Qziz

ylrdgd? Bu mano kimisa sevmakda, ara getmakda, ya sabah restoran agrb bisnes qurmagda, ya xarica kocib ishamakda neca kémak ola bilar ki? Yani ela bir ehti- mal var ki, kimsa mana kigods yaxmlagib Hunlarim yurigii- niin na vaxt oldugunu sorugsun? Olbatta ki yox, Bunu atama da, anama da demisom. Hatta onlarin Gziindan sorusmusam, onlar da bilmayiblar. Bu hadisoni bizim qoca, ollori son tarix mitollimimizdan bagqa he¢ kas bilmir. Bir gin direktor sinfa giran kimi birinci mani garaladi - “Miya darso qulaq asmursan?” Sualin cavabinda man da sual verdim: “Hunlarin yarisi na vaxt olub?" ©, géalorini boraldib susdu. Hunlarin bu zahrimara gals yiiriig illarini direktor da bilmirdi, Miallimlarls uzun-uzadt miibahisolerim, imtahandan al- digum ikilor, verdiyim suallar, geyindiyim paltarlar, bitin bunlar onlarda gilts wa tascetib dogurur. Usaqlarin coxu ela bilir ki, valideynlor na deyirsa onu elamok lazimdi, iniallim no tappirirsa onu oxumagq lazumdi. Lap oxumasa- lar belo iglorinds inanurlar ki, mijallimlarin eva tapgirdigi darslor dofirudan da bijzs lazumdir, Elo bilirlor dorsdan beg aldiarsa sabah “Mersedes"lari da olacaq, villalars da. Day bilmirlar ki, dors basqa, ig bagqa, Mansa heg bir halda di- limi qadaytb yerimda oturmuram, elo bi] susmaq va itast etmak diymasi manim beynimds islamir, Bu senuncu ili do bilirib Rassamlhgq akademiyasina daxil olacagam, On yaxgisy rassamliqd, Aglima galani cakib ustiin® euro qiymat yatacagam, Qoy bir il, iki il heg no qa%anmayim, amma bir pin bir yarl adam ela bilacak ki, bu resmda ba- yl folsofa var - vs alacaq. Ax. monim kimi qizlari he¢ birivakuasiva 4 ofisda, hee bir yirkatda ig gatiirmazl ar Amn rssam olgam bitin doliliyimi, qeyri-adiliyimi manimy xiisusi istedadimla alagalandiracaklar. Onda istadiyim hor geyi eda bilacam. Ca maat da baxtl deyacok ki, iginiz, yosdu rossam adams, yogin badahetan ajlina ideya golib ona garo picloyir, Hoyacan signal: "Sahar yuxudan oyanib dislorimi firgaladim, sonra yermak yeyib glxgindn qabajinda oturdum. ci sinif gox qaribs bir keciddi, hola maktabli say:liam da badan quruluyumla, dimumi gériindyiimls hee do 23 yagh quwlardan geri qalrmram, Darsa gedonda ac baxiglart homiga tizarimda hiss ediram. Sanki ogianlar siuralu antaywlar ki, mon tam bayiimigom va digar qrlardan forqli olarag onlan hagiqatan cox xagboxt edo biloram. Psixologiyan: sevdiyimdon biliram ki, oplan- larda bir gox gey gdural: saviyyada bag verir. Yani onlar qua vorulanda ya qui sevonda bunu bilorakdon clomirtor Bu tabiot qanunlarina géra bir erkok kimi onlara werilmis instinktiordin. Qflanlar instinklorina uygun olaraq qulara vurulub evionirior. Masalan, qarmit pomada, ya qin pal larlar niyo seksual sayilir? Giinki yar aylarinda digi heyvan- larin cinsi orqam xisus! quem honnon ifray edir va bu erkaklara bir signal olur. Yani ki, “man cing slagayo haz ram". Ona gora da kisi qirmue paltarl: qadin gorands giumltt digiinar ki, bu que cinsi alaqaya havird:, Yaxya, bos Kigilarin hiya béyik sinal qulardan xosu galir? Sinca sadaca porno saytlarin reklamlanina goro? Xeyr! Bu da biologiyadhin MorLivakuasiya th da, Evin tok qut oldugumdan, nana-babalar bizdan ayrt ya- gadifindan igiimin: hamiga yaxgr vaxt kegira bilirik. Yani Balada bir cox gonclards olan ailo problemlarindan hee biri manda yoxdu. Mon dogrudan da yaxg: ailada boyamigom, Acada xarica ugub istirahot clomisik, homiga paltarlarim olub, rahat, genig evimiz olub. Heg bir aila problemim ol madigindan, maddi gatinliyim olmadigindan rossamliga va psixologiyaya ayirmaga vaxtim vo hovosim da olub. Mian bi- lirdim ki, rassam olub pul qazanmasam bela atam moni sax- layacag, evlansam va sevdiyim oflan da kasib olsa atam yena do bixi saxlayacag. Ona gox giivanirdim. Amma heg aglina da galmaadi ki, Gyragdiyim bu rahat va komfortlu hayat tarai birca gilntin iginda dayiga bilor, Bu qoriba zang galinmanngdan avval sinifda tam sakitlik idi. Hams tarix mitlliminin sifating bax, o isa cynoklarinin Gistiindan iri gézlorini mana «illayib cavabumi géwlayiedi. Elo bil bilirdi ki, bu gin éyrono bilmamigam bu zahrimar Yeni tarixi, Amerika Prezidentlori Vudro Vilson va Kennedinin, sonra da Ruxveltin hakimiyyatloriniey ardierhigim danvyma- irydim, Hale bilo-bila ki, man rassam olacam {bunu dofelaris ona demisdim) yena da mana gic-gic suallar vorir, ae apullili- int stbut etmak istayirdi. Mon dogiq bilirdim ki, Kennedini magiminda éldordblar, amma o birilari na vaxt olub, na vaxt lib he¢ bilmirdim. Bir da bilirdim ki, Kennedi ils Meri- lin Monronun ¢3q macaralar lub, Basqga hee na bilmirdin- Amma bunu o qoca ollari ason, boazindan darisi sallanan vo péulori ila moni divara dirayan mijallima deya bilmazdim. Pencayin arasindan gixan ang uzun boynu lap ganagindan Gixan tishage boynuna bonvayirdi, Neyninuta birca o idi ki,Evakuasiya. il da, Evin tak quit oldugumdan, nana-babalar bixdan ayri ya gacifindan icgimix hanviga yaxgi vaxt kegira bilirik, Yoni Balkida bir gox ganclordo olan ails problemlarindan heg biri manda yoxdu, Man dogrudan da yaxs: ailada boylimtigam, Arada xarica ugub istirahot clomigik, homigo paltarlarm olub, rahat, genig evimix olub. [leg bir aila problemim ol- madigindan, maddi gatiniiyin olmadigindan rassamliga va psixologiyaya ayirmaja vaxtim va havasim do olub, Mon bi- lirdim ki, rassam olub pul qazanmasam bela alam mani sax- layacag, evlonsom va sevdiyim oflan da kasib olsa atam yeno do bixi saxlayacaq, Ona gox glvanirdim. Amma hey aflima da galmazdi ki, Gyragdiyim bu rahat va komfortly hayat torzi birco giimuin iginds doyise bilar. Bu goriba zong galtmmamigdan avval sinifds tam sakitlik idi. Hamu tarix mialliminin sifatina baxtr, o isa cynoklorinin fistiindan iri gézlorini mans xillayib cavabima givlayirdi. Elo bil bilirdi ki, bu giin Syrona bilmamigam bu eshrimar Yeni tarixi, Amerika Prezidentlari Vudro Vilson yo Kennedinin, sonra da Ruzveltin hakimiyyatlorinin ardicilligins damigraa- liydim, Hala bila-bilo ki, mon rassam olacam (bunu dofalorlo ona demigdim) yena da mana gic-gic suallar verir, 6 ajpllh- Gini sibut etmok istayirdi. Mon doqiq bilirdim ki, Kennedini magininda dldériiblar, amma o birilari na vaxt elub, ma vast élab hee bilmirdim. Bir da bilirdim ki, Kenmedi ilo Meri- lin Monronun ¢§q macoralan olub. Bagqa hee no bilmindim. Amma bunu o qoca ollori asan, bogazindan darisi sallanan vo gOulori ily moni divara dirayan mitallinia deys bilmozdem. Pencayin arasindan gixan ang weun boynu lap canagindan eign tishaga boynuna bongayindi. Beynimila birea 0 idi ki,1 QARAQAN bir erkok digini segarkon siiuralty olarag onun saglambigina fikir verir, glinki cinsi slagedan yaranacaq ipaq saglam ol- malidir, Erkaklor digilori seearkon ilk olarag onlarin sinasina fikir verirlor, Sino béyiik va saglam olsa, bu digidon olacaq ugaq daim saglam vo keyflyyatl siidla qidalanacag, Yoni bu, oglaniarin acgézliyi ils yox, onlarin siuralt: instinktlori ils baghdir. Heg oglanlar delori bela bunu bilmir. Rags edan qadinlar da kisilori colb edir, Bu da yalniz saglamhqla bag- hdir, Oger qadin belini firladib ayagini cold torpada bilirss demoali crkakdan olacaq usaf dogmagda he¢ bir gatinlik gakmayacok, Ona géra kigilor kok va horakalsis ya cayirtko kien ariq qular xoglamurlar. Ginki bela qadimlar ugaqlara la- aim qidam vo rahathf vera bilmirlar. Bu fikirlorla makiyaj edandan sonra ayaga qalxib paltarima baxdim. Ozol olmagi xoglasam da dorso hamisa cins salvar vo sport ayaqqabilarin- da gedirom. Bu ya Converse olur ya Nike. Goy cins, af ayaq- gai vo ag déymali kéynok. Bitiin bunlarin da iizorindan kigik qara jiletka geyiniram. Bela geyimds ani ¢ox qagang oluram ham da cox rahat. Mani dorsa atam aparir. Boyuk cipda maktabin haystina galiram, orda atamin yanagindan éplb gantami gotiriiram. Yolda bix hamiga Avrilin mahm- Janna qulaq asing, Atam sagollaganda hamiga maqnitofonu séndurdb mano ugurlar diloyir. Atam Neft girkotinds Islayir. Pulu da yaxsdi, hormaoti do. Amma bunlardan olava hom do yaxgi atadt. O hamiga moni har seydo dastaklayin qeyri-adi dolilikiorims déxmoali olsa da bir dafs da olsun bu barada mona pis bir sey demayib. Balka do imkanh oldugundan ha- radasa rahatlhg var icinda - goval va tarbiyyali olmajumdan basqa mondon he¢ na talsb etmir, Anam da ¢ox istoyir, maniLvakuasiya i da, Evin tak que oldujumdan, nang-babalar bizdon ayrt ya gadifandan G¢iimilx hanviga yaxgi vaxt kecira bilirik. Yoni Bakida bir cox ganclardo olan aila problemlarindan heg biri manda yoxdu. Man dogrudan da yaxst ailoda béyiimtigam, Arada xarica u¢ub istirahat clomisik, homiga paltarlanm olub, rahat, penis evimix olub, Meg bir aila problemim ol- madifindan, maddi gatinliyim olmadigindan rassambiga va psixologiyaya ayirmaga vaxtim ve havasim da olub. Man bi- lirdira lel, ragsam olub pul qazanmasam bels atam mani sax- layacag, evlonsam va sevdiyim oflan da kastb olsa atam yeno da bizi saxlayacag, Ona gox givanirdim. Amma heg aglima da golmoudi ki, Gyragdiyim bu rahat va komfortlu hayat tarzi birco giintin iginds doyige bilor. Bu qariba zang galinmanigdan ovvol sinifda tam sakillik idi, Hamu tarix mialliminin sifatina baxir, o iso eynoklarinin Gstiindan iri gézlarini mans gilloyib cavabun pazlayirdi, Els bil bilirdi ki, bu gin oyrono bilmamigom bu gahrimar Yeni tarixi. Amerika Previdentlari Vudro Vilson va Kennedinin, sonra da Ruzveltin hakimiyyatlorinin ardiculhjuni danigma- lrydim, Hola bila-bilo ki, mon rassam olacam (bunuw dafalarko ona demigdim) yena do mana gic-gic suallar werir, dx agullili- Bint siibut ctmak istayirdi. Mon daqiq bilirdim ki, Kennedini magininda Glddriiblor, atima o birilari ho yaxt olub, na vaxt Glib hee bilmirdim. Bir do bilirdim