Yeni Doğan Sarılığı Nasıl Engellenir

Yenidoğan sarılığı nedir?

Sarılık bilirubin adı verilen, cilde sarı rengi veren bir maddenin kandaki seviyesinin yükselmesi ve deride birikmesi sonucu oluşur. Zamanında doğan yenidoğan bebeklerin %60’ında; erken doğan bebeklerin ise %80’inde yenidoğan sarılığı görülür.

Yenidoğan bebeklerde sarılığın erken tespiti ve takibi oldukça önemlidir çünkü, sarılık çoğunlukla kendiliğinden geçse de, bazı durumlarda bilirubin yüksek seviyelere ulaşıp beyin hasarına neden olabilir. Bu yüzden sarılığı olan yenidoğanların özellikle ilk bir hafta-on gün içindeki doktor takipleri son derece önemlidir. On günden sonra kan beyin bariyeri kapanarak bilirubinin kandan beyne geçmesinin engellendiği kabul edilir.

Yeni doğan bebeğin sarılık olduğu nasıl anlaşılır?

Yeni doğan bebekte sarılık olduğu bebeğin vücudundaki belirtilerden anlaşılabilir. Yeni doğan bebeklerin göz aklarında, burun çevrelerinde ve yüzlerinde görülen sarı renk sarılığın belirtisidir. Sarı renk hastalığın ilerlemesi ile tüm gövdede görülür. Parmakla hafifçe burun ya da karın cildine bastırılıp kaldırıldığında sarı renk daha bariz bir şekilde tespit edilebilir.

Bilirubin yükseldikçe bebekte ne gibi belirtiler oluşur?

Kanda yükselen bilirubin bebekte uyku yapar. Sarılığı olan bebek emmek istemez, uyumak ister. Bu durumda beslenmenin azalmasına bağlı olarak atılım azaldığı için bilirubin daha da yükselir ve kısır döngü başlar. Eğer bilirubin çok yükselip beyni etkilemişse (kernikterus), o zaman bebek tiz sesle ağlamaya başlar, başını geriye atar ve tablo havale geçirmeye kadar kötüleşebilir. Bu durumdaki bir bebekte ileri dönemde çoğunlukla zeka ve motor gelişim geriliği, işitme, görme sorunları oluşur.

Sarılık sebepleri

Yenidoğan bebeklerde fizyolojik sarılık genellikle hayatın ikinci günü başlar, üçüncü ve dördüncü günlerde en yüksek seviyesine ulaşır, daha sonra giderek azalır.

Yenidoğanda sarılık oluşturabilecek ve yakın takip gerektiren diğer nedenler arasında en önemli sebeplerden birisi kan grubu uygunsuzluğudur. Annenin kan grubu Rh (-), bebeğin kan grubu Rh (+) olduğunda Rh uygunsuzluğu; annenin kan grubu O, bebeğin kan grubu A, B veya AB grubu olduğunda ise ABO uygunsuzluğu olmaktadır. Anne ve bebek arasında kan grubu uygunsuzluğu olduğunda annede bebeğin kan grubuna karşı antikorlar gelişir. Anne kanında oluşan bu antikorlar plasenta yoluyla bebeğe geçer ve bebeğin alyuvar hücrelerinin parçalanmasına yol açar. Bunun sonucunda açığa çıkan fazlaca bilirubin, bebekte sarılık ortaya çıkmasına neden olur.

Hangi bebekler sarılık açısından daha dikkatli takip edilmelidir?

• Erken doğmuş bebekler,
• Doğum esnasında kafa derisi altında kanama meydana gelmiş olanlar,
• İlk 24 saatte sarılığı tespit edilenler,
• Emme sorunu olup buna bağlı olarak iyi beslenemeyen bebekler,
• Sarılığı iki haftadan uzun süren bebekler,
• Büyük kardeşlerinin bebeklik dönemlerinde ışık tedavisi gerektirecek kadar sarılık tespit edilmiş olanlar.

