОБРАЗОВАНИЕ

Дорога в giden yol... Москву... Moskova’ya

T

ürkiye ve Rusya sosyal, ekonomik ve kültürel çerçevede ili kileri her geçen gün geni letiyorlar. Türk ö renciler, son dönemde Rus diline ve Rusya’da e itime daha çok ilgi gösteriyorlar. Yurt dı ında kaliteli bir e itim almak için ülkeleri ehir hayatı, e itim ve kültür ba lamında tanımak lazım. lk sayımızda Moskova’daki en önemli yüksek ö renim kurumları ve onların kültürel yapısıyla ilgili bilgi veriyoruz...

44

GÜNDEMRUSYA

Т

урция и Россия постоянно расширяют свои отношения в рамках социальной, экономической и культурной жизни. В последные годы турецкие студенты интересуются русским языком и учёбой в России. Для того чтобы получить качественное образование за рубежом, человеку надо узнать о странах по поводу городской жизни, образования и культуры. В нашем первом номере мы даём информацию о самых крупных вузах Москвы и об их культурной структуре...

İsmek Konak Moskova’daki en iyi üniversiteler

щий классический университет России, один из центров науки и культуры. Назван в честь Михаила Васильевича Ломоносова в 1940 году. МГУ включает 15 научноисследовательских институтов, 39 факультетов, более 300 кафедр и 6 филиалов. В университете обучается около 35 тысяч студентов по программам бакалавриата, магистратуры, 5 тысяч аспирантов и 10 тысяч слушателей подготовительных отделений. На факультетах и в научно-исследовательских центрах работают 4 тысячи профессоров и преподавателей, около 5 тысяч научных сотрудников. МГУ особенно специализируется по программам математики, физики и экономики.

Moskova, Rusya’nın en önemli şehirlerinden biri. Başkent’te matematik, fizik, felsefe, tıp, hukuk ve ekonomi alanında kaliteli eğitim veren çok sayıda üniversite var. Onların en önemlilerini şöyle sıralayabiliriz: MGU(Lomonosov Moskova Devlet Üniversitesi): Rusya’nın en eski, en önemli ve ileri gelen klasik üniversitesi MGU, bilim ve kültür merkezlerinden biri. 1940 yılında Mihail Vasilyeviç Lomonov namına bu adı aldı. MGU’nun 15 bilimsel araştırma enstitüsü, 39 fakültesi, 300’den fazla kürsüsü ve 6 şubesi var. Üniversitede lisans ve yüksek lisans programlarında yaklaşık 35 bin, doktorada 5 bin ve hazırlık bölümlerinden 10 bin dinleyici okumaktadır. Fakültelerde ve bilimsel araştırma merkezlerinde 4 bin profesör ve öğretmen, yaklaşık 5 bin öğretim elemanı çalışmaktadır. MGU özellikle matematik, fizik ve ekonomi programlarında uzmanlaşıyor. Üniversite bünyesinde: v Rusya’nın en önemli kütüphanelerinden biri olan MGU Bilimsel Kütüphanesi, v MGU Özel Eğitim Bilim Merkezi, v MGU Öğrenci Tiyatrosu, v Zooloji Bilimsel Araştırma Merkezi, v MGU Bitki Müzesi, v Yaratıcı Kulüp, “Altın Ormanlar”, v MGU R. V. Hohlov Alpklup, v Coğrafya Bilimsel Eğitim Müzesi, v MGU Tarih Müzesi, v MGU Arşivi, v Rusya’nın en eski bilimsel botanik binası MGU Botanik Bahçesi, v MGU Bülteni-farklı fakültelerin süreli yayımları, v MGU Yat Kulübü bulunmaktadır. MGİMO(Moskova Devlet Diplomasi Ensitütüsü-Rusya Federasyonu Dışilişkiler Bakanlığı Üniversitesi): MGİMO, içinde uluslarası ilişkiler, bölgebilim, uluslararası hukuk, siyaset bilimi, kamu yönetimi, gazete-

Исмет Конак

При университете действуют: cilik ve halkla ilişkiler olmak üzere 12 eğitim dalında uzman yetiştiren Rusya üniversitelerinin önde gelenlerinden biri. Üniversite, eğitimin hukuki alanında büyük üçlünün içinde yer alıyor. MGİMO bünyesinde 6 enstitütü, 8 fakülte bulunmaktadır. Aynı zamanda üniversitede subay-askeri dilbilimci yetiştiren askeri kürsü var. Üniversite, en fazla yabancı devlet dili (53 yabancı dil) öğreten yüksek öğretim kurumu olarak Guiness Rekorlar Kitabı’na girdi.

Самые лучшие университеты в Москве Москва является одним самых крупных городов России. В столице действуют многочисленные университеты, имеющие качественное образование по математике, физике, философии, медицине, праву и экономике. Здесь мы приводим самые важные из них: МГУ(Московский Государственный Университет имени М. В. Ломоносова): Старейший, крупнейший и веду-

v Научная библиотека МГУ —

одна из крупнейших библиотек России, v Специализированный учебнонаучный центр МГУ, v Студенческий театр МГУ, v Научно-исследовательский зоологический музей, v Гербарий МГУ, v Творческий клуб «Золотые Леса», v Альпклуб МГУ имени Р. В. Хохлова, v Научно-учебный музей землеведения, v Музей истории МГУ, v Архив МГУ, v Ботанический сад МГУ— старейшее научное ботаническое учреждение России, v Вестник МГУ — периодические издания разных факультетов МГУ, v Яхт-клуб МГУ, МГИМО(Московский государственный институт международных отношений - Университет Министерства иностранных дел Российской Федерации): МГИМО-один из ведущих российских вузов, готовящий специалистов по 12 образовательным программам, в том числе международные отношения, регионоведение, международное право, политология, государственное управление, журналистика и связи ГЮНДЕМ РУСЬЯ

45

GÜNDEM E

TM

Üniversitedeki farklı öğrenci organizasyonları şöyle: v MGİMO Öğrenci Kulübü, v MGİMO Öğrenci Birliği, v Bilimsel Öğrenci Topluluğu bünyesinde: * MGİMO “Debatı”(tartışmalar) Kulübü, * Kulüp “Ekonomikus”(2009 yılında kuruldu), * Kulüp “Solo”, * Entelektüel Oyunlar Kulübü * Kulüp “Ruskoe Slovo”(Rusça kelime) * Kulüp “Uluslararası Enerji Politikası” * MGİMO Buisness Kulübü(2001 yılında kuruldu) * MGİMO Türk Kulubü, v Kardeşlik Sovyeti bünyesinde: * MGİMO Azeri Kardeşliği, * MGİMO Ermeni Kardeşliği, * MGİMO Gürcü Kardeşliği, * MGİMO Alman Kardeşliği, NİU VŞE (Ulusal Araştırma Üniversitesi- “Ekonomi Yüksek Okulu”): NİU VŞE, Rusya’nın en önemli, en prestijli önde gelen üniversitelerinden biri. 1992’de “Devlet Üniversitesi-Ekonomi Yüksek Okulu” olarak kuruldu. 2009 yılında Ulusal Araştırma Üniversitesi statüsüne kavuştu. 2010’da ise Ekonomi Yüksek Okulu’nda Rusya’nın ilk akademik doktorası açıldı. Üniversitenin profili, sosyal-ekonomik, beşeri bilimler, aynı şekilde matematik ve bilişimden olu-