ki, Kennedi ila Mezi- lin Monronun ¢gq macoralan olub. Bagga hee ma jilmirdim. Amma bunu o qoca allori ason, bogaeindan dorisi sallanan va géulori ilo moni divara dirayon mitallima deya bilmazdim, Pencayin arasindan Gixan ang uzun boyny lap canagindan guan tishaga boynuna bonxayirdi. Beynimids birca o idi ki,12 QARAQAN bu. on. birinci sinif tez qurtarsin, Amma hola yarisindaydim. Hara qurtarir? Miallimsa cavabi godlayirdi, Man giiya beynimda na isa hesablayir, barmaqlarim hor dafo bikirdiim., Amma bitin maqsxdim vaxt qaxanmagq idi. Axi ¢ox vaxt moss bag verir ki, birdan dors pozulur. Ya bu goca zavucu direktor yanina gagirin, ya kimisa qapini déyiib darsa gecikdiyini deyir vo miollim omr danlamaga baslayir, ya da kimsa manasiz sual verib miallimin basint qarigdirir. Amma pozladiyim hadisslardan he¢ biri olmadi. Bag ve- racak hadisani, mani mijallimin sualindan xilas edacak ha- disoni iso he¢ aplima bela gatirmamisdim. Hor sey goflotan oldu, Birdon méhkem zang calindi, Qeariba bir zang. Bitan siniflars sas salan, maktabin binasint silkalayan gox qoriba, gurultulu zang, Balka da bu zang de- yil, hansisa signal idi, Adatan bets zanglor ancag miiharibs filmlorinds saslonardi, Zang galinan kimi bitin sinif donub gald. Ollori asan tarix miallimi mat-mat divarlara baxor, sosin haradan goldiyini anlamaga ¢aligidi, Man doo yan bo yana gevrilib bu qulaq batiran sasin haradan galdiyini tap- magq istayirdim. Bazi quzlar qulaglarin: allarila tutmugdular, Arxa partada oturan an zirok oplanlar ayaga qalmib gapiya yaxinlagmusdilar, Monsa yeritndaca donub qalmisdim. Bu na zongi idi gorosan? Zang kasilan kimi yuxar1 martabsdon va dahlizdon gurulw saslori galmays bagladi, bu yilzlorla gagirdin addim sasi idi, Hams harasa gagirds. Qvvalea bu, Neft Akademiyasindaks goreunc hadisoni xatirlatds. Bir nafor alinds tapanea ila iyirmidon cox taloboni gillalamisdi, Amma bu fikri tex beynimdan guxartdim, Biotin sagirdlorEvakuasiya ih qapinin againa yyhb dahliza baxards. ‘Tarix miiallimi da ayaa qalxmigdi, Kyni hadiso bitin siniflanda bag: vermigdi Direktor maviniori ugaglars bayira snsloyir, gagirdlor qarigqa kimi dablizo Wokilirdilor, [lomin an bir ax sevinmigdim da. Yoqin ki, nasa iclas ya tadbirdi, demali tarix miollimindan camim qurtardi, Pillakontavi enmaya bagladig, Usaglar bir-birindan na bas verdiyini sarugur, mitallimlar bir-birini sakitlagdirirdi. Amma kimi deyirdi mithariba baglayib, kimi deyirdi yoqgin yoxlama golib. Kimi deyirdi balka prezidentin dvi moktabimiza golib. Bunlarm hannst inandsric: galirdi, Biz hayats diganda direktorun asabi baauylart harman: sus mapa macbur etdi. “Diiziin hamusini bura, siniflars uygun diaaiin’ Direktorun baxislanndan hiss olunurdu ki, heg o @au do bilmir biz niyo buraya diziilmagik, Amma tez-tez udqunub éskiirmayindan anlagilind: ki, indica hira nasa deyacak. “Oxia gagindlor, sinif rohbarlarinizdan ayrilmayin. Nizam- intizama riayat edin. Bayaq egitdiyiniy soe heyacan signal idi, Bu signal Glkads har hans: fovgalada hal bag verande galinir, Ham 62 miollimina qulaq assuy, Masalayo aydin- hg galon kimi sizi eviniza buraxacayig, Hee kos maktebin hayatindan bayira qixmasin” Bizim dircktor yaxg: adam idi, ona ors parin makiabd? hérmati vardi, onan so20no qulaq asirdilar, Qorxduglars ou" yox, onun dediklarine inandiqlart icin, Bu saglordan sont piceltdar baglandi, sagirdlar muzildanie, miiallimlar bu syn? hy miizakira edit, kigi miallimlor qudinlany sakitlasdirmoayo galgerdilar, Hamu sakitey na bag veracayini ghvlayindi.M4 QARAQAN Moktobin an kok ajur yerisli miallimalari do pillslordon aga- @ enirdilor. Usaglardan kimss demisdi ki, toyyaralar galocak Ona gora ham: goys boylanird. Glimi gantama salib mobil telefonumu tapdim. Bizda ugaqlarin telefon gazdirmasina icaza vermirdilor, Ona gére gantanin igindanca atama zang clmayo galigdim. Amma telefon dalgalar itmisdi. Bax cla hamin an man dogrudan qorxmaga bagladim. Bir daha zang etmays ¢algdum, yeno alimmad, Sinif yoldagima dedim ki, telefonum tutmur. O da dz telefonuna baxdi, onun da tele- fonunda dalga yox idi. Bundan sonra hayacan domino dag- lari kimi gagirddan sagirda dtiriildi. Bir nego daqiga son- ra hatta millimlar da telefonlarin: havaya qaldinb dalga axtann zang etmaya calgirdilar, Amma heg bir xeyri yox idi, ydzlorls telefon havaya galxb yellonir va bu qorxunc monzore mani bir tohar edirdi. Gorason bu, mo demak idi? Bu arada asason idman milallimi segilirdi, Zarif inc intellek- tuallarin shatasinds homiss dar diisiincasina géra agafilanan idman miollimi sanki an ugurlu saatinn yagayird.. “Usaglar, gorxmayin, bu, fovqalads haldir, Yadiniza golir siza darslarda kecirdim? On asasi markozlogdirilmig idaroni itirmomakdir. Hamu direktora qulag asir, heg kas yerindan torponmir.” O gox gazal bilirdi ki, ogar kigik bir panika dal§a saklindo bii- tiin maktaba yayilsa hara bir taral qacacag vo alam dayacak bir-birind, ona gora da hamurt eyni yerds saxlamag lazm idi, Man yantinizdala madollimlarin picilisins esidirdim, Da- nigiqiardaa aydin olurdu ki, heg kasin heg nadan xabori yox- dur. Axt gorasan bizi niya buraya toplayiblar? Niyo telefonlar tutmur? Gn maraghsi dao idi ki, na Bakcell tuturdu, naAvorcell, no da Nar, Bela gey isa mimkin deyildi, ancaq yeni ilds saat on iki tamamda telefonlar tutmurdu, o da song edantorin sayin coxlugundan, Bu fikir aghma golan kimi bir ax sukitlosdim. Yaqin gahorda Gimumi hoyocan siqna- lh verilib va indi ham) bir-biring zong etdiyindon telcfonlar tutmur, Banu yanmdaks ugaglara da dedim, Dedim ki, qorx- masinlar, Fevral killayi asir va bizi ajgjac budaglar: kimi yellayirdi. Bir ay da burada dayansaydiq sahara saglam gagird qalma- yacagedt. Direktor bir an belo gézlomodan idman miiallimini kigays yollads. “Get gor no masoladir, balka yolda patrullara ya polislara rast goldin. Voxiyyati aragdir’, [dman miollimi siniki generaldan ome ahmg kimi moktobin darvazasina toraf gagda. Direktor yenidan Gxiind bixa tutub har kosi sakitladirmaya galigei. “Usaqlar, qorxmayin, indi bis xebar alacayrg, ola bilsim ki, dorslar bu gin taxlra salinds” ©, bu cimtoni qasdla dedi ki, qgorxw hissi drsin almayacaga kimi xog hissla ayaelansin. Bu dogrudan da bir cox sagirdin GeGnds giliis omola gatindi. Amma manim igimda gox goriba bir sixint: vard.. Gorason niya? Atam haradadir indi, bos anam? Gérasan onlar bilir ki, man burtda bigonin ortasinda dayanmngam. Man heg maktabin hayatinda bu gadar dayantmaydim, alam homig? sinifda géxlayirdim, o da béytk cipla golib mani eve apart di, Géxtimiin qabagia atamim if peri goldi, Eyni manxoront orada da tasavvur cladim, onluran direktory da iggilari dueub sakitlogdirmayo qahgir. Yaqin o da mona zang edir vo #98 gatmadyn parub narahat olur. Bolka do ineli yoldadin da- limea golir.16 QARAQAN Paralel siniflardaki baxi oflanlarin lap droyindan idi bu signal, ax onlar mani ancag moktobin gaprsindan magina minon anda goro bilirdilar, amma indi onlanin bdyriinds da- yanmusdim. Sinfimizdaki on gozal qt mon idim. Ona gore mandan 3] gakmirdilor Hama bax, hamu giiz-qas cloyirdi. Els bununla da lap hormatdan disiirdilor. Qualar heg vaxt on- lanin arxasiyca siirinon oglanlar maraglandirmayib. Okaina, hanst oglan ki hee qezlara fiir vermir, o da an maraqh oglan olurdii, Biada da bela birist var idi. Hizdan iki dg carge o yan- da dayanmigd: Dilzdii onunla hee vaxt bir yerds olmagum tasavwiir edo bilmovdim, Gox qapali oplan Idi, Onu heg kas tantmuitdi. Yoni harfi monada hee kos tanumirds. Dogrudan tantmind.. © bizim maktobo ilin avvali galmigdi. Birinci dafa idi ka, kimsa on birined sinifds maktobini dayisirdi. Onunia ilk dafa iguned mortobanin doblizinda tix-ico galdik. Man bio- logiya kabinetinin qargisinda darsin bitmasini gézlayirdim. O isa hansisa basqa sinifda darsin bitmasini gizlayirdi. [kimiz da birinci dorsin son on doqiqasina gatmgdiq ona giro darsa girib danlanmagdansa bayirda ikinci dorsi gozlomok yaxg. idi, O qara paltarda idi. Adi qara salvar, qara kéynak, qara ayagqabi vo qara kaposon. Bizim maktabda maktab formas yox idl Ona géra kim na istayir geyinindi, amma qadaga olmasa da bizim oglaniarin geyimlari eyni di. Harus: goy cing ag kOvnok va gara tiflids golirdilar, saglari da jeleli, Els bil onlarin hamgs; inkubatordan ¢ixirds. Amma bu of lan hamedan secilindi, Hamigo quiagciqlarda no isa dinlayir, heg vaxt hee kasla danigmirdh. lik dafs mani goranda cami birea saniyalik mong baxdi, bamslari ilo mani agagidan yu- xari incaladi va sonra sanki sildi mani Tamamila sildi. ©,Evakuasiya Wy divara séykanib qulaqciglarindakt musiqmi dinlayir, manim varlifim hee vecina ds almurdi, Moni duiimdan graran da ela bu idi. Fikirlogindim balka sevdiyi qa var Amma qualat deyirdi ki, heg kasi yoxdur. Umumiyyatla bela bir oglamn sevpilist ola bilmazdi. Qnun bu sakilliyina, oziina gapalilig na he bir que doza bilmaadi. Onun mana baxinamasi neca qururumé toxunmugdusa tez-tez onuin oxudugu sinfin ya nindan kegir, yada sinfa girib tang quilarla sihbat edtirdim. Har dof da yeni paltarda, daha maragl, daha casibadar, Amma heg nayin xeyri yox id, Arxa partada olurub ya ki jab oxuyur, ya nase bir cruma gara edirdi doftarda, Mana ‘imumiyyatls gormirdi, Halbuki maktabda iki Og gozal uz vardisa bir man idim. Balka do birincisi, Qara kapusonun dundin qalia qara qaglart va yasil eéalori périinindi. Tind yagi gézlori varde Gox gariba oglan idi Cizgilari do gozal idi, Oslinda bu cir oflan dors oxumayan avaralara qusulma h. onlarla birlikds moktobin bufctindski qizdarla danigmals, arada-bir qufardan birini maktabin arxasina apanb oracda épmoaliydi. Amma o yox, Onun hee adini da bilmirdim. Axa sorugsaydim baga digacakdilar