Kandaki Sedim Nedir

Sedimantasyon, ESR ya da sed oranı; insan vücudundaki iltihaplanmayı belirten kan değeri olarak belirtilebilir. ESR testi, başlı başına bir teşhis aracı olmamakla beraber iltihaplı hastalığı ispatlamak ya da ilerlemesini izlemek adına oldukça yaygın şekilde kullanılmaktadır. Sedimantasyon oranı, eritrosit belli bir süre içerisinde çökme hızının ölçüsü olarak tanımlanabilir.

Sedimentasyon nedir?

Sedimantasyon; vücutta bulunan iltihabı belirten, bağışıklık sistemi ve kanser rahatsızlıklarının tespit edilmesinde kullanılan bir kan değeri olarak tanımlanabilir. Sedim, sed oranı ya da ESR şeklinde kısaltılır. Sedimantasyon; test tüpünde bulunan alyuvar hücrelerinin tüpünün dibine çöktüğü süreçtir. İltihap oranı arttıkça sed oranı da aynı oranda artar. Bununla beraber; yüksek çökme oranı, daha çok rahatsızlıklarla ilişkilendirilmekte, sedimantasyon düşüklüğü rahatsızlıkların daha az aktif olduğunu düşündürmektedir.

Sedimentasyon kaç olmalıdır?

Sedimantasyon test neticeleri, alyuvar hücrelerinin bir saatte tüpün dibine hangi hızla ve ne kadar indiğini mm türünden belirtir. Normal sed oranı adına üst eşik değeri, tıbbi uygulamadan başkasına göre biraz değişkenlik gösterebilir. Normal sedimantasyon değeri erkekler adına 5, kadınlar adına ise 8'dir. Sedimantasyon hızı normal şekilde yaşlılarda biraz daha yüksek olacaktır. Aşağıdaki aralıklar normal şekilde kabul edilmektedir;

- Yenidoğanlar; 0- 2 mm/saat,

- Çocuklar; 0- 10 mm/saat,

- 50 yaş üstü kadınlar; 0- 30 mm/saat,

- 50 yaş üstü erkekler; 0- 20 mm/saat,

- 50 yaş altı kadınlar; 0- 20 mm/saat,

- 50 yaş altı erkekler; 0- 15 mm/saat şeklindedir.

Sedimentasyon yüksekliği ne anlama geliyor?

Başlı başına bir teşhis aracı olmayan bu test, iltihap kökenli rahatsızlıkların varlığının tespiti ve bu rahatsızlığa karşı verilen tedaviye karşı vücudun verdiği tepkinin kontrol edilmesi adına yapılır. Sedef, lupus, ailevi akdeniz ateşli hastalığı, multiple skleroz, çölyak, ankilozan, spondilit gibi otoimmün rahatsızlıklar; tüberküloz, sinüzit, romatoid artrit, astım gibi iltihap kökenli hastalıklar, akciğer kanseri gibi bazı kanser çeşitlerinin olması sonucunda sedimantasyon hızı yükselmektedir. Bunun nedeni, insan vücudunun tepki şeklinde bağışıklık sistemi ve karaciğer hücreleri açısından bazı protein yapılarını oluşturmasından kaynaklıdır. Bunların oluşması, kırmızı kan hücresi şeklinde bilinen eritrositlerle birbirine yapışıp ağırlıklarının ve kütlelerinin artmasına neden olur.

Kırmızı kan hücrelerinin kütlelerinin artması, yapılmış olan sedimantasyon testinde daha hızlı bir biçimde dibe çökmesine neden olur. Çöküşün saatteki hızı, bulunan inflamasyonun boyutu hakkında önemli bir bilgi verecektir. Kronik ve akut şeklinde gelişen bu duruma ilave şekilde kullanılan; doğum kontrol ilaçları, testosteron, östrojen, androjen içerikli ilaçlar ve hipertansiyon ilaçları sedimantasyonun yüksekliğine neden olur. Bütün bunların dışında gebelik ve yaşlılık gibi şartlarda sedimantasyon oranının çoğalmasına sebep olur. İltihap kökenli herhangi bir rahatsızlığın olmadığı vaziyetlerde ölçülen anormal seviyede yüksek sedimantasyon değeriyse kanserli tümörlerin var olmasına işaret edebilir.

Sedimantasyon yüksekliğinin tedavi edilebilmesi adına doktorlar daha kapsamlı olan testler yapar. Muayene, testler ve doktor gerekliği gördüğü halde yapılmasını istediği radyolojik görüntülemeden sonra, sedimantasyon değerinin yüksek olmasının altında yatan rahatsızlığı teşhis eder. Daha sonra hastalık çeşidine göre tedavi verildikten sonra sedimantasyon değeri, normal değere döner. Bununla beraber gün içerisindeki fiziksel aktivitenin arttırılması, uyku ve düzenli beslenme de sedimantasyon değerinin düşmesine yardımcı olacak etkenlerdendir.