şuyor. Üniversite bünyesinde 20’den fazla fakülte ve bölüm var. Askeri kürsü var. Saint Petersburg, Nijniy Novgorod ve Perm’de 3 şubesi var. MFTİ(Moskova Fizik-Teknik Enstitüsü - devlet üniversitesi) MFTİ, Moskova bölgesinde, Moskova’da Dolgoprud ve Jukov’da bulunan Rus üniversitesi, ağırlıklı olarak teknik alanda 39 ulusal araştırma üniversitesinden biri. Aynı şekilde fizik teknik okulu olarak biliniyor. Onu bazen Rus MİT’i(Massachusett Teknoloji Enstitüsü) olarak adlandırıyorlar. Uygulamalı matematik, teorik ve uygulamalı fiziğin en yeni alanlarında çalışmak için öğrenci ve mühendis yetiştirme amaçlı “fizikteknik sistemi”, MFTİ’deki eğitim sürecinin ayırt edici özelliğidir. Aynı şekilde günümüzde “sistem analizi ve yönetim”, “bilişim ve hesaplama tekniği”, “bilgisayar güvenliği” alanlarında uzmanlar yetiştirmektedir. REA(Rusya G. V. Plehanov Ekonomi Üniversitesi) REA ekonomi, ticaret bilimi, teknik ve teknoloji alanlarında yüksek kalitede uzman yetiştirme ve yeniden eğitme üzerine en önemli eğitim ve bilim merkezidir. Üniversite bünyesinde üniversite öncesi eğitim, siyaset bilimi ve hukuk, uluslararası ekonomik ilişkiler, ekonomi ve matematik, genel ekonomi, uzaktan eğitim, çalışma, bilişim, ticare bilimi ve satış, yönetim, mühendislik ve ekonomi,

собщественностью. По юридическому направлению подготовки, вуз входит в так называемую Большую тройку. В состав университета входят шесть институтов, восемь факультетов. Также в университете действует военная кафедра, осуществляющая подготовку офицеров - военных лингвистов. Официально занесен в Книгу рекордов Гиннесса как вуз с преподаванием самого большого количества государственных иностранных языков (53 иностранных языка). В университете существуют различные студенческие организации: v Студенческий союз МГИМО, v Ассоциация студентов МГИМО, v В рамках Научно-Студенческого Сообщества, o Клуб «Дебаты» МГИМО o Клуб «Экономикус» (основан в 2009 году), o Клуб «Соло», o Клуб Интеллектуальных

46

GÜNDEMRUSYA

игр,

o Клуб «Русское слово», o Клуб «Международная

энергетическая политика»,

o Бизнес Клуб МГИМО (основан в 2001 году),

o Турецкий Клуб МГИМО

(не является землячеством), v В рамках Совета Землячеств [1]: o Азербайджанское землячество МГИМО, o Армянское Сообщество МГИМО, o Грузинский клуб МГИМО, o Немецкое землячество МГИМО, НИУ ВШЭ(Национальный исследовательский университет «Высшая школа экономики»): НИУ ВШЭ-один из крупнейших, ведущих и самых престижных университетов России. Был основан в 1992 году как «Государственный университет — Высшая школа экономики» (ГУ-ВШЭ). В 2009 году получил статус Нацио-

ГЮНДЕМ ОБРАЗОВАНИЕ нального исследовательского университета, а в 2010 году в Высшей школе экономики была открыта первая в России академическая аспирантура. Профиль университета — социально-экономические, гуманитарные науки, а также математика и информатика. В составе университета свыше двадцати факультетов и отделений. Есть военная кафедра. Университет имеет 3 филиала: в СанктПетербурге, Нижнем Новгороде и Перми. МФТИ (Московский физикотехнический институт - государственный университет):

pazarlama, bankacılık ve sigortacılık, vergilendirme, borsa ve finans fakülteleri var. Üniversitede 160’ın üstünde profesör, öğretim üyesi, 550’den fazla doçent ve öğretim elemanı var.

teknik üniversitelerden biri, Avrupa’nın önde gelen teknik yüksek öğretim kurumlarından biri, bilim merkezi, Rusya halklarının kültürel mirasının değerli objesi.

MGTU(Moskova N.E. Bauman Devlet Teknik Üniversitesi) MGTU, Rusya’daki ilk ve en önemli

Moskova’daki yüksek öğretim kurumlarının eğitim seviyesini reytinglerde şu şekilde görebiliriz:

МФТИ -Российский университет в Долгопрудном и Жуковском, Московской области и в Москве, преимущественно технической направленности, один из 39 национальных исследовательских университетов. Также известен как Физтех. Иногда его называют «русским MIT». Отличительной чертой учебного процесса в МФТИ является «система Физтеха», нацеленная на подготовку учёных и инженеров для работы в новейших областях прикладной и теоретической физики, прикладной математики. В настоящее время также готовятся специалисты по направлениям «Системный анализ и управление», «Информатика и вычислительная техника», «Компьютерная безопасность». РЭА(Российский Экономический Университет имени Г.В.

Плеханова): РЕА-это крупнейший учебный и научный центр по подготовке и переподготовке специалистов высшей квалификации в области экономики, товароведения, техники и технологии. В составе университета: факультеты - финансов, биржевого дела и налогообложения, банковского и страхового дела, маркетинга, инженерно-экономический, менеджмента, товароведения и торговли, информатики, бизнеса, дистанционного обучения, общеэкономический, экономикоматематический, международных экономических отношений, политологии и права, довузовской подготовки. В Университете работает свыше 160 профессоров, докторов наук, более 550 доцентов и кандидатов наук. МГТУ(Московский государственный технический университет им. Н. Э. Баумана): МГТУ— первый и один из крупнейших технических университетов в России, один из ведущих технических вузов Европы, научный центр, особо ценный объект культурного наследия народов России. Уровень образования вузов Москвы в рейтингах представлен следующим образом:

1.sıra

II. sıra

III. sıra

yıl

Açıklama

MGU

NUV E

SPBGU

2011

«4 International Colleges & Universities», Rusya yüksek öğretim kurumları reytingi

2011

MGU

NUV E

SPBGU

2010

«Webometrics», Rusya yüksek öğretim kurumları reytingi

2010

MFTİ

MGİMO

NUV E

2010

«R A Novosti», EGE’nin puan sıralamasına göre Rusya yüksek öğretim kurumları reytingi

2010

NUV E

MGU

REA

2008

Jurnal «Pryamıe invesitçii», Mezunların kazanç seviyesine göre Rusya yüksek öğretim kurumları reytingi

2008

GU

NUV E

REA

2008

Jurnal «Pryamıe invesitçii», Rusya’nın en prestijli yüksek öğretim kurumları

2008

NUV E

MGU

MGTU

2007

« mersant», Rusya’nın en popüler yüksek öğretim kurumları,

2007

I

II

III «4 International Colleges & Universities», «Webometrics»,

«

«

», «

»,

«

»,

»,

ГЮНДЕМ РУСЬЯ

47

GR

GÜNDEM GÖRÜ >>МНЕНИЕ

GÖRÜŞ

Saratov ve Rusya Sosyal Bilimler Devlet Üniversiteleri, Dönü ümlü Ö renci

Fatih üniversitesi Rus Dili ve Edebiyatı bölümünde burslu olarak eğitim gördüm. Üniversitemin Rusya ile anlaşması sayesinde 3. sınıfın 2. döneminde Saratov Devlet Üniversitesi’nde, 4. sınıfın 1. döneminde ise Rusya Sosyal Bilimler Devlet Üniversitesi’nde eğitim aldım.