ki, onunla maraqlaniram Bu jayia da mana laxum deyildi, Onsuz da on birinci sinfi biliran kimi yeni universitet hayaty baslayacaqd:. Amma na qadar Getimi sakitlasdirsom do, ontin mana maragh olma- digim Gziima desamy do, hor sohor bozananda, geyinands. parfam seganda enu digiinirdiim, Onun fikri manim dgia ayagimin alty a -sirinan bagga oglanlann fikrindsn ma raqh idi, Halo ondan-bundan csitmigdiny ki, qiymatlont do Yaxgidir, Deenak olay ki, bution dorsiardan alagi idi, Amma tertex yoxlamalan buraxdijindan anu segilniy sagirdlarin1a QARAQAN siragina sala bilmirdilss: Ya da 60 bunu istomirdi, Onunda ikinct Gz-azo galmayimix bu ayin avvallori oldu. Hoyatda atamin magamint gozlayarkon onun dorsdan gixdigim gir dim. Maktabin bavi oflanlan dvlori magn siirirdi, bosilori isa darsa avtobus ya metroyla golirdi, Rilmirdim o hansilar- dandi, Varhd: ya kasib, ya orta tobaga? Diivdu bu seylars fikir verdiyim iigiin ozimi qinayirdim, amma har halda biz qulara bu hamisa maragh idi. Ilomin gin darsdan qaub gantasim: bir ¢lynins asib maktobin darvavasina yaxinlagdh, Di. monim yanimdan keganda qasdan onuw ¢iynimls vur- dum. Amma cla toxundum ki, o clo bilsin man onu yox, o mani vurub, O dagiga do qyqudim “Neylayirsan?” Qulaq- eiglanm gixanh uring mona gevirdi. Homin dagige butun icim osindi. Amma dzimda ciddi va incimigs bir sifat al- migdim. Ur istamasini gozlayirdim. Gévlarini galdirib diiz gozlarimin igino band: Sakitca he¢ na demadan bir nega saniya dizbouz galdiq. Homin an hoyscandan yunla bilerdim, © heg no demirdi. Sakitea izGmo baxipdi, Bu sakitlik wzan- digca quar bozarr va wtandigumdan az galirdim yera gi- rim. Aca niyo bela elsdim? O ax har geyi baga digdii. Baga disdii ki, mon bunu gasdla clomisom. Oziim’ diimyann an sirtig, on diisuk qui kimi hiss edirdim, Bu sikutun an doziilmox aninda o ciddi ciddt “Bagislayin’, - dedi, sonra uziini ¢gevirib darvazadan gixdi Iiomin an ogor avtobusa minsaydi tahatlayib deyordim ki, siradan birisidin. Hans) a xarici maginlardan birins minsoydi rahatlayb deyardim ki, papa ugegidir. Amma no birine! oldu, na ikinci. Xarici maginiarin arasindan qara, iri Honda motosikleti gérind’Fvakuasiva io yoo bagina kaskani taub bir do mona toraf baxth gurultu- lu mihareik sasi ily givdan itdi: Arxadaa galan rafigalorin mani qucaglamasayd: yera youlacagdim. Kimdi o? Haradan golib? Niya var manim hayatinda? Nive bu gador gialidir? Gozlorim corgolori gozir va o biri sinfin gagirdlori arasim- da onu axtanids. Sadaca mono maragh idi, goresan galibmi bu gin darsa? Gorasan o na edir bu qoriba voriyyatda? Gnu tapanda igim rahatland:, o da bz sinfinin corgasinds daya mb géalarini dircktora sillamigdi, indi ham ancag bu sig- malin no ils moaticslanacayini gosleyirdi, Yagin ki, miaxtoht Glkalarda maktablards tez-tex hoyscan siqnalint avagq edir vo gagirdlari buna haxirlayirdilar, amma bixim maktabda hey vaxt bela bir sey olmamugdt. Bolka do insanlar o godor rahat yagayird: ki, heg bir gorxu onlart bu rahathq yuxusundan oyatmuird:. Dizdi, Qarabag mitharibosi olsa da, 20 yanvar alsa da, bunlar biza cox uzaq kegmigda bag vermig tarixi hadisalar kimi galirdi. Bizi biyuklar hamiga pislayirdi ki, indiki ganclor unudur Larisini, inelili gonelor miharibs alsa doyiisa getmayacak, Amma bela deyil, bu bizdam asil de- yil. Axi bis miharibo gormamigik, bizim yaxinlarumz orada 6lmayib, biz heg vaxt Qarabagda olmamysiq, 20 Yanvarda isa biz caga idik. Yoni bunu basa diigsiin da boyaklor Onlar Gelori uduzduqlari torpadlara gara ble ganclari gunahlandi- nrlar Bu na daracado dévgiinddr? Momiga bu fikirlare géro mani qinayirdilar. Amma haradasa iglarinds baga disiindiitar ki, Qarabaji, Xocalt, 20 Yanvar bizim tigiin Boreal), Zangoeut. Conubi Agarbaycan kimi sadaca bird adlara gevrilib, Ham do dévint istasaydi Id, biz voronparvar olag piinda on data valanparvar vetilig verordi gow proqramlarin ayovina, BalkoPi] QARAQAN do giz oldugum dcin o godor da vatonparvar ola bilmirdiny, Ya da vark ailads doguldugjumdan, Rilmiram. Bunu fikirlogdikes lap narahat olurdum, Balko dogrudan miharibo baslayir? Elo bu fikir agluma golmisdi ki, birdon idman miolliminin tor iginds qaga-qaca qaytleiiam gordik, Dogrudan da ¢ox yaxg1 qugirdi. tlk dofa onun qagiy dorsina hormatim artd: Demali diz deyirdi ki, no vaxtsa bu sito la- mim alacag, tarixdan da gox, riyasiyyatdan da gox, O hanviga bela deyirdi. Gsason do oglanlara. Fiviki giiciin gox vacib oldugundan danisird.. Bixim ugaqlar da ona giiliir, telefonla- cinda oyun eynayirdilar. Direktora yaxinlagib dedi: - Narahat olmayin, indi goliriar. Direktorun povlori boraledi. - Kirn galir, na danijirsan? Idman milallimi nafasin’ dorarak: - Géy avtobuslar, Indi golir aviobuslar, - dedi. Bu sdzdon man gox gorxdum, No aviobus? Niya golir avtobuslar? Bu na demokdir? Yenidon ielefonu agib atama wong elamaya galisdim. Amma dalga yox idi, Mani aplamaq tutsa da G2dimu saxlayindim, Baxi quar éxlorini itirmigdilar, Bu ssason qabagda oturan slag: quar idi. Gozlorinin ya- gina silo-sily muzddanirdilar, Yoni bizim olagi aglayirsa, di- rektor gorxursa, idman milallimi tolag igindadirse niya man bu gadar rahat olmalydim ki? Narahathqdan igim asirdi. Ovvalkindon lap cox. Uziimd mijallimlora tutub sorugur- dum. “Niya bixi burada saxlayurlar? Bu no demokdi axit Niya telefonlar islamir?"I wakuasiya Ft) Anima manim hoydcanina fikir veron yes di, meco ki olaginin aglamagina, neco ki ugaglarin telefonlarim: ptiydo yellayib dalgu axtarmagina. Mar kas hamin an eneay dung disgiindirdd, (2 ailasini, 5» dostlarim, G% cami. Géy avtobuslar _ idman misllimi ali is mokisbin darvazesina yaxiniagan goy aviobuslan pistardi. - Budur, golirlar, aviobuslar galir Aviobuslar igari daxil olub, simif’ corgalarinin gangisin- da dayands, Og aviwbus galmisdi, tig iri aviobus. Rayonlara gedon aviobuslar kimi. Amina Gstlorinds bir dana da olsun yau yox ii, Hottie maginlarin markasiny bels oxuya bilimir- dim. No aviobuslards bu, niyo bie onlara minmoliyik? He¢ no bilmirdik. Aviobuslann gapist aglanda igorida stirticiilori gordik. Bizin direktor tex sorugdu: — Ay qardag, bu no mosaladi? No bag verih? Mara aparirsi bisit Aviobus siirietlari do giyinlarin: gakib cavab verdilar, ~ Biz bilmmirik, vallah, biva da deyiblar ki, hanvnt avinbus- lara yr tear sohar metraguna sirak. - Six kimets ki? Bu no aviobuslaridir? Vlansy nagirlikedomsixx? ~ Biz, sadoco stirticiydk. Adi aviobus stiriciisa, ‘Tex eloyin minin maginlara, siai tex aparmaltyi. bina vaxt qoyublar, Bu sizlardan sonra midallimlar v9 usaglar avtobusla- ra axagmaa baglads, Mani do itoloyih Gylopi ils aviabusa soxdular, Hax homin an dogrudan qorxmaga bagladim. Ani22 QARAQAN mon nega ildir ki, aneag atamun magin: ila gedirom. Balke atam galocak indi, man avtobusa minmiram ax, Naya géra? Maktabimizin ugaqlart bir nega avtebusa bélindiler, men da qongu siniflo digdiim, Ya qartgiq siniflar idi. Bilmadim dagiq, igari basabas idi, Usaglan: segs bilmirdim, Bir nego doqiqadan sonra avtobuslar horakata galdi, biz yavag-yavag darvazadan bayira guvdiq, enli gigslordan sahar gérinidr- di. Balada bela bir manzara he vaxt girmamisdim. Ela bu monzoradon sonra igorida sas-kily salan an dacal ugaqlanin da ag bagland:, Kigalards bir nafar do olsun adam yox idj, Xariel maginlar yollarin ortasinda alilmig, qapilan agiq, bazilarinin (giqlare yanud. Bitin marketer va restoranlann qapisi ageq, bog kiigalarda ancaq xiisusi fevqelads hallarin patrullar: firlanir, traktorlar yollar: minik avtomobillarindon tomizloyir, gay aviobuslara yol agirdi, Baxi gariba unifor- mada hansisa vabitlor, ya hakimior ya alimlar (segmak ol- murdu) ora bura qaqir, avtobuslara gastaris verir va tok-tik qalan adamlar maginlarindan quxarirdilar, Cox wzagda poy aviobuslar gedicdi, Arada man arxaya, bizim avtebusun ar- xasi ilo golon iki aviobusa baxirdim. Biz Hiseyn Cavid pros- pekti ila gedib Sohidlora taraf diisdik Battin sohorda nasa bir telag varedi, partlayan bir yer gorinmiirdi, qan yox idi, bist yox idl, amma dmumi ab-hava hansisa bir tahliikali firtinadan qabagks sossizliyi xatiladird), Avtobuslar “Flame tower"in yanindan agaj) dénarak “Igari sahar" metrosu- na taref yGnoldi, Baksoveta yaxinlagdiqes igarids gorginlik artird:. Aglayan qularin da sayt goxalmegdi. Hatta bazi miallimalor usaglan sakitlasdirmakdan delari panika yara- dirdilar, Bir nega saniysyo gala divarlannin yaninda, met-Lvakuasiya 2 rorun girigindaki gliga plramidanin arxasinida avtobusumuy dayand: Amma qapilar hala de bagl idi, [ia bu an, siriet) tivtinis arxaya gevirib aviobusun igorisina sas veran mikro- fon gosdu. “Hérmatli sarnisinfor, zahmat olmasa ovvaldon axim kimi haminy ol-ala tutun. indi qapilar agiacag vo siz metroya dtiracoklar’. Diqgatls aviobusan gapisinin againa baxdum. Xitsusi xancislonmis kigik bir yol ditz metromun ga- puina kimi gedirdi. Ol-ols tutub siriciniin qapini agmasini goglodik. 