Evin Depreme Dayanıklılığı Testi

Türkiye gözlerini 6 Şubat sabahı saat 'de 7,7 şiddetindeki deprem haberleriyle açtı. 10 ili etkileyen depremle ilgili son dakika gelişmeler takip edilirken Kahramanmaraş'ta saat 'te 7,6 şiddetinde ikinci büyük deprem meydana geldi. Resmi rakamlara göre 7 bine yakın binanın yıkılması sonrasında depreme dayanıklı binaların önemi bir kez daha anlaşılmış oldu. Pek çok vatandaş bina sağlamlık testinin nasıl yapıldığını ve karot testinin ne demek olduğunu merak ediyor. Deprem korkusu yaşayan vatandaşlar binalarının sağlamlık durumunu öğrenmek için ölçümler yapmak istiyor.

BİNA DEPREME DAYANIKLILIK TESTİNİ KİM YAPAR?

Depreme dayanıklılık testleri, bağımsız araştırma şirketleri ya da belediye ekipleri tarafından gerçekleştiriliyor. Binasının riskli olduğunu düşünen veya depreme karşı dayanıklı olup olmadığını öğrenmek isteyen vatandaşlar, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca belirlenen kurum ve kuruluşlara başvurarak bu testi yaptırabiliyor. Bakanlığın internet sitesinde, risk tespit raporu için başvurulabilecek belediyeler, meslek odaları, kamu kurumları, üniversiteler ile özel kuruluşlar ve firmalar yer alıyor.

Uzman ekibin yaptığı araştırma sonuçlarına göre rapor hazırlanıyor ve belediyeye sunuluyor. Eğer bina depreme dayanıklı çıkarsa herhangi bir işlem yapılmıyor. Binaların depreme dayanıklı olup olmadığının anlaşılması için uzman bir ekibin evin kolonlarını, zeminini ve duvarlarını detaylı bir şekilde incelemesi gerekiyor. Özellikle belediyeler tarafından ve sadece betondan numune alınarak yapılan tarama işlemi sonrası risk tespit raporu kısa sürede çıkabiliyor. Söz konusu testi yaptırmak için bina sakinlerinden bir kişinin başvurması yeterli oluyor. Karot raporu olarak da bilinen bina dayanıklılık testi sonrası binaların depreme karşı riskli olup olmadığı ortaya çıkıyor. İlk iş olarak belediyeden bina projenizi almanız gerekiyor. Ücret binanın büyüklüğü ve işlemlerin kapsamına bağlı olmak kaydıyla değişebilir. 

BİR BİNANIN DEPREME DAYANIKLI OLDUĞU NASIL ANLAŞILIR?

Binaya tahribat vermeden sismik alet yardımıyla bazı testler yapılıyor. Yapı uzmanları özellikle ellerindeki sismik cihazı duvarın uygun bir yerinden betona dayayıp titreşimleri dinleyebiliyor. Elde edilen bu veriler sisteme yükleniyor ve burada karşılaştırmalar gerçekleştiriliyor. Ayrıca deprem yönetmeliğine göre C20’nin altında bulunan kolonlar riskli gruba giriyor.

Böyle bir tablo bir ihbar kabul ediliyor ve betondan numune alımı yapılıp binanın depreme dayanıklılığıyla ilgili gerçek sonuç ortaya konuyor. Bunun yanı sıra binaların sağlamlık testinin yanında beton içindeki demirlere de göz atılabiliyor. Demirlerin nervürlü olmasına özellikle dikkat edilmekte. Ayrıca riskli olduğu kesinleşen binalar için boşaltım gerçekleştiriliyor ve çabucak yıkım işlemleri başlatılıyor. Bu yöntemlerle binaların güvenlik oranları belli olmuş oluyor.