H

em Saratov’dan hem de Rusya Sosyal Bilimler Devlet Üniversitesi’nden memnun bir şekilde ayrıldım. Her iki üniversitenin de bana çok şey kattığına inanıyorum. Özellikle Saratov bünyesinde bulunan Türk Dili ve Kültür Merkezi kendimizi geliştirmemiz için yoğun bir program düzenledi. Hem üniversitede Rus öğrencilerle birlikte derslere girdik, hem de bu merkezde bulunan öğretmenler açıklarımızı kapatmamız için özel dersler verdi. Türk eğitim sistemiyle Rus eğitim sistemini karşılaştıracak olursam, Rusya’da eğitimin oturmuş olduğunu söyleyebilirim. Maalesef, Türkiye’de eğitim sistemi henüz istediğimiz yerde değil. Bir Türk için Rusya’da öğrenci olmanın bir sürü avantajı var. Farklı bir ülkede, farklı kültüre sahip olan insanlarla aynı sıraları paylaşmak benim için eğlenceliydi. Kitaplardan okuduğumuz çoğu şeyi canlı olarak görme imkânı buldum. Soğuk olarak bilinen Rusların aslında soğuk görünümlü ama sıcakkanlı olduklarını öğrendim. Oradan edindiğim arkadaşlıklarım hala devam ediyor. Üniversite ortamında en çok zorluk çektiğim konu ise, hocalara isim ve soy isimle birlikte hitap edilmesiydi. Ben bunu bir türlü beceremedim. Ya yanlış telaffuz ettim, ya da soy isimlerini karıştırdım. Neyse ki, yabancı öğrenci olduğum için hocalar bu konuda anlayışlı davrandılar bana. Şehirdeki sosyal hayat, Müslüman bir Türk kızı için fazla hareketliydi. Genelde Türk kızları evde ya da bir kafede arkadaşlarıyla oturup çay içmeye alışık olduğu için, öğrencilerin sürekli müzelere, konserlere, 48

GÜNDEMRUSYA

tiyatrolara vs. gitmesi pek alışılageldik bir durum değil. Rusya’da öğrenci olmamın bir diğer katkısı ise okuma alışkanlığı kazanmış olmam. Otobüste, metroda, ders saatini beklerken koridorlarda bile sürekli okuyan insanları görmem, beni daha çok okumaya teşvik etti. Hep olumlu şeylerden bahsettim aslında. Mesela, Kurban bayramını Rusya’da geçirmiş olmam beni çok hüzünlendirdi. Türkiye’de herkes aileleriyle birlikte tatildeyken, Rusya’da okula gidip ders dinlemek çok zordu benim için. Kısacası, Rusya’da öğrenci olmak her şeye rağmen çok güzeldi ama bu tür dezavantajlarının bulunduğunu da belirtmek isterim.

, , ,

Я

. ,

очень довольна и Саратовским университетом, и РГГУ. Я считаю, что оба университета дали мне очень многое. Особенно Центр турецкого языка культуры при Саратовском университете, который подготовил для нас очень насыщенную развивающую программу. Посещали обычные занятия мы вместе с русскими студентами, а Турецкий центр помогал нам освоить то, что мы не успели понять. Если сравнивать системы образования России и Турции, то могу сказать, что в России система обучения более устоявшаяся. К сожалению, в Турции образование еще не на том уровне, о котором стоит мечтать. У турецкого студента в России есть очень много преимуществ. Учиться в другой стране вместе с ребятами,

–

.

-

у которых абсолютно другая культура, для меня – отличный опыт. У меня была замечательная возможность увидеть вживую все то, о чем мы читали в книгах и учебниках. Я узнала, например, что русские, которых все считают холодными и неприветливыми, на самом деле очень общительные и жизнерадостные. Я до сих пор общаюсь и дружу с этими ребятами. В университете же мне сложно было обращаться к преподавателям по имени-отчеству. Никак не получалось у меня произнести все правильно: либо в произношении ошибалась, либо имена путала. Но преподаватели, за что спасибо им огромное, относились ко мне с пониманием, ведь я иностранка. Культурная жизнь в российском городе для турецкой студенткимусульманки была довольно активной. Ведь турчанки привыкли встречаться с подружками у когонибудь дома или в кафе и беседовать за чашкой чая. А здесь мне непривычным показалось то, что студенты постоянно ходят в музеи, театры, на выставки. Другим плюсом моей студенческой жизни в России стала привычка к чтению. То, что я видела множество читающих людей в автобусах, метро, а в университетских коридора ребята сидели и читали, ожидая занятий, мотивировало меня к тому, чтобы больше читать. Почему-то только положительные моменты приходят в голову. Но, например, в России я в одиночестве провела Курбан-байрам, это меня очень расстроило. В то время, как в Турции в это время у всех каникулы и выходные, и все проводят эти дни со своими семьями, я должна была идти в университет и слушать лекции. Но в общем, несмотря ни на что, быть студенткой в России было очень здорово. Стоит отметить только, что были все-таки некоторые отрицательные моменты, связанные в основном с религией.

Институт международного образования Эдурус приглашает на курсы иностранных языков KOLAY

-

-

-

-

-

: ekerhane Mahallesi, Eski ehir Yolu, Kerim Kadıhan hanı Kat:2, Alanya Antalya, Turkey : 0242 513 4112 (web sitesi) : www.edurus.com.tr

GR GÜNDEMENERJ

Maliyeti 12 milyar dolar’dan fazla olan 765 mil uzunluğundaki Nord Stream boru hattı, Rusya’nın gaz devi Gazprom’a göre Rusya’yı Baltık deniz yatağı üzerinden doğrudan Avrupa Birliği’ne bağlıyor.

ГЮНДЕМ ЭНЕРГЕТИКА

Yeni Doğalgaz BORU HATTI

Ukrayna’ya Uğramıyor Rusya ile Ukrayna arasındaki gaz sorunu, kuşkusuz son yılların en çok konuşulan küresel konularından birisi. 1991’de Sovyet Birliği’nin çöküşünden beri, iki ülke arasındaki ilişkilerde enerji fiyatlarıyla ilgili ihtilaf hep ana problemini teşkil etti. Rusya ve Ukrayna arasında doğalgaz fiyatları ile ilgili tartışmaların tavan yaptığı bir zamanda, Rus Başbakan Vladimir Putin 6 Eylül’de yeni bir doğalgaz boru hattının açılışını yaptı. Putin’in flaşlar önünde açılışını yaptığı boru hattı, Rusya-Finlandiya sınırında bulunan Portovaya kompresör istasyonunda ilk Nord Stream boru hattına gaz pompalamaya başladı.