0, diymoni basan kimi qapilar agiids. Va bix yavas- yavas bos sahara guxdig, Bu cir Gli sakitliys hols heg yanda rast golmomigdim. Homiga insantarla qaynayan “learl sahor" slansiyasinin garyisinda indi tokeo patrul magimlar: firlanirda. Sdsa piramidarin gaflaf poanearalarindan igaridaki ali silahh qarovul va hansisa spesnay iggilari goranurdd. Amma onlar da cox gariba idi. Efe¢ polis patrullarina oxgamurdilar. Atami gormak istayirdim hamin an, Tasadifon bu yoldan kegarken onu girmok istoyirdim. Amma. yox idi. Hee kas yox idi., Biz kigik domir cigirla metroya dogru horakat edirdik. Yolun kanarinda metro isgilari bizi sakitlagdirmaya galigindi: "Qurx- mayin, upaqlar, narahat olmayin. Sizin tanglarincz, yaximlari- nv hams igsridadir. Qoramayut = bu sdzlardan sonra biz daha havasia harokot etmoya bagladig. Cox gariba idi, mon gozlayirdim ki, qapr agian kimi igorida sos salan oglanlar ya aglayan qular horasi bir torafa dajulgacag, Amma san dems tahliike aninda heg kas dastadon ayrilmagq istamir, [lotta on avara ugaqlar da quzu balast kimi ol-ala tutub baglarint ayagl salib sakitca harakat edirdilar. Indi larix mitalliminia mage rada suri halinda yagayan ilk insunlar hada darigelsglart ¥a-uM QARAQAN dima diésirdd, Bu dogrudan da belo idi: Hams qorxusundan gox intizaml olmusdu. $0;0 piramidanin igind daxi) olub eskalatorlarla agaga enmays basladiq. Bizim arxamezca digor aviobus galdi, ora- da da bagga adamlar vardi, qocalar, cavaniar, forgli adamlar, Senuneu adam da i¢sri girandan sonra metro iggilari qapilari baglayib gdzatgilara nasa dedilar. . Metro iggikrina sual vermak istayirdim. Amima eskala- torlar endikes girdijyiim manzora moni dahysto gotirirdi. “lead gahor” metresunun igarisinda béydk damiir yoxlayan aparatlar yerlosdirilmigdi, lap aeroportdake kimi. Onlardon ‘o tarafda isa béyak masalar, micxtalif ev ogyalan, qazanlar, konsery bankalan va digar agyalar vards. Metro boyak bir stginacaga gevrilmigdi. Oziimd qacqm kimi hiss edirdim, Hizi niya bura gatiriblar ax? No bag verib gaharda? Eska- latordan endikes bixi metal yoxlayan aparatlarin arasindan kegirtdilar, ciblorimizi bogaltdig. Mobil telefonu vermak istamayonda aparatin yaninda oylagan xanam_ giilimsayib dedi: “Xamim bu sizin tohliikasisliyiniz figindir’ Osobi- asabi: “Xeyr, = dedim, - bu monim sonsi milkiyystimedir, siz onu alimdan ala bilmogsiniz. Mon atamla danigmalryam™ ‘Qadimn sifati do dayigdi, sasi da: “Aaz, elo bilirson mona telefon laxumdi? Ver bura garay, déviot deyir daa!" Heg na: basa diigmadim. Nivbada dayananlar arxadan italodilar mani:"Ver doa, uzatma! Névbani saxlama!” Telefonu versom atamla neca dlaga saxlayacaqdim? Birdan miharibo baglasa.. Birdon! Bu fikirlg¢!s siradan guub konarda dayandim. Bilmak istomirdim bixi hara apanrlar. Amma har na olur olsun, tele- fonumu niyo istasinior kif Bu no demakdir? “Yor, vermirom,Evakuasiya 2h qoy ndévba quriamin, six mono no bay verdiyini demamis telefonu vermayocam” Qadin tars-tors mans baxib agguni bdsdil, sonra ndvbati adamlant yoxlamaga baglads. Usaglar igari getdikea man lap qorxurdum, Bir nego dafs do alama zong elomoya gcaligdim, Amma heg ro almmad:. Zong gatmurds, Dalganin olmadipi vaxtda halo metroya da salirlar bil, Adamlar kecdikea tele- fonlarim goyur, bazi oglanlann arxa cibindan bigag guard, howi quiarin gantasindan notbuk. Mami da domir asyalan aparatin gargisindaki sabatlora qoyurdu. Arxadan, qara ka- plgonln oglanin da goldiyini girdim. Névba ona gatanda gadin dedi: 'Telefonuvu ver", Oplan allorini qaldirik: "Yox- Jayin, — dedij - man telefon iglatmirom” Qadin onun apa- ratdan ke¢masini istodi, o aparatdan ke¢di va heg bir siqnal olmad), Hagiqatan iistiinda telefon yox idi demali. Qoribodi ax deyasan man onun olinds telefon gormisdim maktobin hayatinds, Niyasa onun i¢garids olmajy mans rahathg verirdi. © sonuncu ii. Novbs yenidan mana gatda. ~ Ay qu, di galirsan ya yox? ~ Xanim, mono n> bay verdiyini deyin, bist niya bora salman? - Man na bilim, man da sanin kimi, Garmirsan atkoda nasa bay verih. Wixi osobilagdirmakdansa balka adam kimi keeoson igari? ~ Niys telefontart ynpirsie? - Olmax da olmax, mana bela deyiblar man da bels clayirom. - Kim deyib?26 QARAQAN - Kim deyib, no kim deyib, metronun raisi hamuya deyib. Noyime laxamdi sonin telefonun, bax bura, beg sabat telefon var, Balks agajida gialanma var, ao bilim ma zibil var, ona gors olmax, Mona deyiblar, mon do elayiram da. ~ Agagida? Harada agagida? - Telefonu ver keg gir do harada? Moktabinizin ugaqls- rindan da aynidin bu torsliyina gra bax. indi burada dava elamayin yeri yoxdu. Usaqlar da getdikea moandon uxaglagird. Eyni stiridon aynima qorxusu moni do ovina tabe ctmigdi. Tez telefonu sobota tullayib ugaqlarin arxasinca gacdim, Amma onlar cox uzaqdaydilar, aradan artiq xeyli adam keemisdi, ndvboni do poza bilmozdim. O da névbodon geri qalmipdt. Ona gatanda yenidon d2imii ttirdim. Yaninda axmaq kimi gériinmak istamirdim. Qor- xu Guiimdoki bitin gozol cizgilori silmisdi. Amma yena da ona yaxin elmaq istayirdim. Bizi qatar yollan gedan hissoys gatirdilar, orada yera pillakan qoyulmugdu ham: bu pillokonla damir yollarinin arasina disiird, Qorxudan iirayim asirdi, al fanarlorila isig salaraq biei qaranlig tunela aparirdilar, Bizi ayrt-aym gruplara bélirdalor, He¢ aghma golmoadi ki, “Igori gahar” metrosunda tunellardan slava bylk bir darvaza da var, Homin darvazadan igari genig bir yol gedir- di, Bix bu yolla gedirdik, queaqdan kimess qigquirds ki, hami eitsin: “Divarlara ol vurmayin, carsyan ola bilor, ayagim- vin altina baxin, ehtiyath olun. Hams névbo ils, indi agags enacayik’, Bir azdan tunel igiqland: va biz azea genig bir zala daxil olduq. Igaridan gatibo metro qoxusu golirdi, Zalin qgarsisinda lifilar vards. Lap kéhna binalardaka sovet liftlariivakwasiya a7 kimi. Bunu géran ham toocciblanirdi, metronun iginds lift? Amma adamlardan biri a birisins dedi: = Gordiin, man san deyirdirn ki, mvetroda M'TN-nin lifi- lori var, yerin dibina gedir, onda da bunkerlor vat. San inan- mindin. Bizim qohumumuz polkovnikdi, o o2i nega dafs bura diisab. Hor sey yuxu kimi golirdi mons, bircs seya pra rahat idim - © da oynimdoki gceyimim. Kabluklu quar bu damir dimirla tunello harokat eloyib lap ziilm cokirdilar. Bizi aparan dasta bagcisi Getini: camaata tutub dedi: - Hormaui votondaslar, burada liftlars minib tahlukasiz yera gedocaksinix. Agagrda sixi garqlayacaglar Amma xahi; édink, navbs ila minin. Bir lifta beg nofardan artiq adam mins bilmaz. Liftda harakat etmoyin, diymalari basmayin, Bu liftlar gox kohnadir, chtiyath clun. Yadinizdan gixarma- yin, hor kasin tohlikesixliyi on birinci Guiindan astldir Bu sévlardan sonra liflin duymasini basda yo camaati bes-bes igari buraxdi. [ki lift dayanmadan agagi-yuxart ig- layin, kiitla getdikes azalicds. Igimda garibo bir qorxu vardi, tenhalig qorxusu, day evo qayitmamagq qorxusu, Olmak qor- xusu, Navbo brea catanda diksinib sanki yuxudan oyandin, blz lifta daxil eldug. Mon, qara paltarlt oglan, tanimadigim bir qadin, yagh daha iki oglan. Lift yavag-yavay ayage énmaya bagladi, lgorida martobolori gastaran ekran aglamindi. Qara paltarh oplana baxirdin. © da manga basirds. Bunw istadiyindan ctmirdi, sadaco iicbate diigmiigdiik. Bela gatin bir voulyyatds hola sevgidan hoyacanlanmaga da curstim ga- tirdt. Na bag verirdi manimla, otys? Lilt endikea surildayiny arada divarlara surtimirdi, Dogrudan da kéhna paslr lift28 QARAQAN . idi, Agagn endikes hiss edirdim ki, ginagi hola uzun middot gormayacam, Yeralta diinya Heg vast bunkerds olmamagdim. Bu anlayiy timumiyyotls monim hoyat torzimo zidd idi, Neca yoni bunker? Nao demokdir bu? Na boyda elur bunker? No olur iginda? Bu haqda mons na miallimlor dantgmigch, na valideyniar. Bizim disik kanallarin heg birinds bu hagda malumat verilmir- di. Kondo gedonda uzaq qohumlann tdylolorinin yaninda xirzomi girmisdiim. © zirzamilar gox darisqal va qaranliq olurdu. Onlan zalzals vo gasirgaya gars: tikirdilor, Amma metronun altinda yerlagan bunker gox genis, igiql vo rahat idi. Bir-iki il avval metroya minmigdim, arada gérmisdiim ki, qatar igagl: yerlardon Recir, © gerlors baxanda mono ma- raqh galmnigdi ki, yOrasan metro ig¢ilari neca yerlonda cluelar. No demokdi bu yeralt: shar? Sigovullar va zaif lampalarla dolu bu adsiz kiiglorda nalar vat, kimlar yagayir, fees islayir? Biz yavag-yava5 addimlayb strafa digqgatla baxrrdig. Qoriba neon lampalanyla tachiz olunmugdu igari. Deyason Ggedord martaba ajagienmigdik. Liftin siratindan va get- diyi middotdsn belo anlamisdim, Buralar metrodan GOK farglanirdi. Daha cox hanstsa biyiik anbar ya illar dnco atilmug zavod binasiun xatirladirds. Béyik zallarda uzun ma- salar vards, lap uzun masalar. Bu damir masalar minlarls adamin nahar elmosi (i¢tin nozordo tutulmuydu. Elaca do Gvarinds “Ging gadagandir” yazilan damir darvazalar vardh,Evakuasiya 2 onlarin iginds boyuk anbarlarda yemak saxdanilird: deyasan. OUmumiyyatl bu yeralu saho ¢ox genis va ucsux-bucagst idi, Har tarafds calin-carpaz yollar.. Yerdan boguq hava qoxusu golird:. Har yer do ala qaranlg. Elo bit yuxudaydig. Camaat bir yera toplagib atrafa boylanied, Man artig gorxmurdum. Niyass é2ima béyok vo gochi alkonin vatanday kimi hiss edirdim, San dema monim gérmadiyim na gadar scylar var imig. Heg afluma golmozdi ki, sshorin alunda bu boyda tikili, bu boyda biyik sistem qurula bilor. Bizi yemok masasinin atrafinda oturtdular. Burada miixtolif tsbogolordon adamlar vardi, gocalar, cavanlar, ugaglar, qadsnlat, kisilar. Kimlorsa naso dagiyir, bazi qadmlar igarini tomizlamaya galigardilar Masa otrafinda oylagan adarnlar danigit ya dz aralarinda bag yeranlarl miizakira edirdilar, Kisilardan biri onlart neca ig yerindon guardiglarim danigind:, bir gadin evisrinin gape larimt déyan adamlardan danigirdi. “Latin gongulann qa- yasint doyib hamin: hoyota gixartdilar, dedilar tolasmaliyik, avwalco elo bildik, ogrudurlar, sonra onlar bizi inandirdilar, Hoyata dusditk, bizi goy avtobuslara yigib bura gotirdilor’. Bir kigini fikir gotirmiigdii: “Ty olagimen gapiss da agg qaldi, gérason onlar sonra bir-bir qapilar baplayacaqlar?” Bozi qadinlar kisilari sorgu-suala tutur, moharibs olwb-olma- dijim dyranmays galijardilar, Cavan ugaglar iso bir ktineda siqaret gakir va otrafa boylanirdilar. Igoride dard yiiz, bes yz adam olard: balka do Gox. Lap yas yerina bonzayirdi. Hamu gorlayirdi ki, bir malar galib biza har geyi baga salacag. Elo