Sedimantasyon yüksekliğinin belirtileri nelerdir?

Sedimantasyon yüksekliği belirtileri;

- Anemi,

- Baş ağrısı,

- Omuz, boyun ya da pelviste ağrı,

- İştahsız kalma,

- Nedeni olmayan kilo kaybı,

- Romatizmal ateş,

- İshal, dışkıda kan ya da karın ağrısının olağandışı olması gibi sindirim sistemi problemleri olarak sıralanabilir.

Sedimantasyon düşüklüğü

Sedimantasyon düşüklüğü genel olarak insan vücudunda iltihap olmadığına işaret eder. Ancak her rahatsızlık, iltihap kökenli rahatsızlıklar olarak değerlendirilmez. Karaciğerle ilgili olan rahatsızlıklar, kan şekerinin yüksek seviyede olması ve böbrek rahatsızlıkları sedimantasyon düşüklüğüne neden olabilir. Eritrosit sedimantasyon hızı, yeni doğan bebeklerde de düşük olabilir. Bunun yanı sıra, kan yapımını arttıran politemi ve viral rahatsızlık durumlarında sedimantasyon hızı azalmaktadır. Bunu dışında kusurlu olan eritrositlerin yani talasemi minör gibi rahatsızlıklarda da ESR değeri azalır.

Sedimantasyon düşüklüğünün belirtileri nelerdir?

Sedimantasyon düşüklüğünün belirtileri;

- Kuvvet kaybı,

- Baş dönmesi,

- Nedeni olmayan kilo kaybı,

- İştahsızlık,

- Halsizlik,

- Baş ağrısı,

- Eklem ağrıları,

- Halsizlik olarak sıralanabilir.

Kelime anlamı olarak tortulaşma ve dibe çökme olan Sedimantasyon, vücuttaki enfeksiyon miktarını ölçer. Sedimantasyon, alınan örnekteki kırmızı kan hücrelerinin ne kadar çabuk dibe çöktüğünü ifade eder. 

SEDİMANTASYON TESTİ NEDİR?

Eritrosit sedimantasyon hızı (ESR) testi vücuttaki iltihabı ölçer. Sedimantasyon hızı testi tanı için tek başına yeterli değildir. Sedimantasyon için hastadan kan örneği alınır. Alınan örnek tüpe koyulur. Tüp baş aşağı şekilde bekletilir. Eritrositlerin ne oranda ve ne hızda çöktüğü tespit edilir.  Kandaki enfeksiyon eritrositlerin kümelenmesine neden olur.  Bu kümeler tek haldeki hücrelerden daha yoğun olduğu için dibe doğru daha çabuk inerler. Çökme miktarı ve hızı, referans değerlerin dışındaysa, vücutta enfeksiyon olduğu anlaşılır. 

SEDİMANTASYON HIZININ NORMAL DEĞERLERİ NEDİR?

Eritrosit sedimantasyon hızının normal değeri cinsiyet ve yaşa göre farklılık gösterebilir.

-Yeni doğanlarda 0 ile 2 mm/h 

-Gebelerde 4 ile 57 mm/h

yaşından küçük erkeklerde 0 ila 15 mm/h

yaşından büyük erkeklerde 0 ila 20 mm/h

yaşından küçük kadınlarda 0 ila 20 mm/h

yaşından büyük kadınlar için 0 ila 30 mm/h

Birçok etken kanın yapısını değiştirerek kırmızı kan hücrelerinin çökelme hızını etkileyebilir

Bu etkenler şunlar olabilir;

-Gebelik

-Obezite 

-Anemi

-Kullanılan bazı ilaçlar (kortizon, doğum kontrol ilaçları ve bazı hipertansiyon ilaçları)

-Regl dönemi

SEDİMANTASYON YÜKSEKLİĞİ NEDEN OLUR?

Sedimantasyon ölçüm testinin yüksek çıkması birçok hastalıkla ilgili olabilir. Vücutta iltihaplanmaya neden olan hastalıklar sedimantasyon testinin yüksek çıkmasına neden olur.

Sedimantasyon yüksekliğine neden olan hastalıklar:

- Otoimmün hastalıklar

-Romatizmal hastalıklar

-Enfeksiyonlar

-Böbrek hastalıkları

-Bazı kanser türleri

-Tüberküloz

SEDİMANTASYON YÜKSEKLİĞİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Sedimantasyonun düşürülmesi için sedimantasyon değerinin yüksek çıkmasına sebep olan hastalık tespit edilmelidir.

Aşırı kilo kaybı, iştahsızlık, şişmiş ve ağrılı eklem, dışkıda kan gibi belirtileriniz var ise hekiminiz sedimantasyon testi isteyebilir.