M

aliyeti 12 milyar dolar’dan fazla olan 765 mil uzunluğundaki Nord Stream boru hattı, Rusya’nın gaz devi Gazprom’a göre Rusya’yı Baltık deniz yatağı üzerinden doğrudan Avrupa Birliği’ne bağlıyor. Nord Stream hissedarlar komitesi başkanı olan Eski Alman Lider Gerhard Schroder’le kadeh kaldıran Putin, Almanya’ya teslim edilecek olan enerjinin yalnızca Avrupa enerji sektörüne değil, aynı zamanda dünya enerji sektörüne de somut bir katkı sağlayacağını düşünüyor. 50

GÜNDEMRUSYA

Yeni boru hattı projesinde yer alan aktörlerin payı ise şöyle; Gazprom Nord Stream AG (Rusya)

%51

BASF SE/Wintershall Holding (Almanya)

%15

E.ON Ruhrgas AG (Almanya)

%15

N.V. Nederlandse Gasunie (Hollanda)

%9

GDF Suez S.A (Fransa)

%9

Bugüne kadar Rusya, doğalgazı Ukrayna üzerinden gönderebiliyordu ve iki ülke arasında yaşanan gerginlikler, Avrupa’yı soğukla baş başa bırakıyordu. Ancak, Nord Stream yıllık 55

B. Alper Büyükarslan

Б. Альпер Бююкарслан

milyon metre küp doğalgazı önümüzdeki 50 yıl boyunca yalnızca Almanya’ya değil, aynı zamanda Fransa, İngiltere, Hollanda ve Danimarka’ya da sağlayacak. Putin, Ukrayna’nın şimdiye kadar olan ‘transit ülke’ statüsünün ortadan kalktığını “Herhangi bir transit ülke, bu transit olma özelliğinden faydalanma eğiliminde olmuştur. Bu ayrıcalık artık ortadan kalkıyor” sözleriyle ifade etti. Rusya’nın enerji sektöründen sorumlu olan Başbakan Yardımcısı İgor Seçin, Rusya ve Ukrayna arasındaki mevcut anlaşmazlıklar göz önünde bulundurulursa, projeye yeni hatlar eklenebileceğini açıkladı. Peki, Ukrayna ‘transit ülke’ statüsünü kaybederse, Rusya’nın gaz ihracı konusunda da etkisini tamamen kaybeder mi? Bu soruya enerji uzmanları, yeni nakil rotalarının açılmasına rağmen Ukrayna’nın gelecek yıllarda Rusya’nın gaz ihracında çok önemli bir rol oynayacağı şeklinde cevap veriyor. Ukrayna ile enerji krizi! 2006 yılında, Rusya’nın, ödemesi gereken

« ,

12

», « ,

»,

765

.

1991

. ,

,

-

.

В период, когда споры между Россией и Украиной о цене на газ достигли критической отметки, 6 июля этого года премьер-министр России провёл торжественное открытие нового газопровода. Представленный Путиным средствам массовой информации газовый трубопровод «Северный поток», по которому уже началось осуществление подачи газа, находится на границе России с Финляндией, а газ идет на экспорт через газокомпрессорную станцию «Портовая».

П

о мнению газового гиганта России «Газпрома», «Северный Поток», протяжённость которого составляет 765 миль, а бюджет более 12 миллиардов долларов, напрямую связывает Россию с Европейским Союзом по дну Балтийского моря . Поднимая бокал с главой комитета акционеров «Северного Потока», бывшим лидером Германии Герхардом Шродером, Путин сказал о том, что природный газ, который будет поставляться посредством данного трубопровода в Германию, привнесёт ощутимый вклад не только в европейский, но и в мировой энергетический сектор. Распределение паев среди акционеров проекта

выглядит следующим образом: Nord Stream AG ( BASF SE/Wintershall Holding ( E.ON Ruhrgas AG ( ) N.V. Nederlandse Gasunie ( GDF Suez S.A ( )

)

%51

)

%15 %15

)

%9 %9

До сегодняшнего дня Россия поставляла природный газ транзитом через Украину, но из-за напряжений, которые наблюдались между двумя странами, Европа была брошена на произвол судьбы в борьбе с холодами. Теперь же, благодаря «Северному Потоку», в течение следующих 50 лет не только Германия, но и Франция, Англия, Голландия и Дания будут обеспечены подачей газа, объем которого составит в общей ГЮНДЕМ РУСЬЯ

51

GÜNDEMENERJ ГЮНДЕМ ЭНЕРГЕТИКА

bedeli ödemediği için Ukrayna’ya gaz vermeyi kesmesiyle artan RusyaUkrayna enerji krizi üzerine Ukrayna da bu kesintiye karşılık olarak Rusya’nın Avrupa’ya olan gaz sevkiyatına el koydu. Ancak üç yıl sonra gaz savaşı eşi görülmemiş bir boyuta ulaştı. Avrupa’da alışılmadık derecede soğuk geçen birkaç kış haftası boyunca, çoğu Avrupalı tüketici, birbiriyle adeta kapışan ve asla geri adım atmayan iki Sovyet ülkesi arasındaki kriz nedeniyle donma noktasına geldi. Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç şu anda gözaltında tutulan eski Başbakan Yuliya Timoşenko tarafından 2009 yılında Rusya’yla imzalanan gaz anlaşmasının ülkesi için dezavantajlı olduğunu öne sürüyor. Yanukoviç, Rusya’yla bu konuda yapılan müzakerelerin ‘nafile’ olduğuna inansa da bu konudaki tepkisini “Neyle cezalandırıldığımızı bilmek istiyoruz. Yıllık olarak 5 ila 6 milyar dolar daha fazla bir bedel ödüyoruz. … Ülkenin ulusal bütçesinin yaklaşık olarak %20’si Rus gazına harcanıyor. Bu hiç adil değil ve ekonomimiz bu bedeli uzun süre karşılayamaz. Almanlar ne ödüyorsa biz de aynısını ödemek istiyoruz” sözleriyle dile getiriyor. Yanukoviç’in bu konudaki sert tepkilerine karşılık Gazprom Başkanı Aleksey Miller’ın cevabı hızlı ve biraz da alaycı oldu; “Polonya, Ma52

GÜNDEMRUSYA

caristan, Türkiye ve Romanya’daki tüketicilere göre Ukrayna daha az miktarda gaz alıyor. Ukraynalı partnerlerimizin ‘Ucuz Rus Gazı’ adlı bir trene bindikleri ve hangi istasyonda ineceklerini bilmedikleri yönünde bir izlenim görüyoruz; çıkmaz bir sokağa yönelmiş olabileceklerinin farkında değiller. Kontratta olan ne varsa, 2019 yılının sonuna (sona erme tarihi) kadar tamamlanmak zorunda”. Batılı hükümetler, Rusya’nın daha az zengin olan komşularına ekonomik konularda baskı uygulamasını ve eski Sovyet ülkelerine politik iradesini empoze etme noktasında enerji kaynaklarını bir silah olarak kullanmasını tekrar tekrar eleştirirken, Rusya bu ithamları reddediyor.

сложности 55 миллионов кубометров в год.

в огонь в энергетическом кризисе между двумя странами.