mizakiralsrin on qegin vaxtinda amg uzun apsifat, kegal bir kisi igari girdi. Qnun ii. ci#gilori heg avarbayeanhya bonzamirdi. Avropaliya oxgayird:, Skandinaviya élkolacindoki30 QARAQAN adamlara, ag qash, mavi gozki, uzun arg bir gcy idi, Amma gox saligali kestyumda, allorinds ap slesklar, qara tufli, ara pencok. Uzun nazik biloyini iri bahali Isvegra saati ila bozomis bu adam gariba toassiiral yaratdi manda, Masanin lap baginda dayani} nazik dodaqlar ils giltimsadi. Bu gu- lag na etibar dogurdu, na do rahathg gatirdi. Gox qariba va soyug baxiglari moni narahat edir, igimda qoriba gibhalar yaradird. - Hormatli votandaglar, - deyib séziina baslad, xariciys oxjamasina baxmayarag axorbaycanca danigigindan hiss olu- nurdu ki, uzun illsrdi burada yasayir, balks do burada do- Bulub, ~ heg bir narahatglija sabab yoxdur. Siz Bakunin on boyaik yeral. sirzomilarindan birina yerlogdirilmisiniz, Bu tinaminin sahosi minlorla kvadrat metrdir, Burada 10 don gox adamin yagamasi G¢lin sorait yaradihb, Bu bun- ker hala ikinci diinya miharibasi dévriinda Stalinin amri ila gizli olarag tikilib vo Baki metrosu tikilan dévrda bunkera yollar aynlib. Bunker niva silablari, qirici tayyaralars qar- gidir va mitharibglards insanlari xilas etmok icin nozarda tutulub, Burada yitedan cox otaq. i¢mali su, kanalizasiya sis- temi, 20 tondan artiq ot mahsulu, tondan artiq diiyii va un mohsulu var. Burada insanlann 6 aydan artiq yagamasi tigdn bitin gorait yaradilib. Sizin haminuz bir azdan qrupla- ra bélacaklar va siza Gz otaglarinu gosteracaklar. Ag xalath adamlar siza mazarat edocak. Narahat olmayin sizin yaxinla- rim va dostlacine da bu kimi bunkerlara yerlagdirilib. Baki arazisinds besdan ox bela yeralts sifinacag yer var, Heg na- rahat olmayin. Ginds iki dofo yemak olacag, Burada topla- gacaqsiniz, dahlizin sonunda gadinlar va kisilor O¢iin hamamEwakuasiya 31 var — hafteds iki dof istifads edo bilorsiniz, Takeo xahigimiz, nizaml olmagins va buramn ganunlarim:, poxmamaginea- di. Biitiin qanunu pozan gaxslar Aarbaycan Respublikasi Cinayst Mocallosinin maddolering ssasan cozalandirilacaglar, Evakuasiya prosesi baga catana kimi sizdan takea nizamly ol- maginizi xahig edirik, Narahat almayin, ézdnizd evinizdaki kirnl hiss edin, Bir-birinizla dalagmayin, névbalarl pazmayan. Tasokkur ediram, Bu siglori deyib, ang kisi masadan weaglasd:, xiisu- ai qapgdar tez onu lifte otarab yuxarn galdirdilar, Masa arxasinda cturan insanlar bir ax sakitlagmigdi, Bir nego dagiqga mizakiralardon sonra artiq camaatim icinda bozilari segilmaya basladi — an cox damisan gadinlar v2 hamunt idaro etmays, hamuya komak etmoya galagan baxi kisilar. - Griirsiiz, bien no dedilar? Harum burda bir aila kimi, gorumaliyig bir-birimizi. = Ha, diszdor, bizim do balalarimez bizdon ayinblar, na olar, palin hamumaz baci qardag kimi bir yerda, kimaklagak Allah mzasi Gun, Rezlilari isa suallarins yajdirie vo rahatlana bilmirdilar, = Nolub axi? Miharibodi? Ay qardas bilmirsix no bag verib? Manim ailam Goneadadir, bilmirsiz, takes Bakidads bu evakuasiya? = Ay qardaslar, mon astayam, bilmirsiz burada hokim olur ya yox, onlar biza darman haqda hee no demedilor, bu- rada darman var gorasan? = Ay camaat, bir-bir danigin. Golin bela clayak. Hamann suallan: var, amma golin bir nafar toyin edak, gedib yuxart- dakilara bizim suallan versin.32 QARAQAN - Ha ha golin eloyak, - deyib harm bu fikirla ravlagdh Dirssklorimi masaya soykoyib, bagumi agai saldim, Bagim agnyirds bu miteakiralordan. Niya man bu giin darsa galdim ki? Axi bires nafor yaxinum burada olsaydi Ya anam, ya atam ikisindon biri burada olsayd. Garason no bag verir sohorda? lias nanayla baba? Onlar ax1 qocadir, onlam da belo yera gotiracaklar? Camaat suallarini verdikca gabagda dayanan kok kigi alindaki bloknota hamismn yaardh. Amma suallar bitmirdi ki, Bitenirdl. ~ Yaxgt, yang, di basdirin, hols bunlara cavab alag sonra o birilori do veroram. Onsuz da cavablar yadimda qalmayacag. Bir imkan werin. Neon igiqlarindan bagim azca gicallanirdi. Amma mon da yaxinlagib kigiya dedim, "Na olar xahig ediram. Bir nafaro deyin Ki, man Kamal Oliyevin quayam, Onlardan balka kimso tantds, atam neft girkotindo islayir, balko o da burda- dir, Balko.” amma davamuni demoys vaxtim catmadi, kik kisi artg lifta toraf yayurdi. Liftin qapsina ywanlaganda igoridakilar darindan ah gakib susdular, Kisi barmaglar ila liftin ditymasini sxc. Amma gézladiyimix yey bag vermoadi, Liftin diymesi iglamirdi. O bir nega dafa diymani basmaga galigdt, amma heg bir xeyri yox idi, Hep bir. Aydin idi kd, lifti ancaq yuxardan isloda bilirlar. Arti deyilasi bir yey qalmarmugd:. Hami susur vo lgaridaki yazlora insanin hami- sinin fix gariba box rongo galir, sifotlanda yavag-yawag qor- xu omoala golirdi, Gorason no olacag? Ya na olub gérasan? Niya lift iglomir? Yaqin ki, lifti ancag yuxaridan idaro elamok olur. Ginki diymalar cox kGhnmo idi. Man atrafa baxie vaEvakuasiya 4g metronin soyug kilayini hiss edirdim, Camaat gox alsa da basabas deyildi, isti deyildi. Rahathq tigin hor sorait var idi_ Yer hamar idi. Diizdii bir az tozlu idi agyalar, amma bunw haga digmak olard), bura heg kas digmiirdi) axy. Yerin dibi olsa da buralar igiqh idi, Hamin gérmak vo segmok olurdu, Yaduma atamim bir vaxt dediklari galirdi, onu da bir dafs metronun dibindski virzamiys aparmigdilar. Bunu dayimei- lin yaxin dostu Fovgolads Hallar Nazirliyinds ighayan Nadir midallin clamigdi. O vaxtdan han bilirdi ki, Bakunin altinda belo yerlor var, amma tobi ki, adi camaatin bundan xobari yor tdi, Otrafda qariba domir qapilar vards, Konardala kigik bir vagonlu gatarlart tox basmmgd. Yaqin hey noyo yaramayan xarab vagonlam bura gotirirdilor. Lap fillorin qobirstalig kimi. Insanlar o yan-bu yana gozigir, nasa daniger, mansa getdikea divarim kineiina qusilirdim, Nahar siifrasi Bir nego saat sonra liftin sssi egidildi Stkuta dalmug cama- at bir-birilorina liftin gadiyini dedi. Yuxaridan kimes enirdi. Ham diggotls géztnd liftin qapisina zillodi, Qapilar agilan- da ag xalath iki qadin vo iki kisi liftdan gixdi, Sinalarind> “Anbar” sazii yarilmiydt Deyasoo, bu adamlar biza yemnok veracakdilor, Ela da oldu. Cox kegmodi ki, dohlizin sonun- dak: anbardan takarli uzun arabalarda xijsus) qablagdinil muy yemaklar gatirdilar. Hor arabada don cox bela paket var- di. Lap tayyaralorda verilon yermaya banzayirdi. Har birimizauM QARAQAN kigik bir paketin iginds toyuglu diiyilii bir yemak, boyriinda cem va yag, al boyda da yumru isti cérok vermisdilar. Biz yedikes ag xalath adamlar masalara su gotirir, bosalan gablart toplayidilar. Hiss olunurdu, bu adamlar bu isi uzun illordir ki, edirlor. Gox haztrligh gariniindilar. Yemak yedikea evda anamun hazigladsgi nahar yadima digirdd. Man hala do ha- rada oldugumun tam forging vara bilmirdim. Camaat yeyir va sakites bir-birilorina baxirds. Bir saat avval hamedan sual- lan yagan kok kisi nahari bitirondan sonra izimi bu xalat- hlara tutub dedi: ~ Xanim bilmirsiz yuxarida na bag verib? Bixt niya buraya gatiriblar? Qadin digqgatls ona baxib pilimesdi, ~ Narahat olmayin, siz laxim olan har seyi deyacaklor, Ooun bu rahat va soyug cavabi hamum asabilogdirdi. Mon da ozimdan gixdim. Hotta heg vaxt heg mayo fildr ver- Mmoyan gara paltarl offlanin da gaslarindan hiss eidim ki, gox asabidir. Qadiniardan birl qabaga cixib dedi: — Ay quam, bu na danigiqds, bix sonin agin nayik burda? Bu gador adam: basmusiz bu quyuya hola deyirsiz narahat almayag. Manim balalarim bilmiram hardadi, oflum har- dadi, qiim hardad, orim hardadi? Narahal olmayim? Neca narahat olmayim? Ha? Yemaknan olmur ee, yari canimi ailamizin yanindads. Ag xalath gadin fziinit goca nonaya tutu dedi: — Xala, mon heg ne dey bilmoram, man Gziim da bil- miram na bas verib, Bu sadaco manim isimdir. Kok kigi séhbata qoguldu. + ~ Ay bala, sonin adin nadir?Evakuasiya a5 ~ Norgiz. - Mon da Oziz kigiyam. Bax bu boyda millot yigilb aga- fida verib Griz kigiya bu boyda suallari ki, qalx yuxari sous. Lifti basiriq, lift islamir, bax bu na demakdir ha? - Gzix miuallim, lift ancaq yuxaridan basilanda islayir, burdan yuxar sadaca siqnal gedir, Baga diigdiiniiz? Sadaca signal. Bizim isimiz sizi giinds iki dafs yemokla tomin elmakdir. = Yaxgi, Norgiz, qizim, bas no olub ki, bizi bura yaprblar, mitharibadir? - Bilmiram, man he¢ no bilmirom. Moni bura shor saat sakkizdan cajariblar, homigaki kimi yemak hazerhjin gor mniligitk, - Neca yani? Bilmirdiz ki, camaat: bura salacaqlar? — You! Yox! Deyib qu: asobi asabi ollarini masaya qinpdi: - Mon da sizin kimi adamam. Bilsoydim na olub demazdim siza? Man burada isloyiram. Biz hofteda bir dafa bura galib anbarlari yoxlamali va vaxti kegmig mahsullar hagda ariza yazmalyag. Igorink tamizlomaliyik. Man adj xadimayam, bunlar da, - deyib yanindaki adamlan gésterdi, sonra daha agafi sosla davam etdi, — Biz da sahor tezdan bura goldik Sahardan buradayig. Gézatgilor biz guxmag istayanda dedilar ki, indi camaat golocak onlara xidmat clomak yaxta galib, Sohori yijiclar yerin altina. Biz da hee na bilmirik -burada na bag verir, niya bag verir - bilmirik, - Heg ola bilmoz ki, siz onda yuxandakularla bir yerda oturasiz vo heg na damgmayasiz O% aranieda, Nolub? Mu- haribadir? Diztind deyin, ermonilar galib?6 QARAQAN — You, onlar bizimla damsmurlar. Bix isgi quvvayik. Oni- naz. bilmirsix giiya neco olur, bsyom mildirlsrin sGhbotini iggilor bilir ki? Otururlar kabinetda, qapilart bagli hee kosi igen buraxmirlar. = Yaxsu, bas midir kimdir? Kimdir buranin baggesi? Osix dayi getdikes osabilagir, qaarib bozarird:. Ag xalathilar yavas-yavag lifts yaxinlagdibar, - Géxlayio. Biz yuxarwan bir adam géndorarik. Suallart numa biz verln