DEPREMDE DAYANIKLI BİNALARIN ÖZELLİKLERİ

-Binanın yaşı

-Zemin durumu

-Onaylanan projeye uygunluk

-Kiriş ve kolon durumu

-Binadaki rutubet durumu

Depreme dayanıklı bir yapının tasarlanması için işinin ehli bir mimar ve mühendisler tarafından oluşturulması gerekir. Özellikle kat planına uygun inşa edilmeyen yapılar sıklıkla karşılaşılan durumlardandır.

Bir biranın dayanıklı olmasını sağlayan önemli faktörlerden birisi suya karşı korunaklı olmasıdır. Doğru bir şekilde tasarlanmış su yalıtımlı binaları depreme karşı koruyan faktörlerden.

İnşaat esnasında kullanılan demir, çelik ve beton gibi malzemelerin kalitesi ile bu konuda yapılan denetlemeler depreme dayanıklılık konusunda bir evin en kritik faktörüdür.

Bir binayı uzun süre taşıyan ve ayakta tutan kolonlardır. İnşaat işlemine geçilmeden önce yapılan zemin incelemeleri ile depreme dayanıklı yapıların oluşturulmasında ihmal edilmemesi gereken önemli konulardan birisidir.

Ayrıca, evlerin kolonlarının kontrol edilmesi de önemli bir detaydır. Kolonlarda bir çatlak veya alanın daha verimli kullanılması için kesilen bir kolon bölümü varsa binanın temelinde inceleme yapılmalıdır.

İnşa edilmiş bir bina yakın bir zamanda bir deprem geçirmişse yapı için bir hasar raporu çıkarılmalıdır. Bu rapor, binanın ne durumda olduğunu ve bakıma ihtiyacı olup olmadığını belli eder.

İnşa edilmiş ve bir süredir kullanılan bir binanın depreme dayanıklılık kontrollerinden geçmiş olması ve sağlamlığının test edilmesi belirleyici unsurlardandır.

Gelişen teknoloji ile beraber bazı binalara darbe emici sistemler kazandırıldı. Tıpkı motorlu taşıtlarda istenmeyen sarsıntıları kontrol eden amortisörler gibi darbe emiciler de kinetik enerjiyi bir hidrolik sıvı tarafından emilen ısı enerjisine dönüştürüyor ve sarsıntıları azaltıyor.

Yeni tekniklerden birisi olan deprem yalıtımından bina temeli ile üstyapı arasına esnek nitelikte izolatörler yerleştirilir ve bina depremin etkilerini esneyerek atlatır. Yalıtım sistemi için bina çelik, lastik ve kurşundan yapılan esnek yastıklar üzerine inşa edilir böylece deprem sarsıntısı geldiğinde bu yastıklar esner ve binanın üst yapısına yapacağı deformasyon sınırlı kalır.

Japon mühendislerin geliştirdikleri deprem yalıtımı sistemi başka bir değişle binanın hava yastıkları üzerine kaldırılmasına benzetilir.

Kahramanmaraş merkezli depremlerde pek çok bina yıkıldı, ayakta kalanların önemli bir kısmı da ağır hasarlı. Deprem bölgesindeki şehirlerde yaşayan milyonlarca insanın aklında binasının ne kadar sağlam olduğu sorusu var.

Kimi koşa koşa gidip en yakınındaki yetkili kuruma başvuruyor, kimi apartman WhatsApp grubunda komşularını ikna etmeye çalışıyor.

Hürriyet Plus'tan Gaye Kobal'ın haberine göre, deprem dayanıklılık testi yaptırmak isteyen kiracılarla, ev sahipleri arasında da büyük tartışmalar yaşanmaya başladı. Evlerinin sağlam olmadığını bilseler de eski binanın yıkılıp yeniden yapılmasını istemeyen ev sahipleri, kiracıların dayanıklılık testi yaptırma taleplerini geri çeviriyor. Bu nedenle oturduğu binadan emin olmayan ama yüksek kiralar nedeniyle istese de taşınamayan kiracılar da oldukça fazla.

Peki bu durumda kiracılar ne yapmalı? Kıdemli Avukat Kerim Kocaman açıklıyor.

Depreme dayanıklılık testi için kimler başvurabilir?