SEDİMANTASYON DÜŞÜKLÜĞÜ NEDİR?

Sedimantasyon düşüklüğü vücutta iltihap olmadığı anlamına gelir. Çoğu zaman Sedimantasyon düşüklüğü büyük oranda bir sağlık problemi belirtisi olarak görülmez. Ancak bazı böbrek ve karaciğer rahatsızlıkları, yüksek kan şekeri sedimantasyon değerinin düşmesine neden olur.

Bazı kan hastalıklarında sahte sedimantasyon düşüklüğü de görülebilir. Polisetimi rubra ve lösemi gibi hastalıklarda  vücutta iltihap bulunmasına rağmen yapılan teste değerler normal çıkabilmektedir.

SEDİMANTASYON NEDİR?

Kimi hastalıklar insan vücudunda farklı etkilere neden olarak belirtiler gösterirler. Vücuttaki enfeksiyon miktarının artması da bir hastalık belirtisidir. Vücuttaki enfeksiyon miktarı, sedimantasyon (çökelme) adı verilen bir test ile ölçülür. 

Sedimantasyon hız testi olarak da bilinen bu test, vücuttaki iltihabı tespit etmeye yardımcı olan basit bir kan örneklemiyle yapılır. 

Sedimantasyon hızı testi tek başına bir tanı aracı değildir, ancak doktorunuzun inflamatuar bir hastalığın ilerlemesini teşhis etmesine veya ilerlemesini izlemesine yardımcı olabilir. 

Doktorunuzun kullandığınız ilaçlara ya da sizin durumunuza ilişkin bir özel uyarısı olmadıysa aç ya da tok fark etmeksizin yapılabilir. Sedimantasyon testi için damardan kan örneği alınır. 

Sedimanyasyon, saat başına milimetre (mm/saat) cinsinden ölçülür. Referans aralıkları yaşa ve cinsiyete bağlı olarak değişir.

SEDİMANTASYON YÜKSEKLİĞİ NEDİR?

Vücutta iltihaplanma, ateş, ağrı ve şişmeye neden olan hastalıklar sonucu sedimantasyon yükselmektedir. İnflamasyona veya hücre hasarına neden olan bir durum varsa, kırmızı kan hücreleri (RBC) bir araya toplanma/kümelenme eğilimindedir. Bu kümelenme, RBC'lerin kan örneğinin yerleştirildiği bir tüpün içinde çökme hızını etkiler.

Hücreler (RBC) bir test tüpünün dibine ne kadar hızlı ve daha fazla çökerse, iltihaplanma olasılığı o kadar yüksektir. Yüksek sedimantasyon vücutta aktif bir hastalık süreci olabileceğini anlamına gelmektedir.

Sedimantasyon yüksekliğine neden olan hastalıklar;

-Aktif enfeksiyonlar
-Kanser
-Kalp damar hastalıkları
-Romatizmal hastalıklar
-Alerjiler
-Böbrek hastalıkları
-Kan hastalıkları
-Şeker hastalığı
-İnflamatuar bağırsak hastalıkları
-Nörodejenaratif hastalıklar (Parkinson).
Ayrıca birçok başka etken de sedimantasyonun yükselmesine neden olabilmektedir.

Aktif hastalık olmayan birçok durum da sedimantasyonu yükseltebilir. Bunlar arasında;

-Gebelik
-İleri yaş
-Kadın olmak
-Adet döneminde olmak
-Yakın zamanda yağlı bir yemek yemiş olmak
-Obez olmak
-Kullanılan bazı ilaçlar bulunmaktadır.

SEDİMANTASYON YÜKSEKLİĞİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Vücutta iltihaplanmaya neden olan bir hastalık olduğunda sedimantasyon yükselmektedir. Buna neden olan hastalığın belirlenip tedavi başladıktan sonra bağışıklığı güçlü tutmak adına sağlıklı beslenilmeli, bol sıvı alınmalı, düzenli uyku uyunmalı ve egzersiz yapılmalıdır.

SEDİMANTASYON KAÇ OLMALI?

Normal aralık, erkekler için 0 ila 22 mm/saat ve kadınlar için ise 0 ila 29 mm/saattir. Yaş ve cinsiyet faktörleri de göz önüne alındığında normal değerler şu aralıklarda olmalıdır:

50 yaşından küçük erkeklerde 0 ila 15 mm/saat,
50 yaşından büyük erkeklerde 0 ila 20 mm/saat,
50 yaşından küçük kadınlarda 0 ila 20 mm/saat,
50 yaşından büyük kadınlar için 0 ila 30 mm/saat.

Sedimantasyon testinde sedimentasyon hızının yüksek çıkması, vücudunuzda iltihaba neden olan bir hastalığınızın olduğunun işaretidir.

NTV’yi sosyal medyadan takip edin