onlara gatdirag, Ovix day: alindoki bloknotu qua weatds Agagi yeno sa- kithk gékdi, Harninin garni tox olaa da fikri qaragiq ii, Ya- oomda oturan qizla danigirdiy, Qu universitetds oxuyurdu, igtisad universitetinds. Aydan cox qorxurdu, Mandan béyaik olsa da hiss edirdim ki, mona daha ¢ox chtiyact var. Yaman narahat idi. Qardagina xang etmok istayirdi, amma onun da telefonunu almagdilar, Kimin telefonuna almamigdilar ki, ham: burada oli yalin idi, Yuxandan golon vards. Toxo adamlar idi, onlari da hara- dansa gotirmigdilar. Bax homin an osl garma-gariyiqliq bas- lad. Hame 62 yaxrnlarim: axtarne, analar ugaglarmin adins gaiuardilar. Usaglar valideynlorini sasloyir vo kimlarss bir- birina qovusa bilirdi, Onlar queaglagib aglayindilar. Bu sah hamiya lap pis tosir edirdi, Axi onlann da yaxinlari hansisa yollarda novbalards iligib gatmgdi. Bu neco olacagdi bas? Bir-birindan neca xabor tutacagdilar. Hom da bilmirdilar na bag verib bayirda, nadom gorxacaglarim: da bilmirdilor, Ay- dan da susmaq bilmirdi: - Gorsson ns olub? Niyo bixi bura saliblar? Son dxiin na fikirlagirsan?Evakuasiya a7 Onun bu suali mani cagdirdi, dogrudan da man na fikir- lagdiyinni bilmirdim: ~ Hilmirom ditedi suallarim coxdu amma heg bir vari- antim yoxdu. Sonca bas niys buradayiq? Aydan dedi: ~ Bakeda mithariba gedir. Yike fale mitharibodir. - No bilirson, ax: Qarabag mosolosi silhis hall olacagdi, hom da elo giiclit atigma yoxdur ki, ermanilorla, Niya birdan mihariba olsun? = Yox, mones bu ermanilar deyil, Man taaccblandim: — Bas kimdir? ~ fran. fran biicuma kecib, - Niyo? Niys iran bizimla mihariba closin ki? ~ iran clomir ki, Amerika iran adiyla bixi bombalayacaq ‘ki, Trana nifrat edak, © bu sézlori deyands hamin ag qayh giiypdy arg kisi ya- mumecda peyda oldu. - Cavan xanumiar burada no danigir? Onun piiliig vo navik dodaglari mans gox pis tasir edir- di. Biz caval vermodon sadoco qagqabagla ona baxdig. Ciin- ki bu adams hagiqatan bilirdi burada na bag verir, amma hee kasa demirdi. - fran? Ela ha hah galddrmayin mani. Niya sizin aglin- za bela seylar golir? Kim siza damgir belo geylari? Aydan asabilagib dedi: - Yaxgi bas onda na bag verib? Niyo demirsix biza? ~ Xanim qu, bieim islarimiz lap goxdy, vaxti galonde hor seyi bilacaksiniz. Hala sizi otaglara bélmak Jazimdi, sonra38 OARAQAN paltarlar vermak, sonra yolda qalan adamlart gatirmak, Hala siza nozarot edanlori géndarmak, bilirsiniz bu neca catin is- dir, iginizds xastasi var, narkomami var, cinayatkart var, Qo- yun halo biz dz islorimizi gérak. Yuxarida noforlik ko- manda ancag sizin rahath®ini digtin galigir. Sohords yieloris aviobus sizin kimi insanlart bunkerlara toplayir, hame igloyir, ham ¢alugir. Narahat olmayin, Axi siz no godor cox marahat olsantz bizim igimiz o qadar cox gatinlagacak. © bu sézlori deyib, uzun dahlisls addimlamaga davam etdi. Mon Aydana baxdim, a da mona daha heg na deya bilmedik bir-birimizs, Giinki o diz deyird), Bu kisi cox ajplh birisina bonzayirdi. Hom do bu qador marahathq nya la- zimdir ki, axa har halda iyirmi birinci asrdic. Na acindan dlacayik, na soyugdan, Sadaco dlkonin qanunudur no isa tahlikali bir sey olub bizi da o tohiiikedan qorvyurlar, Bu kisi yliz faiz avropal: idi, bizim kisiler bela ag va uzun al- murlar, Indi daha gox atrafa bab milgahida elays bilirdim., Neca do qoribs adamlar var idi burada. Hor tobaqgodon, har soviy- yadan adamlar, Bozilari bayir paltarinda, bozilari ev palta- nda, basi kigilar kostyumlu - ela bil ofislarindon dartib qixanblar, bozi qular iss Gmumiyyatls makiyajsz, saglan pis giinds, Cavan oplanlar da vardi igarids, Amma manim géelorim tabii ki, onw axtanrdi, Aydanla damgenda onu itir- misdim. Indi yenidon tapmaq istoyirdim, Géelorimls insan- lant incalayir, ala garanliq dohlizds gara kaptyonlu oflan siluetini axterirdim, Onu GOx gee tapdimy séztin dizi, Kinclarin birina qusil- mig, bagina divara séykayib géelorini yummugdu. AydaninEvakuasiya 4” alindan tutub yavag-yavag o torofo yonoldim. Aydan no isa dantsir, 62 hoyatinin hekayasini qurur, mansa onu egitmir sadaca aradabir sasimi gaxaridim ki, giya quiagim onda- dir. Gslinda batiin fikirlorim oflunda idi. Neca yoni? Yoni dojrudan bu vaxt yalir? Camaat qorxu-talag iginda o da bagini divara sdykeyib yatir? Ola bilmoz! Ona yasanlagdiq- ca igim asirdi. Hamigaki kimi éztimii itirirdim, O gdzlarini yummugdi, moni gormirdi, Yatirds ya yatenurdi bilmirem. Amma baxiglarnmi adamin igina zillamoyonda ona doyun- ca baxa bilirdim. Diz yanindaki bog oturacaglarda otur- dug, Gziz kisi yena camaat: bagina toplayib nasa danugards, Deyasan Qarabag miharibasindaki savag xatiralarini yada salir, arada qisqura-qisqira alini-aling cirpirda. Kisilor anun dediklarini tasdigloyir, arvadlarsa baslarun yelloyib izlarini tursudurdular, Hee kas bilmirdi burada na gadar qalacagiq, agstfat kigi- nin dediyina gore burada ale: ayliq arzag vardi. Amma bu o demak deyildi ki, alt: ay) burada kegiracoyik. Ogor bayirda nv bag verdiyini bilsaydik, hee olmasa taxmini bilardik bu no qadar cake bilar. némrali otaq Dahgatli siqnal sasindon ham: diksindl Bu qisa amma gox uca bir sasdon ae geld qulaqlarimz cirilgin, Oturan, yatan, miicgilayan har kos ayaga qabab atrafa bands. Qorxu- dan ollarim asmays basladi, Bu ne sos Idi? Haradan galdi bu sas? Igoridan, yoxsa gdldon? Bu cox nazik sos sisani silarkan40 OARAQAN golon ciyllta Kimi idi, amma gox mohkom. Hotta bunkerin divarlar: silkalondi desom sigirtmoram mancs. Bir dogiga kegmadi ki, liftin qapis: acids va agjsifot kigi igari girdi, “bldérmotli vatondaglar, indi sizi otagiara yerlogdiracoklor, gahmat olmasa sia ilo diziliin, Narahat olmayin, saso gira narahat olmayin, siz otaglarda olsaydimce bu sos sizi narahat etmazdi, bu bizim sshvimizdi, dr istayirik, Ger istoyirik’. Bu sdzlardon bir az sakitloydim. Demali nasa yuxarida- ki iglarla bagli bir geydi, demali hee bir bomba partlama- yib sshords. Bix suaya divildik Ajsifotin ardsyea bir nega adam -galdi, onlar tez bizi beg-beg qeuplara ayanb gargumie- daki qapilara dogru apardilar, Yan-yana otaglarin dyorinda ragomior vardi, bizim otapin nomrosi idi. Onlar otagin qapisim agdilar vo biz igari daxil olduq. Sonra qapimi arxadan baglamaginum xahis ctdilar, Genig otaglar idi, Beg nafarin yutmasy G¢an ayr-ayr yataglar, al-iizyuyan, dosmallar, stol va stol distii lampa, miixtalif xaruri agyalar Yenidan taleh ima gulmisdi. O manimla bir otaga digmigsdi. Man Ay- dan, Qziz kisi, bir basga kisi vo O.. Balke bu dogrudan da taleyin oyunu idi, balka biitiin bu boyda bunker, bu boyda evakuasiya sadaco mani onunla géritgdiire bilmak tgiin la- zim idi? O diqgotls otaga baxir, ara bir gézlarimiz toqquyur wa tez do qaqirds bir-birindan. Amma iki saniya kecmirdi ki, yenidan baxislarimi raslagirds. Aman Allah, axa mon niya Gziimé bu gadar itirirdim. Els bil bu boyda evakuasiya, bu boyda hadisslar onun hee vecina da deyildi, Qn kiinedaki ya- tabi segib uzand: Ollarin’ bagimin altinda birlogdirib tavana baxdi, Vo bitin axsam davam edan séhbatlorda onun sasini birca dafa da esitmadik.Evakuasiya 4 Oziz kiginin damisdiqlart Sohor yuxudan duranda ovvalea bilmodim haradayam, Mona elo goldi ki, evdoyam, amma bu al¢aq tavan vo beton divarlar harada oldugumu yadima saldi. Sahar olsa da otajun igh qaranliq Idi, Saiz kigi nosa danigir, Aydan diglorini firga- laytr, o biri kisi Quiz kigiyo qulaq asirds. Oglan iso otaqda deyildi. Mon ayaga galxib Aydana yaxunlagdim: + ~ Bas o ofan haradadis? © pillimsayib dedi: ~ Konam deyirsan? ‘Onun adi ¢skilonds clo bil distiime qaynar bir su tékddlar. Niya “Konan”? Neca yoni “Konan”? Geco-giindiiz onun haq- da fikirlagsam do hes vaxt aglima golmomisdi adini oyronim, Moanim Ggiin of adsix qahraman olaraq qalmaltydi. [ndi do Konan adina éyragmoliydim. Hmm, demali Konan imis. Man Aydana baxib dedim: = Artig tang olmusue? - Yox, onu na godor damigdinmag istadim dansgnvads. bites adini biliram. Oeiz day: soruganda dedi, Sonra da gixib getdi. = Hara getdit = Bilmirom, deyason o birt otaglarda dostlariny axtarir. Man bilon onun dostu yox Idi Amma by fikri dilimo galirmodim. Fikrim Oxix dayinin danigdiglarina yanoalirdi, Sonra da bizi Xankandina gondordilar, Cox gatin idi o vaxtlar, Bir belo qagqunla iki gizin, bir leytenant BTR-lori galdirdig tapaya2 QARAQAN Damgdiqlarma fikir verdiyimizi géran kimi kisi movzunu dayigdi: — Hos, qualarem golin burs Siz bir yerda oxuyursuz? Aydan cavab verdi: — Yox, man universitetds oxuyuram, Igtisadda, o isa maktablidir. Griz day mano bash dedi: ~ Quim sanin adin nadir? ~ Fidan. ~ Fidan, qim goerxmayin, manim da sizin boyda navo- larim var, hamist iigiin narahatam, onlar da atadan-anadan ayn disib, Gziz kisi burdadirsa hee zad ola bilmax siza. Man gilimsadim, Bu giliisi adatan evimiza galon uzaq qohumlarla béligiirdiim. Onlar deyands ki, man neca bé- yomagom. Indi iso tanimadigim bir kisi mana bar geyin yax- #4 olacagun deyirdi, Mon de gulimssyirdim ~ Baxin sahardon Fikest muallima damgiram miharibadan. Evakuasiya nadir ki, biz aylarla sangarda qalirdig. Bu bunkerlan da sovetin vaxtindan tikiblor, Baka carnaati bil- mir amma pagonlu adamlann ¢oxu bilir ki, metronun al- tinda béyik qosabalar var, Bu gasablora yiiz minlarla adam yigmagq olar. Bunlam o vaxt alman quncilarina géra tikiblar. Bitin sovet dlkslarinds belo yerlor yar. Amma on asasi neft soharlorinds, o vaxt Hitler istoyirdi Bakini partlada ki, sove- tin teyyaralori uga bilmesin, Mon sorugdum: - Baz day. Bas bura diigmayimizin sababi madi? Sizca niys bizi bura saliblar?Evakuasiva a = Masala frandadir. Mitharibo yaxinlagar trana Harmilz, bogazinda Israilla Amerikanin hicumu gézlonilir. — Niyo kit Niya fran? = Bah, bilmirsiz