kaynağı değiştir]
Kısa bir süre önce saraya küskün olarak Paris’e yerleşen Osmanlı devlet adamı ve Mısır prensi Mustafa Fazıl Paşa, İstanbul'a gönderdiği bir adamı vasıtasıyla Ziya Paşa’yı ve birkaç ay önce Erzurum’a vali muavini olarak atanan ancak gitmeyen Namık Kemal’i Paris’e davet etti; onlara geçimlerini sağlayacak kadar para tahsis edeceğini bildirdi. İki şair, Avrupa’ya gidip Mustafa Fazıl Paşa’nın koruyuculuğunda kalemleri ile hükümete muhalefet etme teklifini kabul ettiler. Kendilerine gerekli gördükleri kimseleri de beraberinde getirebilecekleri bildirilmişti. Ali Suavi ile Agah Efendi’yi de davete karar verdiler. Mithat Paşa’yı gidişlerinden haberdar ettikten sonra birlikte Fransız Büyükelçiliğinin yardımı ile ülkeden kaçarak İtalya’nın Messina Limanına gittiler.[7]
Sultan Abdülmecit'in vefatından sonra Ali Paşa'nın sadrazamlığa atanması üzerine saraydaki işinden uzaklaştırldı. Bir süre Zaptiye Müsteşarlığı yaptı. yılında Kıbrıs mutasarrıfı oldu. Bir süre Atina'da büyükelçilik görevini yerine getirdi. Ardından Sultan Abdülaziz'in kendisini istanbul'a çağırması üzerine geri döndü. Abdülaziz tarafından Bosna'nın denetimi ile görevlendirildi. Ancak İstanbul'a dönmesinden kıa bir süre sonra Bab-ı Ali, Ziya Paşa'yı Amasya Musarrıflığı görevi ile İstanbul'dan uzaklaştırdı.
yılında Yeni Osmanlılar Cemiyeti'ne katıldı. Sultan Abdülhamit yönetimine karşı geldiği için tekrar Kıbrıs Mutasarrıflığı'na atandı. Ancak aynı dönem Erzurum Vali Muavinli'ne atanan Namık Kemal ile birlikte Avrupa'ya kaçtı. Londra'da Namık Kemal ile birlikte Yeni Osmanlılar'ın yayın organı olan "Hürriyet" gazetesini çıkardılar. Namık Kemal'in ayrılmasından sonra gazetenin başına geçti.
yılında Cenevre'ye gitti, ertesi yıl Ali Paşa'nın ölümünü öğrendi ve İstanbul'a döndü. ile yılları arasında Şura-yı Devlet ve Maarif Müsteşarlığı yaptı. Abdülhamit'in isteği üzerine Kanun-i Esasi'nin hazırlanması için oluşturulan kurulda yer aldı. yılında I. Meşrutiyet'in ilanı ile önce Suriye Valiliği'ne ardından Adana Valiliği'ne atandı. 17 Mayıs tarihinde Adana'daki görevi devam ederken vefat etti.
Özellikle fikir bakımından J.J Rousseau'nun etkisinde kalan Ziya Paşa, buna rağmen Divan Edebiyatı'ndan kopmamıştır. Yazdığı "Harâbât" adlı antolojisi ile eski geleneği devam ettirmiştir. Şiirlerinde daha çok siyasi ve sosyal konulara ağırlık vermiştir. Bir süre beraber çalıştığı Namık Kemal ile geleneksel edebiyat alanında zaman zaman tartışmalara girmişti. Makale, şiir, antoloji ve edebiyat tarihi alanlarında eserler veren Ziya Paşa, nazım şekli ve dil olarak da eskiye bağlıydı. Nesirlerinde açık ve anlaşılır bir konuşma dili kullanmış olsa da şiirlerinde dili daha ağırdır.
Namık Kemal ve İbrahim Şinasi ile birlikte Türk Edebiyatı'nın temellerini atmış olan şair, kullandığı geleneksel usluba rağmen batılılaşma ve yenilikçi Tanzimat Edebiyatı'nın öncüleri arasında yer almaktadır. "Tercih-i Bend" ve "Terkib-i Bend" adlı şiirlerinde ilk kez inasan yazgısı ve metafizik konular üzerinde durmuştur. - yılları arasında Arap, Fars ve Türk şairlerin eserlerinden oluşan "Harâbât" adlı eserini hazırlamıştır.
ESERLERİ:
Zafernâme
Harâbat, (3 cilt)
Tercî-i Bend ve Terkib-i Bend
Eş'âr-ı Ziya
Endülüs Tarihi, (2 cilt)
Rüya
Veraset Mektupları
Külliyat-ı Ziya Paşa
Ziya Paşa'nın Şiirleri
Kaynak:seafoodplus.info
Üç buçuk ay süren Suriye valiliğinden sonra Konya’da bir yıl valilik yapan ve eğitimle ilgili çalışmalar gerçekleştiren Ziya Paşa[5], son olarak yılında Adana’ya vali olarak atandı. Adana’da eğitim ve kültür alanında faaliyet gösterdi. Bursa valisi Ahmet Vefik Paşa’yı örnek alarak bir tiyatro binası inşa ettirdi, temsil vermek üzere İstanbul’dan bir tiyatro heyeti getirtti ve Fransızcadan piyes tercüme etti. İmarla ilgili faaliyetlerde bulundu; Gülek nahiyesinde bir rüştüye açtı.