Путин сообщил о том, что Украина, которая до сегодняшнего момента считалась «транзитной страной» теперь лишается такого статуса. «Любая транзитная страна имеет потенциальную возможность воспользоваться своим транзитным положением. Теперь у них такой привилегии уже не будет», - заявил Путин. Заместитель премьер-министра, ответственный за российский энергетический сектор Игорь Сечин заметил, что в процессе рассмотрения существующих между Россией и Украиной разногласий, могут быть добавлены новые газопроводные линии. Хорошо, но если Украина потеряет статус «транзитной страны», потеряет ли она также на 100% своё влияние на российский экспорт газа? На этот вопрос специалистыэнергетики высказывают мнение о том, что, несмотря на открытие новых линий для транспартировки газа, Украина в течение будущих нескольких лет будет продолжать играть важную роль в сфере российского газового экспорта.

Спустя 3 года «газовая» война приобрела беспрецедентные масштабы. В Европе, во время нескольких, непривычных ей холодных зимних недель, большинство европейских потребителей замерзали из-за кризиса междву двумя бывшими советскими странами, которые никак не хотели прийти к компромиссу.

Энергетический кризис с Украиной! В 2006 году из-за своевременной неуплаты Украиной поставленного Россией газа, Россия прекратила поставки природного газа в Украину. Украина же в ответ на это присвоила себе право прекращать транзит российского газа в Европу, тем самым подлив масло

Президент Украины Виктор Янукович отстаивает мнение о том, что газовый контракт, подписанный в 2009 году экс-премьерминистром Юлией Тимошенко, которая в настоящий момент находится под арестом, был невыгодным для Украины. Несмотря на уверенность Януковича в том, что по данному вопросу переговоры с Россией «бесполезны», он комментирует эту проблему следующим: «Мы бы хотели знать, за что мы платим пеню. В год мы переплачиваем 5-6 миллиардов долларов. ... 20% бюджета страны идёт на оплату российского газа. Это совершенно несправедливо и наша экономика долго этого не выдержит. Мы хотим платить столько же, сколько платит Германия». На это жёсткое заявление Януковича глава Газпрома Алексей Миллер дал мгновенный и несколько саркастический ответ: «По мнению потребителей Польши, Венгрии, Турции и Румынии, Украина получает меньше газа. Мы сейчас наблюдаем то, как наши украинские партнёры сели в поезд под названием «Дешёвый Российский Газ» и не знают, на какой станции им сойти; они не понимают, что идут по неверному, тупиковому пути. Всё, что отражено в существующем контракте, должно быть выполнено до истечения срока контракта, то есть до конца 2019 года». Россия отрицает постоянные обвинения западных правительств в том, что она оказывает давление на своих соседей с более слабой экономикой, навязывает им свою волю и использует свои энергетические ресурсы в качестве политического оружия.

ZDRAVOOKHRANEN YE

Mobilya Ba lantı Elemanları ve Aksesuarları Fuarı

2011

Uluslararası Sa lık, Medikal Ekipman ve laç Fuarı

www.meb-expo.ru

MOSKOVA MEBEL 2011

EKONOM >>ГЮНДЕМ ЭНЕРГЕТИКА

www.messe-duesseldorf.de

POWER ELECTRON CS

RUSYA FUAR

ВЫСТАВКА РОССИИ

Enerji ve Güç Fuarı

www.powerelectronics.ru

ICCX

Russia 2011

Uluslararası Beton Fuarı

www.ad-media.de

Mechanical Engineering & Metalworking 2011 Uluslararası Makine Mühendisli i ve Metal leme Fuarı 7 - 9 Aralık 2011

www.expokazan.ru ГЮНДЕМ РУСЬЯ

53

GR

GÜNDEM PORTRE >>ГЮНДЕМ ПОРТРЕТ İsmet Konak

Rusya’nın kurtarıcısı:

Спаситель России:

“Aleksandr Yaroslaviç Nevskiy (1221-1263)—12361251 yıllarında Novgorod kneziydi (Prens). 1252 yılından itibaren Vladimir büyük knezi oldu. Knez Yaroslav Vsevolodoviç’in oğlu. İsveçlere (Neva çarpışması 1240) ve Alman şövalyelerine (buz muhaberebesi) karşı zaferler kazandı. Rus Ortodoks Kilisesi tarafından azizlik mertebesine yükseltildi.”

« —

Aleksandr Nevskiy

N

evskiy’nin doğumu ve ailesi

Исмет Конак

Александр Невский

1240) 1242)

.

1252.

Р

1236-51, (

(1221-1263)

-

( .

.»

-

ождение и семья Невского

Aleksandr Nevskiy 1221’de doğdu, 1263 yılında vefat etti. Nevskiy, Knez Yaroslav Vsevolodoviç ve Knez Mstislav Udatnıy’ın kızı Prenses Feodosiya’nın ailesinde dünyaya geldi. Aleksandr Nevskiy ile ilgili ilk belgeler 1228 yılına ait. Novgorod’ta knezlik yapan Yaroslav halkla sorun yaşadı ve eski yurdu olan Pereyaslavl-Zaleskiy’e dönmek zorunda kaldı. Ayrılmasına rağmen iki küçük yaştaki oğlunu Fedor ve Aleksandr’ı Novgorod’ta güvenilir boyarların velayetine bıraktı. Fedor’un ölümünden sonra Aleksandr, Yaroslov Vsevolodoviç’in en yaşlı oğlu oldu. 1236 yılında Novdogorod knezliğine atandı, 1239 yılında ise Poloçlu prenses Aleksandra Bryaçislavna ile evlendi.

Александр Невский родился в 1221 году, а скончался в 1263 году. Невский родился в семье князя Ярослава Всеволодовича и княгини Феодосии, дочери князя Мстислава Удатного (Удалого). Первые сведения об Александре относятся к 1228, когда Ярослав Всеволодович, княживший в Новгороде, вступил в конфликт с горожанами и вынужден был отъехать в Переяславль-Залесский, свой родовой удел. Несмотря на свой отъезд, он оставил в Новгороде на попечении доверенных бояр двух своих малолетних сыновей Федора и Александра. После смерти Федора Александр становится старшим сыном Ярослава Всеволодовича. В 1236 он был посажен на новгородское княжение, а в 1239 женился на полоцкой княжне Александре Брячиславне.

Neva’da zafer

Победа на Неве

15 Temmuz 1240 yılında İjor Nehri ağzında Neva kıyısında, İsveç’in gelecekteki yöneticisi Yarl Birger’in önderlik ettiği İsveç ordusuna karşı Nevskiy’nin kazandığı zafer, genç kneze genel bir ün kazandırdı. Özellikle bu zaferi için Knezi, Nevskiy olarak adlandırdıkları söylense de bu takma ad, ilk defa 14. yüzyıla ait kaynaklarda yer almaya başladı. Bilindiği üzere knezin bazı torunları da Nevskiy adını taşımışlar.

Alman tehlikesi: buz üzerinde muharebe Bu arada Novgorod’u batıdan yeni bir tehlike sardı. Baltık’taki Alman haçlılarını ve Revel’deki Danimarkalı şövalyeleri toplayan Litvanya, Novgorod topraklarını işgal etti. Novgorod’tan Yaroslav Vsevvolodoviç’e yardım için elçi gönderildi. Buradan Novgorod’a oğlu Andrey Yaroslaviç’in yönetiminde olan, sonra da Aleksandr’ın başa getirildiği silahlı bir birlik gönderdi. Aleksandr, Şövalyeler tarafından alınmış Koporye ve Vodskaya Zemlya’yı kurtardı, sonra Pskov’daki Alman garnizonunu dağıttı. Riga’dan gelen şö-

54

GÜNDEMRUSYA

Всеобщую славу молодому князю принесла победа, одержанная им на берегу Невы, в устье реки Ижоры 15 июля 1240 над шведским отрядом, которым командовал будущий правитель Швеции ярл Биргер. Считается, что именно за эту победу князя стали называть Невским, но впервые это прозвище встречается в источниках только с XIV века. Известно, что некоторые потомки князя также носили прозвище Невских.