Yenidoğan sarılığı nasıl tedavi edilir?
1-Fototerapi(Işık terapisi): Bebeğin doğum yaşına, kilosuna ve premetüre olup olmamasına göre belli çizelgeler oluşturulmuştur. Bu çizelgelere göre bilirubin belli bir seviyeyi bulduğunda tedaviye başlanır. Bebeğiniz özel bir ışık kaynağı altına yerleştirilir. Mavi-yeşil spektrumda ışık kaynağı kullanılır. Bu ışık bilirubinin idrar ve dışkı yoluyla vücuttan atılmasını sağlar. Fototerapi bebeğe herhangi bir şekilde zarar vermez. Bebeğin gözleri ışıktan zarar görmemesi için kapatılır. Bazen yan etki olarak ciltte kırmızı döküntüler, bronzlaşma veya sık ve sulu dışkılamaya neden olabilir. Aralıklarla bebeğin kanı alınarak bilirubin düzeyinin güvenli sınıra düşüp düşmediği kontrol edilir. Işık tedavisi sonlandırıldıktan bir iki gün sonra bilirubin seviyesi genellikle tekrar yükselir. Bu dönemde de doktor kontrolü tavsiye edilir.
2-İntravenöz immunoglobulinler: Eğer sarılık anne ve bebek arasındaki kan grubu farklılıklarına bağlı ise bu durumda anneden geçen antikorlar kırmızı kan hücrelerinin yıkılmasına neden olabilir. İntravenöz immuno globulin uygulaması ile antikor düzeyi azaltılabilir ve kan değişimi riskini azaltabilir.
3-Kan değişimi: Ciddi sarılık vakalarında, diğer tedavilere yanıt alınamadığında bebeğin kanının değiştirilmesi gerekebilir.

Anne sütü sarılığı 

Anne sütüne bağlı sarılık uzun yıllardan beri bilinmektedir. Anne sütü sarılığı erken ve geç olmak üzere iki dönem halinde incelenirse de ikisi arasında net bir ayrım yapmak güçtür ve aynı olayın devamı gibi de düşünülebilir. Erken anne sütü sarılığı ilk birkaç gün içinde görülür ve anne sütünün özelliklerinden ziyade, emzirmedeki teknik yanlışlıklar nedeniyle yetersiz anne sütü alımı nedeniyle görülür.
Geç anne sütü sarılığı ise 3,5 günden sonra yavaş yavaş artan hiperbilirubinemi ile karakterizedir ve anne sütü içindeki bazı maddeler ile ilişkilidir. Bilirubin yüksekliği 2. haftaya kadar devam eder ve daha sonra yavaş yavaş azalarak birkaç ay içinde normale döner. Bebeklerde hemoliz bulgusuna veya herhangi bir hastalık belirtisine rastlanmaz. Tartı alımı ve bağırsak fonksiyonları normaldir. Tanı ancak diğer patolojik nedenleri ekarte ederek konur. Bu sarılık şekli haftaya kadar uzayabilir.
 

Unutmayalım ki;

Bebeğinizin karın, kol ve bacaklarında sarılık varsa, bunun yanısıra çok uyuyorsa emmesi de zayıflamışsa kaçıncı gününde olursa olsun hemen doktorunuza başvurmalısınız. Çünkü bunlar bilirubin düzeyinin yükselmiş olduğunun göstergeleridir.
Bebeğinizde sarılık varsa doktor takibi yanında onu sık ve iyi beslemeniz sarılığın çabuk atlatılması açısından önemlidir.

Yenidoğan sarılığı sık olarak görülmesine ve birçok bebekte de kendiliğinden geçmesine rağmen bu durum her bebek için geçerli değildir. Hangi yenidoğanda bilirubin düzeyinin tehlikeli seviyeye ulaşacağı her zaman tahmin edilemeyeceği için bebeğinizin ilk üç-beş gün içerisinde bir doktor tarafından görülmesi çok önemlidir. Böylece, tedavi edilmediğinde kalıcı problemlere neden olabilecek bir hastalığı kolaylıkla önlemiş olursunuz.