Binanın sağlamlığına ilişkin rapor alınmasının iki seçeneği var: Deprem dayanıklılık testi yaptırmak ya da riskli yapı testi yaptırmak. Her iki test de aynı amaca hizmet ediyor fakat farklı sonuçları bulunuyor. Değişmeyen tek husus kimlerin başvurabileceği. Depreme dayanıklılık testini de riskli yapı testini de yalnızca tapuda kayıtlı malik yaptırabiliyor.

Sınırlı ayni hak sahipleri (oturma hakkı, irtifa hakkı vb.) ise tapuda hak sahibi olarak görünse de iki tip testi de yaptıramıyor. Kiracılar da yine aynı şekilde kira sözleşmesi tapuya şerh edilmiş olsun veya olmasın bu iki testi yaptırmaya yetkili değil.

Kiracının başvuru yapabilmesinin bir yolu var mı?

Kiracı gibi tapuda yapının maliki olarak görünmeyen herhangi bir kişinin bu testleri yaptırabilmeye kanunen yetkili olabilmesi mümkün değil. Bu testleri yaptırabilmeyi mevcut kanunlara tereddüde yer vermeyecek şekilde uygun hale getirebilecek tek şey, yapı malikinin yapılmak istenen başvuruya izin vermesi.

Bu sebeple kiracıların yahut sınırlı ayni hak sahiplerinin bina sakinleriyle görüşüp depreme dayanıklılık testi yaptırılması konusunda maliklerden birinin rızasını alması gerekiyor.

Evinde gözle görülür kırık ve çatlaklar olan kiracılar, dayanıklılık testi yaptırmayan ev sahipleri hakkında şikâyetçi olabilir mi?

Burada kaçak yapılarla, imara uygun inşa edilmiş yapıları birbirinden ayırmak gerekiyor. İmara uygun olarak inşa edilmiş yapıların hasarlı olması halinde kiracı da dahil herkes yapının bağlı bulunduğu belediyeye denetleme yaptırılması için başvuru yapabiliyor. Bu başvuru ile yapı ilk etapta teknik incelemeden ziyade göz kararı kontrol ediliyor, hasar ciddi boyutlardaysa ilgili kurum kamu menfaati gereği re’sen bu yapının riskli olup olmadığının tespitini yaptırabiliyor.

Buna ek olarak örneğin İstanbul Büyükşehir Belediyesi, bu belirttiğimiz şekilde bir kontrolün yanında başvuru üzerine PERA yöntemini (hızlı sismik performans değerlendirme) kullanarak yapının depreme dayanıklılığını ölçüyor. Ancak bu işlemi yapabilmek için de yine kat maliklerinden en az birinin onayı gerekiyor.

Kaçak yapılar ise zaten baştan itibaren TCK m’e aykırı şekilde inşa edilmiş olduğu için belediyeye yapının kaçak olduğuna ilişkin başvuru yapılması, belediyenin işlem yapmasını mecburi kılıyor. Zira bahsettiğimiz bu suç şikâyete tabi olmadığı gibi ilgili devlet kurumları da bu yapılar için doğrudan işlem başlatabiliyor. Bu tarz kaçak yapılar hakkında savcılığa da şikâyette bulunulabiliyor.

Kiracı özel bir şirkete gizlice dayanıklılık testi yaptırırsa ev sahibi şikâyetçi olabilir mi?

Sınırlı ayni hak sahiplerinin ve kiracının depreme dayanıklılık testi yaptırabilmesi için yapı maliklerinden birinin onayı/izni olması gerekiyor. Bu onay/izin olmaksızın deprem dayanıklılık testi yaptırılırsa yapıya verilen her tür zarardan bu testi yaptıran sınırlı ayni hak sahibi ve kiracı sorumlu olacağı gibi testi yetkisiz kişi talebine göre yapan firmalar da sorumlu oluyor.