Немецкая угроза

Тем временем над Новгородом нависла новая угроза с запада. Ливонский орден, собрав немецких крестоносцев Прибалтики, датских рыцарей из Ревеля, вторгся в пределы новгородских земель. Из Новгорода было отправлено посольство к Ярославу Всеволодовичу с просьбой о помощи. Тот направил в Новгород вооруженный отряд во главе со своим сыном Андреем Ярославичем, которого вскоре заменил Александр. Он освободил занятое рыцарями Копорье и Водьскую землю, а затем выбил из Пскова немецкий гарнизон. Вышед-

Подготовил: Исмет Конак

Nevskiy НЕВСКИЙ

Hazırlayan: İsmek Konak

15 Temmuz 1240 yılında İjor Nehri ağzında Neva kıyısında, İsveç’in gelecekteki yöneticisi Yarl Birger’in önderlik ettiği İsveç ordusuna karşı Nevskiy’nin kazandığı zafer, genç kneze genel bir ün kazandırdı.

Всеобщую славу молодому князю принесла победа, одержанная им на берегу Невы, в устье реки Ижоры 15 июля 1240 над шведским отрядом, которым командовал будущий правитель Швеции ярл Биргер. ГЮНДЕМ РУСЬЯ

55

GR GÜNDEM PORTRE

valyeler, Nevksiy’in Çudskoye Ozera üzerinden geçen birliklerini Litvanya sınırına götürmeye zorlayarak Domaş Tverdislaviç’in öncü Rus alayını ortadan kaldırdı. İki taraf, kararı verilmiş muhabere için hazırlıklarını yaptı. Muharebe, Çudskoe Ozero’nın buzlarında, Voronniy Kamen’de 5 Nisan 1242 yılında meydana geldi ve tarihe Ledovoe Poboişe (Buz muhaberesi) diye geçti. Alman şövalyeler yenildi.

Büyük Knezlik ünvanını verdi. Fakat Tver Knezi Daniil Romanoviç, kardeşi Yaroslavl ve Galiç Knezi tarafından desteklenen Aleksandr’ın kardeşi Andrey Yaroslaviç, Batu Han’ın kararına itaat etmeyi reddetti.

шие из Риги рыцари, уничтожили передовой русский полк Домаша Твердиславича, вынудив Невского отвести свои отряды к границе Ливонского ордена, проходившей по Чудскому озеру. Обе стороны

Aleksandr Nevskiy’nin başarılı askeri faaliyetleri, uzun süre Rusya’nın batı sınırlarının güvenliğini sağlamıştı, fakat doğuda Rus knezleri daha güçlü bir düşman (MoğolTatarlar) önünde boyun eğdiler. 1243 yılında Moğol Devleti’nin (Altın Orda) batı tarafının yöneticisi Batu Han, ele geçirilmiş Rus topraklarının yönetimi için Vladimir büyük knezlik ünvanını Aleksandr’ın babası Yaroslav Vsevolodoviç’e verdi. Moğolların büyük hanı Güyük, büyük knezi 30 Eylül 1246 yılında beklenmedik bir şekilde hayatını kaybettiği başkent Karakurum’a çağırdı. O zaman büyük knezin çocukları Aleksandr ve Andrey, Karakurum’a çağrıldılar. Yaroslaviçler Moğolistan’a vardıklarında, Güyük Han öldü, Karakurum’un yeni sahibi Ogul - Gamış Han, Andrey’i büyük knez olarak atadı; Aleksandr da yıkılmış Rusya’nın ve Kiev’in yönetimini aldı. Neyse ki 1249 yılında kardeşler anavatana dönebildiler.

В 1252 году в Каракоруме ОгульГамиш была свергнута новым великим ханом Мункэ (Менгке). Воспользовавшись этим обстоятельством и решив отстранить от великого княжения Андрея Ярославича, Батый вручил ярлык великого князя Александру Невскому, который был срочно вызван в столицу Золотой Орды город Сарай. Но младший брат Александра, Андрей Ярославич, поддержанный братом Ярославом, тверским князем, и Даниилом Романовичем, галицким князем, отказался подчиниться решению Батыя.

1252 yılında Karakurum’da OgulGamış, yeni Büyük Han Mengü tarafından devrildi. Batu Han, bu durumdan yararlanarak ve Andrey Yaroslaviç’i büyük knezlikten uzaklaştırmaya karar vererek, Altın Orda başkenti Saray’a acilen çağrılan Aleksandr Nevskiy’e

1262 yılında han temsicilerinin öldüğü ve tatar tacirlerinin kovulduğu Suzdal şehirlerinde isyanlar baş gösterdi. Aleksandr Nevskiy, Berke Han’dan af dilemek için bizzat kendisi hediyelerle Orda’ya gitti. Han,

GÜNDEMRUSYA

Успешные военные действия Александра Невского надолго обеспечили безопасность западных границ Руси, но на востоке русским князьям пришлось склонить голову перед гораздо более сильным врагом — монголо-татарами. В 1243 году хан Батый, правитель Золотой Орды, западной части монгольской державы, вручил ярлык великого князя владимирского на управление покоренными русскими землями отцу Александра Ярославу Всеволодовичу. Великий хан монголов Гуюк призвал великого князя в свою столицу Каракорум, где 30 сентября 1246 года Ярослав неожиданно скончался. Тогда в Коракорум были вызваны его сыновья — Александр и Андрей. Пока Ярославичи добирались до Монголии, сам хан Гуюк умер, и новая хозяйка Каракорума ханша Огуль-Гамиш решила назначить великим князем Андрея, Александр же получал в управление опустошенную южную Русь и Киев. Лишь в 1249 году братья смогли вернуться на родину.

Aleksandr ve Orda

56

Александр и Орда

стали готовиться к решающему сражению. Оно произошло на льду Чудского озера, у Вороньего камня 5 апреля1242 и вошло в историю как Ледовое побоище. Немецкие рыцари были разгромлены.