Sarılık, yeni doğan bebeklerin ilk 2 ya da 4. Günü arasında görülür. Bu birçok bebekte görülebilecek bir sağlık problemidir.
Sarılığı oluşma sebebi bilirubinin kanda ve safrada yüksek seviyeye ulaşmasıdır. Yeni doğanların karaciğerleri tam gelişmemiş olması sarığın gelişmesinde etkendir.
Sarılığın etkin olarak engellemenin yolu yoktur fakat risk faktörleri ortadan kaldırılabilir.

Bebeklerde sarılığı önlemek için alınabilecek önlemler:
1- Gebelik sırasında gerekli kan testleri yaptırılmalıdır.
2- Haftasını doldurmadan önce doğan bebeklerde sarılık görülme olasılığı daha yüksektir. Çünkü karaciğer tam olarak gelişmemiş olabilir. Bunun için erken doğum riski azaltılmaya çalışılmalıdır. Erken doğum riskini en aza indirmek için stresten uzak durulmalı ve alkol, sigara ve diğer zararlı maddeler kesinlikle kullanılmamalıdır.
3- İleri yaşlarda oluşan gebeliklerde bebeklerde sarılık riski artabilir.
4- Çoğul gebeliklerde de sarılık riski yüksektir.
5- Gebeliği ve bebeği riske atacak çevresel faktörlerden uzak durulmalıdır.
6- Gebelikte geçirilen enfeksiyonlar takip edilmelidir.
7- Bebek doğduğunda anne sütü az geldiği için sarılık riski artsa da anne sütü emen bebekler sarılığı çabuk atlatır.
Bebeğin her yönden daha sağlıklı olmasını sağladığı gibi sarılık için de bebeğin emzirilmesi gerekir. Bebek beslendikçe kilo alır ve dışkısını yaparak bilirubinin atılması sağlanmış olur.

Bebekler ışıklı ortamda bulunduklarında sarılık olma riskleri azalmış olur. Çünkü ışık bilirubininin ortadan kalkmasını sağlar. Tabii bu fazla ışığa maruz kalması anlamına gelmez. Günde defa güneş ışığına çıkarmak faydalı olur.

Günümüzde yeni doğan bebeklere sarılık testi yapılmaktadır. Eğer bebeğin vücudunda olması gerektiğinden fala bilirubin tespit edilirse bebeğe tedavi uygulanır. Bazen bu seviye kendi kendine geçebilecek seviyede olur. Böyle durumlarda tedaviye ihtiyaç duyulmayabilir.
Bebeğin sarılık olduğu ten renginden belli olur. Cilt ve göz beyazı sarıya döner. Bebeği beslemede zorluk yaşanır, bebek uykulu olur.

Sarılığı daha kolay anlamak için yeni doğan bebeğe sarı giydirmemek iyi bir fikir olabilir. Yoksa bebekteki cilt renginin farklılığı anlaşılmayabilir. Özellikle koyu teli bebeklerde sarılığı gözlemlemek daha zor olabilir. Bu anlamda göz beyazı en net gösterge olarak karşımıza çıkar.
Sarılık kesinlikle göz ardı edilmemelidir. Hemen doktora başvurmak ve gereken tedavinin uygulanması gerekir. Bebekleri sarılık olan anneler telaş etmemelidir. Çünkü yeni doğan bebeklerin neredeyse %60&#;ında sarılık görülebilir. Önemli olan tedaviye geç kalınmamasıdır. Yüksek biliruin seviyesi beyinde hasara sebep olabilir. Bununla birlikte işitme kaybı ya da diş minesinin gelişiminde sıkıtılar ortaya çıkabilir.
Bebeğe hakim olan sarı rengin dışında ayak tabanlarına da özellikle dikkat etmek gerekir. Ateş ve sinirlilik de ortaya çıkar.
Bazen sarılığı önlemek için anne sütü ile mamanın verilmesi de uygun görülebilir. Bu duruma doktor karar verir. Amaç vücuttaki biliruini atmaktır.

Kaynakça:
seafoodplus.info

Yazar: Serpil Altunyay