Bu durum ayrıca taşınmaz maliklerinin mülkiyet hakkına açık müdahale olacağından ve sözleşmenin niteliği ile bağdaşmamasından kira sözleşmelerinin ağır ihlal sebebiyle feshine de sebebiyet verebiliyor.

10 dairelik bir apartmanda sadece 1 kişinin isteğiyle depreme dayanıklılık testi yaptırılabilir mi? Riskli çıkarsa ne yaşanır?

Tapuda malik olarak görünen bir kişi hem depreme dayanıklılık testini hem de riskli yapı testini yaptırabiliyor. Bu testi yaptırabilmek için binada sadece hissedar olmak yeterli. Yani paydaşların bir araya gelmesine dahi ihtiyaç bulunmadan, tek bir hissedar bu başvuruyu yapabiliyor.

Depreme dayanıklılık testi sebebiyle binadaki herhangi birinin tahliye edilmesi, binanın mühürlenmesi, binanın belediye tarafından yıkılması gibi bir süreç olmuyor. Ancak riskli yapı raporuna göre yıkılmasına karar verilen yapıda oturan herkesin bu binayı tahliye etmesi gerekiyor. Aksi takdirde yapı devlet eliyle tahliye edilebileceği gibi uygulamada genellikle bu sürecin binanın yıkımını, yeniden inşasını veya güçlendirilmesini yapan müteahhitler tarafından gerçekleştirdiğini görüyoruz.

Yasalar böyle diyor. Kiracılar ise çoktan ev sahipleriyle tartışmalara başlamış; pek çoğu da yeni bir ev arayışında.

Cihan A. (28): 'Binanın metroya yakınlığı değil sağlamlığı önemli'

Evimi emlakçı aracılığıyla üç sene önce kiraladım ve bu süreçte ev sahibimi hiç görmedim. Kendisiyle tek iletişimim verdiği banka hesabına kirayı yatırmak ve bunu bildirmek. Üç yılın sonunda tek bir isteğim oldu, o da deprem dayanıklılık testi. İstanbul'da oturduğum Osmanbey semti dip dibe ve eski binaların yoğun olduğu bir bölge. Kahramanmaraş’taki depremde yaşananları görünce de korkmamak elde değil. Bir de zemin katta oturuyorum, bu da korkumu ikiye katlıyor.

Ev sahibime tüm bu korkularımı yazınca hiç düşünmeden kabul etmeyeceğini söyledi. Kendisi nispeten daha güvenli olan Konya’da yaşadığı için bizim kadar korkması da mümkün değil. Evi depremde zarar görse veya yıkılsa yeniden yapılabileceği rahatlığı da var. Buna rağmen insan canını bu kadar hiçe saymasını hiç beklemezdim.

Apartman grubundan bu konuyu yazdığımda birkaçı dışında diğer kiracılardan da destek göremedim. Çünkü çoğu eski kiracıydı ve aynı bölgede yeni bir eve çıkma şansları pek yoktu. Benim de yok öyle bir şansım ama mecburen başka bir ev bulacağım. Yaşanan büyük depremle anladım ki bir evin metroya, alışveriş merkezine ya da denize yakınlığı değil asıl sağlamlığı önemliymiş.

Ayşenur Ö. (29): 'Deprem testi istedim, arkadaşımla aram bozuldu'

Deprem bütün ülkeyi tek yürek olarak birleştirirken, benim en yakın arkadaşımla aramı bozdu. Düzce’den İstanbul’a çalışmak için geldiğimde üniversiteden yakın arkadaşım çok yardımcı oldu. En büyük sorun kiralık bir ev bulmaktı, arkadaşım onu da çözdü. Neredeyse tüm akrabalarının yaşadığı aile apartmanının en alt katı boştu ve biraz tadilatla orada oturabilirdim. Kirayı İstanbul standartlarına göre uygun tuttukları için ufak tefek tadilatları da yaptırıp, oturmaya başladım.

Ne var ki evin yanında işlek bir yol var ve yoldan her kamyon geçtiğinde ev deprem oluyormuş gibi sarsılıyor.