В 1262 году вспыхнули волнения в суздальских городах, где были перебиты ханские баскаки и выгнаны татарские купцы. Чтобы умилостивить хана Берке, Александр Невский лично отправился с дарами в Орду. Хан удерживал князя подле себя всю зиму и лето; только осенью Александр получил возможность вернуться во Владимир, но по дороге занемог и 14 ноября 1263 году скончался в Городце. Тело его было погребено во владимирском монастыре Рожде-

ГЮНДЕМ ПОРТРЕТ

onu tüm kış ve yaz boyunca yanında tuttu. Aleksandr ancak sonbaharda Vladimir’e dönme imkanı buldu, fakat yolda hastalandı ve 14 Kasım 1263 yılında Gorodçe’de öldü. Naaşı, Vladimir Manastırı’nda(Rojdestvo Borodiçı) duruyor. Aleksandr Nevskiy’in azizlik mertebesine yükselmesi Daha 1280 yıllarında Vladimir’de Aleksandr Nevskiy’in aziz olarak kabul edilmesi başladı, daha sonra resmi olarak Rus Ortodoks Kilisesi tarafından azizlik mertebesine yükseltildi. 1724 yılında Deli Petro, kendi büyük yurttaşı adına (şimdi AleksandrNevskaya Lavra) Petersburg’ta bir manastır yaptırdı. Birinci Katerina, Rusya’nın en büyük nişanlarından biri olan, 1917 yılına kadar geçerli olan Aleksandr Nevskiy nişanını kurdu. 28 Aralık 2008 tarihinde yayınlanan geniş çaplı bir anketin sonuçlarına göre Aleksandr Nevskiy “Rusya’nın Adı” olarak seçildi. 13. yüzyılda Ruslar 3 farklı yönden büyük bir baskıya maruz kalmışlardı; bir yandan Katolik Batı, bir yandan Moğol İstilası, bir diğer yandan ise Litvanya. Aleksandr Nevskiy hayatı boyunca hiç bir savaşta yenilmedi. Bir yandan Altın Orda gibi güçlü düşmanlarıyla barış yoluna gi-

28 Aralık 2008 tarihinde yayınlanan geni çaplı bir anketin sonuçlarına göre “Rusya’nın Adı” olarak seçilen Aleksandr Nevskiy, hayatı boyunca hiç bir sava ta yenilmedi. Hem iyi bir diplomat hem de ba arılı bir komutandı.

По результатам широкомасштабного опроса россиян 28 декабря 2008 года Александр Невский был выбран «именем России». Александр Невский, за всю жизнь не проигравший ни одной битвы, проявил талант полководца и дипломата ства Богородицы. derken, diğer yandan din konusunda daha az toleranslı davranan yayılmacı Katolik Batı’ya karşı savaşma yolunu seçerek hem iyi bir diplomat hem de başarılı bir komutan olduğunu gösterdi. Onun bu başarısı, gerek Çarlık Rusya’sı döneminde, gerekse Sovyet Rusya’sı döneminde devlet tarafından tasdik edilmiş ve günümüzde de Rus Ortodoks Kilisesi tarafından halen kabul görmektedir.

Канонизация Александра Невского Уже в 1280-х годах во Владимире начинается почитание Александра Невского как святого, позднее он был официально канонизирован Русской православной церковью. В 1724 Петр I основал в Петербурге монастырь в честь своего великого соотечественника (ныне

Александро-Невская лавра) и повелел перевезти туда останки князя. Он же постановил отмечать память Александра Невского 30 августа, в день заключения победоносного Ништадтского мира со Швецией. В 1725 императрица Екатерина I учредила орден Александра Невского — одну из высших наград России, существовавших до 1917. По результатам широкомасштабного опроса россиян 28 декабря 2008 года Александр Невский был выбран «именем России». В XIII веке Русь подверглась ударам с трёх сторон — католического Запада, монголо-татар и Литвы. Александр Невский, за всю жизнь не проигравший ни одной битвы, проявил талант полководца и дипломата, заключив мир с наиболее сильным (но при этом более веротерпимым) врагом — Золотой Ордой — и отразив нападение немцев, одновременно защитив православие от католической экспансии. Эта трактовка официально поддерживалась властью как в дореволюционные, так и в советские времена, а также Русской православной церковью. ГЮНДЕМ РУСЬЯ

57

GR

GÜNDEM ETN K >>ГЮНДЕМ ЭТНО

BAŞKURTLAR

(

,

(

Rusya’da birçok yere dağılmışlardır. Başkurdistan’da 1,2 milyon, Rusya’nın diğer illerinde 1 milyon, Kazakistan’da ise 200 bin Başkort olduğu bilinir. Başkurt adının Beş Ogur sözcüğüyle ilgili olduğu sanılmaktadır. Dilleri, Kıpçak Türkçesi grubuna girmektedir. Başkortlar, Güney ve Orta Ural dağlarının iki yanında bulunan bozkır ve ormanlık alanda yaşamışlardır. 12. yüzyıla kadar eski Türk dinini koruyan Başkortlar, Altın-Orda egemenliğinde (14. Yüzyıl) İslamiyeti kabul etmişler ve 17. yüzyıldan itibaren de Rus nüfuzu altına girmişlerdir.

,

. ,

. . . . ( )—« , . . ». , .

GÜNDEMRUSYA

.

2

.

. —

. . . «

,

)

,

»

,

,

,

—

.

58

)—

–

..

, , —« ,

—

-

». XVIII , .

,

-

,

,

. -

-

, -

RUSYA я ь с у Р м е д н ю Г GÜNDEM

RUSYA Гюндем Русья GÜNDEM

G GR

Rusya’nın kalbi:

Moskova

Сердце России: МОСКВА

Büyükelçilerin anılarından

Rus-‐Türk tarihi

RUSYA’NIN SEÇİMLE İMTİHANI KASIM 2011 YIL 1 SAYI 00

Adıma fatura ediniz

Форма подписки

Adı, Soyadı / ÔÈÎ

:

Firma Adı / Êîìïàíèÿ

:

Doğum Tarihi / Äàòà ðîæäåíèÿ

:

Mesleği / Ïðîôåññèÿ

:

Teslim Adresi / Àäðåñ ïîëó÷àòåëÿ :

Rusya deyince aklınıza ne geliyor:

aylık siyaset, strateji ve toplum dergisi

abone formu

Şehir / Ãîðîä

:

Posta Kodu / Ïî÷òîâûé èíäåêñ

:

İş / Ev Adresi Ðàáî÷èé / äîìàøíèé àäðåñ

:

Telefon-Faks / Òåëåôîí/ ôàêñ

:

Cep Telefonu / Ìîá. òåë.

:

E-Posta Adresi / Ýë. ïî÷òà

:

Şirketime fatura ediniz

Abonelik fırsatı Оформление подписки

Lütfen Formu eksiksiz olarak doldurup, havale dekontu ile birlikte [email protected] adresine gönderebilirsiniz

Abone önerebilirsiniz

Ïîæàëóéñòà, çàïîëíèòå áåç ïðîïóñêîâ ôîðìó ïîäïèñêè è îòïðàâüòå íàì ïî ôàêñó: (0312) Íå çàáóäüòå ïðèëîæèòü òàêæå áàíêîâñêóþ êâèòàíöèþ îá îïëàòå

Adı, Soyadı / ÔÈÎ

:

Şehir / Ãîðîä

:

Posta Kodu / Ïî÷òîâûé èíäåêñ

:

Hesap bilgilerimiz / Íàø ñ÷åò Gündem Rusya Haber Magazin

Garanti Bankası Ankara Meşrutiyet Caddesi Şubesi Ekaterina Shatalova

Hesap (IBAN) No: Íàø ñ÷åò IBAN: TR51 0006 2000 5280 0006 6819 18 [email protected]

Кто еще может стать нашим подписчиком?

Telefon-Faks / Ïî÷òîâûé èíäåêñ : Cep Telefonu / Ìîá. òåë.

