Arapça Şarmuta Ne Demek

Ninem çok hoş bir insandı. Babam onu tanımlarken çok “mukallit” bir kadın olduğunu söylerdi. Arapça olan mukallit kelimesinin taklit yapan kişi olduğunu sonradan öğrenmiştim.

Ninem yalnızca taklit yapmazdı. Dobra konuşan, espirili ve zeki bir insandı. Kalın camlı numaralı gözlüğünün ardından daha da büyük görünen gözleri, şaka yaparken fırıl fırıl dönerdi.

Kasabadaki kadınların ziynet ve paralarının emanetçisi olması, ne denli güvenilir bir insan olduğunun en büyük kanıtıydı. Belki de bu yetilerinin getirdiği özgüven ile onu tanımayanların tereddütle karşıladığı espiriler, yorumlar yapardı. Kimse de ona darılmazdı.

Yanına topladığı mahalle arkadaşlarıyla yaptığı sohbetlerde kendinden daha genç bir kadına “şarmuta” deyip, çevresindekileri kahkahaya boğduğunu hatırlıyordum. Küçük merakımla ne anlama geldiğini sormuş, yeterli yanıtı alamamıştım.

Daha sonraki yıllarda tanıdığım kayınvalidem de ninem gibiydi. O da daha iyi görebilmek için, saplarını daha yukarı yerleştirip odağını ayarladığı numaralı gözlüklerinin ardından kıs kıs gülerdi. Kayınvalidem de özellikle kadınlar için “paçavra”kelimesini kullanırdı. Bir de “yalloz”…

Aynı yaşta olduğumuz, Kıbrıs Rum Cumhuriyeti’nde doğup Lübnan’da lise okuyan yani hem Rumca hem de Arapça bilen bir Amerikalı arkadaşıma yıllar sonra şarmutanın ne anlama geldiğini sordum. İki anlamı olduğunu söyledi. “Birincisi biraz hafif meşrep bir kadın demektir. İkincisi de, ‘Hani böyle elinde tuttuğun işe yaramaz bez parçası var ya…” derken ben hemen atlayıp, ‘paçavra mı?’ dedim. O da şaşkınlıkla, “Evet, tastamam o” dedi… 

İki kadından ninem Cezayir, kayınvalidem de Girit asıllı idi. Her iki kadına büyüklerinden miras kalan deyimlerin birbiriyle olan geçişkenliği, dillerin etkileşiminin ilginç bir örneğini şarmuta ve paçavra kelimeleri oluşturuyordu.

Bu iki nur yüzlü insanın betimlemelerle süslü sohbetlerine tanık oldum. Her insan gibi onlar da karşısındakiler ya da sohbete konu olan üçüncü kişiler hakkında olumlu ya da olumsuz görüşlerini değişik kelimelerle dile getiriyorlardı. Ama bunu çok abartmadan, mimik ve jest kullanmadan, bir hoşluk olarak söyleyiveriyorlardı.

Her ikisinin de, belki de çocukluk günlerinden akıllarında kalan şarmuta ve paçavra kelimelerinden başka kadını incitecek, aşağılayacak özel kelimeler kullandığını hiç duymadım. Olsa olsa kelimelerin ortasındaki “r” ve “ç” harflerini biraz daha bastırarak söylerlerdi.

Yine her ikisi de bu kelimeleri kullanırken çirkinleşmez, surat kaslarını gererek muhataplarına nefret kusmazlardı. Bunu birikmiş kinlerinin bir dışavurumu olarak sunmazlardı. Muhtemelen “sürtük” kelimesini de biliyorlardı ama bunun karşı tarafı provoke edecek büyüklükte bir hakaret olduğunu algılayabiliyorlardı.

Ninem ve kayınvalidem iyi insanlardı…

Bu çalışmada, Yavuz Bülent Bakiler’in Âşık Veysel, Şiirimizde Ana, Seninle, Üsküp’ten Kosova’ya adlı dört eserinde geçen söz varlığının sözlüğü hazırlanmıştır. Bu tez, Ön Söz, Kısaltmalar, Sözlüğün Kullanımı ile İlgili Açıklamalar, Yavuz Bülent Bakiler’in Hayatı ve Eserleri, Kaynakça ve Sonuç kısmının dışında Sözlük ve Söz Varlığı olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Tezin başında, söz varlığı, sözlük, sözlük bilimi, metin ve sanatçı sözlükleri ile ilgili açıklamalar yapılmış, Yavuz Bülent Bakiler’in hayatı, edebi kişiliği ve eserleri hakkında bilgiler verilmiştir. Kısaltmalar ve Sözlüğün Kullanımı ile İlgili Açıklamalar kısmında çalışmadan yararlanmak isteyenlere yardımcı olacak bilgiler sunulmuştur. Sözlük bölümünde, şair ve yazarın bu eserlerde kullandığı söz varlığı tek tek incelenerek cümle içerisindeki anlamı ve anlamları tespit edilmiş ve bunlar sözlük bilimi esasına göre düzenlenmiştir. Ulaşabildiğimiz sözlüklerde incelediğimiz metinlerdeki anlamını bulamadığımız sözlük birimler, tarafımızdan anlamlandırılmıştır. Söz Varlığı bölümünde Yavuz Bülent Bakiler’in eserlerinde kullandığı söz varlığı, söz varlığını oluşturan unsurlar bakımından türlerine göre sınıflandırılmış ve alfabetik olarak dizilmiştir. Sonuç kısmında, şair ve yazarın eserlerinde kullandığı söz varlığı ile ilgili bazı değerlendirmeler yapılmıştır. Metin ve sanatçı sözlüklerinin hazırlanması, Türk dilinin söz varlığının genişlemesine ve zenginliğinin ortaya konmasına katkı sağlayacaktır. Bu tez, Türkçenin oylumlu, bütüncül söz varlığının oluşturulmasına katkıda bulunmak; şair ve yazarın söz varlığını belirleyerek onun dil kullanım becerisini, dünya görüşünü, kavramlar dünyasını değerlendirecek çalışmalara malzeme oluşturmak; dil ve yazın incelemeleri ve sözlük bilimi çalışmalarına veri sağlamak için hazırlanmıştır.