niya? Iran da lrag kimi, masala nefidadir. Horn do tran Gino satilan neftin 80 faizina sahibdir. Amerika da Cinls hamiga ragib olub. ~ Niys ela deyirsiz? Amerika heg giinahsm yera kimaso hiicum elayar? - Quam, siz holo cavansiz bilmirsiz. Monim alimig yajim var. Amerika ikinci diinya nviharibosindon sonra 60 alkani bombalayib, O2ti da bunu mon demirom ki, bunu bivin sonadlar yaur. Altmmga yaxin dikani ce, altmiga yaxun dlka! tran yaa, axirine: dofa iki yite il avval harasa hiicum edib, Dtedi bizimkilorin zahlasi gedir trandan. Amma bunlar hamisi camaata tosir cimak icunddr, siyasatdir [ran hagda danigilan har gcy. Niiva silahi cad, hamisi bog seydir. Niiva silahi basqa geydi niivo stansiyast bagqa. Bu sadaco ekoloji tamiz encridir. Els bilin ki, fran istayir Git da neftini isteh- sal elasin zavodlar agsim va xavodlar niva enerjisi ila islosin. Amerika da deyir ki, xeyir ola son nefti biza satmayib dziin zavodda jstehsal eloyirsan? Xeyir ola eavad agib, avtemobil, kompiiter, avadanliq, buraxmag istoyirsan? Koreya Avropanin sanksiyalarina baxmayarag girs ildir ki, seafoodplus.info istehsal elyir, gér heg ona dayib dolagan var? Avropa dikalarinin ha- misinda niiva zavodu vat. Amma Irana olmay, ciinki saqqal- lari ingilislarin xoguna golmir, Yox, cinki masala nefidedir. Giiya traqda niiva silaty tapildi ki? Hams qulag ardina vurdu ela bil hee ela sohbat olmayib. Siz ugaqse halo bela geylori bilmazsiz. Amma hazir olun, lranla mahariba baglayib yoqin.i OQABAQAN gox gluman ki, orada hansisa nitvo vavodunu bombalayiblar, indi do bizi bura y:fublar ki, zoharlanmayok. Moan sorgudum: — Yange Quiz day: tutag ki, dix deyirsiz, bas bu bunkerdan no qodordi ki? 3 milyonlug Bakins yerin altuna neco yijacag- lar? Kisi ikeiind binziib dedi: = Bala, bak onu man da bilmirom. Yoqin ki, ¢ox adam qoymurlar evdan bayira ¢uxsin, yaqin ki, bizt evakuasiya eda- eaklor. Aydan bu sizii son saatlar gox esitmisdi, na oldugunu sorusmaga da utanirds, amma muzildayib dedi: ~ Dayt o na demakdir ki? - Na? Evakuasiya? Quam, gérmisan filmlarda zolvala, vulkan olan yerlori, dévlat yigur camaatt avtebuslara, ma- yinlara tohlukasiz yera koguriin, Bax, bizi da yaqin Yevlaga kéciracoklar, balko do Natonun harbi bazast olacag Baki, burada balks mithariba davam elodi. Amma siz narahat ol- mayin, heg narahat olmayin. Oziz kisi burdader! - Oziz. day. Sizin danigdiglanmizdan sonra neco narahar olmayaq. Bos bizim ailamiz, anamuiz, atamiz?.. ~ Bala, bizi Qarabagdan bura kimi gotirdilor, Mon usaq- larumla cadida yagadum iki i, sonra da 3 il vagonda. Axur no oldu, ginin bir gina pendir satmaga bajladim vaqo- nun qiraginda ela qohum-aqraba alirdi pendiri O pulu yigib Vasmoyda bir pistaxta gotirdim, Sonra ikincisini gétirdiim, sonra balaca dikan agdim, igloidim. Ailami do gétlirdb kag dim Bakiya. Sonra da qagqun pensiyasi alanda mana torsEvakuasiya 45 tors baxirdilar ki, evimda kondisloner da var, televizor da amma o bes manatdan giiimd gokmiram. Day basa sala bil- mirdim ki, o beg manat monim hagqimdir. Bu ev, televizor iso moni dz gabsqanhgumdir, Ohh, bala, siz cavansx bela seylori bilmoazsiz. Onun dagiga bagi “cavansiz" demayi moni bir ax darie- dinrd:. Amma sdztinds hagigat vardi, Grix kigi yeno masa danigirdi ki, yemak zangi galindi. Bix tex tistiimied ditaldib qapiya gixdiq, Uzun masa olan zala toraf irolilodik. Dogru- dan da acmusdim. Aydan manim alimden tutmusdu. Yar ki, biz quzlar tex dostlaga bilirdik. Telefonlarimim olsaye: ar- tig Gigedord gakil gakib feysbuka da qoymusgdug. lla feyshuk demiskon, ager internet olsaydi anama yarardem. Yaxardim ki, narahat olmasinior. Sorugardim haradadhrlar, Na vant olsa agib oxuyacagdilar onsuzda. Ueun masanim oirafinda yigil- diq. Ortalama haradasa bes yliz nofar olardi, Amma bilirdik ki, © biri teroflords bagqa masalar da var. Yeno tistlorinds “Anbar” yazilan adamlar biza yemak hawrlamaga getdilor, Bu daf> onlara adi adamlar da kiimak edindi. Asa olur belolari, kiigada magim. italoyarn, kimsa yoalan Kimi birine) qalduran, avtobusda cavanlara da yer verom. Bax hamin diribag usaq- lar, kigilar, qadinlar yemokiari masaya diiziir hamiya komok edirdilar. Danana baxanda insanlar daha az hayscanli idilor, Yaqin id, otaglarda bir-birila tang olduqlarindan dzlsrini tania hiss eimirdilor, Masala tranla miharibo idisa, onda atam pox faix mani tapacagdl. Axto Net sirkatinds iglayir, © qadar tamy- lari alaglalari var. Yagin ki, onun har seydon xabori van voa6 QARAQAN bir nego gina moni buradan ¢ixaracag. Ola bilsin ki, AZAL- dake tanuglaruin kimoayi ils bisi buradan kogtirmak istoyir, bizim Istanbulda kicik bir evimix var. Amma bunu heg kas bilmir, Aamo evi kegon il alrmigdi. Yadima golir o da de- yirdi ki, tranla voziyyat bits do tasir edo bilor, Amma onun gorxusu bombalar deyildi. O deyirdi ki, Iran vatandaglari Bakida béyiik evlar, banklar sirkotlor almaga baglayrb, Ham miharibayo hazrlagr. Bakiya da oradan on milyondan cox qagqin gala bilor. Bu dlkanin iglisadiyatim mah edo bilardi. Ona géra Istanbulda ev almugdi. Yox, biz o qador da varl deyilik. @slinda Istanbulda evlor bizimkilardan diz iki dafa ucuzdur, Els Girectistanda da, Ukraynada, Moldovada, hatta Amerikada har sey bixds olan giymotlerdan ucuzdur. Amma xalgin bundan heg xabari yoxdur. Iranla mihariba moni yaman sakitlagdirmigdi. Demoli, biz rahal kaga bilacayik. Bax Azarbaycanla olsaydi mithariba hava yollan baglanard), qalardiq Bakida, kasiblar gohid olar- dh, varlilar kasib olardi. Bu qgorxulu idi monim iigin. Ola bilsin ki, vatanporverliyim azdir, amma tam dorinlords heg bir qiz istamaz sangards bb bacis: olsun. Hor bir qizin ar- zularinda aj ath gahzada, wzaq sahillar, va gézal musiqi olur. Diizdti, bazi adamlar var ki, mithariboni sevirlar, qisas alma- &1, déyiigmayi, gacli va mord olmagi, manso sadaco xogbaxt olmaq istayiram. Kimosa gahroman medal lazimdi, mano isa Starbucsda Karamelli Frappugino da bas edir xogbaxtlik gin.Evakuasiya 47 Neft Sahar yemayindan gox kegmadi ki, uzun amq agsifat skandinav gala daxil oldu. Gilimsayir, quru nazik dodag- farm biizib galstukunu dimzaldirdL Gna heg dyrogo bilmir- dim. Onun weunsof bagi, ag qaglart, qoriba baxiglari va sini gilts mani dali eloyirdi. Adston sobrli olsam da indi bu adaim é2 allarimla bogardim, Bilmiram niyo, sadaca ona qargt hisslorim bela idi. Balla da yaxg: adam idi, amma and igo bilardim ki, agar diinyanin hanstsa biz gizli bucafinda an pis insan gizlonibss onun sifsti bax bela bic vo siini olma- hidir, Diglari do agappaq. Soligali paltar, avropal: giiliisi va ifadosiz giglor. Deyirlor skandinavlar on tamiz irqdir, amma bu adam ibliso oxgayurd:. Hamonin sakiilosmasini pozlayib, masanin baginda aylagdi. Qnun qgargisinda kicil mikrofon vard. Yaqin istayirdi ki, sdvzlari hamuya gatsin. Deyasan nasa vacib bir sey deyocakdi. Camaat susuly gozlsrini ona zillomigdi. Dananki hay-kiiyla katla cla sakit idi ki, igorida milgok vigildasa hams quiaglarim tutacagd: sasdon, Afsifot kisi salina conasinin iistiins tutub muldands, = Hmm. Xanumlar, canablar.. Gziz homvatantorim (o “hamvisnlorim” deyanda lap nifrat eladim ona) Sizinla bu pis xabori bbliigmayin vaxti galib catdi, Baki Ceyhan Neft kamarinds bayik partlayag naticasinds yiiksok radiasivya sahara yayihb. Vo yaxin bir nega hofte otzinda sizin bu- rade qalmagine: xalig edirik, Belo ki, bu radiasiya stedo dari xargangi, varam, beyin jiglari kerluq va digor dhimetil xostoliklar yarada bilor, Bunker qalin beton plitalor ile radi- asiyadan qorunmaqdadir. Ona gira burada heg bir narahat-ag OARAQAN higa asas yoxdur. Bu hoftalar orsinda sizinla bir nega semi- narimix olacag, dylancali viktorinalar vo miixtalif todbirlar kecirecoyik ki, daruomayasinm. Bir daha deyim ki, ogor kimsa gaydalan pogsa, bizim dediyimiz garcivedan kanar harakat closs onu Avorbaycan ganunvericiliyina asason hobs godoyacak, O2ix baciar gardaglar olkamix iigiin tohlikoli bir mogamdir haminivdan giiclii va sobrli olmagi xahis ediram. ‘Onun bu sézlari zaman géziim Konana satagdi, son dema o da masa arxasinda imis. Amma ¢ox qariba bir detal tut- dum. Kigi damgdigica Konan gilimsayirdi. Uz cizgilorindan hiss olunurdu ki, kiginin dediyi bir kalmays do inanmur Bu tana gox gariba goldi. Amina Baki-Ceyhanda partlayig ol- masi mani jap pis voxiyyoto saldi. Niya? Neco yanit 4ua manim atam orada ola bilar, Mans: tarafda oldu part- layig, dlan va yaralanan varmu? Amma gordardim ki, bu, ca- maatun o gadar da vecino deyil. Oksina, igarida na qador sevinanlor vards. Hakimiyyati pisloyir va deyirdilar ki, bu- Tunlarindan galdi haram neft. Skandinav olindski sonodlara banb nazik barmagiar ila iki dofo mikrofonu tiqqildatds. Vo yenidon igariys oli sakitlik gokdii, - Ovix. hamvatanior, burada sizin adlarimiz yazihb, Zahmat olmasa bu bagdan sona Kimi hora 6% adinin qargisinda gol gaksin. Sizin adlarintma asason sizi digor bunkerlords yerlasdirdiyimiz yaxnlarinvla gordgdiracaylk. Narahat ol- mayin lan. vo yaralanan yoxdur. Radiasiya partlayigdan byir- mi dogiqo sonra Bakaya gab, Six o vaxt artiq avtobuslar- daydimz. Radiasiyanin siza tosir etmasi gin Gy saat vaxy lazamdir. Narahat almayin. Qol cakin, sonra palatalariniza gedin. Nahardan sonra viktorinamy olacag.Evakuasiva 48 Biz otafa qayrdanda Oaiz dayt gasqabagim salib stol dsti lampaya baxirds. Deyasan Iran ito sohbatin dike olmadigy- na Uziilmiisdid, Ax dix bir gindi qabagina gican hamiya bu mitkammal norarrasini danigird:, Qnun achni istinbiiyii diz bir sutka sirda. Diz bir sutka hamt ona inanr ham onun dediklarini dinlayirdi. Indi iso lampaya bax va ba- gim yellayirdi. Onunla toxminon homyas olan Fikrat day da basin: yelloyib nasa deyirdi. Aydan