:

E-Posta Adresi / Ýë. ïî÷òà

:

ГЮНДЕМ РУСЬЯ

59

IV Всемирный конкурс рисунка

Дети рисуют свой русский мир

«МИР РУССКОГО СЛОВА»

К

онкурс «Мир русского слова» является расширением и продолжением проекта «Дети рисуют свой русский мир» сайта www.russisch-fuer-kinder.de. В 2011-12 году мы все отмечаем сразу несколько важных для русской культуры и русского языка (как одного из мировых языков) событий: - 1710-11 год - реформа русского алфавита Петра

Первого - 1711, 19 ноября – родился Михаил Васильевич Ломоносов - 1712, 19 мая - Пётр I перенёс столицу России из Москвы в СанктПетербург - 1811, 19 октября – открыт Царскосельский лицей - 1812, 8 мая - конец русско-турецкой войны и победа над Наполеоном в Отечественной войне 1812 года И чтобы вспомнить все эти события, поклониться великим людям – известным и чьи имена не сохранились для истории – мы объявляем конкурс рисунка «Мир русского слова». Ибо всех нас объединяют – культура, история и язык. Одной из основных задач конкурса мы считаем: объяснить подрастающему поколению, что русский язык, как любой другой, не знает границ. Преграды ему кладем мы сами нашим непониманием истории и культуры России, отраженных в языке; нежеланием соблюдать традиции своего народа, не нарушая уставов иных граждан нашего поликультурного общества; искажением языковых норм. Если наш сосед не хочет постичь азы русского языка, то причина – в нас. Если он не переносит звучание русской речи, то виной тому тоже мы. Цель этого конкурса – продемонстрировать детям силу и красоту русского слова и то, что не язык разъединяет людей, а человеческие поступки ведут к разобщению или слиянию наций. Слово стоит у истока дела и завершает труд. И русская речь уже давно преодолела географические границы и звучит по всей Земле и из просторов космоса. Девиз конкурса: «Давайте сохраним русский язык во всем его богатстве и разнообразии – как язык МИРА и МiРА!» Участниками конкурса могут быть русскоговорящие дети и молодые люди в возрасте 7 – 21 года без территориальных ограничений. Сроки проведения конкурса: 6 июня 2011 года – День русского языка, объявление конкурса прием работ - с 1 сентября 2011 года по 1 апреля 2012 года 6 июня 2012 года – открытие выставок рисунков финалистов в странах-партнерах

на какую-либо букву русского алфавита; - русские пословицы и поговорки; - русские фразеологизмы; - русские существительные общего рода (растяпа, работяга...). 2. Техника исполнения: любая, кроме мелков и угля (рисунок не должен «мазать»); приветствуется также изготовление букв русского алфавита и сюжетных сценок из различных материалов (вязанье, кружево, керамика, батик, дерево...; НЕ пластилин). 3. Размер рисунка на ватмане: формат А3. Дополнительную информацию о заявке на участие в конкурсе и правилах оформления работ можно получить у координатора проекта по Турции Людмилы Носовой-Курал, руководителя Центра русского языка (Анкара, Турция). Информация для контактов: Электронный адрес: [email protected] Телефон: (+90) 312 419 03 10, (+90) 312 418 79 73 312 425 82 35

Факс:

(+90)

ВСЕ участники и их педагоги получат электронные грамоты, подтверждающие участие в конкурсе или выход в финал. Победители конкурса получат: диплом победителя (1-3 места в каждой возрастной группе, приз симпатий жюри); книги на русском языке и наборы для рисования от наших партнеров и спонсоров. Работы победителей будут опубликованы в изданиях наших партнеров. Кроме того, работы финалистов и победителей будут участвовать в международных выставках. По работам победителей будут сделаны открытки и календари на 2013 год – часть тиража также получат авторы рисунков. А самое главное – все материалы победителей и лауреатов будут размещены на общедоступном образовательном портале www.russischfuer-kinder.de, bilingual-online.net и станут доступны тысячам детей, родителей и педагогов во всем мире!

Подведение итогов конкурса и объявление победителей будет 6 июня 2012 года в ДЕНЬ РУССКОГО ЯЗЫКА. Работы финалистов конкурса участвуют в выставках в странах-партнерах и размещаются на сайтахпартнерах, а также публикуются в СМИ, поддерживающих данный конкурс.. Требования к конкурсным работам: 1 . Соответствие теме конкурса! Работы должны иллюстрировать - русский алфавит на фоне предметов русского быта

GÜNDEM RUSYA

GR TURGENYEV

GÜNDEM EDEB YAT >>ГЮНДЕМ ЛИТЕРАТУРА

62

GÜNDEMRUSYA

van Sergeyeviç Turgenyev

R (1818-1883)

us oyun ve kısa öykü yazarı. Edebiyat dünyasına damgasını vuran ve Nihilizm'in temel taşı varsayılan romanı Babalar ve Oğullar'ın konusu 1859'da geçer. Epilogu ise toprak köleliğinin kaldırılmasından (1861) sonraki dönemi anlatır. Bu dönemde Rus toplumunun en önemli sorunu olan serflik ilişkilerinin insana aykırılığını, feodal-aristokrat Rusya'nın yıkılışını, yeni burjuva-demokratik güçlerin yükselişini gerçekçi biçimde yansıtır. Babalar ve Oğullar'da reformist akımla radikal akımın çatışmasından oluşan nihilizmi vurgular.

(1818-1883) ,

«

,

60-

»

,

;

(1860). XIX

-

. , .

,

,

, .

-

‘’Babalar ve O ullar’’

»:

romanından bir pasaj:

:«

Bazarov (Anne Sergeyevna’ya söyler): “… insanları ayrı ayrı tanımlamanın vakit kaybetmekten ibaret olduğunu size anlatayım: Bütün insan vücutları da, ruhları da birbirinin aynıdır. Hepimizin bir beyni, kalbi, dalağı aynı biçimde ciğerleri vardır ve insanın ahlak değerleri olarak adlandırılan özellikleri de hepimizde aynıdır; ayrıntılar bizi ilgilendirmiyor. Yalnızca bir insanı incelemek diğerinin nasıl olduğunu anlamamıza yeter. İnsanlar ormandaki kayın ağaçları gibidir. Hiçbir botanikçi kayın ağaçlarını tek tek incelemekle vakit kaybetmez.” Anne Sergeyevna: “Bir ormanın ağaçları ha! O halde sizin görüşünüze göre aptalla akıllı, iyilikle kötülük arasında da herhangi bir fark yok!” Bazarov: “Tabii ki var; şöyle açıklayayım. Tıpkı aynı sağlıklı ve hasta adam arasındaki fark gibi. Veremli birinin ciğerleriyle sağlıklı birininkiler aynı değildir, her ne kadar aynı şekle sahip olsalar da. Fiziksel rahatsızlıkların neden oluştuğunu aşağı yukarı biliyoruz: ahlaksal bozukluklar ise; kötü eğitim, çocukluktan beri beyinlere işlenen saçmalıklardan, tek kelime ile toplumun utanç verici durumundan kaynaklanıyor. Toplumu düzeltin bütün rahatsızlıklar ortadan kalkar.” (İ. S. Turgenyev, Babalar ve Oğullar. Bazarov, romanın aşk ve romantizmi sevmeyen, nihilistlik kavramını yaşam biçimi olarak benimsemiş karakteridir.)

« , ,

,

,

;

-

; :

-

-

.

-

,

.

,

;

». :«

,

,

,

-

-

?» :«

,

.