Yaşanan son deprem hem en alt katta hem de tek yaşamam sebebiyle beni çok korkuttu. Sosyal medyada da gündeme taşınan deprem dayanıklılık testi konusunu ben de arkadaşıma açtım. Hatta testin parasını bile ödemeyi teklif ettim. Aldığım tepki ise beni hayrete düşürdü: ‘Arkadaşım olduğun için bu fiyata oturuyorsun, bu fiyata çürük ev bile bulamazsın.’

Gerçekten de bulamam. Bu ve devamındaki tartışmaların ardından ailesi de konuya dahil olup, kapıma dayandı. Bu testi kiracının yaptırma yetkisi olmadığından bihaber şekilde ‘Evi beğenmiyorsan çık, kendine dayanıklısını bul’ gibi pek çok lafı da ailesinden işittim. Deprem olursa binada sadece ben enkaz altında kalacakmışım gibi davranılmasına hâlâ çok şaşırıyorum. Bu kadar tartışmanın üzerine de o evde oturmaya devam etmek istemiyorum.

Serpil S. (43): ‘Mülk sahibi hasarlı çıkacağından emin olduğu için kabul etmedi'

Sürekli olarak bahsedilse de deprem gerçeğini şimdiye kadar fazla önemsemiyor, günlük hayatımda kaygılanacağım bir durum haline getirmiyordum. Ancak Kahramanmaraş depremiyle birlikte deprem gerçeğini iliklerime kadar hissettim. O günden beri de tek düşündüğüm çalıştığım dükkânda depreme yakalanma ihtimalim.

Binaya dışarıdan bakan biri bile ne kadar güvensiz gözüktüğüne dair yorumlar yapabilirken, bir de günün önemli bir bölümünde içeride bulunmak çok korkutucu. Bu kadar korktuğumuz için patronumuza konuyu sık sık açmaya başladık. Kendisi işe sürekli gelmiyordu ama işçilerini de düşünmesi gerekiyordu. Israrlarımız sonucunda mülk sahibine danıştı. Kendi de aynı binanın en üst katında oturan mülk sahibi tabii ki binayı test ettirmeyi kabul etmedi. Çünkü hasarlı çıkacağından emindi. Anlamak çok zordu. Bizim canımızı önemsemediği gibi, kendi canının da hiçbir kıymeti yoktu.

Şimdilerde patronumuza dükkânı daha güvenli bir binaya taşıması konusunda baskı yapıyoruz. Tabii patronumuz ne kadar dikkate alırsa. Hatta daha da ötesi, işten çıkmayı bile düşünmüyor değilim, sanki depreme evde yakalanacağımın garantisi varmış gibi…

İrem B. (32): ‘Önceden evin mutfağını soranlar şimdi deprem dayanıklılığını soruyor'

Yaklaşık beş senedir İstanbul’da emlakçılık yapıyorum. Deprem olana kadar her gün yüzlerce kez çalan telefonum, neredeyse çalmaz oldu. Kiralık binalar için arayanların ise ilk sorduğu şey deprem dayanıklılık testi oluyor. Özellikle de eski binalar için bu soru çok fazla geliyor. Oysa İstanbul depreminin çok yakın olduğunu bilmemize rağmen meslek hayatım boyunca bir kez bile böyle bir soruyla karşılaşmamıştım.

Önceden "Mutfağı yeni mi? Banyosu geniş mi? Parkeler yenilenecek mi?" gibi sorular alırken, şimdi sadece depremle ilgili sorular geliyor. Hatta bir daireyi kiralama konusunda neredeyse anlaştığımız bir çift, iki apartmanın birbirine yapışık olması sebebiyle evi tutmaktan vazgeçtiğini söyledi.

Şimdi deprem korkusuyla hareket eden bu insanlar eminim ki birkaç ay sonunda tüm bu kaygıları geride bırakacak. İki binanın yapışık olduğu ev de kolaylıkla kiralanacak, güvenli olmayan evler de…

Kaynak: Hürriyet