yatagimt tomizloyirdi. Konansa yerinds uzanib tavana baxirds. Cox istoyirdim on- dan sorugum ki, bayag niyo gilda. Amma sorusa bilmozdim. Birincisi man niyo iclas vaxtt onun iziina baxardim ki, ikin- eisi do lap galdusa ds bunun sobabini niys Gage bir adama demalidir? Bir nega doqiqa igaridakilara baxdi vo yenidon fikri harasa yuxari tavanin darin qatlarina qalxdi. zis day deyirdi ki, yx faiz tranta mithariba baslayth sadaco camaalt narahat elamak istamirlar, Amma man eft mosalasing inan- nugdim. Ganki atam da homige deyirdi ki, orada pul yeyirlor, va lazimi pullan borulara xarclamirlor, Halbuki bu, diinya dlkelari torefindan yoxlanalir, Deyirdi, ela yerlor var ki, orada birea yanan siqaret yera ditssa bir partlayrs olar ki, Bakinin iistiinii bir hafta qara buludlar alar. Lap Islandiyadaks vul- kan kimi, Avropanin yarist lil altinda qalmugds tayyarster isomirdi. Man xayahmda atami tosovviir edirdim, Yaqin ki, adimin hanst siyahida oldugunu bilib va indi ciddi islarla maspuldy, Xariedan galan espertlorla neft sirkotinin sagorta masalalarini hall edir, Yaqin prezident omar: iclasa gage vo imkani yoxdur hola meni buradan gixarinaga. Amma fo olmasa da cox sevinirdim ki, Agorbaycanda yasayiram. Joa ancaq bizim dlkado belo anlarda tanigligq gohumlug alagasi50 QABAQAN ilo nass clamak olur. Atam vaxt tapan kimi birca gong edacak va moni buradan gixaracaqlar. Dohlizdoen bagirular gslonds hamumuz ayaga qalxdiq. Kimss borkdan qisgqimr, bir nec adamin da qarigig saslori esidilird’, Qapim agib bayira guxdig. Dohixin o biri baginda bir kok kigi bajar, bunkerin iggisi ilo sdvlogirdi, Bilin pa- latalardan yavag-yavas baglar cuar, han sakitea monzoraye tamasa edirdi. “Ga na deyirsan aaa, aya, man bilirsan kimam? ‘Telfunu- nu mana verin gonim Od vuraram indi biotin bura bir dana zang cliyecam daa qaqa, bu na harakatdi eliyirson? San bilirson kimnan danigirsan?” O lovga horakatlori enli sifoti va yogun boynu ils bizim ramurlan xatirladirdi. Yekobasliq elayir va hor dagiqa bun- kerin iggisini talayirdi, Lifta toraf gedir vo ondan telefonunu istoyirdi, Deyirdi ki, vazifoli adamdh, istasa hamum isdan g1- xartdirar, Onu televizorda da gérmiigdiim. Deyason deputat idi. Bizim millat bela sahnalora Gyragmigdi. Hamisa hansisa névboda ya hansisa bir yerda ham cin pis olan bir soraitda bir yekapor, boynu yogun ¢ixir vo onun Zanglarina goro onu gabaga buraxirlar, Indi do eyni sahna idi, Cavan ig¢inin dedikloring baxmayaraq kisi onu itsloyir, dinlameak istamindi. “Dididylora bax ce hala Ayo! ‘Telfunu mana! Telfunn mana! Kii¢tiytin biri ktigity!" Els homin an anbar torafden iki nafor bagga ig¢i ona yaxiniagib, ollorindaki elektrogoklari yekoparin boynuna sixdilan, Elektrogok ona dayon kimi atrafa gigdcim yayil- di, yekopor momur cam kimi inildoyib titraya-titrays yeraEvakuasiya 51 yisild). Aga kopiklondi, ¢apalamaga bagladi. Mani soyug tor biiriidi, Hayatumda ilk dafs idi bela bir essayin cavabim verirdilar, Bir tarafdan buna sevinir, digar taraidan qorxur- dum. Sgar bu bunkerin adi is¢ilarina bu haqqi veriblarsa, yoni bu kisi balks haraninsa reisi idi, ya kimlorinss qohumu. Amma bela basa diigirdim ki, cavan gozatgilorin heg vecina deyildi, Sakit, tamkinli-tamkinli yerda gapalayan kigiya ba- surdilar, heg tiklori do tarponmirdi. Gox keg¢madaon dohlizin o biri baginda igeq yand: va biz yenidon uzun kigini gar- dik. Agsifat kisi ciddi gorkamls, tomkinini pozmadan cavan ugaglara yaxinlagib yekapari harasa aparmajy anor etdi. On- lar kigini allorindan tutub siiriiyarsk basqa kines apardilar. Sonra Skandinav izing bialoro gevirib pulimsadi: “Harmatli homvatentarim, bir nega dafa dediyimiz kimi bir daha xatirladirig. Ogor kimso qaydalart pozsa cozalanacaq. Sabrli va madani olun. Bizim xalgqumz madani xalqdie” Bu sd¢lardon sonra palatalardaki camaat gapilart bajla- maga basladi Hatta bozi palatalardan alqsglar da egidildi. Kiminsa irayinca olmugdu bu yekaporin bagina golan. Biz otagin gapisini baglayan kimi, Konan yerindan bir az dikohib sorusdu: - Ona neyladilar? Niys by Kanani maraglandied: ki? Danandan bu guns ver- diyi ik sual idi, Amma bizim cavab vermayimizi gézlamadan ayaga qalxib palatadan cimdi. Vo diiz axjam yemoayino kimi onu gérmadik.52 7 QARAQAN Siibha Bunun bela olacagum gézlomirdim - eyni geylar tokrar- landigca hiss edirdim ki, bu yeralty xirzamida Grayim part- layacag. Yend eyni “anbar” yazilh adamlar, eyni yemaok, eyni tualet, eyni carpays, eyni tanmmadigim sifatlar. Amma Konan otagda daha cox galur, diggatla biza baxirch. Sohbatlorda iy- tirak clomasoda danigiqlannus dinlayirdi. Yagil tind gozlori ila bizi incalayirdi sank. Urayioy spalirds.. Anlaywrdim ki, aslinds 0 da manim kimi adi usagdi, ne qadear darin baxss- lan olsa da, onu da valideyniari gévlayir, balka do otagdan gudigi vaxtlar gedib hamamda aglayir, o da eva qayitrnag istayir. Bunker kimi bir yerds ikico giin bos edirdi ki, xariz- ma mahv olsun, Arteg igoridakilar o gadar qagong va saligali deyildilor. Bilirdim ki, mon éztim do pis gindoyam, saglanm daguhb, fenin cffckti oliab, paltarlar saligasiz, atir iyi golmir izarimizdon. @ksing bunker yemayinin, bunker sabununun atri hopurdu darimizs. Yavas-yavay yatmaga hazirlasurdiq ki, qapi doyiildii. Igari galan adam bizi sayib otapa bes kagiz va G¢ qalom qoydu. Bunlan na ti¢in etdiyini bilmadik. © gedandan sonra ka- @ivlara baxib anladiq ki, bu naso bir sorgudur, ya anketdir. Igindoki suallar da timumi suallar idi, L. Adunz , Soy adimuz. 2. Tavoalliid tarixiniz. 3. Doguldugunuy gin. 4, Sagimuin rangi, §, Gizindzin rangi. 6. Kegirdiyiniz, xastaliklor,Evakuasiya 33 7. Alcifince tohsil. 8. Lstisasaniz. 9. Goadiyinix alkalor. Dini inanciniz, Hi. Indiya kimi her hansi bir cinayotla bagh cozalandi- nilimisinizm? Ailonizin toxmini aylig galiri. Bu suallara bir do diggatla baxsb galami potirdiim. Dol- durmage bayladim, Aydan durmadan mono suallar verirdi_ Bu asan suallan da ona basa salma clurdum. Deyossn uni- versitet olan-qalan agline da almigdi bu quein. Gziz dayt ca- vablar) yaub galami Fikrot misllima orinda, Hiss olunurdu ki, Fikrat mitallim inteligent adamdar. Amma Oat: dayt ils dil tapa bilmigdilar, Kenan hamidan axirda kagiza péuirdb sual- lan géadon kegirdi. Sonra kagus sksino cevirib arxa hissasina digqatla baxdi. Indi onun harakatlori takea mani yox, Qaiz dayini da, Fikrat mitollimi da tacetiblandirirdi, Niya kagizin arxasina baxir ki? ~ Ay bala, san niyo dinmirsan damgmursan? No olub sona? Xostaliyin var? Narkomansan aa sont Kanan ona gilimsayarak cavab verso do hiss edirdim ki, sozlor kalbatinia qixir againdan, Giela Qzjz dayrya cavab verdi ki, hamiga beladir. Xasiyyati bu ciir formalagibs, ~ Ay bala, day kagizin dalina niya baxirsan ki, yazlar 0 biri tarafdadir axa. Konan barmagi ila kagiin arxasinda no isa géstormak istadi sonra susdu, sonra nasa disunib cavab verdi: - Sadsea bela daha yaxs: digiina biliram. = Bala, orda digiinmali na var ki? Adi suallard: da?54 QARAQAN Bu an hiss etdim ki, Konan ayaia qalxib kisini bogia da bi- lor, Sziz day: somimi vo golartiz olsa da burnunu onun igina cox soxmugdu. Bu an Konana baxur vo tasowvir edirdim ki, béyak bir evdo ailasi ila yagayur vo otagimin qaprsinda béyiik simak kallo va “girly qadagandi” yaztsi var. Ya da GeO tak, meganin ortasindaks orta osrlardon qalmis kral sarayinda ya- sayir, ictnds do ruhlar va cinlar - Soninlayam Deyssan fikra getdin, deyiram orda na gotiniik var ki, no gotin golir denan, Oziz dayin sono komak elasin. - Cox sag olun, Gziz miallim. Heg no lazem deyil. Mon ightak eimayocam bu viktorinada, Kafuzs konara goyub gozlorini yumdu. Heg kim ona hee na demadi. Batiin geeani gibholar icgimi yeylrdi. Balka dogrudan lranla mihariba baslayib, sadaco biza partlayisdi deyirlor. Ya da noso basqa bir gey olub, ax onlar vozifoli adanu ikics dagiqaya yera yudilar. Indi da bu test. Balko Konan diz elayir heg kasla dansmamaqla. Sonugda bizi avtobuslara y1- gb zirzamiya saliblar, Burada narahat olmaga yiizlarla sabab var, Oz yapuma vo heyat torzima uygun olmayan geylar diigi- niirdiim va bu mani suurds, Kimlor iiginsa belo geylar ma- ragl: galir yaqin, bunker, evakuasiya, hansisa sitrlar. Amma moan bela qi deyilam aa. Manim istadiyim normal hayatdir, Normal! Bu heyatimda Uk yer idi ki, he kos poz yaglarum va ya nazimla oynamayacaqd., Geco sant i¢-dird olardi gér- dim ki, palatamizin qapisi yavagea aguldi. Amma bilmadim bayira ¢ixan kilga kimin kalgasidi,Evakuasiya 55 Sohor ayilanda Kenan otaqda yox idi. Icoridakilor hala yatirdh, heg kasi oyatmayrh ayaga qalxdim. Ol-ixtimu yuyub, otagdan gixdim, fk dala idi ki, bu dohlizda tok goxirdim. Kenani gérmak istayindim. Onunla danigmaga casarat top- lamigdim, Istoyirdim sadoco danigim, Sadoca yaxinlajim vo séhbat elayim. Bunkerin markazindoki masa arxasinda Lopa-topa adam- lar oturmugdu. Bu shar tezdan yuxudan durub darnxan- lar idi, yifugth burada sohbat edirdilar. Kanan da orada idi, kanarda otureb camaati dinloyirdi. Utanmadan gedib dir onun yaninda oturdum. Basladim camaata baxmaga. Hatta onun kimi qos-qabagimi da tékmisdim, © niys bela say- mamazhq elaylr ax, bir otaqda yatimq hee olmasa “saba- hun xeyir” deyo bilordi, Ogar o moni gormak istomirsa mon onu diinandon gérmok istamiram. Bu fikirlorla ayagumi ayafimin iistina goydum, Adamlar nasa deyirdilar Kimi neft komarinda partlayigdan danagir, Kimi hola bir ay bura- da galacagumua chtimal edir, kimi da deyirdi bizi Gontayo képiracaklor. Oranin ekologiyas: da tamindir, ham dlkanin markozidir. Deyirdilor ki, oram: paytaxt eloyscsklor, Baki iso biznes gohari olacag. Bu arada yuxaridan asian televivorlar yands. Sohbotdon aynilan camaat gozlarini ekranlara